j. i' >! . V l DE GROENE AMSTERDAMMER VAN n MEI 1929 No. 2910 De politieke structuur van het Britsche rijk (slot van pag. i) Ook algemeen OH gecompliceerd, muur toch veel meer binnen hot bereik van statistisch materiaal, is do vraag naar den handel tusschon het moeder land en tl»> rijksdeel»-!!. Ken economische kwestie /al men /eggen. Zeker, maar een economische kwestie, die het voordeel biedt ons. buiten het vrijwel ongrijpbare riissenprobleemom. in het hart der politieke kwestie te brengen, want tenslotte immers /al de vraag naar. tle toekomstige politieke, structuur van het Britsche Kijk van den kant der dominions beslist worden door de vraag: welke voordeelen biedt een langer verblijf binnen het rijksvorband of over wegen soms reeds, of /.uilen op den duur gaan over wegen, de nadeeleii. Bij de voordeelen. dient men dan o.a. ook de militaire bescherming te rekenen, gelijk van zelf spreekt. Wanneer men dit wikken en wegen van voor-en iiadeeleii als het criterium erkent, waarnaar tenslotte de rijksuloeleix hun gedragingen ten op zichte van het kemrijk zullen moeten richten, dan wordt ook die eigenaardige tweeslachtigheid duide lijk, die telkens in die gedragingen treft. Immers in het toenemende streven naar den ..dominionstatus'* ou binnen dien ..status" in het streven om den van Londen uit benoemden gouverneur dooi' een zolf-gokozeti president te vervangen eu een eigen diplomatieke vertegenwoordiging te ver krijgen, kan .men niet anders dan een poging zien don band met Engeland losser te maken, maar als men dan de-oonsekwentie zou willen trekken, door te zeggen: het streven der dominions is er op ge richt, dien band geheel te slaken, dan blijken de dominions toch zelf die consekwentie vooralsnog niet te aanvaarden en komt het ..(Ymnuonwealth of Nationï>"-begrip als een duiveltje uit een doosje-. Waarom? Omdat de voordeelen van het rijksvorband blijkbaar nog groot er zijn dan de na Joelen. Voorloopig. want de handel van Engeland op zijn koloniën en dominions neemt toe, maar het handelsverkeer van «Ie Britsche dominions eu koloniën met het buiten-Britsche gebied neemt veel sterker toe. De vier economisch belangrijkste rijksgebieden vertoomm in dit opzicht de volgende. cijfers: Britsche invoer in Canada in l Hl.S 20.3 p^'t. van den totaalinvoer. tegen 17.7 pCt. in ll*2.">. In diezelfde jaren bedroeg het aandeel der Ver. ?Staten aan den Canatleeschen invoer resp. 03 en U-l pCt. Voor Z.-Afrika zijn deze cijfers resp. ?">(> en 50; 8.7 en 13.«J (1924). Voor Imlie 00 en 02.3 en'2.42 en 5.30, terwijl Japan's aandeel aan den invoer op Indi van 1.78 pCt. in 1913 tot 0.70 p('t. in 1925 steeg. Voor Australië: 31.5 en 43.0; 13.7 en 24.0 (1024) ») Het systeem van voorkeursrechten, waarmee men in Engeland de rijksdeelen. nauwer aaneen hoopte te smeden, heeft (mag. neen moei men zeggen met deze cijfers voor oogen) gefaald. Eu a fortiori zal daarom de fantastische gedachte falen, om van het rijk een tol-oenhoid te maken. Waar immers tenslotte een staat altijd overhelt naar waar zijn economisch voordeel is, is de meest waarschijnlijke ontwikkeling deze, dat do. rijksdeeleu zich op den duur in het economisch geheel zullen voegen, waarmee hun banden hot nauwste zijn. Canada in het economisch systeem cjer Ver. St.': Z.-Afrika in een Afrikaansch 1 economisch systeem, waarvan de Unie zelf het- centrum zijn zal; Indiëin een wordend Z.O-Aziatisch systei na, waarvan het de leiding zal krijgen; en Australi in het economisch systeem van den Pacific. Of m.a.w. de toekomstige economische structuur van de wereld, zal de politieke structuur van: het Britsche Rijk dood drukken een proces, welks einde, tenzij nieuwe oorlogen bet verhaasten, intusschen ook de jongste lezer dezer artikelen Wel niet meer zal beleven. .'?*). Vyl. Efiich Ob»t. a.ic> blils. 284?303 n iii 't bijzonder, de tabel op bldz. 301. BERGT UWEN INBOEDEL BIJ VOORGENOMEN VESTIGING IN DEN HAAG OP IN HET BUITENLAND BIJ DB FIBMA BATENBURG & FOLMEB TB 'S-GRAVENHAGE,HmjGEK8PABK22 TELEFOON 11030 EIOBM' oBBotrwBW. Bespreking kosteloos 8PBC. BlNNKNI,. EN INTEBN. TBAN8POBTHR Nieuwe Amerikaansche litteratuur door Hendrik Willen» van Loon Over lynchen en nog wat H KT is toch raar in de wereld der boeken. Het eene jaar lezen de menschen twee of drie boeken die je doen zeggen ,,kom het is toch nog zoo slecht niet gesteld met den algemeenen smaak. Die boeken mogen er werkelijk zijn en men verkoopt ze bij de ton." Ken volgend jaar wordt er niets gelezen wat dan ook maar eeiiigszins de moeit»' waard is. En wat is er populair in America? Wel: tle twee meest gelezen boeken zijn beneden alle peil. Het eene is een vrij slordige compilatie, door een handig journalist in zijn verloren uren samen geflanst, liet soort boek waarin men lezen kan dat ..de Russische reus l wan Sladeropski at steeds voor y.ijn ontbijt achtenveertig komkommers" of ..Koning August de Sterke van Saksen had I5S30 kinderen" of ..Karel de groot e leerde pas ,op zijn. 83ste jaar lezen en schrijven." Drie honderd pagina's van der gelijke heterogene nonsens, geknipt uit die, akelige blaadjes waarmede de llode-zij-dank vergeten Lord Northcliffo /.ijn fortuin verdiend had. Het andere boek is een auto-biographic van een lief meisje dat als heel klein kindje door haar vader op zijn schip meegenomen werd en zeventien jaren lang op dit schip vertoefde zonder ooit een vrouw gezien te hebben, enz. eivz. Nu is natuurlijk op literair gebied iets dergelijks volkomen geoorloofd. Maar men heeft het meiski' uitgespoeld als een zeldzame vondst, een lieftallig, onschuldig kind dat nu voor het eerst van haar leven .aan land gebracht was door haar uitgevers en dat nu vreemd staat te kijken in een wereld waarin zij bijvoorbeeld nog nooit een spiegel'had gezien. Kn men kan overal de c.onterfeitsels van dit niJiagdekijnzieii. klimmende in masten on touwtjes Vast-makende, geheel naar het recept van het meisje loos dat wou gaan varen alllllls innti-oooos. Helaas, er bleek dat letterlijk niets van deze schoont' komedie waar was. Nu is dit alles wat ik xi hier vertel sedert langen tijd overal gedrukt en. verkondigd maar de Oadle of the Deep (zoo heet dit sehoono werk) gaat lustig de ronde en het boek is zoo slecht, dat ik er geen oogenblik aan twijfel of het wordt binnen /eer kort in het Hollandsch vertaald on uitgegeven en bij karrenvrachten gelezen. ., * * * Kn wat den onschuldigen toeschouwer daarbij met droef nis vervult is dit. dat er in. dit jaar boeken Verschenen zijn als .,Klisabeth en Kssex" en ..Dodsworth'' en dat er op het gebied van avontuur een prachtwerk verschenen is, in den -vorm van het dagboek dat n van de twee laatst overgebleven. deelnemers aan de oorspronkelijke Greely expe ditie in het jaar 1883 tot aan het einde van zijn lijden heeft bijgehouden. Deze expeditie, die door het zinken van de hulp-schepen drie jaar aan haar eigen lot overgelaten werd, was een van,de meest tragische episodes van vijf honderd jaar van Poolonderzoek. Nu zijn alle deelnemers (er waren er nog maar zeven in leven toen admiraal Schley hen eindelijk vond) ter ziele behalve (.«enoraal Brainerd (de schrijver van. .dit dagboek on CJreeling zelf) en dit j.Outpost of the Lost" doet mij aan als het beroemde dagboek van de Hollanders die in de zeventiende eeuw getracht hebben op Jan Mayeneiland te overwinteren en daarbij allen -omgekomen zijn. Leest men dit boek? CJecnszins. Het is te rea listisch, dat verhaal van die uitgehongerde ge raamten, die ter wille van de discipline een matroos die voortdurend eten stal, op de meest offieieele wijze ter dood veroordeelden en hem ook terecht stelden omdat hij onverbeterlijk was en dreigde de andoren van ellende to doen sterven. liet 'is te waar en onze lezende gemeente, diedeze kunst pas een paar jaar geleden geleerd heeft wil haar realisme met suikerwater gemengd, zooals mijn hond Noodle zijn rijst met leverworst ' gekookt wil hebben en Jiever.verhwnge.rt dan zoo maar rijst alleen op te eten. '-?'. '' -: . -*'* *??'?-. ' . . "' ':' Maar er is een ander boek, dat ook spoorloos ver dwijnen zal en dat ook een heel ander lot verdient Ik bedoel de geschiedenis van de Lynch-wet in > Amerika dóór Walter White geschreven en uitge geven onder de naam Uope and Fagot".1 Het lynchen is de wanhoop van alle die het goed met de Republiek meenen. Men vecht er tegen. Men heef t er vercenigingen tegen." Nu heeft men eindelijk de zaak eens grondig bestudeerd dool' het bijeeiiguren van zeer zorgvuldige statistieken en men is tot uiterst droevige resultaten gekomen. In de eerste plaats* weet men thans dat het lynchen in steden zoo goed als niet voorkomt, In de tweede plaats dat het oude excuus, dat alle negers duop deze wijze afgemaakt, werden, schuldig waren aan verkrachting van blanke vrouwen, oiizm w omdat een derde van alle .gelynchte personen zelf vrouwen waren. Kn in de derde plaats (hier vertaal ik uit het origineel) dat ..het lynchen juibt daar op het platte land voorkomt, waar de ultra-religienze elementen hokken, waar alle kaartspelen en dansen en zondags-ontheiliging uit den boozo is on waar de menschen in de wanhoop van hun eigen verveling een nuttige veiligheidsklep vinden m de geweldige emoties van een koelbloedige moord op en volmaakt hulpeloos slachtoffer." Kn verder komt de schrijver tot, de conclusie dat ..m die streken waar de meeste negers gelyncht worden, geen enkele domino ooit een woord van protest. heeft durven uiten en dat het lynchen het meest veelvuldig voorkomt waar do Klu Klus. Klaii de gemoedoren ophitst met praatjes over de Superio riteit van het Nordie Hace (ik weet heuseh niet of deze dwaasheid van Lothrop Stoddard ork tot. in de lage landen is doorgedrongen on hoe men do uitdrukking Nordic rnco vertalen moet. gaat IHI.I te boven). Wie mij controleeren wil kan dit doen duur dit boek te laten komen en do statistieken zelf eens t,bestudooren. We vermoedden dit alles wol maar we 'hadden tot nu toe de feiten niet in ons. bezit gehad. Nu hebben wij de feiten en wij komen m Amerika tot dezelfde conclusie waartoe vele schrandere mannen on vrouwen reeds lang geleden m de/,.lage huiden kwamen, dat do verdraagzaamheid on het publiek fatsoen van oen gemeenschap m den regel omgekeerd evenredig is met de hevigheid der pviritcmseho beginselen, wanrm.-e oV/o b.paald,. g.inoonte zi.h el' hot leven tracht tr ontzeggen. . Dat klinkt gekompliceord maar het is heel een voudig. Het is een formule dio slechts aangeeft wat elke fietsvijder van dertig jaar geledon wist en wat elke automobilist van thans weet : dat als je m oen. gemeente kwam of komt waar naar het uiterlijk to oordeolon do bevolking zwaar orthodox was. of is. het altijd veiliger scheen óf om een eindje om to rijden of om ter doge op zijn hoede te zijn dat men geen stok tusschon de spaken gestoken kroefr of inet zand of vuil gegooid werd en togen oei. boom tépletter liiip. Opdat men mij nu met b« schul dige dat ik mijn eigen vaderland ..bezoedel (/hit .s ook al voorgekomen bij eenigo patriotten) laat ik er bij voegen dat dezelfde wet geldt en gold m alle die contrijen waar de bxu-gerij, nog niet geheel aan de Armoniaanseho twisten van drie nnllioeii jaar geleden ontgroeid, was. <»f ..m hot nog gemak kelijker en begrijpelijker uit te drukken, waar men er nog vast van overtuigd was dat men door (Velgen ritverkoronhoid hot recht had de rest van do ge meenschap de wet 'voor te schrijven. Kn dat brengt nüj tot Het interessante punt van dit debat: hoe komt het dat men in dergelijke oorden zi»v veel minder veilig is dan elders, dat' men bijvoorbeeld geen negers verbrandt in de steden, waar de Heide nen wonen. Heidenen, die dansen en de Sabbatb breken en vreoselijke woorden gebruiken wanneer ze iemand een dier af zien beulen. En verder, wat is de eigenlijke oorzaak van, deze onbegrijpelijke ruwheid tegenover a"«s wat anders denkt of er anders uitziet <.f anders handelt? De kleinheid van de omgeving zal men antwoor den, maar dat gaat niet op want er zijn vele kleme dorpjes op deze planeet waar dergelijke dingen niet gebeuren. Er moet een andere oorzaak zijn en dio ligt geloof ik,' wat Amerika betref t, inde diepe kern van dat- eigenaardige geloof dat niet zoozeer de deugd liefheeft alswel de zonde haat. HeVis <it> eeuwige klemtoon op de zonde en hét gebrek van accent op do deugd. Het is dat eeuwige gedreun i van zonde en zónde en zonde. En dan komt onder meer de schrikbarende ellende, de onvergeefelijke söhande, dio in dit boek van \Valtor Whito zoo grondig beschreven staat on dat > den lezer aanbeveel. 2910 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN n MEI 1929 HET adres voor prima PARKETVLOEREN tegen sterk concurreerende prijzen is FRED. MEIJER Amsterdam v. Baetlestraat 160 - Tel. 25615 - Gcv. 1908 UIT ROTTE's STAD door Erasmiaan DE Eerste Mei is dit jaar een belangrijke datum voor ons geweest. Neen, niet, verzeker ik u. om den bizonderen luister, ditmaal aan het Meifeest der socialistische arbeidersbeweging bijgezet door de vertooning van een vuurwerk op het terrein onzer onvergete lijke Nenijto. zoodat het 's avonds in dat deel der gtmeente net was als op. Koninginnedag. M'ar omdat dezen I-Mei de eerote recrganisa ie ing'ng van ons trambedrijf, sedert het nu, voor jaar en dag, zooal niet formeel dan toch feitelijk tot gemeente-bedrijf is bevorderd. Het is nog maar de eerste stap. m iar een groote, dien wij op dit gebied hebben gedaan. Nieuwe lijnen zijn er eensklaps bijgekomen: nog niet alle, die de volijverige direc teur van dit ons jongste communale grootbedrijf in project heeft, maar toch verscheidene. Wij tellen nu al tot 20, terwijl wij tip 30 April nog niet verder kwamen dan 14. Nieuwe Verbindingen van tot dusverre misdeelde stadsgedeelten met het centrum als wij nog van een centrum mogen spreken en met de stations zijn daardoor tot stand gebracht. Kortom: van het lange lijstje van desiderata, dat vroeger jaar in jaar uit in den Raad. inzonderheid van sociaaldemocratische zijde over de ellendige exploitatie der R.E.T.H; werd voor gedragen, is. nu het bedrijf onder sociaaldemocratisch beheer is gekomen onze Wethouder van Financiën, die ook over de bedrijven gaat, is. zooals men weet, van de S.D.A.P. een groot deel komen te vervallen. Nu nog de uitvoering van het tweede deel der directoriale plannen, met en. benevens geleidelijke verbetering van het ver ouderde en slechte materieel, dat de gemeente voor grof geld van de particuliere exploitant^ heeft moeten overnemen. Dan zijn wij een heel eind opgeschoten. En deze l-Mei van '29 zal in onze annalen opgeteekend worden als een datum, waarop het democratisch stadsbestuur, dat wij sinds 10 jaar hebben, zijn superioriteit boven het vroegere heel de burgerij demonstreerde. Hebben wij nu werkelijk een zegening van demo cratisch beheer ervaren? Of blijkt, bij nader inzien en op den keper, dat deze uitbreiding ook wel eens iets anders kon blijken? . ,,De uitbreiding van ons tramnet beteekent, dat .wij een aantal autobuslijnen, nu nog in particulier beheer, en die op veel sneller wijze tal van verbin dingen in de nu zoo uitgestrekte gemeente tot stand brengen, waarin ook de verbeterde tram niet of in ieder geval veel langzamer en slechter Voorziet. binnenkomt zullen moeten missen. Er heeft al een heele opruiming ónder deze, vóór 10 jaar, bij het begin der democratie, nog onbekende vehikels? plaats gehad sinds de dagen van 23, toen zij, onder het waarnemend burgemeesterschap van wijlen Mr. van Aalten, hier weliger tierden dan in eenigc groote gemeente. Binnen afzienbaren tijd zal er van dezen weligen bloei niets resten dan de enkele lijnen, die de gemeente, net als in Amsterdam, ter aanvulling zuinige aanvulling, meer'niet van het trambedrijf zal blijven exploiteereh. En. in een tijdsgewricht, waarin het tramverkeer, zeker in een groote stad en dubbel zeker in een stad als Rotterdam met haar chaotisch en snel toenemend vrachtautoverkeer, nu reeds verouderd, uit een oogpunt van verkeer en van de passagiers, uit den tijd beging te raken, volgt men hier den weg, waarop n de hoofdstad n het zoo heel anders geaarde den Haag zijn voorgegaan. De tram wordt hoofdzaak en troetelkind van het Gemeente bestuur; de moderner en veel meer in den smaak van het publiek .vallende autobus atiefdochtertje. Democratisch, ongetwijfeld. Dat publiek, voor wie de openbare vervoermiddelen ten slotte dienen moeten,^^?al geven wij grif toe, dat het'persbneel der tram een. belangrijke factor en zeker een macht is. die pleit voor behoud, jat uitbouw van het hu Al doende leert men ! Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek Schoolmeester Ruys: De leerlingen De Geer en Slotemaker de Bruine krijgen een prijs, eenmaal bestaande r- is niet geraadpleegd, toen, nu reeds eenige jaren geleden, de beslissing in den Raad viel. waaruit deze vorkeerspolitiek is voort gevloeid. Het kon ook niet geraadpleegd worden. want de democraten bij uitstek hebben, zooals men weet, bij de jongste (irondwetshersziening de invoering van de volksstemming in onze wetgeving verhinderd. Had men het kunnen en willen raad plegen, wij twijfelen er niet aan of de massa zou aan de bus de voorkeur geven boven de tram, vooral in onze drukke en wijd-uiteenliggende verkeersstad. Maar ons gemeentebestuur is zelfs niet op het idee gekomen. Ja. erger, er heeft zelfs nooit een onderzoek plaats gehad, een serieus en deskundig onderzoek, welke verkeers middelen, tram, bus, of wellicht nog andere, en in .welke verhouding, uit een oogpunt van de huidige techniek'en de speciale eischen. die onze stad daaraan mag stellen, de voorkeur verdienden.toen een nieuwe aera, met het afloopen der particuliere concessie, aanbrak. Van den.aan vang af had men zijn hart aan de tram verpacht. En zoo zitten wij voor de eerste kwart eeuw met de train opge scheept, tot tijd en wijle zelfs een democratisch gemeentebestuur tot de overtuiging zal gedwongen worden, dat de trekschuit want dat wordt het meer en meer nu niet meer bepaald een ideaal vervoermiddel is. Zoodat wij maar willen zeggen: deze democra tische zegening blijkt, op den keper gezien, eer het tegendeel. Bezoekt de Rollandsclie Badplaatsen. In het voorseizoen tot 15 Juli zeer verminderd UrieL ZANDVOORT: HOTEL D'ORANQE en HOTEL DRIEHUIZEN" WIJK AAN ZEE: BADHOTEL en ZEE-DEPENDANCE. Nieuwe Uitgaven Dr. W. Schuurmaiis Stekhoven. Ons lichaam. Iets over bouw. verrichtingen en onderhoud. Uitgave van de Wereldbibliotheek. Amsterdam. A.' S''M, Hut.chinson. Tot inzicht yekomen? 2e druk. Uitgave van Van Holkema en Warendorf, Amsterdam. In de ..Byoux-Bibliotheek'' (uitgave van Wed. P. van Waesberghe en Zn.. Rotterdam) zijn ver schenen: L» h/rc Fr;niv<iitii'. Hot beste uit de Fransche 'poëzie. ? Sanfj M w/ A' l(t ny. Het beste uit de Duitsche poëzie. The british Lyre. Het beste uit de Engelsche poëzie. Keurlcze; Het beste uit de Nederlandsche poëzie (pl.m. 1400?1840). Keurlese. Het beste uit de Nederlandsche poëzie (1840 tot heden) , WIJ CTALEEREN PRACTISCHE DEGELIJKE MODE t L EN OOK IN CCNVOUDIQI WCINIQ KOSTBARE U l T V O C R l N O