?* l s t II (-; * F, '4 12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 MEI 1929 No. 2711 Nieuwe Duitsche boeken door A. M. Buis Alfred Xeuniann. Guerra. ( Deutuche Verlaijs- A n*talt, Stuttgart). , Xa zijn in 102(3 met den ..Kleistl>reis" bekroonden roman ,,DerTeufel" is Neumann ook in ons land geen onbekende meer. Dit nieuwe werk van den vruchtbaren schrijver is een vervolg op ..Die Rebellen" en be handelt eveneens de revolutionaire beweging in Toscane. Gasto Guerra, ..de man die even oud is als zijn eeuw" (omdat hij in 1800 geboren was) is daar de ziel van. Meer do s-.iel dan liet denkende hoofd. dat met Guerra's zuster getrouwd is en den loop der zaken van Parijs uit regelt. Snel stijgt Guerra's macht en in vloed, maav toch is het bereiken vau het einddoel niet voor hem wegge legd. Zijn tragedie is de tragedie van zoo vele groot e revolutionaire fi guren, die wel over revolutionair-. maar niet over politiek genie beschik ken. ..Die ich rief. die Geister, werd' ich nun nicht los," heet het reeds ri 'Ooethe's ..Zaxiberlehrlinc". Hij kan ven heel hertogdom in enthousiasme Voor den opstand doen ontbranden. hij slaagt er zelfs'in den hertog en diens blinden premier tot eerlijk strevende medewerkers te maken. maar in het consolideeren van den nieuwen toestand slaagt hij toch niet. Dat is niet voor hem weggelegd, omdat het njet zijn heele bruisende, volbloedige wezen in strijd is. Evenals Mozes mag hij het beloofde land slechts uit de verte aanschouwen. Eén ding heeft Xettmann. vergeten ons duidelijk genoeg voor uogeix te .voeren en dat is waarom oud en jong. arm en rijk in Toscane zoo tégen den Oostenrijkscheix invloed gekant zijn. Dat is jammer, doch doet aan de verdere ontwikkeling van het .histo rische gegeven gelukkig verder geen afbreuk. Want dit boek blijft levend «?n echt. tot in de kleinste bijzonder heden, zoodat wij soms zelf meenen deel uit témaken van de groot e menschenmassa's, de medespelers en figuranten bij de opvoering van het xroote drama, dat nu al weer bijna honderd jaar achter ons ligt. Guerra rukt met zijn scharen op naar liet paleis. Prinses 'Corleone. ?/ij n vroegere maitresse, thans de minnares van den groothertog, weet dat. Maar de hertog niet. Voor hem is het bijna een avond als iedere andere, alleen wat verontrust door de onrust der tyden. Am lautesten drauszen waren die Palmen, welche ihre seharfeix Blfttter am kleinen Winde schliffen. Leise. wie immer, waren die Zypressen, so leise wie Kerzen, die brennen. von keinem Wind gezerrt noch leiser. weil sie nicht Licht, sondern Nacht machten." Dat is het begin van de grootste, maar korte episode uit Guerra's leven. Want tenslotte is hij ook als revoluti onair veol te mensehelijk, te veel bereid tot besprekingen. En bij het schaakspel der politiek blijven de stukken levende mensehen voor hem, die hem eigenlijk meer interesseeren dan de afloop van het spel. dat hij zoodoende wel verliezen moet. Vele jaren geleden heeft hij een heel jong meisje lief gehad. Maria Pia. die hij dadelijk na zijn ont snapping van Elba gaat zoeken. Als' hij haar eindelijk vindt, blijkt zij getrouwd te zijn met een zekeren Renzo, die razend jaloersch is op den groot en man van den opstand. Tot tweemaal toe tracht hij Guerra te dooden en beide malen laat die hem gaan. En dan. tegen het einde, komt de .mooiste passage xiit dit mooie boek. Maria Pia bloedt en bloedt, na de geboorte van een levenloos kind. Kenzo komt dan Guerra halen, omdat slechts bloedtransfusie van een krach tig mensch zijn vrouw nog kan helpen. En Guerra stelt zich gaarne ter beschikking om haar te redden. die de liefelijkste gestalte geweest is in zijn drukke, bonte leven. Hij glimlacht zelfs, om de zaligheid van het offer, en teekent daarmee tevens zijn doodvonnis. Vlak daarop, tils hij opliet balcon vau het- paleis een groote rede zal houden, treft Kenzo.'s kogel hem in de keel. Een oogenblik blijft hij nog staan-?een bloedfontein gelijk. De menigte is stom van ontzetting. ..Warmu ? warum spricht er jetzt nicht l schrie au f dein lialkon der .Blinde, AVeltverlassén.". Maar: .,da.s wundei'bare Lebeix steht nicht stillr' Met dezen zin is dit knap gecompo neerde boek begonnen en daarmee eindigt het ook. 782 springveertjes zijn verwerkt in elke Vi-Spring-matras van M.x2M. Juist 782 veertjes, omdat een grooter aantal niet practisch zou zijn en er bij een geringer aantal niet het maximum comfort en duurzaamheid ?In vooiiwd bit de voornaamste bedden* m tneubelnugaiijnen. Een geilhitlrettde ulalogui woedt op Mnviage gaarne toegezonden. Gmtuil-AfcBI «oor Hotbod: B. M. L A; WILLEMSE ? T»l 63411 vvrijlieid van alle organen. verkregen kan worden. Dit is de oorzaak van het volmaakte comfort dat ge geniet, wanneer ge op een Vi-Spring slaapt Eixht een Vi-Spring-malrcu en lel er op, Jal te onzen geregislr. naam en handelsmerk draagt. Ec*if* THE MAUHAL PATENT MATTRES CM", "> Vi.SprUt W.rkfc Vitl.rl. R..J. J»KlU.. UiU.1,. N.W. 10. Vi~Spring Matrassen zijn te bezichtigen en tevens verkrijgbaar bij de firma KOLDEWEY & CORBIÈRE Leidschestraat 30 Amsterdam Snel se h rif t *» -* '*~&lf^£ In den Boekht en na DïftTVrTQ R A T T ?-*"^ ^ J -^ postwissel bij RIËNTS RIËNTSBALT ^ i^f~^ BALT, Den Haag, ZelfoncL 95 Ct.' f r. *-<^VI*^^c**« . Daguerrestraat 28. DEGELIJKE OPLEIDING» mond. en schrift, aan bovenstaand adres. Nieuwe uitgaven (ï. Xolst Trenité. Drop t/ottr foreign accent. Engelsche uitspraakoefeningen. Vijfde, herziene druk. Uitgave van H. D.Tjeenk Willink en Zoon, Haarlem. Mr. P. W. de Koning, Volk en staat. Een studie over het recht der nationa liteiten. Vit gave van l*. N. van Kampen, Amsterdaiii. De aramen~i(liooi of ile kinderc-xamens van 102K.'(Overdruk uit ,.D<* Bode," orgaan van den Bond van ,Xéd. Onderwijzers). Uitgave van d>; Bondsdrukkerij ,,de Volharding". Am sterdam. Witte tanden: Chlorodont De heerlyk frisch smakende Pepermunt - "l undpasta Chlor jnt maakt de tanden blinkend wit en spaart daarby het kostbare glazuur, geeft aan de tandc., een sdiitterenden, ivoorkleurigen glans, bereikt door een qehalte aan zuurstof/.outen eene natuurlyke mondreiniging en verwydert onaangcnamen reuk. Overtuigt U eerst door het koopen van een tube van 35 ceni, groote tube 60 cent, Chlorodont - Mondwater flacon 90 cent. Men verlange alleen de echte Chlorodont - Tandpasta met rood-wit-blauwen garantiestrook en wy/e iedere namaak af. Leo-Werke, Dresden, Dykantoor Amsterdam. No. 2711 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 MEI 1929 Moskee in Tetuan IPAANSCH MAROKKO Xederlagen van ,,europeeschen" £ omvang zijix er door de : Spanjaarden geleden, toen enkele duizend Rif fijnen met een twintjgvoudige overmacht van Spanjaarden kat en muis speelden, steden zijn ? belegerd en gevallen. De zware .loopgraven langs de drooge ,,oueds" spreken van een volkomen gelijkwaardige tactiek van Spanjaarden en.... Duitschers. En toen na dégevangenname van den tragischen Raisuli door Abd el Krim. na de Fransche interventie van 1U2Ó. de persoon van rogui", waarvan de kort daarna verschenen, officieele Spaansche brochure getuigt, dat hij was avonturier d'une certaine valeur." zich te Taza overgaf op aanraden van den Duitscher Krems wijselijk aan de Franschen, die hem met de noodige eerbewijzen verscheepten was de Rif-oorlog.;.. uiet beëindigd, maar tot zijn natuur lijke grenzen teruggebracht. Xog altijd i* het gebied der Jabala t>n Chamara ontoegankelijk en slechts administra tief Spaansch, nog altijd is het Spaan sche leger constant gemobiliseerd tegen de ,.inoros". En nog altijd vormen ter weerszijden van den grooten verkeers weg Oudjda-Taza-Fe?, het |Rif en. in het Zuiden het Tafilalet eeix ernstige bedreiging niet -alleen voor de Spaan sche belangen: dezelfde weg welke de toerist thans zoo veilig berijdt, dezelfde weg, waar sinds het einde van den Rif-oorlog Duitschers en desperado's als smokkelaars overheen schieten oiu in het Tafilalet te verdwijnen, en weer op te duiken. Zoo ligt het Rif inderdaad als een overgroot, onverteerbaar middenrif in het vormlooze en geographiseh onlo gische lichaam van Spaansch Marokko. Ik probeerde het tot tweemaal toe te bereiken, eenmaal' uit het Oosten en eenmaal uit he,t Westen, en bracht het geen van beide keeren verder dan een uitzicht op het troostelooze panorama der blauwe bergketens, waarbinnen Targuist, het oude hoofdkwartier van Abd el Krim, een boek met zeven zegels bleef. De pacificatie heeft ,de oude frontlinie nergens belang rijk overschreden. Het eenige leven buiten de steden concentreert zich rondom de soldatenkwartieren in Oost en .West. In het alcazar van Zeluan, in den'MelUla-sector, en de eenzame ba rakken van Regaya, in het gebied der Jabala aan ? den .weg naar Tanger beiden namen uit den Rif-oorlog welbekend i?leerde ik het trieste léven *vvan den Spaanschen soldaat kennen: onder de Doorzitten Doorzitten bij wielrijden verzacht en geneest men met Doos 30, 60, Tube 80 et. P U ROL Ter weerskant van het Rif door Henrik Scholte pralende verscheidenheid der uniformen de -hier eenzame levenslust van den Andalusischen boeren zoon, die zich uit in een jubelend gezongen flamanco," of de verbeten danswoede van den Levantijn, wiens zware soldatenlaars een zapateado" uit de holle vloer stampt. In het Arabische dorp achter de cantine klinkt de enerveerende eento nigheid van dwarsfluit en trommel. Men vermaakt zich ter weerszijden, met een zeer verwante kunst ! Hoezeer, en ten onrechte, Spaansch Marokko buiten de touristenroute ligt, blijkt den waaghals. die meent, Spanje over de landroute Algiers-MelillaMalaga te bereiken. Want terwijl zeer gerieflijke autocars den stroom van Engelschen en Amerika nen van Oudjda naar Fez voeren, vertrekt hij op een middernachtelijk uur met een Fordkistje van eerstgenoemde plaats en bevindt, dat er op deze zgn. groote route niet alleen geen weg, maar zelfs geen ,,piste" is. Hetgeen zeggen wil: heuvel op heuvel af als een tank, in een busje, waarvan de ramen hetzij tengevolge van deze capriolen hetzij uit principe ontbraken, zoodat de modder vrijelijks naar binnen spatte. Het zijn echter de Franschen, niet de Spanjaarden, die hier geen weg gelegd heb ben en het sombere gebied der Beni Snassene maar zoo gelaten hebben als Lyautey het een twintig jaren geleden had veroverd om den moord op Dr. Mauchamps te wreken. Zoo komt men tegen den middag aan de Muïuya. tegenover de vele drooge ..oueds" de eenige rivier van beteekenis aan de geheele Afrikaansche Xoordkust. Hierover ligt slechts een houten noodbrug welke dan echter ook nog nimmer tegen een ,,crue" der rivier heeft stand gehouden. Aangezien dat op den pngeluksdag. dat ik naar het Rif wilde, ook het In Zuid-Marokko ' geval bleek te zijn, ging men er weddingschappen over aan of de brug er bij onze aankomst nog zou liggen, zoo nee, op welke wijze men dan de grens rivier zou kunnen oversteken. De brug lag er nog, trillend als een speer over het staag-aan onder' haar doorschietende water. Ergo werden wij ver zocht, daar een voor een over te wandelen, zijnde wij eenige Fransch-Spaansche handelsreizigers en een paar armoedige Arabieren. Daarna nam Ket leege busje een aanloop, vloog ons achterna, passeerde den wiebelvlonder eveneens, en.... reed zich met een ijzeren zekerheid te pletter tegen den stcilen rotswand aan déoverzijde, zoodat Wij den middag konden, besteden om de evoluties van de dronken brug meer van nabij te beschouwen, tot een reserve-busje' uit Melilla ons afhaalde. ' Belangrijker was echter de paspoortenmisère. Zoo bang zijn de Spanjaarden, ondanks de besten dige voorkomendheid van den guardia civil" met zijn driekanten steek, dat men mij mijn papieren reeds een veertig kilometer vóór de grens afhandig maakte, met de mededeeling.dat ik die .,den, vol genden dag wel eens" aan het politiebureau te Melilla kon afhalen, mits. ik tenminste terstond daarna naar Malaga wilde oversteken. OnbekendOverdekte straat in Xauen heid met de juiste macht van de peseta was daarna de oorzaak dat ik, na de gebruikelijke distanties .doorloopen te hebben, dankbaar gebruik maakte van de onverwachts opdoemende vrouw van den Commandant, die haar man van zijn gokspelletje in een dier half-mondaine kroegen van dit karakter loos neergesmeten stadje vandaan haalde, en er voor zorgde, dat ik met de nachtboot.... niet naathet Rif. maar naar Malaga verhuisde. Sindsdien prijken op mijn overigens, dank zij Hollandsche punctualiteit zoo maagdelijk paspoort een zevental gestempelde en geschreven verhalen, welke zich allen rondom deze natuurlijke en staatkundige barrière van den Muïuya concentreeren. Het Rif ten Oosten, waar Spanje's nederlagen het gevoeligst waren, bleef faboe. In het Westfix is het zeer eenvou dig oui van Algeciras over Ct-üta Tetuan te bereiken en ook tot Xauen (Sjesjoean) te komen. Van dezen tweeden tocht. die evenmin het gewcnschte resultaat opleverde, heb ik intusschen geen spijt gehad. Want deze beide steden zijn wellicht de mooiste, meest Arabische plaatsen van Marokko en Algiers te zamen. In Tlemceix zoekt men het oude. koninklijke tusschen , modern»* misvormen. Hier. in den ..socco". om sloten door dubbele muren, leeft echter het inuselmansehe leven nog integraal: pracht en praal van tientallen moskeeën. de heerlijke azulejos". de mozaïek op fonteinen en met palmen versierde ..vrouwenvensters." het schier oixmenschelijke filigraanwerk der stuc-wanden en stalaktieten-nissen. Deze overgangen van de door huizen overwelfde tuntxelstrateix. die nog geheel aan het leemen woestijndorp, den ,.ksar," ' herinneren, naar .het felkleurige marktleven met zijn door prieëlen en tenten overdekte straatjes. zijn vaste wijken voor pottenbakkers, leerbewerkers en hoeden- vlechters. zijn fantastische kleederdrach ten vooral van de volksvrouwen met haar immenze hoeden niet zeven koorden en dubbel zooveel plui men, heel dit leven van nijveren eix overbodigen, van koranschrijvers, sprookvertellers eix slangenbe zweerders . is van een dergelijken, onvergetelijk sterken eigenaard, dat men hét elders in het thans reeds zoo geciviliceerdèNoord-Afrika bezwaarlijk zal vinden. Wellicht in de eerste plaats omdat dit gebied nog maar zoo kort veroverd is Tetuan werd in 1U13 bezet, Xauen ging in den Rifoorlog weer verloren en werd heroverd. Maar dan ook moet men voorzoover een vmchtig bezoek dezen indruk toelaat den Spanjaarden toegeven, dat zij bij alle organisatorische fouten die gemaakt worden, ridderlijk, ridderlijker dan de Fransche, den Arabier zijn geloof laten en zijn overgetelijken levenszwier. Nederlandsche Munt Hofland'i be*e 10 cents ' i 'i.