Te Groene Amsterdammer <Bc_-/wcekbIad voor Nederland Sinda meer dan vjfftig /aar aan de apita der weekbladen . . . ," ONPER HOOFDREDACTIE VAN Mr. A. C. JOSEPHUS JITTA Redacteuren: H. BRUGMANS, L. J. JORDAAN, M. KANN EN TOP NAEFF. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM C. Soliditeit ongeëvenaard OPGERICHT IN 1877 No. 2716 ZATERDAG 22 JUNI 1929 De Vrijzinnig-Democratische Bond door Mr. H. P. Marchant DE grondslag, de wording en de taak van elke staatkundige partij is te beschouwen in het licht van de geschiedenis van het eigen volk. Internationaal georganiseerd kan alleen een partij zijn, die op dogmatischen grondslag rust, en ook dan is er nog een te sterk nationaal element in om de partij te beschouwen als een afdeeling, een filiaal van een internationale organisatie. De organisatie ontstaat, doordien kiezers van gelijke overtuiging tot elkander komen, die in geen bestaande partij hun staatkundig inzicht vinden bevredigd. Dit wordt uit het oog verloren, wanneer men klaagt over veelheid van politieke partijen en wanneer anderen, zonder van veler medewerking te zijn verzekerd, overgaan tot het stichten van nog meer nieuwe, waaraan zij zelf een groote bestem ming geven. Zij achten zich zelf te bijzonder om zich in qpn ander partijverband te subordineeren en verwachten zonder grond, dat dit bijzondere inzicht door oen massa zal worden gedeeld. Dit vergeten ook zij, die ons weten te zeggen, welke partijen wel kunnen worden samengesmol ten, om tot een eenvoudiger beeld te komen van de partijverhoudingen. Het schijnt soms wel, alsof deze bouwmeesters, de politieke partijen als koekedeeg beschouwen van verschillende qualiteit, dat men naar believen tot enkele bepaalde melanges heeft om te kneden. Deze lieden leveren het afdoende bewijs, dat zij het wezen van geen historisch gegroeide partij kennen. De politieke partijen worden gevormd door de kiezers, en door niemand anders. Hoe ia de vrijzinnig-democratische partij in de wereld gekomen? Tegen het midden van de vorige eeuw ontstond reactie tegen het misbruik, door de leiding van het maatschappelijk productieproces gemaakt vanhaar ongebreidelde vrijheid. Zij gebruikte menschelijke arbeidskrachten als machines, die met een minimum van kosten werden versleten en daarna afgedankt. De baatzucht be stemde de opbrengst voor de bezitters van het kapitaal, en het-algemeen belang viel buiten de aandacht. Hiertegen is tweeërlei reactie gerezen: eenerzijds het marxisme, gegrond op de leer van den klassen strijd en gericht op de 'gemeenschapsproductie door socialisatie van de voortbrengirigsmiddelen, anderzijds de beweging van hen, die de handhaving van het prïvaatbezit der productiemiddelen en de beschikking van den producent óver de vruchten van eigen arbeid onmisbaar oordeelden als drij vende kracht voor een toenemende productie ten bate van een toenemende bevolking, doch de vrijheid van handelen, leidende tot het misbruiken van menschelijke werkkrachten, tot een on rechtvaardige verdeeling van de opbrengst, tot onderworpenheid en kwijnend en vreugdeloos bestaan van do arbeidende krachten, wilden zien gebreideld. Zij erkenden, dat de arbeiders door organisatie hunne positie konden versterken en moedigden de organisatie-aan, doch zij wezen op de roeping van déoverheid om regelend in te grijpen, om de ontwikkelingamogelijkheid van. allen te handhaven door machtsmisbruik van enkelen te verbieden. Het voortbrengend vennpgen van het volk ging niet omhoog, doordien de > massa geen gelegenheid had om ? zich uit de afhankelijkheid van oo be perkten arbeidstijd en onvoldoend loon los te werken en vooruit te komen. Te lang werken en onvoldoend loon, zij brengen altijd mede een tekort in de verzorging van lichaam en geest, slecht ?wonen, een hopeloos verschiet voor den ouden dag. Zij dwingen tot arbeid van vrouwen en kinderen; het te veel aan werkkrachten geeft de drukkende onzekerheid, of men niet de volgende week op straat kan staan. De arbeidsvreugde is onmogelijk. Hier Werd de Staat geroepen om een levenwekkende taak te vervullen. Hij kon niet de leiding van de productie overnemen, doch hij moest wel door regelend in te grijpen waken voor het alge meen belang. Uit deze reactie tefeen de ongebreidelde heerschap pij der baatzucht is de organisatie der vrijzinnig democraten door het historisch verloop voortge komen. : Naast de taak \an den Staat, in hef- economische leven te vervullen, bracht hun beginsel mede dat het volk zalf, in zijn geheel, nad te beslissen over do wijze waarop het wordt «reregeerd. Met de toe nemende ontwikkeling van het volk liep dit beginsel vanzelf uit op den eisen van het algemeen kiesrecht. zoowel voor vrouwen als mannen. Aanvankelijk werkten zij, die zich later als afzonderlijke vrijzinnig-democratische partij orga niseerden, als voorhoede en trekkracht" (uitdruk king van prof. Colenbrander) van de liberalen, die uit hun aard de bemoeiing van den Staat noode aanvaardden. Toen echter do neigingen van beide elementen te zeer gingen uiteenloopen, bleek samenwerking in hetzelfde 'partijverband niet meer mogelijk, en constitueerden in 1001 de vrijzinnig-democraten zich als afzonderlijke partij. , * *' Deze partij zou een algemeene organisatie zijn geworden van zoogenaamd burgerlijke democraten uit rechter- en linkerzijde tezamen, indien niet in Nederland het kerkelijk-godsdienstig verband nu eenmaal krachtens het historisch verloop der staat kundige ontwikkeling de roomsch-katholieken zoowel als de orthodox-protestanten in afzonderlijke partijorganisaties had bijeengebracht en gehouden. Want wel is de sterkste prikkel, althans voor de orthodoxe protestanten, de reactie geweest tegen de overschatting door de liberalen van de neutrale openbare school, doch het partijverband is te sterk gegroeid om te, verwachten, dat maar een wille keurig partijtoovenaar de deur van zijn democra'tisch paleis heeft te openen om de demo cratisch gezinden van de rechterzijde te doen binnengaan. De ervaring leert integendeel» dat zij, zoodra zij in de moederpartij het niet meer kunnen houden, voor hunne kerkelijk-godsdienstigèdemo cratie een eigen, huis stichten. , ?> Ook de vrijzinnig-democratische party is een volkspartij" in tweeërlei beteekenis. Zy telt onder hare leden staatsburgers uit alle groepen van de maatschappij, en zij beoogt met haar poli tiek het speciale belang van geen klasse of groep te dienen. Haar. beginsel is zuiver staatkundig. Zij is een volkspartij op den staatkundigen grondslag van de democratie. Zij kent geen leerstelligheid, geen streven om het maatschappelijke leven in te richten naar n dogmatisch systeem. ' Een staatkundig beginsel kan uitvloeisel zijn van een levensbeschouwing, gegrond op een godsInhouds<">9ave 8taat <*> »*»18 Mr. H. P. Marchant dienstig geloof, doch noodzakelijk is dit niet. Wel zal omgekeerd het verschijnsel zich voordoen, dat een partij, die als beginsel heeft om de lijdende deelen van hot volk tot nieuw, leven en ontwikkeling te brengen de belangstelt ing trekt van hen, wier levensbeschouwing den weiisch kweekt om hier op aarde zijn geluk te zoeken in liet leven voor anderen, overeenkomstig 's mensohen bestemming. En zij vinden in een partij met dit staatkundig beginsel veelal meer bevrediging dan elders, waar zij ervaren dat het kerkelijk of godsdienstig beginsel in geheel onbevredigende denkrichting" kan leiden. Zij zullen dan ervaren, dat de partij, die niet op een godsdienstig of kerkelijk beginsel rust, geenszins met eenig godsdienstig beginsel in strijd is. ? ' ' * * ? " : * Het is gevolg van het zuiver democratische beginsel der partij, die geenerlei dogmatische, doch ook geenerlei anti-kerkelijke of anti-godsdienstige strekking heeft, altijd in beter verhouding heeft geleefd «iet de i'ecliterzijde dan eenige andere groep ter linkerzijde. Dat de onderwijspacificatie tot stand kwam onder leiding van Bos, was ook gevolg van zijn bijzondere persoonlijkheid, doch ook van zijn vrijzinnig-democratisch beginsel. Voorhoede en trekkracht" zijn de vryzinnigdemocraten niet meer voor de liberalen. Die functie berustte niet op uitnoodiging of opdracht, doch op vrije keuze van de achterhoede. Waar deze thans haar voorhoede en trekkracht vindt, is niet bekend. Zy schijnt aan eenige spits te marcheeren. (Slot op pag. 2). De beschaafde smaak Vraagt Bonbons QINGERS Let op den naam