GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 JUNI 1929 No. 2715 No. 271$ DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 JUNI 1929 STETSON - HATSN.V. J. S. M Q r« ? t ? t ? keuze. U WSEN'S STITSON» BOEKBESPREKING door Prof, Dr. J. Prinsen J.Lz. C. f)i J/. Sch'irien?.-Inimfr, De \ar uit de Maremmen.II, 3//j voor Goede en goedkoope lectuur, Amsterdam, 1028. Dr. 31. 3/ecs?-Vericey, De beteekenis van Joïtannea van Vloten, een bibliographie met inleiding, C. A. Mees, Santpoort, 1928. Het is niet onmogelijk, dat dit tweede deel van den Nar uit de Maremmen het beter doet, als het gedragen wordt doov het slot, het ..positieve antwoord." Nu lijkt het nog wel wat slap en mat tegenover het eerste. En dit zit natuurlijk niet in het verschil van stof: het zuivere, vrije leven in de natuur, de felle oerkracht der Maremmen tegenover het gistende leven van verderf en óntnavdïng in de stad, in een maatschappij, die zich verdwaast in wuft vermaak en ijdelheid. Het zit in den toon der voordracht zelf; ik voel in het geheel den levenden scheppingsdrang niet trillen; de fleurige lan van Massano lijkt me hier ietwat verwelkt. Natuurlijk, ieder kunstwerk moet goed doordacht zijn in zijn structuur, maar men voelt hier te veel het doordachte en overwogcne. Het hinderlijke in Heyerman's voortreffelijk werk is, dat steeds een zijner helden de propageerende Heyermans zelf is. Dit hebben de Schartens zeer terecht willen ver-r mijden. Als overtuigde fascisten zochten zij naar het objectieve beeld van het leven tijdens de wor ding van het facisme in Italië, en dat hebben ze bereikt voor zoover ik het beoordeelen mag. Doch heeft de vrees voor den schijn van propaganda de rustige, onbekommerde uitbeelding in schoon heid misschien belemmerd? Zijn ze steeds te bang geweest om zich te laten gaan, zijn ze te zeer be zorgd geweest om ieder het zijne te geven en heeft zich dit gewroken in het werkelijk levende van hun boek, de frissche gaafheid? Ik zou dezen mijn totaal-indruk natuurlijk graag bewijzen, doch bewijs maar eens in tastbare aan schouwelijkheid, wat [als een vaag, ongrijpbaar geluid door het geheel gaat. Wat geeft het als be wijs voor het geheel, als ik hier "twee, drie passages overschrijf i die ik als slap en onecht voel. Alleen in een zeer uitvoerige ontleding en bespreking zou ik misschien iets overtuigends kunnen bereiken, maar daarvoor is hier geen plaats. Nu zie ik er ? geen kans toe en ik schrijf mijn algemeen oordeel dan ook aarzelend neer, temeer, daar ook in dit boek prachtige brokken zijn aan te wijzen. Een boek van de Schartens blijft altijd belangwekkend en zeer leesbaar. De oude schilder Rcnato Focardi, de natuurmensch uit het rustige, vrije buitenleven komt te staan midden in de pijnlijke valsche schittering van het stadsleven, in het leed, dat hem kwelt in het oppervlakkig bestaan van uiterlijk vermaak, valsche weelde, onbezorgde luchthartigheid zijner zoons, die hier heel hun stand vertegenwoordi gen; in de diepe, ontaarding van het lijdende mindere volk, uitgebeeld in den roofmoord" (ja, hoe komende Schartens tot het aanvaarden van dit ?weerzinwekkend germanisme!) van den zoon'zijner hartstochtelijke, in haar kinderlijke liefde zoo gruwelijk gekwelde werkvrouw. Er komt een oogenblik dat ook de rustig beschouwende en overwegende Henato zich niet beteugelen kan en hij buldert los tegen zijn zoon: Dat vervloekte gedans tegenwoordig, het lijkt wel een manie van idioten ! Weet je wét het is? Het is een doodendans bovenop deze door en door verrotte maatschappij .... Ga naar welke comedie je wilt.... het grappi ge overspel, de geestige echtbreuk, de chique" onzedelijkheid. Ga naar een revue of operette, en kijk met wat voor middelen de mannen geprik keld moeten worden! Die vrouwen zien er uit als kannibalen ! Al maar naakter, en al maar barbaarscher. Alles is zenuwzieke zinnelijkheid; ver fijning, die op enkel grofheid uitloopt. De zuivere liefde versmoort in het loszinnig plezier. Durf eens te zeggen, dat het niet waar is t Hazardspel! Dronkenmansfeesten! Auto-razernij ! En dansen ! Dansen! Jullie danst op het graf van je liefde!" Heel dat leven in al zijn geledingen van hét vermoeide, lijdende, genotzoekende, opstandige Florence en Italiëvan na den oorlog teekenen zij, en soms voortreffelijk. En daar klinkt dan tusschen door dat eerste jonge, krachtige geluid van de aristocratische Bartolucci's, hun vaste overtuiging, hun onover winlijk geloof in tucht en orde, in een gezonde re constructie van heel de samenleving, in frankheid, onverbiddelijke eerlijkheid en trouw aan een verhe ven ideaal van een modern Italië. ,,Ik heb me om die dingen nooit veel bekommerd, daarginds in Massano" zei Renato. Alles sprak daar meer vanzelf...." Aantrekken doet dit alles den oude wel in zijn jonge vrienden', die hij waardeert en liefheeft, maar tot een krachtig mee leven komt hij niet. Hij gaat terug naar zijn Massano in afkeer van heel den weerzinwekkenden warboel en vooral in het besef, dat voor hem, den oude, de tijd gekomen is om zich niet meer in een nieuwe extase van teederheid en liefde te verdroomen. Flavia is een mooie figuur in dit boek. De Schartens hebben hun tegenstellingen goed over dacht en berekend. Zij is de rust, de toewijding, de fijne verteedering in deze wereld van onrustige, wilde bewogenheid. Mooi, in den echten ouden toon der Schartens is o.a. de eerste kennismaking met Flavia in Pitti bij Het Witte Paard. Men heeft beweerd, dat de vrees voor het fas cisme in Holland de oorzaak was, dat dit boek niet bepaald direct van alle zijden met geestdrift werd begroet. Ik kan mij dit moeilijk indenken in een land, dat steeds heeft opengestaan voor alle leeringen, voor zoo velerlei politiek en geloof. En dan nog ! Het boek zal hier heusch geen kwaad stichten, integendeel. Veel van den innoud is ook hier toepasselijk en leerzaam. Maar ik blijf buiten politiek. Van de politiek van den dag wensch ik geen verstand te hebben. Doch zoo oppervlakkig gezien lijkt me de tyrannie van n energieken, genialen kerel, den verlichten despoot als men wil, wel minder hinderlijk dan die van de brute massa. Doctor Johannes van Vloten was eenigermate op den achtergrond geraakt in het besef van het groote publiek, dat zich ten onzent > om onze geestelijke waarden bekommert, onder de krach tige kritische geesten, een Bakhuizen van den Brink, Potgieter, Huet, Multatuli, die onze geestelijke opleving omstreeks tachtig hebben voorbereid en mogelijk gemaakt. Of liever men heeft hem steeds van den voorgrond weggedrongen. Zijn bijzonder luidruchtige toon, zijn strijdlustig en ten opzichte van zijn tijdgenooten fel kritisch karakter hebben hem tijdens zijn leven, niet de.erkenning van zijn waarde doen toekomen, die hij zoo ten volle verdiende. Zijn woeste werkijver, zijn onleschbare speurlust hebben hem somtijds tot een te snel tempo gedwongen in de voortbrenging van zijn massa's werk, dat bij een meer rustige en bezadigde studie zyn slachtoffers niet in de gelegenheid zou gesteld hebben hem van oppervlakkigheid en veelschrijverij te beschuldigen. ? Onder dien doem dreigde van Vloten langzamer hand schuil te gaan achter de rijen der onmiddel lijke scheppers van onze moderne cultuur, al grijpt ook thans nog litterator, historicus en wijsgeer gretig naar verschillende zijner studies, waarmee , . hij in zijn dagen een pionier ia geweest. Het is de groote verdienste van Dr. Mea Mees?Verwey al het waardeerbare in haar grootvader en dat is veel en velerlei, eischt de dankbaarheid van het nageslacht in het licht harer kennis en, liefde in volle kracht te doen uitkomen. Het valt niet te ontkennen, Van Vloten had karaktereigenschappen, die hem in de buitenwereld voor zijn tijdgenooten niet beminnelijk maakten. Ten deele sproten zij.uit drang naar eerlijkheid en VAM HELLES ? TABAK» IS KWALITEIT waarheid. Maar hij was uiterst prikkelbaar. Ook: als enkel zijn eerzucht en heerschzucht beleedigd waren, kon hij heftig te keer gaan, bitter en scherp zich onverbloemd uiten. En hij miste daarbij de genialiteit in den vorm, die bij een Multatuli zooTeel deed vergeven. Doch hoe dikwijls was hij ook in deze zijn natuurlijke gestalte des geestes, de edele,. onverbiddelijke strijder voor wat voor hem enkel de zuivere, eenvoudige waarheid was, zoowel in. het kleine als in het groote. Of het 't al of niet omhakken van een boom inde stad, waarhij woonde, betrof of de meest diepgaande wetenschappelijke studie, ons oude drama, ons middeleeuwsch proza,. onzen opstand, Spinoza, hij was immer de onge naakbare, strenge strijder voor de waarheid en zijn. recht, zïjn betoog was zonder omwegen, recht streeks op den man af; zijn slagen striemden zijn. tegenstanders om de ooren. Mevrouw Mees zag vooral het goede en grootsche in haar held, het streng logische, het warmmenschelijke, het robuust baanbrekende, zijn diepekennis, zijn veelzijdigheid, zyn onverbiddelijke!! waarheidszin zonder aanzien des persóons of aan dacht voor maatschappelijke vormen. Om bij zooveel licht de noodige schaduw te geven, maaktezij slechts matig gebruik van de donkere verven. die daarvoor voor de hand lagen. Dit kan voorloopig, na de verguizing, die Van Moten veelal ten deel viel, geen kwaad. Wij mogen haar dankbaar zijn, dat zij een eind gemaakt heeft aan de geringschatting, die in Van Vloten slechts een onverbeterlijken, feilen nijdas. zag, een slordig en oppervlakkig veelschrijver over alles en nog wat, die zich zelf in zijn onkunde soms. gruwelijk blameerde; dat zij ons heeft aangetoond. op hoe velerlei gebied hij een zoeker en vinder van. nieuwe wegen is geweest en werk heeft nagelaten,. dat zijn waarde behoudt voor altijd en waarop met succes kon worden voortgebouwd. Bezoekt de Hollandsche Badplaatsen. In het vootsalioen tot 15 Juli Mar verminderd tarief. ZAND VOORT: HOTEL D'ORANGE en HOTEL DRIEHÜIZEN" WIJK AAN ZEE: BADHOTEL en ZEE-DEPENDANCE. Nieuwe uitgaven Henri Béraud, Mijn vriend Robespierre, ver taling van John Kooy. Utrecht, W. de Haan. C. F. van der Horst, Het boek der Helden. Uitgave W. de Haan, Utrecht. De schrijver beschrijft in dit boek de figuren. en geschiedenissen van Odysseus, Siegfried, Cuchulain, Tinn, Beowulf, Rusten, Roland, De Cid Herenard, Robin Hood, Prins Marko en Willem Teil. Het boek is voortreffelijk geïllustreerd met prachtige zwart-witte en gekleurde teekeningen van Anton Pieck. G. Prezzolini. Het leven van den Florentijtt Nicolo Machiavélli. Vertaling van Louise J. van Everdingen^ Uitgave W. P. van Stockum en Zoon. 's-Gravenhage, Op de Boerderij. Knippen, kleuren, opzetten. Tweede druk. Hét Poppenhuis. Knippen, kleuren, opzetten. Uitgave van Goor Zonen, Gouda. Marie van Zeggelen, Het Zeeroversjongetje, vierde druk. C. B. van1 Goor en Zonen, Gouda. Casper .Höweler, Inleiding tot de Muziekgeschie denis, ing. ? 4.75, geb, ? 5.75, 2e herziene druk. Amsterdam, H. J. Paris. NOÖRDEINDE 162 TOEGEPASTE KUNST door Otto van Tussenbroek Reclame-Uitgaven Voor het boek van Sam. Goudsmit: Jankef's Jongste" heeft Chris Beekman in opdracht van Em. Querido's Uitgevers Maatschappij een winkel biljet op steen ge teekend. De kleuren zijn omber, geel, rood en blauw. Op het eerste plan ziet men tegen een kade met huizen en daarachter op spitsende kerktorens een met droomerig-droeven blik neerstarenden knaap, als beeld van verlatenheid. Het gegeven is meer picturaal dan decoratief opgevat. Er is iets boeiends in de wijze waarop licht en donker worden verdeeld en in de gansche compositie, maar het is alsof Beekman eigenlijk met de letters geen raad wist. Dat is zoo de veel-voor komende, gewone moeilijkheid, want ook ditmaal werd er helaas geen eenheid bereikt. De belettering zwemt" volkomen. Het behoeft eigenlijk geen betoog dat deze, wil zij eene" onverbrekelijke eenheid vormen met de figuratieve voorstelling, daarmede geheel en al moet aansluiten, waardoor bij den beschouwer onwillekeurig den indruk wordt gewekt, dat bij den eersten opzet reeds alles aldus (en niet anders dan zóó) door den ontwerper gezien werd.... Immers bij een werkstuk, waar dit laatste het geval is kan de belettering niet worden weggelaten of veranderd zonder het totaal als een kaartenhuis ineen te doen tuimelen ! Dat is bij Beekman's biljet niet het geval; immers men kan de zich daarop bevindende woor den gevoegelijk verschuiven of verplaatsen zonder schade aan het ontwerp,, als zoodanig, te berokke nen. Niettemin is de Nederlandsche affichekunst er inderdaad mede gebaat, wanneer uitgevers nieuwe boekwerken aldus aankondigen, waardoor dus niet alleen aan de kunstenaren van het woord, maar ook aan de beeldende kunstenaars goede kansen geboden worden hunne talenten ten algemeenen nutte dienstbaar te maken. Ken fraai typografisch biljet Door J. W. Veltman is voor eene tentoonstelling van werken door H. Jelinger te Heerlen een letter biljet gecomponeerd (met groote zorg, onberispelijk afgedrukt in zwart en rood op crème-kleurig Ingres-papier, door Leiter-Nijpels te Maastricht) dat weliswaar geen neiging tot nieuwe Vondsten toont, doch niettemin opvalt door een bijzonder beschaafd uiterlijk. Door het op doeltreffende manier, afwisselend, bezigen van diverse corpsen en lettertypen; door een zeer zuiver afwegen van het quantum zwart en rood in onmiddellijk verband met het blad-kader, dus door het bereiken van een volkomen evenwicht tusschen ' het bedrukte en onbedrukt gebleven oppervlak van het papier, doet de ontwerper zich kennen als een man van fijnen smaak, begaafd met intuïtie Vóór de vele mogelijkheden der nobele drukkunst. Reclameboekjes door Machlel Wilmink In een tweetal keurige reclame-boekjes (in oblóngformaat) prijst de ontwerper Machiel Wilmink (op niet al te bescheiden en in elk geval voor onze Hollandsche gevoelens haast wat al te Amerikaansche manier) zijn eigen' werk aan, door daarvan met aanbevelenden tekst afbeeldingen te geven evenals van zich zelf, Maar dit alles doet aan de boekjes, als zoodanig als typografisch .verzorgde werkstukjes niets af, waarvan het eene in een omslag van Celesta Carton Chamois met binnenwerk in Lineweave textcrême en het andere in dof zwart met goud en rood bedrukt Eveka-omslag niet binnenwerk van Celes ta-grijs, Inferno-geranium n goudpapier (men zou zoo zeggen: zelfs de papierfabrikanten zijn dichter lijk geaderd in onze dagen!) werd uitgevoerd^, terwijl de druk zelve berustte bij de Drukkerij Vada" te Wageningen. ? De positie der Engelsche Liberalen Teékening voor y)de Groene Amsterdammet** door L. J. Jordaan Lloyd George aan lager wal of van kampioen tot ballenjongen MUZIEK door Constant van Wessem [Ma het eeuwfeest van Toonkunst" MET f eestconcerten, die tevens een machtige demonstratie werden van haar kunnen, met toespraken, boottochten en zelfs een revue heeft de Toonkunstafdeeling Amsterdam haar honderd jarig bestaan gevierd en ons meteen nog eens de volle beteekenis tébinnen gebracht die dit koor, dat terecht onder de beroemdste van Europa meetelt, voor ons muziekleven had en heeft. Men is zoo gauw geneigd om datgene, waaraan men gewend is, als vanzelf sprekend aan te nemen. Het Toonkunst-koor zingt nu eenmaal voortreffelijk; waarom zingt het niet mér werken, die van onzen tijd zijn, waarmede wij graag eens zouden kennis maken? Zoo peinst de ontevreden modernist. Inderdaad, de grepen, die zoo nu en dan uit de .nieuwere müzieklitteratuur worden gedaan, verra den niet steeds een gelukkige hand: Glocken" van Ifachmaninoff, Magnificat" van Saminsky liggen ons nog als teleurstellingen in het geheugen. Daartegen verleenden kleine ensembles uit het koor gevormd belangrijke medewerking bij de uit voeringen van .modernen op de programma's van het Concertgebouw. Graag hadden wij van Toon kunst eons de Chocphoren" van Milhaud ge hoord, dat een der belangrijkste werken op dit gebied van de laatste jaren is. ' Doch hoe het ook zij, wij hebben Toonkunst" eor on dank te brengen voor het vele eminente, dat zij reeds, vooral onder leiding van Mengelberg, presteerde. Mot Mengelbei-g, die het koor op zijn, tegenwoordige hoogte voerde, is het als vergroeid, Zenuwachtig, Overspannen en Slapeloos Mijnhardt's Zenuwtabletten zullen Uw zenuwen-kalmeeren' en sterken en Uw slapeloosheid verdrijven. Buisje 75 et. Bij Apoth. en Drogisten. schijnt het polsslag en ademhaling te deelen, diens muzikale intenties volmaakt uit. te drukken. Met Mengelberg aan het hoofd viert het ook zijn grootste triomfen. Standaard-uitvoeringen als Beethovens 9de, Mahlers Sste, Bach'a Mattheuspassion zijn ten slotte Mengelberg's werk; wat hij uit dit koor haalt heb ik nog van geen ander gehoord, en men denkt wel eens wat dit volmaak te apparaat zonder zijn grootste bespeler ooit zal beginnen, waar het zoozeer afhankelijk is van den aard van de leiding.... Na een feest van klank, na een roes van gezongen jubel: Beethoven's Ude, Diepenbrock's Te Deum een f ij iie intentie om met dit werk ook vroegeren glorietijd te herdenken Mahler's 8ste symphonie, gaat het muziekleven weer voort en ook vooiToonkunst ligt nieuwe arbeid gereed. Zullen wij de Choephoren" krijgen? Of blijft men op den ouden, soliden roem teren? < '