i i 'i-l DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 23 MAART 1929 No. 2703 Nieuwe Duitsche boeken door A. M. Buis Ucrhart HauiJtnanti. Wanda. (S. Fist-her, Berlin). Paul Haak*- is een talentvol beeld houwer, dit» te gronde gaat aan zijn »>ngeiieeslijken hartstocht voor een knap maar tot in haar jeugdige merg verdorven koorddanseresje. Maar is die Haake eigenlijk wel zoo'n talentvol beeldhouwer? Hauptmann verzekert het ons meer dan eens en laat den man zelfs professor worden, wat in Duitschland nog altijd het summum is. Maar toch Wij blijven twijfelen. Kii tlat wijst er dus wel op, dat er iets met dien hoofdpersoon niet in orde is. Dat is dan ook inderdaad het geval. Xijii noodlottige liefde voor het ont aarde schepsel doet hem steeds lager zinken, l'it wanhoop raakt hij aan den drank, hoewel hij toch alles gedaan heeft om haar vast te houden. Hij heeft haar zelfs getrouwd. Maar di» liefde voor het circus en de aan trekkingskracht van den directeur, Balduin Flunkert, zijn de niet alleen lichtzinnige maar door en door slechte Wanda telkens weer te machtig. En zoo haalt zij ook Paul Haake met zich mee naar boneden. Dat dit ons niet meer ontroert, komt in di» eerste plaats omdat wij van Paul in zijn gooden tijd zoo weinig hebben gehoord. Gaat er werkelijk een bijzonder mensch en een groot kunstenaar in hem te gronde, v ra yen wij ons voortdurend af. En dat wij ten aanzien van deze zoo belangrijke kwestie een onzeker stand punt blijven innemen, is ongetwijfeld een verzuim van den schrijver. Wij zien Paul wel voortdurend die per zinken en wij voelen wel ,de nood lottige aantrekkingskracht, die het circuskind op hem uitoefent, maar wij merken al te weinig van een strijd om zich daaraan te ontworstelen. De man laat alles maar met zich gebeuren. Een huwelijk, dat hem had kunnen redden, springt om die nietswaardige Wanda af. En de houtvestersdochter, het jonge, frissche natuurkind, dat zich reeds eenmaal bij het afscheid volkomen aan hem gegeven heeft, Iaat hij smadelijk in den steek. Flink als zij is, trouwt die dan maar zoo gauw mogelijk met een jongen hout vester, om tenminste een vader voor haar kind te hebben. Paul lacht daar grimmig om. Dat het kind van Wanda, echter niet van hem,, maar van den circusdirecteur is, komt voorloopig geen oogenblik bij hem op. Intusschen werkt de heele circustroep troep" is hier ook in anderen zin het juiste woord mee om den beeldhouwer zooveel mogelijk te'exploiteeren. Tot hem eindelijk, door het toevallig aanhooren van een gesprek tusschen Wanda en Balduin Flunkert, do oogen open gaan. Dan wordt het wilde dier in Paul wakker en met een knuppel ranselt hij den. on&ympathieken Balduin dood en sterft zelf aan een bloeduitstorting ,in de. hersenen. Deze laatste blad* zijden zijn van een ruwe en suggestieve kracht, die ons dit heele gruwelijke tüuneel voor' oogen voert en veel goed maakt van wat in de karakterteekening van Paul helaas verzuimd werd. En dat doet ons. toch tenslotte dit boek niet een gevoel van teleurstelling uit de handen leggen. Inplaats van een scherpe ontleding van zijn hoofd persoon, zoekt Hauptmann het dit maal in een overdaad van wel vaak teekenende, maar in wezen toch secundaire details, die soms wel zeer het verhaal verlevendigen, maar ons ook steeds korzelig doen uitroepen: Nu ja, maar Paul! Hoe staat die er tegenover?" En daarop blijft het antwoord uit. Om te besluiten met een enkel voorbeeld van die nergens toe die nende accuratesse: Op de eerste bladzy, waar wij met den hoofdpersoon, die dan al in slechten doen is, kennis maken, lezen wij: Man schrieb den 28. Mai, als ein Mensch in einem der nahen Dörfchen um Görlitz auf einem Prellsteine sasz und sich mit einem Baue.rnznadchen unterhiolt, das nicht ber vier Jahre zahlte." Wat kan ons nu in dit verband de juiste datum schelen? FIAT TYPE 620 tl cyltnder *V» JL. 4?S pers» modellen Compleet uitgerust: Torpedo ... f 3450. CoupéSpider ,, 3850. Cond. Inférieure laken btkl. ... f 8850. leder bekl 4050. FIAT TYPE 521 6 cyllnder «V, L. A pers. modellen Compleet uitgerust t Torpedo. . . f 4800. CoupéLim. . 5O50. Cond. Intérleure Syst. Wtymann t 4950. 4. LEONARD LANG Stadhouderskade 114 Tel. 27100 Amsterdam N.V. Meubelmagazijn Eden" MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKENKASTEN ONDER DEN SX MAARTEN HAARLEM DEN HAAG AMSTERDAM Groote keuze nieuwe Slaapkamer modellen -\ NIEUWE TABAKSFABRIEK VAN ONS iS UITGERUST MET DE ALLER NIEUWSTE MACHINES OP HET GEBIED VAN DE TABAKSINDUSTRIE. ZIJ ZIJN VAN NU AF AAN TE UWER BESCHIKKING VOOR DE FABRICAGE VAN UW TABAK. ALS U ONS FABRIKAAT NOG NIET KENT PROBEERT U HET DAN EENS, U ZULT VINDEN DAT ONZE TABAKKEN UITMUNTEN DOOR RIJPE KWALITEIT, GOEDEN BRAND EN AROMA. DE ERVEN DE WED. X VAN NELLE. m No. 2703 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 23 MAART 1929 Voor Drente door Dr. Jac. P. Thijsse Eén geheimzinnige Drentsche heidepias. Aan de kim de Staatsbosschen. Foio W. Beyerhtck DE hoofdinstigafcor van de ontginningen in Drente is een vriendelijke plaaggeest. Op de Vergadering van Natuurmonumenten, jongstleden Zaterdag, kwam hij op me af zeggende: .(Vier duizend arbeiders) staan gereed, om, nu de vorst uit den grond is, aan het ontginningswerk in Drente te beginnen." Ik kon dat gelaten aanhooren, want wij waren juist saamgekomen, om middelen te beramen voor het behoud van een der merk waardigste Drentsche landschappen en Dr. Beyerinck, de beate kenner van de Flora en Fauna van onze ijstijdprovincie" zou ons juist gaan vertellen. waarom we voor dat doel kosten noch moeite mogen sparen. Hij deed ons het Drentsche land schap kennen als een der zeldzaamste van de heele wereld en liet ons op de landkaart zien, hoe de struikheide en de dopheide in zuivere formatie, slechts voorkomen in een beperkt deel van Noordwest-Europa en dat hét behoud ervan niet alleen een plaatselijk of nationaal, maar zelfs een inter nationaal belang moet heeten. Duitschland en Denemarken hebben reeds het hunne gedaan. Het is aan ons, om dat werk te completeoren en wol liefst door het behoud van drie groote heide complexen: n in Drente, n in Gelderland, n in Brabant. De schoone kunsten zijn het er al lang over oe.ns dat het heidelandschap behoort tot het beste, wat er in de wereld te zien is en onze Nederlandsche, zelfs buitenlandsche kunstenaars hebben om strijd Drente geroemd. Ruysdael en Hobbema hebben er gewerkt en in onzen tijd Mauve en de Marissen, Van der Sande Bakhuyzen, Wenckebach en de, Franschman Stingelin. Hun uitingen on bevin dingen stemmen merkwaardig overeen met de waardeering, die onze - geoloog van Baren op wetenschappelijke gronden gaf: een landschap vol afwisseling en tegelijk een fraai belijnde eenheid. Een zeer bescheiden verschil van hoog en laag maakt het al mogelijk dat wij er zandverstuivingen aantreffen te midden van een plassenlandschap. Die plassen zijn weer van allerlei aard, elk geken merkt door een. bijzonderen plantengroei. En dat alles is ingeweven in het ruime heidekleed: gewone struikheide op de hoogere plaatsen en op de lage, plekken de dopheide in bont gezelschap van blauwe gentianen, ? geel cipelgras, parelende zonnedauw, sneeuwwitte of vosbruine snayelbies en langs de plassen: zelf op het frissche veenmos de prachtige Andromeda, de fraai bloeiende en vruchtende veenbes. Op de zandige hoogte tusschen de grillig gevormde jeneverbessen heeft de vos zijn hol. Op lentemorgens in lente en voorzomer hoort ge er het balderen van de korhanen en ge kunt in den ochtendnevel hun .vreemde gestalten zien N.V. KON. KWEEKERIJ MOERHEIM DEDEMSVAART TUINARCHITECTUUR Onze nieuwe beschrijvende catalogus met KunstblJIage f* zooeven verschenen en wordt op verzoek gratis toegezonden. Orders boven f 10.?levering franco station. dansen aan do kim. Al de romantiek van het heideleven is thans nog in Drente te aanschouwen en tegelijk vindt de wetenschap er nog voor lange jaren een bijzonder gewichtige en aangename taak in het naspeuren der levensvoorwaarden van do organismen, eigen aan dit bijzonder landschap. het landschap van het zuivere water, van regen e.n dauw. Iets ruwer, doch wellicht begrijpelijker kunnen we dit uitdrukken door te zeggen dat de heide geen mest verdraagt. Willen we een heidelandschap behouden dan moeten wij het zoo kiezen dat het niet verontrei nigd of gehinderd kan worden door het aangren zende bouwland of hooiland. Nu heeft Beyerinck een perceel gevonden, dat groot genoeg is, om een zelfstandig bestaan te kunnen blijven leiden en waar we den waterstand, toevoer en afvoer, vol komen kunnen behaerschen. Het heeft plassen van allerlei soort, een voldoende afwisseling van hoog en laag, een helling met jeneverbessen en boven dien een natuurlijke begrenzing en fraaie om lijning, want het ligt voor het grootste deel tegen een groote Staatsbebossching, een van den j on gaten tijd, waarin het Staatsboschbeheer eenige belang rijke plassen en jeneverbesbösschen in hun oorspronkelijken staat heeft behouden en zich verder laat ontwikkelen. Het te behouden landschap en die Staatsbebossching hebben tezamen een opper vlakte van tusschen de veertig en vijftig vierkante kilometer en vormen dus met elkander een uitge strektheid die we al wel met den naam van Natio naal Park zouden kunnen tooien. Het Zwitsersche Nationalpark" is weliswaar nog driemaal zoo groot, maar ik wil u in vertrouwen,wel zeggen, dat wanneer het meevalt het Drentsche park er nog wel een paar vierkante kilometertjes bij kan krijgen. Doch al worden het er slechts vijftig, bedenk dan toch eventjes, wat een heerlijke gelegenheid tot echt ontwikkelend wandelen daar wordt geboden. Het is dan ook plicht van ieder wandelaar^ dat hij helpe om dit werk tot stond te brengen. Er is op zijn minst honderdvijftigduizend gulden mee gemoeid, liever schat ik het op twee ton. om die paar vierkante kilometers meer. Die heide is weinig productief. We kunnen dus niet, als bij den aankoop van het Naardermeer, een drie percents leening aangaan. Doch dat is bijna vijfentwintig jaar geleden. De tijden zijn veranderd, de'belang stelling, het begrip, het plichtsgevoel zijn gestegen. Daarom durven wij verwachten, dat wij het benoodigde geld uit schenkingen bijeen zullen krij gen, schenkingen groot en klein. Veel kleine be dragen zijn eigenlijk van meer beteekenis dan enkele groote. Met de giro gaat het al heel ge makkelijk. Iedereen weet, dat het kantoor, van do Vereeniging tot Behoud van Natuurmonumenten gevestigd is op de Heere.ngracht 540 te Amster dam. Minder bekend is het dat zij een postgirorekening heeft onder No. 32391. Zendt uw bijdragen onder het motto voor Drente"; zij worden ver antwoord in het eerstvolgend jaarverslag. De Provincie Drente kan weinig doen, heeft reeds een overladen budget en er. zijn ook lang zooveel rijke Drentenaren niet als rijke Hollanders. Maar, zooals Mr. Harm Smeenge op de vergadering in geestige orakeltaal zeide: Drente geeft het landschap. . Nieuwe Uitgaven ''?,?'?. i '.. . ' ? : ' Cactna««n In de serie Weten en Kunnen (uitgave Kosmos) verscheen deeltje 155, dat aan de behandeling onzer ' cactussen en succulenten" gewijd is. G. D. Duursma geeft hierin een handleiding, het boekje verdeelend in twaalf hoofdstukken, de maanden van' het jaar, op welke wijze wij deze planten moeten verzorgen. Boekvcrkooplng Oatalogue No. 46. Incunabula, Americana, 16th Century books, Bibliography, fine arts, Natural history, Printing, Voyages, etc. Together with a collection of Bodoniana and Classics in special bindings. Internationaal Anti quariaat (M<mno Hertzberger). VERHUIZINGEN MEUBELBEWARING N.V. VAN DER HOOP'S M.ubeib.w.rm0 ?n TranftportmMtsohappIJ AMSTELDIJK AMSTERDAM KRONIEK Denken en Doen Uit New- York wordt d d. 10 Blaart aan de Times" geselnd: Dr. Ha rol d F. Clark, hoogleeraar In de opvoed kunde aan een opleidingsschool voor onderwijzers te dezer stede, heeft gisteren in een rede het Amerikaansche onder wijssysteem heftig becritlseerd. Hij achtte het onderwijs aan de hoogescholen bepaald schadelijk voor de Amerikaansche Jeugd, omdat het jongelui klaar maakte voor beroepen, waar aan zich reeds veel te veel personen wijden en het hun den durf ontneemt, die noodzakelijk Is voor het slagen In zaken. Een flinke jongen", aldus dr. Clark, zal in zaken vooruit kunnen komen, ook al heeft hij geen onderwij* genoten. Het onderwijs heeft een geweldige macht om menschen op andere banen te leiden dan die, welke voor hen het beste zouden zijn.1' Zoo zal 't wel zyn. In veel wijzigheid ligt. naar de Prediker zegt, niet alleen,. veel verdriet, maar ook een groote hindernis voor durf en energie. ..Alles begrijpen is alles vergeven", ja, maar zeker niets meer doen. Weten, bezinning, overpeinzing ..does make cowards of us all" zei Hamlet- En het zijn alleen menschen met een minimum van kennis en een volmaakt gebrek aan zelfbesef, van wie men verwachten mag, dat zij het leven op (nemen ) als 'een schoon spel, waarin men de kans krijgt zijn eigen krachten met die van de tegenstanders t« meten en waarin het meer aan komt op het spel zelf, dan op het feit of men wint of verliest", gelijk Dr. Hendrik Van Loon zoo treffend zeide. Immers, deze opvatting houdt een cynisme in. waartoe alleen de naïeven, de schier dierlijk levenden, de van alle nagedachte" ge'speenden in staat zullen blijken. De natuur, de dieren ver1 toonen dat cynisme, dat echter als zoodanig nog geen naam%xag hebben, omdat het volstrekt onbe wust is. De dieper aangelegde menschen, of ook maar de meer zedelijken, huiveren allen, min of. moer. voor een beschouwing van het leven als een simpel stadion, waar men enkel komt krachtenmeten" of wel vechten. Waartoe en waarom dit? Wat beteekent, niet alleen het winnen of het verliezen, maar wat beteekent in vredesnaam het spel zelf "r Is kracht ontwikkelen, het zoo-maar hevhr han delen waarlijk het einde aller wijsheid voor sommige lieden? Zijn er misschien ook strevingen van geest en gevoel, die evenveel of meer gelden dan de sport. . . . van geld -verkrijgen of van iets anders? Is zelfs de ijselijke, verdraaide en draaierige theologie. die door een belangrijk deel van het Nuderlaudsche volk zoo met voorliefde bedrijft, in aanleg - n.l. als bezinning op God en Leven ? nog niet hoóger dan het bloot dierlijke wedijveren in kracht, hét krachtmeten" zonder meer, dat nergens aan vastzit en' geen doel heef t ? Moet dit leven - als - sport ons nu waarlijk als alomvattend levensdoel worden voorgesteld d?>r een ver- Amerikaansten Hollander, die zeer vreemd soortige geschiedenisboeken heeft .geschreven ? En moet het oude Europa dezen kalverenle vensdans als hoogste wijsheid aannemen, op. voorbeeld van dq koeien, die zich met niets bemoeien? Het lijkt mij toch twijfelachtig of het -wol altijd de beste elementen 'V zijn, die emigreeren. Vooral indien zij zoo snel en zoo volledig de Amerikaansche mentaliteit gaan ver toonen en als de .beste aan prijzen. Karakterloosheid is nog geen deugd. F: N.V. J. S. MEUWSEN'S Grootste keuze. . . . 8 T ET S O NS l