-?\ » -? " '"V l T i'. i II DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 MAART 1929 No. 2701 FIAT TYPE 520 6 cylinder ZV, Ij. 4?5 pers. modellen Compleet uitgerust: Torpedo ... f 345O. CoupéSpider 3850. Cond. Intérieure laken bekt f 3830. Itdtrjtekl 4050. FIAT TYPE 521 6 cylinder «'/? Ij. 6 pers. modellen Compleet uitgerust: Torpedo. . . f 4300. CoupéIilm. . ,, 505O. Cond. Intérieure Syst. Weymann t 4750. J. LEONARD LANG Stadhouderskade 114 Tel. 27100 Amsterdam %[en hij * ? jLf y 457 bij hef Kpnrtppteiri. %f. 43286 fz School of anuaes. i/pa prospectus. GEffT DESKUNDIG ADVIES VOOCUWCWDONINEHIITIM ?fIT OPSTAAMDCM BUirtMAAM» / n HERSTELT DB/PLATVOETtt Al.A.MASSINfi. V O.Z.VOgfieUR6WAL HHITBI Huize KLIM-OF Rust' en Herstellingsoord WASSENAAR Prijs f 2.50 per dag -Tel 125 Hoogtezon aanwezig N. TIMMERS Ged. Verpleegster Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Culembor£. Hotel Beekhuizen, Velp (Gld). Voorjaar 1928 geheel gemoderniseerd, Centraal verwarmd, warm en koud stroomend water op alle kamers. Het Hotel is Zomer en Winter geopend en door zijn rustige ligging zeer gezocht voor Zomer- of Winterverblijf. Loges hebben vrije wandeling in de bekende Beekhuizerbosschen. Autogarage Telefoon 402 Velp Tennisbaan. S n el schrift*» RIËNTSBALT . . . . ? trrrv l Zelf ond. 95 Ct f r. ? DEGELIJKE OPLEIDING, In i den Bóekh. en na postwissel bij RIËNTS BALT, Den Haag, - Daguerrcstraat 2J mond* en schrift aan .bovenstaand adi N. V. Meubelmagazijh Eden" MQLStEEG ~ AMSTERDAM BOEKENKASTEN Tikblaadjes door Dr. R. Feenstra Laatste Toevlucht f K lees een stukje van een journalist, die in het huis Obere Weiszgarberstrasse Xo. 2 te Woenen is doorgedrongen, en daar een onder houd met den hoer Börner, den voor zitter van de Ethische Gemeente, hoeft gehad. Sinds acht maanden is deze eerste BerntunyssteUe für Lebensmüde in una oude levensmoede Europa actief on dit is alles wat er van zijn arbeid wereldkundig wordt. Bravu idealisten van de ethische Gemeente. Weliswaar begint het journalis tieke artikel met een prachtigen aanloop: Zwischen Urania und Dampfschiffahrt, seitlich der Rettungsge-. sellschaft, dehnt sich, hart atu Donaukanal, ein stiller, verschlafener Strassenweg. Kaum je wird hier bei Tag ein Mensen gesehen. Erst, wenn die frühe Winternacht ihre Schieter niedersenkt, tauchen auf diesem Abwege allerhand Gestalten auf.".... maar uit alles wat er na dien aanloop komt, vermag ik het gesprek tusschen den reporter en den voorzitter der ethischen hier tamelijk bij benadering te reconstrueeren. De heer Börner: Neen, meneer. Geen journalisten in,ons huis. Geen geschrijf of mooischrijverij over ons werk. Als wij minder ethisch waren, maakte U hier kennis met de punt van mijn laars wanneer U niet subietelijk verdween. Loopt U den Stephansdöm in; en tracht eens een biechtvader te interviewen-I De journalist: Het is toch goed, dat iedereen Uw adres kent; dat iets van Uw arbeid wereldkundig wordt! Geen enkele geestelijke, sociale of ethische strooming versmaadt tegen woordig de dynamiek, de aambeeld kracht, die in het ordinaire flutterige snelscheurende krantenpapier gemo kerd ligt; zooals geen enkele adverteerende firma deze kracht nog onder schat. De heer Börner: Ons adres moogt U wereldkundig maken. Ook onder Uw zooveel honderdduizend lezers" zitten menschen van en voor óns; die hier aan het Donaukanaal, aan den gasslang of de twintig groschen houtskool reeds'd enken. - Haarveel meer dan ons adres moogt U niet publiceeren. Onze gevallen liggen nog sterker onder het beroepsgeheim dan de medische gevallen in den klapper van den arts. Juist omdat ons geen wettig beroepsgeheim werd opgelegd, moeten wy hét ethisch als een slot voelen, dat niet open te steken is. Zelfs de rechterlijke autoriteiten en de politioneele hebben neiging zich bij deze onze zienswijze neer te leggen. De journalist: Dua ikj_kryg geen mooi feuilleton over Levensmoeden van U geen pathologie van maat schappelijke en menschelijke ontspo ringen en niet het vlagzwaaien van den allerlaatsten wisselwachter zal door mg straks beschreven mogen worden? De heer Bomer: Als U hier een week lang zat, zou U de lust tot zulk schrgven wel vergaan. Het leven is geen feuilleton, meneer. Zooals de persfotograaf niet aan den grafrand hoort, zoo is aan, dezen afgrondrand van het gemoedsleven de geletterde niet meer op zijn plaats. ,Hier is aljeen de helpende begrijpende zwijgende menschenhand noodig.... Daar is de deur meneer. . De journalist: Als U dan geen ca suïstiek wilt geven; misschien is er naast Uw adres nog iets te vertellen over Uw organisatie? De heer Börner: Als dat den men schen interesseert! Wij hebben hier zestien uur diensttijd en sluiten pas twee uur 's nachts. Wij hebbeu altijd warm drinken en warm eten, voor die gevallen, waarin een physieke prikkel de eerste vleug levensmoed terug moet brengen. Wij zijn met zijn zessen van de ethische vereeniging, die dit gidsenwerk doen; stakkers terug brengen van den afgrondrand. 22 advocaten en zes artsen helpen ons en onze gevallen betrouwbaar, en belangeloos. Wij staan met tal van philantropische instellingen in con tact. Ook met allerlei werkgevers; helaas met lang niet genoeg. Ik persoonlijk heb de overtuiging dat wij mee^ dan duizend menschen sinds 22 Mei '28 den dag dat wij openden voor zelfmoord hebben behoed, hoewel er onder de twintig gevallen, die wij dagelijks behandelen natuurlijk ook een boel would be-, en hap-eten-ge vallen zyn. De journalist: Maakt de omgang met al deze bijna kapotte menschen U zelf niet soms kapot? De heer Börner: Wij zagen hier: een taak. De zelf moord sterf te in midden Europa neemt de tweede plaats in, gelijk U weet thans tusschen kanker sterfte. Wij gelooven sterk als de gcloovigen in een voor zienigheid; maar wij gelooven sterker dan zij iri de menschen en in iets dat ons allen gemeenzaam is, de menschenliefde. Jullie krantenkerels cor rumpeert het leven partout. Ook al doofde jullie casuistische rubriek geveinsd tot een kleinletter rubriekje: Levensmoeden. Te zien of wij den stroom kleiner kunnen maken, staat aan ons. Wy gelooven in de warme hand, die de koude ellende-hand grijpt. Wij ge looven. dat het oog in oog uitpraten keerpuntflitsen kan doen aangloeien voor hen, die alles hopeloos, grauw, donker, onaannemelijk zien.J Wij gelooven in een ethisch saamhoorigheidsgeweten. En daarmee afgeloopen! ' -\ ? en staat en t.b.c.niet zoo NIEUWE SAMEMVOECDARE MEUBELEN ONTWIRP xsa WDINAAT 3BOEKENKA5TEN MET DEUR EN VERST: SAONÖCH EIKEN GIKND4A&M HAHO M AC* MET RUIS NIE MET 1% xcxv 205: SAN DER LISSANMR 35Q JLMStfA * r**" CMETZOCj Ne. 2701 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 MAART 1929 Wetenschappelijke Varia Een oog van vijf meter middellijn door Dr. P. van Olst HET is ruim anderhalve eeuw geleden dat Newton den eersten verrekijker vervaardigde, waarin de groote lens (het objectief) van den reeds eerder uitgedachten kijker vervangen was door een holle spiegel. Deze eerste spiegel''-verrekijker of spiegelteleacoop was slechts, eenige centimeters wijd, maar werd de stamvader van een reuzengeslacht van kijkers, waarvan de Hooker"telescoop de laatste en omvangrijkste telg is. Deze kijker, genoemd naar den rijken gever,' is de trots der Mount-Wilson-sterrewacht in Californu?; de spiegel van eenige centimeters middollijn is hier uitgegroeid tot een spiegel van honderd inch of twee-en-een-halve meter! Reeds eenige jaren is dit astronomisch record ongSsJagen gebleven. Maar thans komen er teekenen van een aanval op dit record. Eenigen tijd, geleden begonnen deze tee kenen met zeer algemeene beschouwingen en zeer losse plannen. Men gaf zich rekenschap welke astronomische winst de Hooker-telescoop opge leverd had, bij voorbeeld op het gebied der zeer lichtzwakke hemellichamen, zooals de nevel vlekken, vooral de geheimzinnige spiraalnevels, waarvan de bouw en verdere eigenschappen ons zoo bij zonder interesseeren, omdat ons eigen Melkweg stelsel, waartoe wij behooren, ook zulk een spiraalnevel is naar alle waarschijnlijkheid. De Hookertelescoop deed o.a. onderscheiden dat de buiten ste gedeelten van de groote spiraalnevels uit wolken van ontelbare sterren bestaan. Dan overwoog men dat een grooter kijker allicht nog allerlei bijzon derheden zou onthullen bij andere nevelvlekken, maar ook bij meer nabijgelegen hemellichten. zooals onze mede-planeten en zelfs onze maan. Verder zou een machtiger kijker de studie der zwakkere sterren vergemakkelijken, die nu pas na uren belichting, soms nachten achter elkaar, op de fotografische plaat vast te leggen zijn, en die door een spiegel met grooter middellijn in veel korter tempo te fotografeeren zouden zijn; natuurlijk zouden dan door langere belichting nog veel zwak kere sterren zichtbaar gemaakt kunnen worden dan thans, zoodat de grens waartoe ons gewapend oog in de wereldruimte kan doordringen, weer een heel eind van ons afgeschoven zou worden. Maar ook de studie der heldere sterren zou er wel bij varen als een grooter kijker erop gericht werd: hun licht zou dan nog gemakkelijker ont leed en onderzocht kunnen worden, met alle voordeelen, die aan dit zoogenaamde spectros copisch onderzoek verbonden zijn. Den man, die een groot aandeel heeft gehad in het ontwerpen en den bouw van de Hooker-tolesooop, nml. Péase,-is eerst naar zijn meening ge vraagd of het mogelijk zou zijn een machtiger spiegeltelescoop te bouwen. Zijn opinie is animeerend want, mits er maar iemand is die de finantieele lasten wil dragen, is er z.i. geen reden waarom men niet., spiégeltelescopen zou bouwen met een maximale, spiegelmiddellijn van dertiij meter J Hij heeft echter ingezien dat de Amerikaansche dollarvorsten allicht niet zooveel zouden dokken en heeft daarom bij het ontwerpen van een grooter kijker 'zich beperkt tot een spiegeltelescoop, waarvan de spiegel een middellijn zou hebben van. zeven en een halve meter (300 inch). De kijker lengte moest dan zoo iets als veertig meter be dragen, dus'in verticalen stand zou de kijkerbuis reiken tot den eersten omloop van den Westertoren. De geheele kijker (wel te verstaan het beweegbare deel l) zou 1600 ton wegen en Pease zag er geen bezwaar in dit gewicht te laten bewegen in kogel assen. De beweging, die den kyker moet uitvoeren, zou langs electrischen weg verkregen worden en bestuurd worden door den waarnemer zelf, die niet op een aparten zetel zit, maar in een soort kooi," die aan den kijker bevestigd is, zoodat Y.Ï\OSSEM de waarnemer vanzelf de kijkerbewegingen mee maakt. Hij is om zoo te zeggen uren achter elkaar aan boord" van den kyker, zooals een kapitein op de brug van zijn bewegend schip; het gewicht van den waarnemer is zoo gering in vergelijking met het instrument zelf, dat zijn aanwezigheid aan booid van den kijker met de minste hinder veroorzaakt voor den geregelden loop van het instrument. Hoewel men natuurlijk bij deze groote kijkers de lichtstralen, die de kijker op vangt en verwerkt, direct in het oog van den waarnemer laat vallen bij veel soorten waarnemingen, zijn er toch veel gevallen waarbij men deze lichtstralen uit den kijker voert naar speciale hulpinstrumen ten, zooals een toestel om het licht te ontleden in zyn bestanddeelen, of een toestel om de licht sterkte te bepalen of de warmte te meten e.d. Tegenwoordig moet men deze apparaten, die dikwijls zér zwaar zijn, aan den kijker bevestigen eer men er gebruik van kan maken, wat heel wat handigheid, zorg en bovenal kostbaren tijd cischt. Daarom ontwierp Pease zijn kijker zoo dat al deze hulpinstrumenten permanent aan den kij keibevestigd blijven en naar gelang der waarnemingen de lichtstralen uit den kijker naar het een of het andere hulpapparaat gericht kunnen worden. Het belangrijkste onderdeel van den kijker is natuurlijk de holle spiegel zelf. Vroeger werden deze spiegels van een speciaal metaalalliage' ver vaardigd, maar reeds lang geeft men de voorkeur aan glas. De gegoten glasplaat wordt met uiterste zorg hol geslepen en dan aan de voorzijde ver zilverd, zoodat het licht dat erop valt practisch niet door een glasopperspiegel, maar door een zilveren spiegel wordt teruggekaatst. Nu is glas ook nog geen volmaakt materiaal vooral doordat het bij temperatuurwisselingen allerlei uitzettingen c f inkrimpingen ondergaat, waardoor de spiegel vervormd wordt, dus ook het beeld dat de spiegel van de hemellichamen moet vormen. Daarom prefereert Pease kwarts als spiegelmate riaal, want kwarts zet veel minder sterk uit dan glas bij verwarming (ongeveer zestieiunaalminder). Het is echter een open vraag of het mogelijk zou zijn een kwartsschijf te gieten van de vereischte afmetingen en voldoende aan de hooge eischen. die aan een dergelijke schijf gesteld moeten wor den als men er een goede spiegel van maken moet. Als kwarts niet te gebruiken is, zou men nog de beschikking hebben over glassoorten met geringe uitzetting, nml. met een hoog gehalte aan silicaten. De kosten van dit ideaal-instrument zouden nog belangrijk verhoogd Worden door den bouw van een ontzagwekkende, beweegbare koepel op een of ander zeer hoog gelegen punt .met goede weerkundige omstandigheden. Alles bij elkaar zouden wel twaalf millioen dollar, dus dertig millioen gulden noodig zijn om Pease's ideaal te verwezenlijken. Thans is men reeds eenige stappen verder gokomen. De plannen hebben vasteren vorm gekregen en al is die vastere vorm tegelijk een bescheidener vorm geworden, ontzagwekkend blijft de nieuw te bouwen kijker in ieder geval. Het Californisch Technologisch Instituut wil een dergelijke kijker hebben, maar beperkt de spiegelmiddellijn tot twee honderd inch, dus vijf meter, in ieder geval dus nog tweemaal grooter dan de spiegel der Hooker-rtelescoop, waardoor de spiégelopftervlakte vier maal grooter wordt dus ook de hoeveelheid lichtstralen, die deze spiegel van eenhemellichaam opvangt en dus ook de helderheid van het ver kregen1 beeld viermaal grooter wordt. Hoe groot de moeilijkheden ook zullen zijn bij het vervaardigen van dezen grooten spiegel, en van den kijker en sterre wacht zelf, niet-minder groot is de moeilijkheid om een geschikte plek te vinden waar deze sterre wacht gebouwd moet worden. Een. dergelijk instrument kan alleen wetenschappelijke winst afwerpen als het gebruikt kan worden onder de gunstigste omstandigheden, rustige, heldere lucht in een streek waar men kans heeft op het grootste aantal onbewolkte nachten. Er zal dus nog heel wat gezocht en gedelibereerd en ontworpen moeten worden eer dit nieuwe oog der menschheid, een oog met een middellijn van vijf meter, nieuwsgierig op de geheimen van het heelal zal gericht worden. KRONIEK Het Franse h?Belgisch Verdrag HET leek om te beginnen een journalistieke praeatatie van den allereersten rang, en de journalist van de Nederlander", die meende, dat men het stuk der regeering had moeten aanbieden, is misschien een Nederlander, maar zeker geen journalist. De regeering toch zou het document in een laadje hebben opgeborgen, zelfs zonder danki" te zeggen. En waai' bleef dan de heibel, de sensatie en de faam van het U.D. van pool tot evenaar? De Telegraaf ziet nog groen van nijd, dat zij het kluif je niet vond. Ook werd het smakelijk en met oordeel opgediend: eerst de sappigste brokjes, met de suggestie van wij hebben nog veel meer !.... Daarna viel het volledige geschrift natuurlijk wat tegen, maar toen was de bal al aan het rollen. hadden ' Gouvernementen zware démenti's ge geven en stond een heirleger van journalisten razend te schreeuwen van vervalsching. Waarbij dan vanzelfsprekend ook een vervalscher behoorde. Al die machten en menschen. ook de Nederlandsche rcgeering, waren door het eerste gezicht van de vermoedelijke schanddaad zoo overstuur, dat zij blijkbaar kracht noch tijd vonden tot de erkenning, dat er in het volledige document eigenlijk alleen voor de Belgen, maar niet voor ons iets aanstootelijks te lezen stond. Immers, d Fransche generaal geeft goedmoedig doch duidelijk te verstaan op den ietwat hitsigen aandrang der Belgen, dat zijn land, zeer zeker, de zijde van den kleinen strijdmakker houdt, als Tïelp en,Hol lander' elkaar in de haren mochten vliegen, doch dan niet zoozeer met een machtig leger, als wel met een krachtig woordje, waaraan een ..symbo lische" Fransche krijgsmacht zes man en een korporaal?formeel steun zal verleenen. Dit ook al, omdat men in Frankrijk puzzle's van meer belang op' te lossen heeft, dan de burenruzies van twee kleine hecren over een lekke goot. En verder kan men een eventueele violatie van Nederlandsch gebied zelfs met het gezag van .den Volkenbond dekken, in het trouwens niet zeer waarschijnlijk geval dat Duitschland weer. precies als in 1911. tot den aanval mocht willen overgaan. Ja, wat is hier dan eigenlijk miszegd. dat''erger is' dan een los babbeltje-onder-ons tusschen mili tairen, die verre en niet zeer aannemelijke mogelijk heden bespreken ? Is het daarvoor der moeite waard zelfs een heel document te vervalsenen? En komt het er eigenlijk veel op aan of het document echt of valsch is? Zou de feitelijke toestand daardoor anders worden? Wij weten toch. dat hot grondprincipe van allen omgang tusschen ..staten" de meest perfecte kwade trouw is. En waarvóór worden generale staven" anders betaald en waarover zouden, zij anders spreken dan over-de' wijzen van elkaar bevechten? Dat bindt immers de regeeringen nog niet. Indien dit document toevallig valsch mocht blijken, dan liggen er toch gewis dozijnen dito's van dezelfde kracht in verschillende kanse larijen. En liggen zij er niet. dan zullen bij den eerstvolgenden grooten oorlog toch dergelijke regelingen getroffen en overeenkomsten gesloten worden, als waarvan dit U.'D; .document gewaagt^ eenvoudig wijl de omstandigheden er -toe drijven. Summa summarum: wat is er dan toch gebeurd, dat wij niet vrijwel wisten, eer de vaderlandsliefde van den heer Ritter hem noopte er allicht te veel kabaal van te maken? . , .."....'? F. C. ' MnvRGvDbPINKi _CCP3tTItPL ,, " KEIZERSGRACHT 772 AMSTERDAM .TLl(.r ynyn ~ ? ? ATELIEfcbVODCDtftLDATJEN - ' l». D f--.M.-. .\', ^ L' r»< V't : A^ M^r»-i C(-NT^AI