"l , m V' !:: if "i (ff ?? DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 13 APRIL 1929 No. 2706 Het Britsche Rijk en zijn problemen Keurig zittend Haar door Dr. Jan Romein \ HET Britsche Kijk neemt, door zijn omvang en den aard van zijn samenstelling, een in den meest eigenlijken zin des woords onvergelijkelijke plaats in. Het boeit den historicus, niet minder dan den politicus, den socioloog niet minder dan den staatsrechtelijk geïnteresseerden jurist. Den historicus, omdat hij . onder all» historische struc turen van dien aard sedert in de dagen van Darius het eerste, Perzische, Wereldrijk ontstond - tevergeefs zijn wedergade zoekt; want nooit te voren leefde een zoo groot aantal munsclién van zoo uiteenloopende getiardheid onder óu dak; den politicus, omdat er nauwelijks n internatio naal probleem is, waar het Britsche B ijk niet op de ten of undero mank-r bij betrokken is; Svant er ia geen land of '/.cc ter wereld, waarop of waarin niet hier of daar een Britsche bezitting, al was het maar een kolenstation. gelegen is; den socioloog, omdat er nauwelijks n' maatschappijvorm is, van het verst ontwikkelde kapitalisme af tot de meest primitieve gemeenschappen toe. of onderdanen. van het Britsche Jtijk .zijn er leden van, en omdat er nauwelijks een ras is, van blank tot ebbenhoutzwart. of er zijn Britsche burgers bij ; want Engeland zelf moge in de gematigde zone ligpen, het Britsche Rijk is evengoed een tropisch, een sub-tropisch als een arctisch U ijk. En als het niet ook een antarc'seh Rijk is, dan komt dat alleen, omdat er in het 'dpoolgubied heek-maal geen levend wezen valt ^dei-kennen. 1). Den staatsrechterlijken jurist *e boeit het, omdat <-r geen bestuursvorm is. monarchie tot tU« feitelijke republiek, van iuion-status tot kroonkolomé. .of er is in het -otitschn Rijk een voorbeeld van aan te wijzen. geen overgang tusschrn democratie «?«' autocratie of hij komt er voor, j»oi>n graad vaii vii.jhcid of onvrijheid ten1 slotte. of nu>n vindt hem iu het Britsche Rijk vertegenwoordigd. Het' is om de beteekenis van liet Britsche Rijk in al de/e opzichten, m inzonderheid om zijn beteekenis voor d<- talrijke problemen der huidig*1 international k' politiek, dat ons een afzonderlijke behandeling ci-van iu t-cn reeks artikelen ivden van bestaan schijnt te hebben. De, Nederlandse!»' literatuur over het onderworp is schaursch. de Engekche Jijdt uiteraard meer aan het tegenover gestelde euvel, is bovendien in tal van tijdschriften verspreid en. tenslotte al te* vaak van uit Britsch imperiaal, om niet te zeggen imperialistisch. stand punt, geschreven. En het standaardwerk dat de genoemde bezwaren althans niet in hoog» mat» heeft: ., The Oxford Survey of the, Britisch Empire (Oxford' 1014, 1) dln.) is, zooals het jaartal aangeeft, voor de pro blemen van dezen dag. al. weer verouderd. De jong ste samenvatting, van het Britsche U ijk als probleem is 'djo, van .Erich Obst. ..Khglaud, Europa und die. Welt". (Berlijn, 1027),. Anderzijds kan de. schrijver van deze artikelen in do hem toegemeten plaatsruimte natuurlijk niet meer doen, dan wijzen op wat hem het wezen lijke schijnt. Elke behandeling daarvan, laat staan dan van bijzonderheden, is hier uiteraard onmoge lijk. Meer dan een opmerkzaam-maken op en belang stelling wekken voor de levenskwesties van het Britsche Rijk. die tevens voor de heele wereld van het allergrootste belang stijn, kunnen en willen dit en dévolgende artikelen dan ook niet. , * * ' . ? ' ? ..- .' ? ? ? ? * . . ' Ondanks alle kortheid en beperking echter,; kan men de vraag naar déhistorische wording van het Britsche Wereldrijk evenmin ontgaan, als de prealabele vraag naar wat eigenlijk een wereld rijk is. Deze laatste vraag is er een van definitie. PIANO'S-ORGELS» ?De Engelschen zelf spreken van ..Empire", dat van het latijnsche ,,imperium" komt. Dat helpt ons echter direct niet veel, want wanneer wij de oorspronkelijke beteekenis van dat woord nagaan, blijkt het niet andere dan ..bevel" te beteekenen of macht om te bevelen," d.w.z. ..gezag." en wel speciaal het militaire, zoowel als het civiele gezag, dat door de Romeinsche conculs eix praetoreu inde provincie werd uitgeoefend. Wij zijn dan aange wezen op een definitie, die wij uit het historisch gebruik van het woord imperium" moeten halen. Doen wij dat, dan blijkt van de oorspronkelijke beteekenis van het woord, ook wanneer het van het ..gezag" zelf is overgegaan op het gebied. waarover dat gezag wordt uitgeoefend, nog altijd de kern bewaard, d.w.z. bedoeld wordt dan een gebied, waarover alleen en uitsluitend de heerscher te gebieden heeft, dat m.a.lv. volstrekt soe verein is. Zoo zegt bijv. Blaekstone in zijn Comnumtaiïes" (1705): Do bedoeling van den wetgever bij het gebruik van de termen Empire en imperial en hun toepassing op de kroon van Engeland is geen andere, dan aan te geven, dat onae Koning even soeverein en onafhankelijk is binnen deze, zijn gebieden, als een keizer in zijn keizerrijk is, en dat hij geen enkel soort onder geschiktheid aan geen enkelen anderen potentaat op nardo verschuldigd is." 2) J ^ Maar een keizer, in den hiev bedoelden zin. is niet alleen souverein. maar tegelijk heerscher over andere vorsten en hun rijken, en wanneer wij van wereldrijk of imperium spreken, bedoelen wij daar mee dan ook eetx Rijk, dat uit talrijke, ongelijk soortige deelen samengesteld is, die allen in een bepaalde afhankelijkheidsverhouding tot het kernrijk staan. Namen wij voorts aan. dat, hoewel er meestal een absoluut monarch aan het hoofd van een dergelijk rijk gestaan heeft, dit laatste element toch niet noodzakelijk is, dan blijkt het Britsche Rijk op essentieele .punten aan onze definitie te voldoen: soeverein, samengesteld uit talrijke. ongelijksoortige ? deelen, die van een kernland af hankelijk zijn. Althans tot nog toe: want de pro blemen van het Britsche Rijk van tegenwoordig groepee.reu zich nu juist om twee van deze criteria. Ten eerste mul. de verhouding ervan tot den Volkenbond, die, hoe zwak ook. theoretisch toch van een constructie is. welke het op den duur onmogelijk zou kunnen maken voor haar leden om hun soevereiniteit te handhaven, en ten tweede in de afhankelijkheid van de rijksdeelen van. het kernland, d.w.z. in de verhoudingen, in de eerste plaats van de dominions, maar vervolgens ook van. de koloniën, protectoraten, mandaten en andere beïnvloede gebieden tot Engeland, waarbij, vooral in en door den wereldoorlog de doelen, [kort gezegd, een neiging tot steeds groote onafhankelijkheid .tegenover het kernland aaii den dag zijn gaan leggen. Zou dus eenerzijds de Volkenbond even tueel de soevereiniteit van het Britsche Rijk aan tasten «n zouden anderzijds de deelen, of een, groot gedeelte daarvan, volledige onafhankelijkheid ver werven, dan zou daarmee het Britsche Rijk ? krachtens definitie ophouden te bestaan. En dit weer zou op de betrekkingen der andere staten tot dit rijk" en tusschen die staten onderling, tot zulke groote verschuivingen aanleiding geven, dat reeds daarom alleen de beteekenis dier Britsche problemen ook voor de wereld als geheel, niet nader in het licht gesteld behoeft te worden. . * t ' ? . ? '. ? -,*.*-'. En i nu de wording van het Britsche Rijk. want zoo ergens, dan is hier het heden niet te begrijpen zonder het verleden. Hóe zou men, om slechts n voorbeeld te noemen, de wrijving tusschen de blanken en Britsch-Indiëra in Zuid-Afrika willen begrijpen, indien inen niet uit de geschiedenis wist, dat hier oud zeer achter steekt, dat de BritschIndiërs bijzondere rechten op Oost- en ZuidAf rika laten gelden, omdat,zij sinds onheugelijke tijden den handel tusschen Indiëen de oostkust van Afrika .bemiddeld hebben; hoe begrijpen, dat pok op hun beurt de Engelschen weer rechten op deze gebieden laten gelden, omdat zij reeds in 1808 de Britsch East Africa Coinpany" daar hebben opgericht, juist ter controle van de Britscb.Indiërs en hun handel op Indië? Het is gemakkelijk, al deze historische rechten voor van nul en geener waarde te verklaren en als men de zaken ethisch Als men zoo nu en dan des morgens slechts een weinig Purol even tusschen de handen wrijft, dan wordt dit bij het uitstrijken door de haren, onmiddellijk daarin opgenomen en het gevolg hiervan is dat na het kammen Uw haar den geheelen dag keurig blijft zitten beoordeelen wil voelen wij daar alles vooi maar zij . spelen nu eenmaal ook in de tegenwoordig»» politiek nog een rol en zijn derhalve bij de verkla ring van die. politiek onmisbaar. Men heeft het Britsche Rijk vaak met het Ro meinsche R ijk vergeleken; o.a. Cromer en Bryce tt > deden het, op bepaalde punten en zij beperkten de vergelijking tot het Britsche Rijk in Indië. maar goed beschouwd, valt er toch slechts in n op zicht een treffende overeenstemming te constateeren, en dat is in de toevallige" manier, waarop beide rijken tot stand gekomen zijn. Of wil men het woord toevallig, dat zonder nadere aanduiding; uit de geschiedwetenschap eigenlijk verbannen moest worden, vermijden, dan zegge uien ..op de van te voren onvoorziene manier." Zeker. met het resultaat voor oogen, lijkt da talles logisch , en zoo stelt ze.'fs Seeley. in. zijn bekende heldert* boekje over The Expansioii of England." (Istv dr. 1883) het toch nog eeuigeimate voor. hoezeer hij oog voor het toevallige toont; maar in, werke lijkheid is de lijn zoo strak niet, en dat te minder naarmate men verder in het verleden teruggaat: slechts brengt elke stap. eenmaal gedaan, consekwenties mee. die men van te voren evenmin wist of kon weten, maar die op hun beurt weer andere stappen tot gevolg hebben, totdat pas in den. jongsteii tijd. toen het rijk eenmaal een bepaalden vorm had, een meer bewust streven de overhand schijnt te hebben gekregen: een streven naar afronding en aanénsluiting van. gescheiden gebie den, naar bepaalde, met opzet gekozen, strate gische en commercieele steunpunten en. niet het minst, naar de voor het behoud van het imperium onmisbare primaire grondstoffen. Wil men de geschiedenis zien als een min of meer geleidelijke!) overgang van instinctief, naar half-bewust en steeds bewuster en vooral doelbewuster handelen der meiischen, dan levert de geschiedenis van het Britsc'he Rijk ook voor die stelling treffende bewijzen. Over het ontstaan zelf in een volgend artikel. 1) Ze'}» dit :al binnenkort tnianchiin niet /*«?«'/ zijn ' vol ? ti' homten: men iceet, flat Atn?rik<t t:n Engeland belden dit iftbicd bcyinnen op tt> elaclien ; Int ifnut d'itirbij om de H'ti'iviitscheH. die ntleen ilinu nofi in nicsati voorkomen. 2) (j'criteerd bij Sïr John Marriott ..Het Denk beeld ran ecu Wereldrijk en liuc het de Geschiedenis gevormd heeft." fffdst. 18 bldz. :J9H van de ..yicinci. Geillutttrcerdc Wereldgeschiedenis," . die onlangs in jWrfcr/. bewerking bij Seyffardt te Amsterdam in begonnen te verschijnen. 3) Cronter. Aneient and ModernImperialistn, 1910; Bryce, The Aneient Roman Empire and the Britftch Empire in India 1914. Hotel Duin en Daal0 * Bloemendaal Str. koud en warm water op alle kamers PRIVÉBADKAMERS ~ Telefoon 22223 BOEKVERKOOP ING. De firma Bmgersdijk en Xiermans te. Leiden. houdt van 22 Aprilt?2 Mei, verkooping van do. bibliotheken van Prof. Mr. W. v. d. Vlugt. Ds. C*. J: v. d. Flier. Mr. W. J. L. L'mbgrove. Dr. S.». Höqgstra en Dr. R. Sleeswijk. De catalogus is verkrijgbaar tegen toezending van ? 0.25. BERGT UWEN INBOEDEL BIJ VOORGENOMEN VESTIGING IN DEN HA AG OP IN HET BUITENLAND BIJ DB FTBMA BATENBURG & FOLMER TE 'S-GRAVENHAGE,HuiJGEN8PABK22 TE LEF O ON 11030 EIOBN GEBOUWEN. Bespreking kosteloos BPBO. BlNNJflNL. BW INTERN. T&AN8POBTBN No. 2706 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 13 APRIL 1929 H. RAHR MUZIEKHANDEL Violen Snaren Achter St. Pieter 4 Utrecht TeL «3 PIANO'S Vierde Congres van den Int, Stedenbond door Dr. F. M. Wibaut (Slot van pag. 1) En nu deed zich in Sevilla het belangrijke feit voor, dat deze discussie tusschen personen, die in vele landen op het gebied van het gemeentelijk leven een vooraanstaande plaats innemen, op het beheerschende principieele punt tot volledige over eenstemming leidde. Als het beheerschende principieele punt werd algemeen gerekend de verhouding tusschen Ge meente en Staat, waarbij de Gemeente zelf beslist aard en omvang van de uitgaven, die zij heeft te doen voor voorzieningen in de uit het moderne gemeentelijke leven reeds opgekomen en verder opkomende behoeften en waarbij de Gemeente de onbegrensde bevoegdheid heeft om door heffingen, die de nationale wet haar ten dienste stelt, zich ten allen tijde voldoende middelen te verschaffen om deze uitgaven te dekken. Er werd door het Congres niet gedacht aan eenheid van stelsel ten opzichte van de gemeentelijke inkomsten. Doch wel werd als onafwijsbaar gesteld dat, in welk stel sel ook, de Gemeente het in haar macht moet hebben het bedrag der gemeentelijke inkomsten steeds volkomen aan te passen aan dat der gemeen telijke uitgaven, die zij zelf te eeniger tijd noodig acht en daarbij zelve moet kunnen kiezen welke .soort heffing, van die welke de wet haar toestaat, zij wenscht toe te passen. Overeenstemming bestond op dit punt, dat, waar de Gemeente deze bevoegdheid zou missen, het begrip financieele autonomie zijn eigenlijken inhoud zou verliezen. Het Congres gaf er zich rekenschap van, dat in zeer vele landen het *,,beginsel" van financieele autonomie wordt bele den", en formeel wordt aanvaard. Maar het deed uitdrukkelijk uitkomen, dat het beginsel" zijn waarde verliest, wanneer de Gemeente niet over de bevoegdheden en de middelen beschikt om het tot volle uitdrukking te doen komen. Het'Congres erkende de wenschelijkheid, dat hoogere organen van het openbare leven de gestie van de Gemeen ten moeten kunnen beoordeelen ten aanzien van het aangaan van leeningen op langen termijn, die lasten leggen op een komend geslacht. Het be perkte echter dit toezicht tot de beoordeeling door hooger gezag van de objekten voor welke die lee ning wordt aangegaan. De beslissing over den om vang der leening moet weer bij de Gemeente zelve liggen. De Internationale Stedenbond, het ligt voor de hand, denkt er niet aan om resoluties aan te'ne men, nog minder om te trachten voor zijn opvat tingen en uitspraken, ook al zijn zij eenstemmig, bindendheid ook maar te verwachten. De grootst FILE VOOR QLASaORDIJNCN 0.75 BR. PERMTR. BREED 0.65 BREED 0.85 Dr. Ritter daagt de Regeering uit Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek Laat ik maar flink op de trom slaan. Er komt toch geen geluid uit!" mogelijke overeenstenunig teii opzichte van dr eischen voor ontplooiing van het gemeentelijk le ven tusschen de afgevaardigden op dit Congres. kan geen nationale regeering beletten in te gaan tegen aldus uitgesproken opvattingen van verte* genwoordigers van gemeentebesturen, wier taak het is, elk in eigen land, aan het gemeentelijke leven leiding te geven. Zoo werd op het Congres zelfs niet gerept over het voornemen der Nederlandsche regeering, belichaamd in een wetsont werp betreffende de financieele verhouding tus schen Rijk en Gemeenten, dat eerstdaags bij het Nederlandsche parlement in behandeling komt en welks strekking rechtstreeks ingaat tegen den hier ontwikkelden eisch ten opzichte van welke zoo volledige overeenstemming bestond. Maar ook waar dit .vaststaat, moet toch het feit van overeenstemming op zulk een het moderne gemeentelijke leven beheerschende punt aan volks vertegenwoordigers en wellicht ook aan sommige regeeringen wel iets zeggen. Het tweede onderwerp, dat op het Congres werd behandeld was: de beteekenis van de industrieele bedrijven voor de Gemeente. Het derde punt was: de beteekenis van de onteigening ten algemeenon nutte voor het ge meentelijke leven. De discussies over deze punten waren eveneens belangrijk; met name die ten opzichte van de in dustrieele bedrijven leverden grondslagen voor verdere internationale beraadslagingen op een volgend. congres. Zoo mag worden gezegd, dat de afgevaardigden van de 30 landen; die het Congres bijwoonden en van wie een belangrijk aantal aandeel nam in de discussies, in hun overtuiging werden versterkt, dat de Internationale Stedeubond een orgaan is geworden voor de verdieping en de vervolmaking van het gemeentelijke leven in alle landen, waar de gemeente Wordt gezien als het orgaan bfó uitstek aangewezen en bij uitstek geschikt om het beheerKunstzaal van Lier Rokin 126 Amsterdam» Oostersche & Europeesche antiquiteiten Oude en Moderne schilderijen en plastieken Negerkunst & Ethnographica schend e element te zijn in de verzorging van het leven van de burgers in onzen tijd. Gemeentebestuurders hebben elk in hun Ge meente hun eigen taak. De vervulling van deze taak kan hen door het inlichtingencentrum van den Internationalen Stedenbond hier en daar wor den vergemakkelijkt. Maar de afgevaardigden van de 30 landen, die het vierde Internationale Stedencongres bezochten, voelden zeer sterk dat naast deze belangrijke, plaatselijk te vervullen, taak ook deze gezamenlijke ligt om, door onderling overleg en" onderlinge voorlichting,' op de doeltreffendheid van de gemeentelijke bemoeiïngen over de heele wereld allengs belangrijker wordenden invloed uit te oefenen. Vóór deze belangrijke internationale taak zagen deze afgevaardigden de beteekenit» van het congres van Sevilla van den Internationalen Stedenbond sterker dan ten opzichte van vorige congressen, kan gelden. V.KOSSEM