??/f' i n 1 il DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 APRIL 1929 No. 270$ De economische positie van het Britsche Rijk door Dr. Jan Romein UITSU'ITKND tevwille van de overzichtelijk heid van een anders moeilgk te ordenen mate riaal en in geon enkel opzicht, omdat wij meeneii, dat wij hier met verschillende processen' te doen zouden hebben, willen wij onze schets van de huidige economische positie van het JJritselie Rijk in drie gebieden scheiden, die in werkelijkheid dus niet anders zijn, dan drie aspecten van n situatie: de situatie, waarin het Britsehe Kijk zich door en na den wereldoorlog geplaatst zag. Ten eerste: zijn, verhouding tot de Ver. Staten van Amerika, ten tweede, die van Engeland tot de ijksdeclcn en ten derde, de economische positie in hel moederland zelf. ' De verhouding tot Amerika laat zich weer het ?best in een vijftal punten analyseeren, dio wij achtereenvolgens, kort, behandelen moeten. Daar is allereerst: de schulden-kwestie. Zooals bekend, heeft Engeland, eerder dan de andere landen, die het voor een groot deel zelfs nog moeten, doen, zijn schuld aan Amerika bij overeenkomst geregeld: Juni lüi'y. Volgens die 'overeenkomst bedragen de jaarlijksche betalingen ??Van December '22 tot en met Dec. 1US-1, tot 11>3S £'M millioen en daarna £ 38 millioen, of m.a.w. Engeland zal als die schuld gedelgd is' £ 020 millioen in hoofdsom n £" 1.302 millioen aan renten, of in totaal 26.064 millioen gulden aan Amerika betaald hebben. Dit fantastische bedrag komt allee)) voor rekening van het'moederland; de dominions hebben hun eigen schulden. De tweede, voor het Britscho Kijk nadeelige factor in de verhouding tot Amerika is de toege nomen Amerikaansche export, speciaal die van afgewerkte industrie-producten en de daartegen over afgenomen Engelsehen uitvoer, die volgens gegevens van vet-lcden jaar toen slechts 78 pCt. bedroeg van liet cijfer van 1013. en die, houdt men rekening met de bevolkingstoewas, nu 120 pCt zou moeten bedragen om alleen nog maar op de hoogte van 1013 te. staan l . Deze vermindering is te ern stiger, niet alleen, onulftt er een toeneming van den Amerikaanschen export.tegenover staat, maar die Amerikaansche export zich tevens uitstrekt over vroeger door Engeland beheer&chto markten, met name Canada, Mi-xico en Z.-Amerika, Ten derde is ei* de kwestie van de hooge Ameri kaansche tariefmuivm,diemèt den Britschen export ook de betalingen der schulden (voorxoover die in goederen moet geschieden) bemoeilijkt. Het was in 1922, dat het Congres het Fordney-Mc-CumberTarief aanvaardde, over welks aard wij verder niets behoeven te zeggen, als de lezer weet, dat het in de wandeling het 00 pCt.-tarief heet: een ver dubbeling, vergeleken met het tarief van. 1913, dat bovendien slechts" 380, artikelen trof, tegen dit 495 ! Een vierde punt, waarin de oorlog de vroegere verhouding totaal gewijzigd heeft, is dat van de handelsvloot. >» iet minder dan 9 millioen ton scheepsinhoud héft Engeland door den oorlog verloren, waarvan het er slechts 0.5 millioen op de een of andere wijze weer wist in te halen. Hoe anders de Ver. Staten, die in 1914 met hun 1.8 millioen ton een bescheiden figuur maakten, maar 1923 al tot 12.5 millioen ton waren opgeklom men, en dat er ook met de 10.9 millioen ton van 1927 nog wezen mag. 2) ,Eh tenslotte moeten wij er hier aan herinneren, dat zich, althans voor oen zeer groot deel, het , financieele centrum der wereld na den oorlog van Londen naar New-York" verplaatst heeft, zooals het aan het' einde der 18e eeuvy van Amsterdam naar Ix>nden gegaan was. Dit is misschien voor de Engelsen e bourgeoisie hét gevoeligst verlies, al moet men er direct aan toevoegen, dat op dit punt de meeningen meer verdeeld zijn, dan over de vier andere. Het is er inderdaad verre van, dat,bijv. de Bank van Engeland zijn voorname positie ver speeld zou hebben. De offers, die het Engelsche volk en de Engolsche industrie zich hebben moeten getroosten om het pond sterling op peil te houden en. tot den gouden standaard terug te koeren ? in 1925 zijn voor do heeren van de City niet voor niets geweest, want het is vooral daardoor dat, men de bedreigde positie van Londen als financieel centrum voor een deel althans heeft kunnen hand haven, Aa'n dit punt vooral klampt zich dan ook het betoog vast van Sir George Peel, die in een on langs verschenen boek' de economische verhouding van Engeland tot Amerika onderzoekt. !<) Peel be ijvert zich, aan te toonen, dat het om het popu lair te zeggen ? met Engeland nogal schikt. Nu is het zeer nuttig, als iedereen zoo" zegt, ook eens het ,,zus" te hooren, maar dat neemt niet weg, dat Sir Peel's argumenten toch te veel aan het bekende ,,doekje-voor-het-bloeden" doen denken. Zoo is hij bijv. heel sterk geneigd, den Ameri kaanschen voorsprong voor tijdelijk te houden, en zegt dat ook herhaaldelijk, maar het is een geloof, geeiïweet. En een ander argument is dan juist weer, dat de Amerikaanséhe penetratie in Canada zoo erg niet is, omdat zij ook al vóór den oorlog aan den gang was (bldz. 230). Amerika leent aan Europa, zegt hij elders, maar dat hebben wij juist noodig, want wij moeten aan Europa verkoopen (bldz. 229). Ernstiger te nemen is hij, waar hij erop wijst, dat Engeland nog altijd 50pCt. van de wereldscheepstonnage bouwt (bldz. 277), of waar hij de uitspraak van Churchill, dat Engeland zoo niet een eerste, dan toch nog altijd centrale positie in het financieele systeem van de wereld inneemt" met bewijzen staaft (hfdst. XI): of wel aantoont, dat Engeland in 1925 nog heel wat meel industrie producten uitvoerde, dan de Ver. Staten (nml. voor £ r»S9 millioen tegenover Amerika voor £ 350 millioen), al zegt dit toch ook weer niet veel, omdat het niet gaat om een bepaalden toestand in een bepaald jaar, doch om de richting waarin de verhouding tusschen beide rijken zich wijzigt. En over die richting, kan geen twijfel bestaan. Trouwens, al zou Peel gelijk hebben in de door hem besproken kwestie, dan maken o.i. altijd nog tic twee andere, in den aanvang van dit artikel genoemde, aspecten van het Britseh economisch leven, de balans voor het Britsche Rijk ongunstig. Do wereldoorlog heeft nml. niet alleen Amerika een onverwachte kans gegeven, maar ook sommi gen der rijksdeelen' <*?practisch neutralen waardoor Engeland en door Engeland toch weer het Rijk. economisch, aanmerkelijk verz.wakt is. Het proces, dat wij bedoelen, kan men zich weer het gemakkelijkst duidelijk maken, door het Engeland van vóór den wereldoorlog met een fabriek te vergelijken. Welnu: naast die fabriek zijn er in den wereldoorlog andere, om zoo te zeggen dochterfabrieken gekomen, die den afzet der moederfabriek verengd hebben. In hooge mate geldt dit voor Indië. Het proces de ontwikkeling dus van een eigen Britsch-Indische industrie, vooral textiel industrie was ook vóór den oorlog reeds aan den gang 4), maar werd toen nog versluierd door den uitvoer van machines uit Engeland in 1913 voor bijna 10 millioen pond st. - die het totaal-cijfer hqog hield, terwijl zich in den oorlog ook de Britsch-Indische machine-industrie sterker begon te ontwikkelen. Dat bovendien door en na den wereldoorlog ook, afgezien nu van de Ameri kaansche, de Japansche export-industrie zich ontwikkelde en mét de Engelsche, ook binnen het rijksgebied, begon te concurreer en, en dat na den oorlog ook de Duitsche export-industrie weer als concurrent optrad daaraan kunnen wij hier slechts herinneren. Dat deze ontwikkeling allergevoeligst op den economischen tóestnad in. Engeland ,zelf moest terugwerken, spreekt vanzelf. Het grootste ge deelte van de Engelsche export-industrie verloor, 'wel vaak door nu eens de eene, dan weer een andere oorzaak, maar verloor dan, toch aan afzetgebied, slonk in 1927, zooals wij zagen, tot 78 pCt. van 1913. Hieruit kwamen weer twee uitermate ernstige crisissen voqrt, Ie de kolen-crisis en 2de diéder permanente werkeloosheid, waarbij men dan nog als derde moet voegen de reeds vóór den oorlog bestaande landbóuw-crisis, die een gevolg was n van de opkomst der Russische en buiten-Europeesche graan-produceerende gebieden n van de industrieele ontwikkeling van Engeland zelf. Dat de situatie in de steenkool-industrie critiekwas, Hotel Duin en Daal" * Bloemcndaal Str. koud en warm water PRIVÉBADKAMERS op alle kamers . Telefoon 22223 sinds de oorlogsbestellingen en die, voortvloeiende uit de Koer-bezetting, afgeloopen waren, wist ieder, die eenigszins op de hoogte was; hóe critiek bleek echter pas bij de grooto kolen stakingen, eerst die in '21 en toen in '20, die dan nog het hunne bij de reeds geleden verliezen voegden: die van '20 kostte den arbeiders aan loonderving ong. 090 millioen gulden en den eigenaren aan verminderde productie 3750 millioen. De critieke toestand wordt voldoende hierdoor uitgedrukt, dat, terwijl in 1913 de kolen 10-pCt. van den Britschen export uit maakten, dit cijfer vóór de groote staking, dus in 1925 reeds geslonken was tot 0.5 5). Cijfers, die te sprekender worden, als wij bedenken, dat een eeuw geleden de Britsche welvaart juist op de steen kool- (en ijzer-) industrie werd opgebouwd. Hoewel in den laatsten tijd enkele markten schijnen te zijn terug veroverd en ook de koude winter iets tothet herstel heeft.bijgedragen. is het er ver vandaan, dat de toestand van vóór den oorlog hersteld ie, of zelfs kan worden. In de textiel-industi'ie het tweede fundament van Engeland's rijkdom heerscht, speciaal in Lancashire, eveneens sinds den oorlog een chro nische depressie. Naast de n-en-eeii-kwai t mïllioe» mijnwerkers leveren 'de cn^en-een-kwart nüilioeu textielarbeiders het grootste contigent van het leger der permanent -werkloozen, dat na den oorlog nog niet weer beneden het millioen gedaald is en dat er af en toe zeer belangrijk .boven was. Wij hebben in het voorgaande noodzakelijkerwijs een eenigszins eenzijdig beeld gegeven, omdat ons doel in deze artikelenreeks is, om een over zicht te geven van de problemen, waarmee liet Britsche Rijk in het huidig tijdsgewricht téworste len heeft. Dat daarnaast nog altijd ontznpgelijke hulpbronnen staan, wanneer men het U ijk in zijn geheel overziet, ontkent natuurlijk niemand. Even min, dat er in het Engelsche volk als geheel nog groote energie-bronnen sluimeren. Op dit laatste zouden wij niet te sterken nadruk willen leggen. overtuigd als wij zijn. dat er nog nooit een Rijk door gebrek aan energie is te gronde gegaan. Alles wat men daarover vertelt bij het .Romeinsche Rijk. zijn óf fabeltjes, óf raakt alleen de bovenste laag der heerschende klasse', het is, psychologisch misschien interessant, maar heeft als ge.schiodverklaring geen waarde. Als het Britscbe R'ijk ,za-l ophouden te bestaan, zal het niet zijn uit gebrek aan materieelo hulpbronnen, noch uit gebrek aan geestelijke energie. Maar als, omgekeerd,' het Britsche Rijk zal blijven bestaan, zal het ook niet zijn door die hulpbronnen en zeker niet' doof zijn energie, maar omdat de hier in. vogelvlucht geschetste economische problemen tot een wijziging in zijn economische structuur zirflen leiden. Op de vraag, welke die wijziging dan zal zijn. moeten wij voorloopig het antwoord schuldig blijven,. Voor een deel zal dit zeker ook samenhangen met zijn politieke structuur wier richting van ont wikkeling wij daarom nu eveneens zullen trachten te schetsen. Daarna hopen wij dan nog gelegenheid te hebben enkele problemen afzonderlijk te be handelen. 1) Lloyd George in Hansard ./M/i 25, 1927. 2) Het verschil tusschcn '23 en '27 is hieruit te 'verklaren, dat men het minderwaardige, inden oorloa gebouwde materiaal, heeft moeten opruimen. S) ThéEconomie Impact of America, Londm 1928. 4) Cijfers bij . Obst, Eqgkind, Europa und die Welt, zie Index op Britsch-Indien; en bij F. Stern berg, Der Imperialismvs (1920) hfdstk'8. 5) Is* Bowman, The Netc World, Problents <>f Imperial Britain, bldz. 61. BERGT UWEN INBOEDEL BIJ VOORGENOMEN VESTIGING IN DEN HAAG OP IN HET BUITENLAND BIJ DB FIBMA BATENBURG & FOLMER TE 'S-GRAVENHAGE,HrjMQ9NSPABK22 TELEFOON 11030 IO'BK GEBOUWEN. Bespreking kostelooa 8PBC. BlNNKNL. EN.lNTBBN. TQAN8POBTBN ' No. 2708 DE GROENE AMSTERDAMMER\VAN 27 APRIL 1929 3 n ')? * HET REIS-SEIZOEN NADERT! Ome Special* Prisma Kijkers Cristal-Prisma" zijn niet te overtreffen. 8 mallge vergrooting f 45. JOS. HARTOG. Hoofdsteeg 17 Rotterdam. Nobelstraat 28 Utrecht. NA DEN BRAND" Wat nu geschieden moet.... ALDUS luiden de opschriften bovon een artikel in ,,de Maasbode" van de hand van <ieu Amstordamschen corresptmdent van dat blad. ?waarin hij het thans meer dan ooit nijpende tekort' aan schouwburgruimte in onze stad bespreekt: Tooneelruimte is niet uit den grond te stampen. We zullen natuurlijk zoeken en speuren naar middelen om door nood maatregelen de zaken gaande te houden, doch meer dan een gaande houden'' kan niet worden bereikt, en wij mogen ook niet vergeten, dat wat nu geschieden kan slechts nood maatregelen kunnen en mogen zijn' Doch het schouwburg probleem is voor Amsterdam nu uitermate urgent geworden, en het tekort aan schouwburgruimte nijpend. Daarover zullen we 't allen nu wel eens zijn ..." Als een middel om aan dit tekort 700 spoedig mogelijk te ontkomen, beveelt de schrijver een spoedig preadvies aan op het voorstel der Katho lieke ratidsfractie, dat moeilijk anders dan gevolgd kan worden door de instelling eeuer commissie. ,.waarin alle betrokkenen en. belanghebbenden zullen zijn vertegemvo«>rdigd." Dit is volgens hem de snelste oplossing van het vraagstuk en wij kunnen, niet anders dun het «>ptimisme van'on/en collega bew«mdereii. die blijk baar nog eenig vertrouwen heeft in het snehverkeii van preadviseurs en commissies. \Vij zijn op dit punt minder rooskleurig gestemd en wij vivezen dat tegen den tijd «lat de bed»telde commissie haar voorstellen in den Raad zal zien behandeld, al de Amstei'tlamsche schouwburgen /uilen zijn afgebrand. liet komt ons echter voor «lat wij op «-en. derge lijke beslissing niet hebben te wachten om de een voudige reden dat er een vee! snellere «>plossing voor de hand ligt. De plannen voor den Uoyaavdssehomvburg zijn namelijk kant en klaar, de bouwsom is. op enkele tonnen na, bij elkaar, het terrein is aangewezen, men zou morgen den dag de eerste paal kunnen gaan heien, indien de Genx«»ente slechts garant wilde zijn voor de ontbrekende vier ton. Indien «Ie Kaatl hiertoe kon besluiten, «lau had den wij binnen de achttien maanden een voortreffe lijk uitgerusten. rnod«>rnen schouwburg, op een geschikt punt. en gebouwd volgens de inzichten van Kiiyaards zelf. Amsterdam is in v«>le opzichten de schuldenaar van den grooten tooneelleider gebleven en de Gemeente kan. dunkt ons. niet ander» dan met beide handen de gelegenheid aangrijpen om een deel van de schuld, die zij aan lloyaards heeft, te kwijten. Een practischer en sneller oplossing om aan hét nijpend gebrek aan.tooneelruimtt* in onze stad te ontkomen, zien -wij niet; er -is in het gebouwzelf voor de ? Gemeente een stevige waarborg. «Ie plannen liggen gereed en bovendien eert men de nagedachtenis van den man wiens geest het gue«l zal zijn in' onze tooiieehvercld te doen voortleven. Kan het' mooier? BAÏIBA11OSSA DEN HAAG AMSTERDAM ROTTERDAM A X M l N S T E R TAPIJTEN 70 BREED PER METER NIEUWSTE DESSINS i i, Nieuwe belastingvoorstellen (Min. de Geer stelt voor af te schaffen: de fcem Inkormtenhelastlng en de forensenbelatting, en in te voeren: een gemeentefondsbelasting met opcenten daarop) £GEMMOMSTENBEL De keerzijde van de medaille SPREEKZAAL MISVERSTAND ( Dc fhi'itH i '('*<' rerh'ii/dhii H KT staat »nV/ zoo. dat d oor mij op het Congres van den Internationalen. Stedenbond te Sevilla. onder instemming van de gedelegeerden zou zijn verdedig.!, dat de Hijkswetgever niet mag be palen. welke soort belastingen door de Gemeenten kunnen worden geheven. liet staat zóó. dut daardoor mij onder algemeene, deels uitgesproken, deels stilzwijgende instemming werd gesteld: dat de gemeente de bevoegdheid moet hebben zelf te beslissen ..aard en omvang van de uitgaven, die zij heeft te doen voor voorzienin gen in de uit h«'t 'moderne gemeentelijke leven reeds opgekomen en verder opkomende behoeften" en ..dooi' heffingen, die de nationale wet haar ten dienste stelt zich ten allen tijde voldoende middelen te verschaffen om deze uitgaven te dekken." Kn voorts, «lat iiv welk stelsel Ook ..de Gemeentenet in haar macht moet hebben het bedrag der gemeen telijke inkomsten steeds volkomen «urn te passen aan dat der gemeentelijke uitgaven.' die zij zelf te eeniger t ij «t noodig iieht «>n daarbij zelve moet kunnen kiezen welke soort heffing, van die welke de We't haar toestaat, zij wcnscht toe te passen." Zoo schreef ik het ook in t 'w ' minuiKT van i:'. April blz. IJ Ie kolom. De interpretatie «>p dit punt gegeven in het artikel van den Heer Hoofdredacteur in het nummer van '20 Aprilj'bldx. l . Se kolom, is anders. En ik acht het van belang misverstand op dit punt niet te laten voortbestaan. Mijn standpunt'. en dat van de gedelegeerden op. genoemd congres is dit: Ds Gemeente moet zelve haai- Uitgaven kunnen bepalen, die zij Voor haar eigen leven noodïg acht. D a Gemeente moe. t het bedrag der belastingen kunnen bepalen, die tot dekking der door haftr zelve bepaalde uitgaven noodig zijn. Do opsomming der belastingen, die |de Gemeente roor haar heffing kan toepassen, wordt in de wet gegeven: De gemeente is daarbij vrij in haar keuze. Aan 'dezen eisch voldoet, de tweede editie /van het, wetsontwerp de Geer- :Kan niet. Daar gciat het om en om niets anders. Ook niet hierom of er eenig toezicht mag zijrt bij de Kroon ,en bij Gedeputeerde Staten, om te waken, dat gemeenten im haar financieele .gestie zich houden binnen de grenzen van het voor haar economisch (mogelijke. Zulk toezicht, zooals in Nederland 'uitgeoefend, belt-t de ontwikkeling van gemeentelijk leven niet. Het wetsontwerp de (»eer?Kan evenwel, ook in tweede editie, doet dit. wel. F.tx dat is < het wat gezien wordt als een belemmerimr van de con tinuïteit in het gemeentelijke leven. £ F. M. WJBAT'T lm Westen nicht Nenes Het moge mij vergund ?.ijn aan de verschenen recensie van den Heer Uabée eenige korte op merkingen vast te knoonen. Ken boek waiviu de misdaad van het stervende g.-slacht, de misdaad die millioenen jongeren voor het leven ongelukkig maakte, die meerdere luillioenen achterliet' in erbarmelijke eenzaamheid en teleurstelling, ilie heele volken knechtte, beschre ven wordt, zonder «Ie zalvende verontschuldigingen van den diplomaat-geelboek. rood boek. blamvboek en zonder het extatische liefdesverhaaltje van den romancier; ' . . een boek waaruit het tusschen de jaren l NU») e.n l!»0(l geboren p-shieht, kan lezen hoe hun kameraden vernietigd zijn vont- een gril. voor een materieel^ bevrediging van een generatie «He zelfs niet in staat was de resultaten te plukken van hun waanzin. l Kit. boek ntoct géU'/cn. wordi-ii door ieder en dan »\(»et ieih-r die den rondgang hiervan onder de volk«»reu remt verboden worden. l Iet jonge geslacht' eischt dat hun lijden onder ?de oogeti van ieder konie en het jonge geslacht dankt Annie S.ilomons en haar uitgevers voor de Hollamlsche vertaling. «Üe ook het niet Paitseh-. lezende gedeelte van htm generatie gelegenheid - geeft'ilit boek te Ie/en. H. M. VKSTDUK l'oging tot verbetering van Melis St«>ke's vers ..Mijn vuil naar -den akker r, ;"de couplet (Groene 20 April): . Allerlei rommel, gaarne 'geloosd.. Verzuurde melk. die poes versmaadt. De kluif, die 't hondje tegenstaat* 't Gaat allemaal vu» West naar Oost. Kn koestert ginds het kii-mend zaad. Overveen J. E. SCHALKWIJK HEJUGEWEG 11-17-AMSTEQDAM Overhemden naar maat Bij ons verkrijgbaar N.R.V. MONTA SCHpENEN ,. _ i '-it *'\ :'f II: '?<> 'l?