/ t 'K ,e Amslercfaramer lad voor- Nederland Sinds meer dan vijftig /aar aan de apita der weeirbladen . . . ," ONDER HOOFDREDACTIE VAN Mr. A, C. JOSEPHUS JITTA Redacteuren: H. BRUGMANS, L. J. JORDAAN, M. KANN EK TOP NAEFF. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM .?C. 0 Niet te overtreffen OPGERICHT IN 1877 No. 2712 ZATERDAG 25 MEI 1929 De Katholieke Staatspartij door Prof. Mr. P. J. M. Aalberse EEN staatkundige partij is een historisch product. Wie zich een juist begrip wil vormen van een bepaalde Staatkundige partij, moet daarom aller eerst nagaan: hoe is zij ontstaan, hoe heeft zij zich ?ontwikkeld? Het spreekt echter van zelf, dat in het kort bestek, mij hier toegestaan, op deze vragen geen antwoord kan gegeven worden- Ten deze moge daarom volstaan worden met te verwijzen naar de uitvoerige geschiedenis, geschreven door Dr. J. H. J, M.' Witlox. waarvan thans twee deelen ver schenen zijn l). Daarin vindt men althans de voor geschiedenis. Men leert de oorzaken en de motieven kennen, waatom in ons land de katholieken ertoe gekomen zijn, een eigen staatkundige partij te vormen. * * Elke goed doordachte staatkundige overtuiging spruit voort uit, is gegrond op een levens- en wereldbeschouwing, Daarom heeft iedere politieke partij, die maar niet is een tijdelijke saamgroepeerhig van kiezers tot bereiking van enkele bepaalde, vooral economische, doeleinden, tot ondergrond gemeenschap van beginselen. En wie diep genoeg graaft, bevindt, dat die beginselen steunen op een bepaalde levens- en wereldbeschouwing. ? Zoo is het ook bij de Katholieke Staatspartij. Zij is gegrond op de katholieke levens- en wereld beschouwing, waaruit bepaalde staatkundige be ginselen zijn afgeleid. Uiteraard zijn die beginselen gemeen aan per sonen van geheel verschillende economische positie. Daarom is de Katholieke Staatspartij niet een klasse-partij, maar een volks-partij. Beginselen vragen toepassing. Gelijkheid van beginselen waarborgt niet steeds gelijkheid van meening omtrent de toepassing der beginselen op concrete gevallen. Die meening kan beïnvloed wor den door belang en temperament. Om op den duur de eenheid van handelen te bewaren in een principicele volkspartij zal dus overleg en toegeven nood zakelijk zijn. Dit zal gemakkelijker vallen, naar mate de wil tot eenheid sterker aanwezig is. En dit zal het geval zijn, wanneer de beleden beginselen ook inderdaad door de partygenooten beleefd worden; Difc geldt voor alle partyen, welke principieele volkspartijen zyri. Het geldt inzonderheid Voor de Katholieke Staatspartij. De katholieken maken ongeveer een dqrde van .Nederland's bevolking uit. De historie heeft hen geleerd, dat het, om hun positie te handhaven, voor hen noodzakelijk was zich aaneen te sluiten. ?Slechts geleidelijk is dit samengaan op staatkundig terrein bij hen gegroeid tot de hechte eenheid van thans. t '- ? ? Aaneensluiting beteekent voor hen geen afslui ting. Samenwerking met anderen werd door hen steeds, waar noodig en mogelijk, aanvaard, zoowel op maatschappelijk als op staatkundig 1) Br. J. H. J. M. Witlox, .De Katholieke Staatspartij in haar oorsprong 'en ontwikkeling 'geschetst. Eerste deel ^ De N oord-Nederlandsche Katholieken in de politiek onder koning Wilhelm I. ('a-H*rtogenbo8chlQl9). Tweede deel: De Neder? landmhe katholieken in de politiek onder Koning Wülemll ('s'Hertogenboach. 1927). terrein. Maar ook al weer door de ervaring geleerd wenschen zij die samenwerking niet als individuen, maar collectief. Zoo kwam de politieke samenwerking tot stand met de Antirevolutionaire Partij en de C'hristelijk-Historigche Unie.omdat de beginselen dezerbeideProtestantsche Christelijke Partijen, bij alle verschil, toch het dichtst stonden bij die der Katholieken. Juist door die overeenstemming, althans ten deele, in de diepste beginselen heeft deze samenwerking ge-' durende zoovele jaren stand kunnen houden. Zeker, samenwerking ook met andere Partijen is voor deKatholiekeStaatspartij,wanneer deze haar noodzakelijk en mogelijk mocht blijken, niet uitge sloten. Ook bij verschil in beginselen kan er overeen stemming bestaan omtrent bepaalde concrete wetge vende maatregelen. Is die overeenstemming te bereiken voor een voldoend aantal punten, om een regeeringsprogram voor een vierjarige parlemen taire periode te vullen, en zijn er voorts voldoende waarborgen aanwezig, dat nk-ts ondernomen zal worden, hetwelk met de e.igen staatkundige beginse len in strijd zou zijn.dan zou samenwerking mogelijk . zijn, indien de noodzakelijkheid ervan was komen vast te staan, 't Is echter volkomen begrijpelijk, dat de katholieken, indien hun de keuze gelaten wordt, de voorkeur geven aan een samenwerking met hen, die ook, zij het ten deele, in de beginselen met hen overeenstemmen, dan met hen, niet wie men alleen op een practisch akkoord tot overeenstem ming komen kan. De eerste zal dan ook meer waarborg voor duurzaamheid bieden dan de laatste. * * . Wat de katholieke Staatspartij wil bereiken in de naaste toekomst, valt voor iedereen te lezen in het Program-1929, dat voor een verkiezings-program al zeer uitvoerig is. De eerste paragraaf handelt over de a l g e m e ene beginselen. Dat zijiv dus de katholieke staatkundige beginselen, welke de Staatspartij wil handhaven en doorvoeren in wetgeving en bestuur. Met name wordt daarbij genoemd: het hooghouden van het gezag. de verhouding tusschen gemeenschap en individu, het huwelijk en de ouderlijke macht, de belangen van de kinderrijke gezinnen, en de bestrijding der open bare onzedelijkheid. In afzonderlijke punten worden dan nog genoemd: , 1. Herziening van het huwelijks-goederenrecht; 2. Vasthouden aan het parlementair-constitutie-, neele stelsel; en 3. De belemmering van.dévrijheid van gods dienstuitoefening, neergelegd in art. 177 van de Wet op de Staatsinrichting van NederlandschIndië, worde weggenomen. In de volgende paragrafen worden 'dan de wenachen opgenomen ten aanzien van: Onderwijs, Financiën, Buitenlandsch beleid, Defensie, Kolo niën, Handel en Nijverheid, Middenstand, Land bouw, Arbeid, Volkshuisvesting en Volksgezond heid, terwijl een laatste paragraaf vraagt: meer overheidszorg voor het behoud van de schoonheid van stad en land. Het zou te vér voeren dit geheele program hier af te drukken. Trouwens het is voor ieder te ver krijgen ,a 6 ets per exemplaar, bij Teulings' Uit gevers Maatschappij te ''s-Hertogenbosch. Slechts op enkele, meest belangrijke, punten moge kortelijk de aandacht gevestigd worden. De inhoud staat op pag* 20 Teekening voor de Groene Amsterdam mer" door Joh. Braakensiek Prof. Mr. P. J. M. Aalbers? Ten. <aanzien van het O n d e r w ij s wordt ge streefd naar handhaving van de gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs, voor beide soorten van onderwijs met voorkoming en afsnijding van ongewenschte verhoudingen en oi\gemotiveerd hooge uitgaven." En voorts: ..toepassing van de gelijkstelling voor het voorbereidend-, het nijverheids-. en het buitengewoon onderwijs" en ..ruimere subsidieeiïng van het bijzonder hooger onderwijs." In de paragraaf Financien staat voorop: ,,behoud van het finantieel evenwicht." maar daarnaast: ..Belastingverlaging voor zoover daar door algemeene nuttige uitgaven voor economi sche, sociale en cultureele doeleinden niet behoeven achterwege te blijven." Ten aanzien van het Buitenlandsch Beleid wordt gevraagd: krachtige mede werking, in den geest der vredesnöta van Benedictus XV, met de plannen van den Volkenbond, ter oplossing der internationale geschillen door scheïdsrechterlijke uitspraken, en ter gelijktijdige en wederzijdsche vermindering van bewapening." Hiermee in overeenstemming is het desideratum ten aanzien van de Defensie: ,',De organisatie van leger en vloot dient beperkt te zijn tot hetgeen noodzakelijk is voor dd handhaving der neutrali teit en de verdediging der onafhankelijkheid binnen de grenzen door eventueele internationale regelingen te stellen." (Slot op pag. B) ])e beschaafde: smaak Vraagt Bonbons QINGEQS Let op den naam l l ' . l ?