'i. i ? K' r Gance onderricht de maarschalken Augereau en Masséna EEN koninklijke entree in de Avenue Kléber ? een liftreis langs zes tages Parijsche aristocratie... . et me voila voor de residentie van .Monsieur Abel lifinee. Ie célèbre metteur-en-scene Ie grand róalisateur .francais. Door een kier van de monumentale deur sluip ik naar binnen en het elegante, secretaresje telefoneert mijn komst. Minute !" zegt ze. mij een zetel aanwijzend en ik weet nu genoeg van Fransche gebruiken, om me op een stijf boeren-kwartiertje voor te bereiden. Het bloote feit. dat ik (laar zit. geeft me een sportief gevoel van voldoening. Dus toch ! Ik heb het klaargespeeld om Abel. den Ongenaakbare, te bewegen tot. een interview. De, belegering van de internationale grootheden te Genève was kinder spel bij dit karweitje: de man. die duizenden figu rantenbaantjes te vergeven heeft die voor tien duizenden den sleutel houdt van den toegang tot den filmhomel. is moeilijker te genaken, dan Abel Gance als St. Just Smalfilm Amateur-Kinematografie onder Kino-teehniiehe leiding van Jorl» Iven» FOTO-, PROJECTIE' EN KINO-HANÓEL" _ C A P l 115' K ALVERSTR A AT AMSTERDAM (Importaur* «n vartftganwoordlgar» van Bl| CAPI vakKundlge raad «n voorlichting. alle diplomaten en plenipotentiaires bij mekaar. Intusschen ??hij moet niet slecht geboerd hebben, deze cineast. Zijn antichambre is. tenminste een met grooten zwier ingericht'museum wat na drukkelijk en effectvol misschien maai', que voulez-vous? we, zijn hier nu eenmaal in een filmmilieu. En mijn. gedachten gaan vol nieuws gierigheid uit naar het moment, waarop ik den schepper van den ..Napoléon" van aangezicht tot aangezicht zal zien. het wonderlijke complex van joodsch finantieel genie, Amerikaansch organisatie vermogen en ja, zeker, ook Fransch kunstenaars schap. En voor mijn herinnering verrijzen ,,Mater Dolorosa" (1917), ,.La dixième Symphonie" (1018) J'accuse" (1019). de eerstelen voor het tijdvak ongedacht bittere Fransche evocatie van den grooten oorlog, maar vooral..La Houe". dat destijds fel opzien baarde door zijn origineele en baanbre kende kwaliteiten. Tenslotte de Napoléon". het formidabele stuk pathethiek bij zijn eerste opvoering in de Opera, overdonderend en meesl epend, nu. na twee jaren vol zwakke plekken en rhetoriek, maar nog steeds en onmiskenbaar een stoute gooi naar het geniale. Wel moet het de moeite loonen, zij het ook voor een oogenblik, ?tleze rustelooze, merkwaardige figuur te ontmoeten. Monsieur Jourdain, monsieur (ianc.e vous prie d'entrer f" Ik voel iets van de burgerlijke bevangenheid van mijn Molière'schon naamgenoot, als ik in het vertrek van den film-Napoleon word toegelaten. Het is geen kleinigheid ! Stel H voor, een immense ruimte, half museum half atelier. vol van een mystieken schemer, waarin vreemd' gesneden maskers, kostbare antieke muziek instrumenten en zeldzame wapens te dröomen hangen. Aan het eind een zware, monumentale tafel, waarachter, op een middeleeuwschen troonzetel, de Meester zelf, stil en indrukwekkend onder het klare, bleeke noorderlicht van een groot, atelierraam. De mise-en-scene is inderdaad verbluffend en ik blyf oen oogenblik het geval staan aangapen met, naar ik vrees, het niet over.-intelligente uiter lijk van een boer voor een vuurwerk. Mij dunkt, het verlangde effect moet bereikt zijn tenminste de' groote man verheft zich glimlachend uit zijn zetel en komt mij met uitgestrêJcte hand tegemoet. Enchantéde faire votre connaissance j.'aHu a vee beaucoup de plaisir -vos articles, spécialement sur Ie Napoléon" !" Dat durf ik nooit te publiceeren, flitst het wanhopig door mijn brein, dat geloof ikzelf niet laat staan een sterveling in 1 Holland. Maar dan volgt de nuchtere en plausibele verklaring: Ma femme est hollandaise, savezvous, de Dordrecht et elle me traduit tout ce qui a nn intérêt pour moi." A la bonne heure ik zet m\j tegenover den beroemden lezer van de Groene" en bekijk hem met groote aandacht. De gelijkenis met den fatalen, slanken St. Just is niet overweldigend hy komt my kleiner, gezetter voor en de vier jaar, welke sinds de opname verliepen, hebben het gave masker van den Tijger der Revolutie niet ganschelijk onberoerd gelaten. Intusschen het is nog steeds van een ongewone aantrekkelijkheid wat week en vrouwelijk misschien, maar niet zonder noblesse. Vergis ik mij, of is de eigenaar van deze gave der ABEL_GANCE Een onderhoud met den schepper van de Napoleon"-film door L. J. JORDAAN natuur eïzich niet geheel onbewust van, te oordeelen naar zekere onbeschrijfelijke eigenaardig heden i n gebaar en houding? Hoe het zij ? ik steek resoluut van wal, in mijn beste Fransch, onx d« eerste oogenblikken dei' ontmoeting, de pijn lijkste van ieder interview, zoo snel mogelijk te overbruggen. Ik kom niet ver de onbeschaamde bel van een telefoon doorrinkelt de (jothische stilte en met een Excusez!" vischt CJance van achter een praehtigen ouden bijbel een microfoon op en begeeft zich ineeiipijnlijk-twintigsteeeuwsch /akengesprek. ,,Oui, monsieur Epstein, c'est nu»i... . Over diezelfde film nog? Wat heeft mem u ervoor geboden?... . Mais non, c'est ridicule... . geen kwestie van: minstens het dubbele. . . . neenee, geen cent minder. . . . 7.0 Moeien bij u terug komen.... ja, ik weet. het is moeilijk, hot zijn Amerikanen.... maar coutez, M. Epstein laat mij dat zaakje maar opknappen.... Alors, c'est entendu. Ik zal zelf maatregelen nemen Bonjour, M. Epstein, au plaisir.... !" Het is niet bijster verheffend, den n vond, die eenmaal de Conventie toebeet: ..Verstrooi de aseh onzer beenderen naar alle windstreken: er zullen het nimmer had kunnen verwezenlijken. In hoe verre het geslaagd is? Ik sta er nog te dicht bij, om het ook maar bij benadering te durven zeggen. Het is een monater-arbeid, dit jarenlang worstelen ^ met millioenen, met regimenten figuranten, met technische experimenten, met moeilijke kunste naars, met fihnconcerns en daarbij nog met eengroote idee. Misschien had ik me beter uitsluitend bij het laatste kunnen houden maar. ziet u, iemand moet toch de rest doen. ... !" ,,Et M. Dieudonné...." begin ik. ..Ik weet, wat u zeggen wilt. Hij heeft in laatste instantie de film mogelijk gemaakt. Een Napoleon zonder uiterlijke gelijkenis is, althans voor het objectief, oen catastrofe. Het gekke nu was, dat Dieudonné, tot myn intieme kennissen behoorde en ik niettemin wanhopig liep uit te zien naar den j goeden Napoleon ik zocht om zoo te zeggen naar het paard en ik zat er op. Tot mijn verontschuldi ging diene, dat hy destijds veel dikker was en een 1 toekomstige caesar zich voor den scherpsten blik , moeilijk in een colbertje en onder een feutre laat ontdekken. Hijzelf bood zich aan en ik. ... lachte hem uit! Bigre tu es trop gros, mon vieux! De sans-culotten van het jaar 7/| trekken ten strijde onder leiding van een adjudant,in het veldgrijs- * ; Itepublieken uit verrijzen" te hooren onderhande len over den prijs van een film. Maar wat wil ik eigenlijk -?is het niet juist deze merkwaardige combinatie van pathethiek en zakelijkheid, welke de Napoleon" in het leven riep? Het wordt mij nog eens nadrukkelijk bevestigd. v ,,TJ heeft geen idee" zegt Gance peinzend, wat aan zakelijke en finantieele beslomme ringen een dergelijk werk vooraf gaat. Ein delooze conferenties eindelooze onderhande lingen overeenkomsten, die afspringen lui, die bang worden en zich terugtrekken .;?En als eindelijk alles voor elkaar is en we in Februari '25 beginnen te draaien.. .. in den zomer van het zelfde jaar reeds de debacle: la principale comman ditéetrangère qui avait foumi les fonds vint brusquement a manquer. Zes millioen francs gespendeerd en nog twaalf millioen te kort! Een sensatie om Je pardoes voorover in den degen van Napoleon te storten. Nieuwe onderhandelingen een nieuw concern en ziedaar: in November wordt het werk hervat \ Ik weet wel, dat hét niet gekleed staat voor een kunstenaar, om zakentalent t bezitten, maar in de filmwereld kun je met de meest kunstzinnige plannen rondloopen en/... blijven rondloopen, zonder den nervus remin. E» het maken vanYeenT,Napolèon-film was al' jaren een idée-fixe, qui me£hantait, die me letterlijk ver teerde en waaraan* ik^gestorven zou zijn, als ik zei ik, word eerst maar 'es een beetje slanker. Hij kwam na een poos bij me terug, mager, ziek, ellendig, maar do volmaakte Napoleon. Nooit vergeet ik den eersten indruk van zijn verschijning als de generaal Bonaparte. Ik componeerde mijn scenario, om in de goede stemming te komen, bij kaarslicht in het oude Fontainebleau. Plotseling vliegen de vleugeldeuren opett en voor me staat de Bottaparte van den Italiaanschen veldtocht geen gelijkenis meer, maar een reïncarnatie! Ik was er kapot van.... nous nous embrassames et nous pleurames!" Myn nuchtere Hollandsche oogen wenden zich af uit vrees, dat hij er in lezen zal, hoe mijn nuchtere Hoilandsche ziel reageert op een dergelijke coup-de-théatre, maar ik knik toestemmend. Van dat oogenblik" gaat Gance voort, was hij Napoleon tot in het pathologische. Op zijn beurt werd hij door den genius van den Caesar bezeten, hij kon zich letterlijk niet meer anders gedragen en uitdrukken, dan in den klassieken Napoleon-stijl, en het heeft langen-langen tijd geduurd, eer hij zich had afgewend met de eene hand op den rug en de andere in zijn vest te loopen en lieden, die hem nimmer iets misdaan hadden, uit de hoogte af te'snauwen." , Hoe lang heeft u over de film gedaan?" i Van Februari '25 tot October '26. Een respec: l tabele tijd, inderdaad. En met veel afwisseling van: Het hoofdkwartier onder de parasol. Te paard Bonaparte en Murat operatie-terrein. In Brianeon, Hautes-Alpes, werd bijv. de schooltijd te Bdenne opgenomen. Brienne zelf is namelijk geheel gemoderniseerd 'en totaal onbruikbaar geworden. Verder in Toulon, waar het beleg van Toulon en het vertrek voor den Italiaanschen veldtocht werden gefilmd. Ten slotte Corsica, waar wij de authentieke plaatsen opzochten en buiten dit alles natuurlijk het inte rieurwerk in onze ateliers te Billancourt. Alles in alles zat ik eindelijk tegen 250.000 meter film aan te kijken en mijn haren uit het hoofd te trekken, wat ik in godsnaam met dien berg celluloid, waar ik zelf geen wijs meer uit wist, moest aanvangen. TT heeft het dikwijls over montage, on me l'a dit, maar dat was montage. Of liever het was geen montage meer het was dwangarbeid. Ik hield tenslotte 15.000 meter over en wat u in de Opera gezien hebt. was nog geen 4000.... Overigens heeft het reconstrueeren van een dergelijk tijdperk iets suggestiefs. Ik beschouwde het al spoedig als iets heel gewoons, de soldaten van 1793. die mij door het garnizoen van Toulon geleverd werden. naar het champ de bataille te zien marcheeren met steken en berenmutsen, onder commando van een modernen adjudant in het veldgrijs. Ik vond het heeiemaal niet vreemd meer, Bonaparte, teneinde zich sneller te verplaatsen, door Ajaccio te zien tuffen in een citroen-cabriolet en ikzelf ging zoover de figuratie voor iedere groote repetitie toe te spreken in een vlammende rede: Soldats !.... etc. a Ia Bonaparte. Wat de menschen er van dachten, durf ik niet te gissen, maar zij juichten en zwaaiden braaf hun geweren.... vooral als het toevallig betaaldag was." ,,En denkt u, na dit eerste deel het epos verder voort te zetten?" Een oogenblik stilte. Dan, na eenige aarzeling: ,,Neen pour vrai dire.... ik heb er niet meer de geestkracht en den moed toe. Na al wat ik er aan af geploeter d heb, ben ik bang in het' onderwerp te stikken. Ik moet nu wat anders hebben, dat me opnieuw inspireert.... het werk wordt door Duitsche handen overgenomen. C'est mon illustre collègue Lupu Pick,( die den lateren Napoleon zal filmen, met Werner Krausa in de titelrol...." Ik vraag verder: Wat zijn uw plannen voor de toekomst?" Voorloopig heb ik mij onledig gehouden met het schrijven van twee boeken, beiden een soort auto-bidgrafie, waartoe ik een paar maanden in strenge afzondering doorbracht. Om u de waarheid te zeggen, in een Spaansch klooster.... tja, ik ben een eigenaardig mensen en zeer susceptibel voor de indrukken van myn omgeving...." Evidemment l" Het klinkt een beetje droger, dan ik bedoelde en dus vraag ik snel: En uw. filmplannen?" Ik denk sterk over een Ie ven van Jezus.... !" Ik rijs ont'zet overeind: Oomment?" Oui la vie de Jéaus Christ! Ik ben mij zeer goed van de ontzaglijke opgave bewust en het is nog niet zoo ver, maar toch u vraagt het en dit is de waarheid!" ? Mij dunkt, dat het tijd is om afscheid te .nemen ik klap het schetsboek, waarin ik gedurende het onderhoud het profiel van den cineast noteerde, . dicht en laat mij naar de deur geleiden. Wij nemen hartelijk afscheid, maar door mijn ontstelde brein hamert het ..La vie de Jésus ??la vie de Jésus.... " v ^Buiten gekomen sta ik voor de Are de Triomphe, een geweldige schaduw in de vage schemering en ik voel 'een warme, geestdriftige ontroering in mij opwellen, als mijn gedachten teruggaan naar het marmeren caesarprofiel van Dieudonné, naar de grandioze contrapuntische compositie vanBonaparte's vlucht ea de woelige Conventie, naar de grootsche apotheose van het leger in Italiëen naar den knappen, genialen niensch, die veel van het geen hij wilde bereiken tegenover dit enorme, zwijgende monument zou kunnen verantwoorden. ..La vie de Jésus.... !" Het is nog niet zoo ver goddank ! Abel Gance in civiel GENERAAL AGENTE* VOOR AMATEUft-KINO-UITBUSTINO FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AMSTERDAM