t. a» B o? u 'ii 'r l r l f t: roene Amsterdammer voor Nederland Sinds meer dan vtfftig /{uu* A&n de spits der weelrbladen . . . ." ONDER HOOFDREDACTIE VAN Mr. A. C. JOSEPHUS JITTA Redacteuren: H. BRUGMANS, L. J. JORDAAN, M. KANN EN TOP NAEFF. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM G. Onverslijtbaar OPGERICHT IN 1877 No. 2699 ZATERDAG 23 FEBRUARI 1929 Sam en werking door Prof. Dr. H. Brugmans E ENIGE vreken geleden is door breede kringen van ons volk de Unie van Utrecht herdacht. "Wat destijds misschien nog meer trof dan do belangstelling: bij onze landsvrouwe en bij andere liooggeplaatstei in den lande, was de afzijdigheid, ?waartoe een groot gedeelte Van onze landgenooten zich verplicht rekende ten opzichte van een feit, <iat voor de vorming van onzen staat van over?wegonde beteekenis is geweest. Wij kunnen die .afzijdigheid begrijpen, al betreuren wij ze. en. al .achten wij ze misplaatst. Men zag eenzijdig naar «?enige artikelen van de unie. die in dien tijd nood zakelijk waren, maar die men thans oprecht kan betreuren. Maar men zag daarbij de hoofdzaak van de unie voorbij, de vereeniging van de Nederlandsche gewesten, die t 't dusverre vrij los van elkander hadden gestaan, tot een bondgenootschap ten eemVigen dage, alsof zij slechts n provincie -waren. Zoo staat in het eerste artikel der unie: dat is d«- hoofdzaak en dat heeft men willen her denken. Wij willen op de zaak zelf niet verder ingaan, -maar hebben er aan willen herinneren, omdat zij voor ons land karakteristiek schijnt. Men blijkt het nog ni«'t eens te kunnen zijn over een histo risch 'feit. van eminente beteekenis V >or de vor ming van den Xederlandschen staat, hoewel dat feit reeds, drie en een halve eeuw achter ons ligt en H-V dus alle aanleiding is het ten volle objectief te bezien. Waar dat zoo is, hoe zou het dan mogelijk ?zijn over dédingen van dezen tijd zelf het ooit «?ens te worden? Inderdaad is ons volk meer dan ooit hopeloos verdeeld over belangrijke, maar even sjoed over onbeduidende zaken, I Iet kost in den regel de grootste moeite tot samenwerking te komen op terreinen, waar deze niet alleen gewengcht. maar «>ok noodzakelijk en onvermijdelijk is. Deze eigenaardige karaktertrek van ons volk ?wordt' door zijn geschiedenis afdoende verklaard. .De opstand tegen Spanje brak tweeërlei band. die iiet Itome en die met Kpanje. Het gevolg daarvan 5s geweest een zeer groote mate van vrijheid op geestelijk en stoffelijk gebied, waarvan de vruchten in do zeventiende eeuw en later in mimen oogst aijn geplukt. Maar daar stond iets anders tegenover, waarvan men de gevolgen geenszins moet onder schatten. De gérefö-meerde kerk heeft wel ge tracht in <»ns land een geestelijke en kerkelijke eenheid tot stand te brengen, maar het is haar .?nimmer gelukt de gehcele natie in haar verband -te omvatten. Om van de Katholieken niet .te spreken, zeer veel "Protestanten bleven gedwongen ?of vrijwillig buiten de publieke kerk: zij vormden naai- protestahtschen. aard een steeds grooter aantal genootschappen, sociëteiten, broederscl appen en sect n, die naast de groote kerk zich Ver menigvuldigden. In het staatkundige ging het niet anders. De opstand was een verzet geweest tegen de despotieke 4ïentralis'< rende macht der Habsburgers. Geen ?wonder dat het slagen van den opstand een v. r-. y.wakking van hot staatsgezag en de victorie van ?de particuliere gewesten en steden medebracht. Ken regeeringsvoi-m kwam, tot stand, die een tcoede en sterke regeering haast onmogelijk maakte. Over de eenvoudigste zaken moest lang en breed worden onderhandeld en geconfereerd; men moqt 7.ich verbazen, dat er. soms eigenlijk tegen de constitutie in nog belangrijke besluiten op korten termijn konden worden genomen. Is dat eigenlijk alles nog niet steeds zoo, in spijt van revolutie en Fransch bestuur, die althans formeel een sterkere eenheid schiepen? In ons kerkelijk leven, waarin voor een groot deel van ons volk het bestaan verloopt, is de afscheiding haast een permanent verschijnsel; nog altijd open baart het protestantsche leven, toch overal tot splitsing geboren en geneigd, zich hier in een overstelpende eri verbluffende veelheid van ge voelens en daardoor van genootschappen. Daarbij komt in onzen tijd nog het verschijnsel der kerkloosheid, dat in omvang steeds toeneemt: het is natuurlijk het tegendeel van oi'ganisatie en werkt de verbrokkeling van ons volk in de hand. Op staatkundig gebied zien wij hetzelfde ge beuren. Het aantal politieke partijen neemt door splitsing en nieuwvorming steeds toe. Kr zijn' partijen; die slechts door n lid in de Tweede Kamer zijn vertegenwoordigd en daar natuurlijk niets uitrichten. Kr zijn zelfs partijen, die h°t nooit zoover hebben gebracht en niettemin onbe schroomd doorgaan aan de versnippering der stemmen. Het evenredig kiesrecht, dat organisch heet. is juist het tegendeel, omdat het geen andere organisaties kent dan de politieke partijen. Het verplichte stemrecht geeft telkens en telkens weer tienduizenden alleen gelegenheid om blanco te stem men: nog meer kiezers tfntseeren allerlei ongemak en ongelegenheid door niet ter stembus te komen. In verband met dat alles is gebeurd, wat was te voorzien, het parlement a're stelsel is geheel ontwricht. Dat systeem kan eigenlijk alleen be staan, wannér er een 'hechte en niet te kleine meerderheid in de vertegenwoordigende lichamen zetelt: een oppositie wordt dan daartegen gevormd door een minderheid, die zich niet behoeft te verloopen in ijdel beklag en opgeschroefde wenschen, omdat zij het vooruitzicht heeft ter zijner tijd weer tot de regeering te worden geroepen. Alleen xoo kan het stelsel goed en nuttig werken: waar die voorwaarde ontbreekt, kan van een parlemen taire regeering geen sprake meer zijn. Zoo komt er dan plaats 'voor extra-parlementaire gouver nementen, wat op zich: zelf geen bezwaar is. mits deze regeoringon zich dan 'ook waarlijk losmaken van de hopeloos verdeeld»' vert' genwool'diging en werkelijk naar eigen inzicht en overtuiging hande len. Het verval van het pailementaire stelsel is alom een erkend feit: zelfs in Kngeland is het vertrouwen in de deugdelijkheid van dezen regeeringsvorm aan het wankelen. Daarbij kan m».»n dit merkwaardige opme.-ken, dat het verval van het stelsel het meest en vooral te wijten is aan die partijen, die er ket meeste belang bij heb ben het te handhaven. Maar zoo gaat het nu eenmaal.altijd in de geschiedenis; men weet wat Jüpiter altijd met degenen doet, die hij te:i Vérderve wil leiden. Het verschijnsel is dus algemeen, maar in Neder land heeft het bijzondere kanten. Daar is vooreerpt onze onmogelijke* breedsprakigheid. Ook dat is niet iets van deze dagen: reeds in de verte genwoordigende lichamöj| derBataafsche republiek werd erover geklaagd, dat jut-t alleen herhaald werd wat reeds was gezegd, maar ook nog word gezegd, wa.^ reeds meer dan eens was herhaald. In dit opzicht zijn dua-onze geconstitueerde li chamen volkomen in nationalen stijl. Kn eigenlijk toch ook in hun verbrokkeling. HOP zou het mogelijk zijn oen krachtige partijformatie in de kamers tot stand te brengen, als die onder ons volk zelf geen vat kan krijgen? Ook dit euvel is niet van gisteren. De bestrijders van ons .par lementaire stelsel moeten niet zeggon. dat allen vroeger beter wa .' Wio do parlementaire geschieDE GROENE AMSTERDAMMER Prijs per Jaargang ?10.?bij vooruitbetaling. Per No. 25 Cent. Advertentlên ?0.75 per regel. Poitgiro 72880, Oem.-Oiro O 1000. INHOUD: I. Prof Dr. H. Brugmans, Samenwerking. 2. Dr. Hendrik van Loon. Vlisschlngsch welvaren. 3. Dr. E. van Raalte. De Vlaamsche kwestie Johan Braakensiek, Ovenchotjt. 4. Top Naeff, Dram Kroniek Dr. Benno J. Stokvis. Tentoonstelling van Gogh. 5. W. G ra ad t van Roggen. De X,Xe Jaarbeurs L. J. Jordoan, Miss Deutschland op het Intern. Armoede Concours. 6. Dr. P. van Olst. Wetenschappelijk Varia. 7. Dr. Jac P. Thljsse, Onze zangvogels Mr. Frans Coenen, Kroniek.' 9. Voor Vrnuwen. 10. Prof. Dr. D Cohtn. Een Hebreeuwsche Universiteit. II. Constant ,van Wessem, Muziek Otto van Tussenbroek. Toegepaste Kunst. 12. Prof. Dr J. Prinsen. Boekbespreking J. O. Sinia, Boegineesche visscher. 13. L. J. Jordaan, Bioskopy 15. C. A. K'aasse, Productenen Beursspiegel. 16. Alida Zevenboom's Croquante Croquetjes. 17. Charivarius, Schopcnhaiter A. Plasschaert, Schilderkunst. 18 J C. Kasteelen, De bekeering ran Henri Overdrag. 19. Melis Stoke, Het bruisende leivn Jantje's kladschrift 20. Cel 2. Telefoon Charivaria. Omslag: Spelproblcmen. Bijvoegsel: Joh Braakensiek De strijd om den Katholieken arbeider. Vraaot sfeecfs Bonbons £et~ op den naam denis van v Mr vijftig jaar en vroeger nagaat, vindt daar een veelal hopeloos Verdeelde liberale partij. Men klaagt over extra-parlementaire kabinetten tegenwoordig. Maar was de toestand anders. toen de liberale partij de meerderheid in de kamers had en toch geen regeering kon vormen? Men herinnere zich de dagen van den ouden Heemskerk als zetbaas der liberalen.. Waar dat alles op rnoet uitloopen, kan niemand zeggen. Maar dat het anders zal en moet worden, spreekt van z»lf. Natuurlijk moet liet parlement zelf eerst komen tot Zelfbezinning en zelfherzi ning. Want ten slottèligt. de fout toch ook even go">d bij het fparlqment a'.s bij de kiezers. Een oude fout van ons volk is zijn zeer zwakke belang stelling in de politiek. De zaak staat eigenlijk zoo, dat onze instellingen veel democratischer zijn dan ons volk pis ge»ee'. Ilie is.dus een incongroentie. die eer oplossing moet vinden. Wie aan die oplossing medewerkt, maakt zich in de hoogste mate verdienstelijk voor het Nederlandsctie volk. Verzoeke bij opgave van ver huizingen duidelijk te vermelden of deze tijdelijk of blijvend zijn.