DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 16 FEBRUARI 1919 'l--'! «et ov u 'i* l i VAN DER 5LUX5 MUZIEK door Constant van Wessem f po K: -*. Pa Jazz op 4 !N d*- jazz. nog niet zoo heel lang geleden: 'arijs had in 1918 de eer, Europa kwam be zoeken stond Europa tn*>t een prentsoh mondje toe te zien. Kn dit preutwhe mondje misstond haar. ?fa//, kond»* Kuropa al lang en zou al niet de dans passen dan toch de allure en de .soort muziek, die. /.oo meende men, op lawaai gebaseerd was. Xolfs «Ie l!)e eeuw had den chahut, don eancan. de dui j velspolka, de beruchte ., galop final" gekend, en inde jaren na I8rt() kon men in een ee stcParijschedansicelegenheid een orkest aan het werk hooreti. dat de quadrilles begeleidde niet rammelende munten. pistool- en geweerschoten, zevenklappers. met een solo op den mirliton. den trom. de bekkens en met nagebootste dierengeluiden... Neen, Kuropa kou tnoeiolijk zeggen, dat jazz en jazzband nog niet ..da goweson" waren. Ondert ussehen zijn jazz en jazzband gebleven en zijn niet meer teruggegaan en Kuropa heeft zooal niet haar verontwaardiging dan toeh haar veto tegen de dunswoedo van haar tijd moeten opheffen. ?Ia/,/, gaf d»? gespannen zenuwen der na-oorlogsehe monschhoid een ontspanning in de rhythmischo regelmaat van marcheerond-schuiverulo passen en , de jazzband was het orkest, dat in zijn syncopisch bonzende raythmiek . den natuurlijken danser, die nog atavistiseh in iederen cultuur-mensen schuilt. los maakte. Daarom, jazz en jazzband behoorden bij elkaar en het deed er voor den dans weinig toe of het rhythnie begeleid werd met de lawaainstrumenten uit het begin: de claxons en de ratels ?n de overdaad van bellen en klokken, die er zeker lïon erg voornaam cachet aangaven. Na de eerste ..uitspattingen" kwam er in alles een meer unil'ortne ó>r«lo. De danspassen werden vereuropeesd t-n tot algemeen geldende standaardpassen terug gebracht en het begeleidend dansorkest, nadat het /.ijn vreugd»' van sedert lang weer het eerste echte (lansorkest in cultureel Europa geweest te zijn had uitgevierd, concentreerde zich tot een samen stelling, waarin alleen de saxophoon en de banjo zich als? nieuwe orkest instrumenten bleven hand haven. Toen kwam het vraagstuk van de jazz-muziek. Het was liet land van haar oorsprong, Amerika. die het e»-i>t er een vraagstuk van maakte en ging kijken hoe de zwartjes het voordeden. Men be studeerde de techniek ..der negermuzikanten, zag. dat de jazz-muziek in wezen een improviseerend«?ontrapüntis'ch karakter bezat van variaties op een gegeven melodie en aanvaardde zulks als de standaard-vornj van dit soort muziek. Terwijl men vroeger d»- melodieën dei' blues bewerkte tot ?4ukken van enkelvoudig harmonische structuur, ihis zoo MP als do polka- en quadrillemuziok, doch met de'melodie van een negorliedje uit de plantage tijden en dan syncopisch gemaakt met syncopische .stooten op den tweeden n vierden tel, zag men in. dat er in de oorspronkelijke behandeling dier muziek bij de negei's eon vorm school, die composi torisch van beteekenis kon wezen. . Zoo Ontstonden naast de zoutelooze society-firoduetie, die een beetje flirtte 'met, de negermclilllll N.V. J, S. MEUWSEN'S «root. te keus*. . . . STITSONS No. 2698 DB GROENE AMSTERDAMMER VAN 16 FEBRUARI 1929 ...?^.-?.....-..«?V.^.ï'Sï' ? ">? -VX^ifeV.,£ït2i . ..- . -... , ...-, . .Ss.l De filmspeelster Edith* Heinrich Australische Kangeroe lodie als in een mnskeradepakje, de eerste serieuse pogingen op de nieuwe rhythmische en contra* puntische mogelijkheden, die in jazz scholen tot een vernieuwend element in de Europoesche muziek aan te wenden. Jonge componisten gingen er mee aan het werk. men styleerde de tango, de shimmy, den foxtrot rhythmisch en harmonisch en voor orkest ook instrumentaal, als ,,kleur". De jazzband werd in de handen van een Paul Whiternan een jazzcr/vs/ zooals het symphonieorkest. Ook pianisten als Jean Wiener en Clement 'Doucet schiepen in de voordracht tier jazz-muziek een nieuw en bruikbaar soort improvisatie, tiershwinbehaalde niet zijn ..Itapsodio in blue" zelfs het eerste succes van een ..klassiek" gemaakte jazz compositie. De spelers en uitvoerenden, die zich in jazzvoordracht gaan specialiseereri. nemen toe. En zij zijn vaak zelf de ?componisten van doze muziek. die zij voor 'hun voordrachten organiseoron. Verleden Zaterdag kon nien in de groote zaal van hot Muzieklyceum het -Dtiitsch-Ametikaansche Erkla-kwartet honren, dat jazz spoelde op 4 piano's. ' De prestatie was zeker merkwaardig. De pia nisten begonnen hun concert met eenigo arrange menten van Mozart, Kroisler, d'ounod en de Ma- , seoppa van Liszt, on dit kan aanvankelijk niet zoo erg bekoren. Niet alleen haddon deze arrangemen ten van orkestmuziek niets orkcstraals, het geheel klonk rammelend on vlak als. mechanische piano's van een niet al te best soort en allerlei Ie e e en over de geheele klaviatuur vliegende loopjes bleven een wat armclyk aandoende poging tot vulling van den klank. , ? Maar met een jazz-prelude van een der spelers en .,Amerieana" van een andere speler w r en wij on De Unverfy >renheit",die bij eonMozart, een Johann Strauss (Blaue Donau !) zelfs bij oen hiszt nog gehinderd had, paste nu zeer goed bij hot Amerikaansch-sportieve van de voordracht. Er kwam kleur, er kwam geluid, het orkest specialiseerde zich, men hoorde de ste.il.uit de toetsen geslagen trompet en den' saxophoon en de metaalachtig tinkelende banjo. de weeke korte glissando's van de trombone en de doffe accenten van trommen t;n s!a ;\ve k, het stemnienweefsol groeide dooreen, er ontstond iets dat enn improvisatorisch-zelfstandig leven kreeg, al voelde men aan sommige invallen en sommige cadenssluitingen wel, dat de spelers uit een tëuropeesche school kwamen on hun ('onservatoriuinjaren nog niet heelemaal kwijt waren. Maar het d -ed, niettegenstaande een beetje uniformiteit in de bewerkingen, steeds luisteren en al mag men dan wellicht geneigd zijn om over het peil der artistieke waarde van dit soort kunstfitukken voor 4 piano's, dat niet geheel vrij was van virtuoze overbluffing, te willen disputeeren, men mag onderwijl dit soort muziek toch gaarne hoórèn om de week-getimbreerde blues of de hard-rhyth-, mischa welluidendheid der foxtrot». , De vier spelers op hun Vier vleugels'hadden een onbedaarlijk succes en zij verdienden het. 's Morgens en 's Avonds zijn de meest geschikte momenten om Purt.l toe te passen; daarom behoort op.iedere slaap kamer een doos of tube Purol aanwezig te zijn. Tentoonstellingen Schcltem» en Holkema. llokin 74?70. Ensor Tentoonstelling." Tot 10 Februari. Kunsthandel D. G. Santee Landweer, Amster dam. Houfcsneden door Ignaz Epper. Tot 16 Febr. Kunsthandel J. S. Fetter en Co., Amsterdam. Schilderijen en Aquarellen door Henri Rousseau. Tot 10 Februari. Nationa'e Kunsthandel, Heorengracht, Amster dam. Werken van Gaston la Touche. Tot 17 Febr. SCHAKEL ' HEILIGEWEG 11-1?«AMSTEQDAM emdennaarmaat Bij ons verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN J. II. de Bois. Haarlem. Schilderijen door ?Gesi,nus Visser., Tot 20 Februari.. Kunstza-al-Van L'-er, Amsterdam. Schilderijen van W. ychuhmachcr. Tot 23 Februari. Stedelijk Musom. Eere-tentoohstelling. J. A. Zahdleven. Tot l Maart. O méentenluseum, Nijmegen. Tentoonstelling Joost van den Vondel. Tot l Maart. Amsterdamsche Ateliers voor Binnenhuiskunst Wesfceirido^ 'Amsterdam. Toegepaste Kunst, Schil derijen, Teekoningen en Beeldhouwkunst. T.»t 4 Miart. PIANO'S-ORGELS De moeilijkheden van ee i shot" met primitieve middelen Een nieuwe Nederlandsche film door L. J. Jordaan Ivents Hrundlng;". Filmliga berust op een uiterst simpel .,, ?_*? gegeven: Een visschersknaap is verloofd met '«?en buurmeisje. Gedurende een periode van werke loosheid, waarin hij tot groote armoede vervalt en zijn verloofde geen enkel der genoegens kan ve ?schaffen, waaraan een mcisjeshurt nu eenmaal hangt. weet een andere man zich tusschen de beide jongelieden te dringen. Het is de pandhuishouder, bij win» hij alles, zelfs zijn schoenen hooft'mouten. lieleeiii-n. De/e vrij goed gesitueerde dorpeling troont hift meisje mee naar de kermis, gaat met haar uit- rijden en weet ten slotte de breuk met den inmiddels uit misère aan den drank geraakten visscher door te drijven. De elementen van het land en d»i zee komen aldus in botsing en in de ?branding der hartstochten, besluit de jonge man. na een wa.nlu l-igen tweestrijd aaii de storm achtige -/ei k vist. met het verleden af te rekenen. Mij dringt den winkel van den medeminnaar biiuK'ii, die juist een herdersuurtje met de geusurpcerde. go.liofdo geniet, grijpt don rivaal naar de keel en wil hem het' mes in ? do borst stooten. /oover komt het echter niet bij Het zien van. 's mans luffuir angst, werpt hij het mes walgend van zich en koert, aan boord van een schuit, k-rug naar zijn element de zee. Een scenario, gelijk men ziet. dat uitmunt door ?soberheid zij het niet door originaliteit. De schrijver, Jef I^ast, heeft blijkbaar naar den uitersten eenvoud gestreefd rnedo, waar schijnlijk, met het oog op de beschikbare middelen. Waarmee echter niet gezegd is, dat het binnen zijn bescheiden verhoudinge , geen schema zou kunnen zijn vo««r e»-n sterke dramatische handeling. Dit nu het zij yóór aÜes geconstateerd is het niet geworden. Als hoofdoorzaak moonen wij tv zien. een soort van onwennigheid, een beklemming. een angst om te veel te geven en daardoor melo dramatisch e.n tooneelspeler-achtig te worden. De regisseur, de heer Franken, heeft dit op zichzelf voortreffelijke zelfbedwang en die zelfkritiek. dunkt, ons, te 'sterk opgedreven, zoodat veel van de , spontaniteit en de dramatische vaart in het werk verloren ging. De beweging der sujetten is t o straf gedisciplineerd en daardoor vaak te traag «?n. te bevangen geworden, hetge n zich, speciaal in de eerste acte. wreekt op het aïgemeeiie tempo <lcr lia.ndc.liri:. Do sto ipartij in de duinen, hoe knap ook, is niet voldoende om de, dynamiek in dit deel van de film te redden en het merkwaardige feit doet zich voor, dat het werkelijke drama, het waarachtig boeiende conflict, zich verplaatst an de mensehen naar de natuur. Dat er per slot van rekening toch nog een zekere stuwing en spanning ontstaat, schrijven wij dan ook in hoofdzaak toe ,mtn de met liefde en talent bedreven montage. Een. tweede, oorzaak van het tekortschieten in ?dramatische spanning, lijkt ons de persoon van *len hoofdspeler, de hèr Jef lAst. Uit vele niomenAGENTEN VOOR ? AMATEUB-KINO-UITR1D8TINCJ FOTO-SCHAAP & Go. SPUI 8 AMSTERDAM ten blijkt, dat het l^ast zeker niet aan intelligentie en intuïtie voor het filmspel ontbreekt, maar niet temin was hij voor deze rol ten eenemale onge schikt. Alles, wat hem als sujet tot bruikbaar materiaal gemaakt zou hebben, mist hij. Men vergete niet, dat. het bij den filmspeler in de eerste plaats aankomt op plastische eigenschappen, welker gemis tle beste bedoelingen niet kunnen vergleden. Om aan den cineast het materiaal te leveren, dat deze voor zijn schepping noodig heeft, moet de acteur beschikken over het juiste physieke voorkomen en over een expressieve kracht, die de door het drama vereischte emoties weet te realiseeren. Noch het een, noch het ander bleek de heer l^ast mee te brengen: zijn tengere gestalte vermag niet de geduchte, broeiende dreiging te suggereei-en, die de tot wanhoop gebrachte stoere visscher tot het machtig symbool maakt van het ontembare element, waardoor en waarvoor hy leeft. De plastiek van gelaat, gebaar en houding. is te slap en te weinig gedifferentieerd, om dit gebrek te vcihejen. Dit valt des te meer te betreuren, w.-a ? en het meisje (Mej. t'o Kieger) en de pandhuishouder (de heer II. Blok) alleszins voldoende b!ek n. Vooral de laatste heeft in zijn masker.Vdat ick-en-weet-niet-wat. hetwelk den filmspeler maakt een soort van directe suggestie, een dwingende aandachtsconcentratie, die iedere gelaatsniimick tot een gebeurtenis maakt. Dit wat de realisatie der figuren betreft. Een ander bezwaar hebben wij tegen het draai-boek": dit is ons te summier en te vluchtig, waardoor do psychologische ontwikkeling der gebeurtenissen. nog wel eens in het gedrang komt. Zeker een film'behoeft geen zielkundige studie te zijn, maai er komen situaties in dit werlc voor, die een nadere verklaring en toelichting dringend behoeven, om aannemelijk te zijn (de omkeer bij het meisje). Het is een fout. die door economische mo ieven vol komen begrijpelijk is -?maar, die niettemin een fout blijft. Tenslotte de montage het eigenlijke werk van den cineast. Ook daar heeft de economie een schadelijke rol gespeeld, zij het ook slechts in ten scène. Jammer genoeg is dit juist de scène, waar het op aan komt: de moord aan het eind. liet is het moment, waarop de spanning van het gebeuren culmineert et^zich ontlaadt in een daad van ge weld, het hoogtepunt alzoo van het werk. Een dergelijk migenblik van intense spanning, waarop een wild accelerando van tempo en rhythmo den toeschouwer moet meeslepen, bereikt men niet in vier of vijf grepen in enkele shot's". Daar moet de situatie op honderd manieren beslopen en bespixmgen worden, die allen met elkaar stuwen naar het eind. hetwelk den toeschouwer tenslott ? een last van de schou ders wentelt of hom'vermorzelt. Een dergelijk dramatisch paroxysme. waarvan de inval in het J-obedewor kantoor uit Pudowkin's ..Ijuvtste Regisseur M. H. K F.anken als het verliefde visschersmeisje. Mej. Steger kijkt belangstellend toe. dagen" zulk een adenibeklemmend voorbeeld is. werd niet bereikt. Wat gegeven werd, is goed (de greep boven uit het kader, naar den strot van den pandhuishouder het van bpven-ppnemon van zijn in angst wegkrimpende figuur) goed. maar te weinig ! Wij twijfelen.er1, dan ook niet aan. of Ivens had, wanneer hij over ruimer middelen on meer celluloid had kunnen beschikken, er nog heel wat andei's van gemaakt. , * * * Ziehier onze bezwaren, met al de critische'nauwgezetheid geregistreerd, die de groote ? verdiensten en do belangrijkheid van het werk eisenen. Het is ons n genoegen, op die verdiensten thans nader te mogen ingi an. ' . ' . Daar is in de eerste plaats de absolute filmische zuiverheid der structuur. Het is een genot, te Twee hoofdfiguren: Dt pandhuishouder en het meisje ervaren hoe hot gevoelige filmmateriaal in d»' handen van den cineast trilt en reageert op zijn subtielste emoties. Bij dit bescheiden en in zeker opzicht nog zoo onvolkomen experiment, voelt men «?en verbluffend»; zekerheid in alles, wat hot hanteeren van de materie betreft: in de keus en de compositie der beelden, in hun opeenvolging, in hun rhythmische bewogenheid. Zeker?het ver rast ons niet al te zeer. dat de kennissceno in de handen van den compositeur van De brug" tot een virtuoos stuk film werd. Maar waar ter wereld haalt deze jonge man eensklaps de capaciteiten vandaan, om van den aanhef: ..Het Dorp", zulk oen vaste, breed-gezongen ouverture te makon? Hoe komt hij aan de zekerheid van factuur. Waarmee d.e (uiterst moeilijke!) stoei-partij is ge concipieerd? En vooral hoe bleek hij zoo in eens instaat de scène van den visschersknaap op het havenhoofd (de branding) tot zulk een indruk wekkend, bijna beklemmend fragment op t»voeren? Hier viel niet te gooclu-len met beroemde en interessante spelers -^?hier was geen gelegen heid om te pateeren, door een schitterende miseen-scene. Niets stond den cineast ten dienste, dan de natuur, in al haar eenvoud -?de natuur, di»alles kan zijn. in de handt-n van den artist. maar die dood en zin-loos is buiten zijn greep. Voeg daarbij, dat Ivens moest werken met een klein Kinamo-apparaat, in de groote ateliers als simpel hulptoestelletje gebruikt, hetwelk hem niet eens in staat stelde, o i. het onmisbare en dankbare effect van het afdonkeren" te gebruiken -?en gij zult begrijpen, dat al deze resultaten slechts door een sterke intuïtie en belangrijk filmisch talent konden bereikt worden. Hier is wel wezenlijk en waarlijk een cineast aan 't woord, diep doordrongen van Pudowkin's principe: ..(trundlago der kino-kunst ist die Montage !" En mi het resumé! Nietwaar - het is .bijna belai helijk van dit bescheiden twee-actertje, met zijn fouten en tekortkomingen te reppen, naast de kino-dreadnoughts onzer bioscopen, met al hun glans van sterren en technische mirakelen. En toch durven wij het aan, omdat het van meer artistiek inzicht, van meer kennis van het begrip film" getuigt, dan de meeste dezer wereldsuccesse.n omdat in deze moedige, idealistische daad van Ivens en zijn medewerkers Franken en I jast een belofte schuilt voor de toekomst, die Branding" tot oen nieuwe gebeurtenis maakt, in de prille historie eener waarachtige Nederlandsche film kunst. Branding" werd in den .'kleinen.' maar steeds vaster aaneengesloten en steeds groeienden kring tier Liga-leden, geestdriftig ontvangen. Na do pauze een reprise van The Kid". Kr valt den laatstcii tijd, dank zij hot lyrische g»nleliiver over ('haplin, een zekere reactie en terug houdendheid waar te nemen, ten opzichte van dezen meester1. Het V)este. om hèoordeel en waardeering zuiver te houden, is alïe schrifturen over Ohaplin 'voorloopig terzijde te leggen en Chaplin-films te gaan zien. Bij het opnieuw aan schouwen van Het jochie", vergeeft men hem n l het geschrijf rondom zijn persoonlijkheid en .... zwijgt in eerbied! \'crhctrrin</ Van do zijde dor l'F-A-Directie maakt men ons attoilt op een onjuistheid in on/o bespreking van De Geheime Koerier". Do naam van den regis sent1 wordt aan het begin van de film wol degelijk genoemd. Hij luidt: (f. Highelli. P I A N O 'S A' 1835 Q ithtirStPiitirl "l MUZIBKHANDEL C H. RAHR VLEUGELS D Tel. H3 UTRECHT W) f*-.