l <?« i .{? GROENE AMSTERDAMMER VAN 25 MEI 1929 No. 2712 De zwakke steeën in het Britsche Rijk door Dr. J. Romein IN mijn vorige artikelen over de huidige situatie van het Britsche Rijk ben ik het ia me, zoo niet luide door anderen, dan toch in stilte door my zelf verweten zeer algemeen gebleven. In dit vijfde en voorlaatste wil ik daarom een poging doen» dat verzuim althans eenigszins te herstellen, door een overzicht van de vijf pro blemen, binnen het Rijk, die men wel algemeen voor de belangrijkste zal houden, maar die, ook wanneer dat niet zoo mocht zijn, in elk geval het scherpst de mogelijkheid van een verbrokkeling van het Rijk laten zien, omdat de conflictstof er het hoogst ligt opgestapeld. Die vijf zjjn, voor Engeland zelf het vraagstuk der emigratie, voor Canada de economische penetratie van de Ver. Staten, voor Indiëen Egypte het vraagstuk van het nationalisme en voor Z.-Afrika de tegenstelling tusschen blanken en kleurlingen. Gemeen hebben ze alle vijf hun onoplosbaarheid binnen het raam van de huidige situatie, zooals wij die in de Voorgaande artikelen hebben trachten te schetsen. Het vraagstuk der Emigratie Dat men de werkeloosheid in Engeland door emi gratie l) naar buiten-Europeesch rijksgebied heeft trachten te bestrijden, is een natuurlijk uitvloeisel van den imperialen gedachte-gang. 31 Mei 1022 heeft de Engelsche regeering door de Empire Settlement Act" de zaak grootscheeps willen regelen, 3 mill. pond sterling werd ter beschikking van emigranten gesteld?die zich niet meldden. Zij bewonderden op de Wembley-tentoonstelling in 1024 en '25 het Rijk en zijn tallooze producten wel, maar bleven ongevoelig voor de daarmee bedoelde propaganda. En dat is ook zeer begrijpelijk. Jaren lang tot werkeloosheid gedoemde fabrieks arbeiders uit groote steden willen niet emigreeren en zij hebben gelijk, want om te emigreeren moet men vertrouwen hebben en vertrouwen is juist waar werkeloozen het eerst gebrek aankrijgen. Bovendien, gesteld al, dat de werkeloozen zelf gewild zouden hebben, dan zouden de dominions ze niet Jhebben ontvangen. Australië, waar de Labour-partij zeer machtig is, vreest er een daling van zijn Amerikaansche levenspeil van. Canada evenzeer. Z.-Afrika, waar de arme blanken" een probleem op zichzelf vormen, vreest er een verscherping van den concurrentie-strijd tusschen blank en zwart van. Al te veel in de engte gedreven, zouden de negers te eeniger tijd met geweld kunnen hernemen, wat hun ontstolen werd den grond. ~ En ten alotte, wat de dominions npodig hebben zijn boeren,, geen fabriekers". De werkelijkheid heeft dan ook in geen enkel opzicht aan de verwachtingen van '22 beantwoord. Het emigratie-overschot, dat in 1913 nog 303.685 bedroeg, was in 1025 tot 84.250 teruggeloopen 2) en vertoont, in percenten van de bevolking, een geregelde daling. En die nog gaan, gaan liever naar de Ver. Staten: 21.504 (in 1025) van de 84.2501 Het fundament, waarop, volgens Seeley, het BritschèRijk was opgebouwd, de ge lijktijdige uitbreiding van staat en natie, verzakt. De staat kan zich nog uitbreiden daar zijn me chanische hulpmiddelen voor de natie niet meer. Er zijn alleen mechanische hulpmiddelen om haar te beperken. - ,. . Canada en de Ter. Staten Heeft Engeland menschen te veel betrekkelijk gesproken dan, want overbevolking is altijd een betrekkelijk begrip, in zooverre het steeds een bepaalde productiewijze vooronderstelt; bij een latere productiewijze zou wat nu voor een bepaald land overbevolking heet,' onder-bevolking kunnen blijken, zoo goed als, omgekeerd, wat nu een N.V. J. S. MEUWSEN'S ro*t»te keuze, . . . STETSONf normale bevolking is, voor een vroegere productie wijze overbevolking zou hebben beteekend heeft Engeland, zeggen wij, aan zyn 40 mill. menschen te veel, Canada heeft er aan zijn 10 mill. te weinig. Waarom er niettemin geen Engelschen heengaan, hebben wij boven uiteengezet. Wie er wel heengaan, zyn farmers uit de Ver. Staten: in de vijf jaren vóór den wereldoorlog meer dan 100.000. Maar nog sterker is de stroom in omge keerde richting van jonge Canadeezen, die naar de Ver. St. trekken, verloren voor den rijksbouw naar Britschen, voor den nat ionalen bouw naar Canadeeschen gedachtengaug. Reeds deze uitwisseling van bevolking wijst op banden tusschen beide gebieden, die, gezien hun ligging, ook slechts natuurlijk zijn, temeer, omdat het bewoonde Canada eigenlijk niet anders is, dan een breede strook grond langs den noordgrens van den machtigen zuider-buur. Van die banden spreken ook de economische cijfers een steeds . duidelijker taal: terwijl bij het uitbreken van den oorlog de Britsche beleggingen in Canada nog 2500 mill. dollar beliepen, tegenover slechts 700 mill. dollar Amerikaansch kapitaal in Canada, was het Amerikaansche cijfer in 1020 reeds tot 1300 mill, en eind 1027 tot 3000 opgeloopen, en elk jaar komt daar tegenwoordig 200 mill.dollar bij 3), terwijl Engeland zich met moeite handhaaft. Dat hoeft nog niet te beteekenen, dat Canada daarom ook onder den politieken invloed der Ver. St. komt; heeft men betoogd. Misschien hoeft het niet, maar het beteekent ongetwijfeld wél, dat bij een gewapend conflict tusschen Engeland en de Ver. St., waarvan wij de mogelijkheid vroeger betoogden, 4) Engeland, ondanks alle loyaliteits betuigingen van Canadeesche zijde aan de Britsche Kroon, niet op den militairen en zeer waarschijnlijk ook niet op anderen steun, van Canada behoeft te te rekenen. Omgekeerd heeft Canada van alle rijksdeelen verreweg het minst van de Britsche militaire macht te hopen. Een grens, die dwars over een heel werelddeel loopt, is en blijft onver dedigbaar. Mede juist daarom is een verdere Cana deesche toenadering, economisch en politiek, tot de Ver. St. op den duur onvermij dely k, en een proces, dat de banden met Engeland slechts nog losser maken kan, dan ze nu practisch al zijn. Ja, de vraag is, dunkt ons, gewettigd, óf men nog wel van een band met Engeland kan spreken, Waar de G.G. in een verhouding tot het Canadeesche parlement staat, als een constitutioneel vorst tot het zijne, eigen gezanten benoemd mogen worden, er een eigen weermacht is, die alleen van het Canadeesche parlement afhankelijk is. Heeft Cana da zelfs niet, als symbool dier practische onafhan kelijkheid zijn raadszetel in den Volkenbond gehad ? Het Indische Rijk ' Veel complexer dan die van Canada, is de ver houding van het Indische Rijk tot Engeland, zoodat wij ons hier nog meer tot de hoofdlijnen dienen te bepalen. Terwijl Canada voor Engeland voornamelijk nog van nut is voor den invoer van tarwe en den uitvoer van kapitaal, ligt de econo mische beteekenis van Indië, dat vroeger de eerste korenschuur van het Rijk was, tegenwoordig hoofd zakelijk in den handel en het transport, dat hij noodig maakt een handel, die, tengevolge van de voortschrijdende industrialiseering van Indi bezig is zich meer en meer tot machines en machineonderdeelen te specialiseeren. Wil Engeland van dezen afzet verzekerd blijven, .dan dient het in Indiëstabiele toestanden en een, hoe dan ook, georganiseerd bestuur te scheppen. Dat kost geld en dat geld halen de Engelschen, niet van de Indische vorsten, die zij noodig hebben in hun be stuursapparaat, en niet van de Indische bourgeoisie een klasse van 30 mill. tegenwoordig, - die hun hun waren af moeten koopen, maar van de b|jna 230 millioen boeren, die het grootste gedeelte van hun oogst tusschen den grondbezitter en het gouvernement moeten verdeelen, zoodat ongeveer 2/3 van hen, geujk men het wel kort, krachtig en juist geformuleerd heeft onderyoed en overwerkt" is. Uit de land tax", de grondbelasting, vloeit bjjna n kwart van alle staatsinkomsten. Zij bedraagt vóór heel Indiëeen rijksdaalder per hoofd der bevolking, hetgeen voor een nog niet op de geldhuishouding ingestelde maatschappij eea AAN DE ALLERHOOGSTE EISCHEN VOLDOEN DE SPECERIJEN GEÏMPORTEERD. GEMALEN NVERPAKT IN BUSJES DOOR: ALBERTOADEKSdZ DEN HAAG zeer wezenlijk deel van het inkomen bedraagt. Dit, gevoegd bij de al even weinig benijdens waardige positie van de industrie-arbeiders in de 35 steden boven do 100.000 inwoners, die Indiëtelt een positie, alleen te vergelijken met die van de Engelsche arbeiders in de eerste helft der 10e eewir is de hoofdoorzaak der nationalistische bewe ging, die dan ook een voor het Engelsche imperia lisme dubbel gevaarlijk karakter draagt, omdat zij tegelijk proletarisch is. Onder den dubbelen druk van het Engelsche bewind en van de eigen bour geoisie krijgt de nationalistische beweging in Britsch-Indiëeen spanning, waarbij vergeleken deoude eigen-Indische problemen, als het kastestelsel en do godsdienstige tegenstelling tusschen Hindoes en Mahomtnedanen, hoe ingewikkeld en ernstig ook. op zichzelf, slechts, secondaire beteekenis hebbeu. Men voelt, dat indien onze opvatting in hoofd zaak juist is, het woord zelfbestuur of dominion status" ten overstaan van dit probleem, een eenigs zins trivialen klank krijgt. Een fictief zelfbestuur kan deze beweging niet meer bevredigen, een wer kelijk zelfbestuur zou afschaffing van de grond belasting beteekenen en dat zou weer beteekenen,. dat het huidige bestuursapparaat zou moeten verdwijnen niet slechts de Engelsche ambtenaren door Indische vervangen, want daarmee blijven. de kosten, ruw genomen, even hoog. En het ver dwijnen van het huidige bestuursapparaat zou des Indische bourgoisie den grond onder de voetea wegnemen en daarmee de eigen Indische industrie ondermijnen.hetgeen weer den Engelschen handel op Indiëzou fnuiken. , Wat dan? Het is niet aan ons dat te zeggeiir en zeker niet hier. Wij hebben in dit artikel. slechts op drie concrete punten trachtten aan te toonen, hoe uiterst onzeker het bestand van het Britsche Rijk in werkelijkheid op het oogenblik is, ondanks alle uiterlijke schijn en machtsvertoon T ondanks alle reëele macht ook, die het op dit oogen blik nog ontwikkelen kan. "' . ' , " . In een volgend en laatste artikel stellen wij on» voor, nog de specifieke problemen van de Z.Afrikaansche Unie en die van Egypte aan te wijzen,. om dan met een slotbeschouwing te eindigen. 1) Over de emigratie zelf een zeer interessant art» in de Koloniale Rundschau van 1926, bldz. 173. 2) E. Obst, a>wt 314. Vgl WirtsohaftUi Statistik* jrg. 1025, England's Aus. u. Einwanderung, 622.020.. 3) The American Invasion in Canada. TheTimes" 5 Dec. 1027 bldz. 15. In de, mij niet tofgankelijke, C.anadian Hist. Review Vol. 8 fbldz^ 31?40) moet dezelfde kwestie behandeld zijn. 4) Zie dit weekblad van 5 Jan. 1020. Nieuwe Uitgaven By J. B. Wolters, Groningen, Den Haag, zjjifc verschenen: J. W. de Jongh en H. Wagenvoort, Schoolplatert: voor de Vaderlandsche Geschiedenis. Naar oorspron kelijke aquarellen van J.Hoynck van Papendrecht Gerard van Hove, J. H. Isings Jr., > O. Jetees,W. C. Staring, N. van der Waag, G. Westerman. en J. J. B. de Wetstein Pfister. Karel V doet afstand van de regeering. Geschil derd door J. H. Isings Jr. De Noormannen voor Dorestad. ? Geschilderd door J. H. Isings Jr. BERGT UWEN INBOEDEL BIJ VOORGENOMEN VESTIGING IN DEN HAAG ov IN HET BUITENLAND BIJ DB FZBMA BATENBURG & FOLMER TB 'S-GRAVEl4HAGE^HtnjaKN8PABK2a TELEFOON 11030 BIQBN OKBOUWBM. Bespreking kosteloot eroo. BnmBNL. BR IHTHBH. TBANSPOBTBH No. 2712 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 25 MEI 1929 Huiduitslag Wasch de aangedane plaatsen met warm water en Purolzeep; droog dan voorzichtig af en doe er wat Purol op. Herhaal dit eiken dag, zoo lang het noodig is. De Katholieke Staatsparty (Slot van pag. i) Ten aanzien van het meest actüeele k o l o n i?ale vraagstuk wenscht het program: Voortge zette voorbereiding van staatkundige zelfstandig heid binnen het Rijksverband van de deelen des Rijks buiten Europa, onder handhaving der Nederlandsche leiding." Voor Handel en Nijverheid wordt gevraagd een onderhandelingstarief, en zoo noodig -steun, aan bepaalde takken van volksbestaan, voornamelijk als afweermiddel tegen duinpingpraktijken. Voor den Middenstand, o.m. wettelijke regeling van den verkoop op afbetaling, tegengaan van het cadeaustelsel en van inzetpremiëtx bij openbare Verkoopingen, en uitbreiding der wette lijke maatregelen tegen oneerlijke concurrentie. Voor den Landbouw: herziening van het pachtcontract. In de paragraaf, aan den Arbeid gewijd, is het meest van belang, wat ten aanzien van de bedrijfsorganisatie gezegd wordt, nml. instelling iu de daarvoor vatbare bedrijven van organen, waaraan moet worden opgedragen: fc* a. het verstrekken van advies in den rui'm; sten zin, ten. aanzien van alle sociaal-economische aangelegenheden het bedrijf betreffende, zoowol aan de overheid als aan do organisaties van belang' hebbenden; 6. het uitvoeren of deelnemen aan de uitvoering van wettelijke regelingen en daarop steunende maatregelen van bestuur betreffende de arbeids wet. c. de berechting van geschillen ontstaan bij de uitvoering der onder b bedoelde regelingen. Voorts worden verschillende punten van ar beidswetgeving opgenoemd, zooals de geheele of . gedeeltelijke verbindendverklaring van collectieve arbeidsovereenkomsten, uitvoering der sociale verzekering door bedrijfsvereenigmgen, -r- betere regeling van de ouderdoms- en invaUditeitsrente, doorvoering der Arbeidswet 1019, werkloosheids verzekering, regeling van de rechtspositie van het overheidspersoneel, bescherming van land arbeiders en zeelieden, wettelijke regeling van vacantie voor alle werknemers, enz. Tenslotte wordt ten aanzien van de V o l k s:.g e z o n d h e i d gevraagd: ruimere uitvoering der Woningwet, speciale zorg voor huisvesting van . kinderrijke gezinnen, en van het verkrijgen eener eigen woning. ' , Gelijk gezegd, alleen enkele hoofdpunten konden hier worden aangestipt. *» Maar zy geven een voldoende inzicht in het practisch streven van de Katholieke Staatspartij, ?als een op principieel standpunt staande volks partij, berejid om, wanneer de noodzakelijkheid en de mogelijkheid voor haar zijn komen vast *te staan, saam te werken met andere partijen, die ongeveer gelijke doeleinden nastreven, bij voorkeur echter met die partijen, met wie. ten aanzien -niet alleen van de practische toepassing, maar ook ten opzichte, van de staatkundige be ginselen, er althans, gedeeltelijk overeenstemming bestaat, met behoud van ieders zelfstandigheid en met waarborg, dat tijdens den duur der aamen werking geen maatregelen van wetgeving of beatuur getroffen worden, waartegen van katholieke zijde principieel bezwaar moet worden gemaakt. DEBeSTEVARirtA Cherchez la femme i' Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan De Engeltche klezertUUten boeken reeds 11 millioen meer vrouwen dan mannen, dank «ij het Flapper'kiesrecht John Buil: Dat me zooiets nog op m'n ouwen dag moet overkomen /" SPREEKZAAL Groote Peek en kleine Cloppenburg! Uw smaak, zooals die in de etalages bleek, en uw tact, waarmee ge de clientèle wist te lokken, deden mg steeds een stille genegenheid voor u koesteren. Maar de wijze , waarop gij thans in de dagbladpers reclame maakt, perst mij een luide toejuiching af. Wat bestaat gij ? Wij zagen reeds Renbrandt n De Ruyter, gestoken in afzichtelijke moderne colberts het geniale aangezicht beklemd tusschen kaasbol en up down: hun geest was er (tot beter begrip der clientèle) bijgeteekend ,en protesteerde niet eens -?wat sterk tegen 't spiritisme pleit. , Deze serie, toppunt van smaak en tact en wij mogen er wel bijvoegen: van ptuteit' jegens onze groote mannen wordt natuurlijk voortgezet. Staat mij toe, u gratis nog enkele tips te geven. Waarom gebleven bij dit ietwat huekcrig inudol? Een schilder in Van Dijck-bruuv en een zeeheld i u Lido-blauw (met vischgraat-dessin) zijn al bijzonder geestig en slechts P. en C., om zoo te zeggen de gelijken van de Nieuwe kerk als paleisburen, konden dit bedenken. Het graf van De Ruyter is voorgoed gesloten. Doch wij wenschen meer actie, meer tempo, meer baat, zooals onze tyd die eischt en gij, dierbare P. en G., toch ook ! Vertoont ons dus De Ruyter in aardig matrozenpakje (van kaïngaren, geheel gevoerd, met dubbelen kraag en manchetten) de leien van de Vlissinger toren stuktrappend, of later mot prima regenjas (in gabardine, tranchoat-model) zijn schip inboterend. Waar zoudt ge voor staan blijveti, die de plieritèle. allicht beter kent dan ik? Ik verheug mij reeds op een Wille m de Zwijger in jacquet of smoking (matig u in de ridderordes l) doodgeschoten door Balt Gerards in 't jachtcostume, waarvan prins Maurits (in aardige tweeds en faucies) straks de opgenaaide zakken ?.al doorzoeken. Streel ook de godsdienstzin der clientèle met Bonifacius, in covercoat gemartyriseerd en Jan de ' Bakker in asbest-plusfours op den .brandstapel. Actie.! Tempo H'Baat'M J'' Dr. O. KALFF