l! f' ' H: ? ! DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 22 JUNI 1929 No. 2716 Dr. F. M. Wibaut door Mr. Dr. G. v. d. Bergh a.s. wordt WUmüt 70 jaar! LA Het is ons bekend, dat de jubilaris deze. dag liefst onopgemerkt voorbij zou zien g lan. Dit is te begrijpen. Want de zeventigste verjaardag moge in veler leven een hoogst belangrijke dag zijn, om dat hij als 't ware de afsluiting vormt van het scheppende, van het aan arbeid gewijde tijdperk, bij Wibaut (dit weten en voelen wij allen) zal deze, dag misschien een rustdag Voor hem, om dat het toevallig een Zondag is slechts de over gang vormen tot een nieuwe periode van veelzijdige ingespannen werkzaamheid. En daarom heeft Wi baut gelijk, wanneer hij deze dag niet ziet en niet kan zien als een mijlpaal in zyn. leven. Intusschen het leven is.geen bier met suiker en Wibaut zal het dus gelaten moeten ondergaan, wanneer wij toch. op verzoek van de redaksie met een enkel wpord deze dag gedenken. Wibaut 70 jaar! Wanneer wij die ietwat gebo- ? gen gestalte met de karakteristieke kop rustig be kijken, dan zullen wij hem niet .jonger schatten, dan hij is. Maar wanneer wij h«m ergens buiten ontmoeten op een van zijn bekende Zaterdagmiddagse wandelingen, wanneer hij de zevenmijls laarzen heeft aangetrokken en een 'eindje kuiert. bijv. van Utrecht over Hilversum naar Amsterdam of wanneer hij, .eventjes voor enkele dagen" haar Praag of naar Parijs is geweest, 's morgens in ons land terugkeert en 's avonds een redevoering houdt in de Amsterdamse Raad, na 's middags in het voorbijgaan even in de Eerste Kamer te hebben gesproken dan, gevoelen wij ten volle, hoe bedriegelik kalenderjaren eigenlik zijn en hoe nood zakelijk het feitelik is een andere, betere maatstaf voor het bepalen van iemands leeft'jd te vinden. In de weinige ruimte, welke de redaksie voor ons beschikbaar heeft, zullen.wy niet trachten Wibaut's werk naar verdienste te schetsen. Anderen, tijd genoten, die dat geheel hebben .meegeleefd, zijn daartoe trouwens meer geroepen dan wij. Daarom slechts enkele woorden. Hij heeft op ekonomies terrein weténschappeük werk van betekenis gelei verd, al heeft de ekonomiese theorie,, de theoretiese theorie" nooit zijn volle belangstelling gehad. Hij heeft "de Nederlandse en de internationale Sociaal-demokratie gediend met heel zyn wezen en heel zijn liefde. Hij heeft gestreden tegen alles, wat maatschappelik klein en bekrompen is, met N.V. J. S. IN E UW S EN' S Qroottt* kéuxe. . . . STITSONt ixa.ro tegen de achterstelling van de vrouw. Maar Vóór alles heeft hy zyn grote werkkracht gewyd aan de stad, die hem lief is. geworden boven al, die henïmee* is, dan een geboortestad kan zijn, aan Amsterdam. Wie aan Amsterdam raakt, raakt aan Wibaut. En als Anteterdam's voortreffèlike stadsbestuurder gedurende vele, lange en vaak moeilike jaren zal hy voortleven in , de geschiedenis. dgfen stadsbestuurder, die Amsterdam heeft helpen maken en mis schien meer dan enig ander heeft gemaakt tot het voorbeeld, ^at het thans in zo menig opzicht voor de wereld is. En gelukkig we zeide,n het reeds Wibaut ? zal ook na Zondag voortwerken. Het is zeer wel mogelik zelfs waarschijnlik dat hij de vooruitgang en de verbroedering der volken nog op ander terrein dienen zal. In de 25 a 30 arbeidsjaren die hem nóg resten, eer hij in ruste zal gaan, zal deze jeugdige man, jeugdig naar geest en werkkracht, nog veel tot stand brengen. Wij wensen hem daarby in ieder opzicht en uit de grond van ons hart,.het allerbeste toe. SCHILDERKUNST Elena Popea. Kunsthandel Bnffa In het van evenveel belezenheid en kennis als van hoffelijkheid getuigende boek dat Prof. Henri Focillon gewijd heeft aan de schilderkunst en de schilders der 10e en 20ste eeuwen (Parijs, 1028) noemt hy ook Elena Popea. De voorganger van de jongste generatie der Roemeensche schilders Elena Popea is een Roemeensche was Nicolaas Gregoresco (1838-^1907). Deze studeerde geduren de zeven van de beste jaren van zyn leven in Frankrijk en kreeg in Barbyou eerst den juisten kijk op zijn talent. Zyn onder franschen invloed opgebloeide kunst domineert die van wie in Roe meniëna hem kwamen. Talrijk zijn daaronder de . zoekers, die nog in onze dagen hun wijfelingen en hun zucht naar raffinement" komen toeteen aan de school van Parijs. Onder deze, die hun instinct kwamen besmetten met alle. kwellingen der moderniteit" behoort Elena Popea. De defini ties van den f*rofessor zijn het kan in beschou wingen over moderne kunst moeilijk anders meer benaderend dan definieerend. Toch wijzen zij een weg naar het apprecieeren van Elena Popea's talent. Haar kunst is die van-een onrustig zoekende, wie de vele facetten van het aspect der nieuwere schilderkunst het vinden biet makkelijker hebben gemaakt. Zy verwerft de, aan de photo verwante, de natuur copieerende schilderkunst; zij is zooal niet op een synthese,.'dan toch uit op een kort begrip, dp de weergave van een indruk. Haar landschappen zy*n vlug 'opgeschreven notities, waarin de kleur het lyrische, de lyn het epische element vertegenwoordigt.-Zij kan vertellen op een aantrekkelijke, illustratieve manier, die er op wijst, dat Roemenen en Polen buren zijn. Zy kan met jhantasie op de nuances van een zelfde kleurengamma voortborduren; zy heeft van het cubisme een groote en ruime vormgeving geleerd en kon figuren met smaak in de lijst zetten. Zij zou dicht bij haar ideaal-zijn als haar toets met n onfeilbaren streek kleur, toon en vorm tegelijk omvatte. Haar werk wint in bekoring, vooral.door de ijle en gedurfde coloristische qualiteiten, voor wie het meen dan eens «iet, Dit pleit voor de "be gaafdheid van de schilderes. Het verhindert niet .dat deze kunst geen draagkracht heef t, geen diepte, geen geestelijken of gemoedelijken Ondergrond. Zij streelt het oog door een kleurschakeering die soms inderdaad niet vrij, is van een zoeken naar raffinement en geeft het rust door een meermalen goed geëquilibreerde compositie. Maar zij is te snel gekristalliseerd en te vluchtig geuit om voors hands meer dan een voorbygaanden indruk te maken of meer dan-een voorbijgaand evenement te beteekenén. . HENtfUS Tentoonstellingen Tentoonstelling nieuwe aanwinsten Prentkunst. D. G. Santee?Landweeav Heerengracht 306, Amsterdam. ? . , J. H. de Bois, Kruisweg 68, Haarlem. Fransche Kunst. Tot l Juli. ;Tentoonstelling werken van J. .Terwey, Noord? einde 110, D jn Haag. . ; Tentoonstelling van werken door Albert Neuhuys ' Huize van Hasselt, Schiedamschesingel 36, Rot terdam. . Tentoonstelling van werken door de leden van de vereeniging De Kederlandsche Kunstkring" van 14 Juni tot en met 5 Juli'29. Artibw.Sacrum". .Arnhem. NIEUWE VERZEN door A.. Defresne Hei Uur der Sterren, door J. J. V. Geuns. Bij C. A. J. v. Dishocck. Bussum. In. verschillende tijdschriften is in de laatste weken door artikelen tegen en scherpe uitspraken over mij gebleken, dat mijne beoordeelingswyze van verzen Vc-le dichters sterk hindert. Ik stel mij voor de waarde van mijne beoordeelingswijze aan de hand van de eerstvolgende verzenbundel der betrokken dichters te bewijzen. Voovloopig ter verdediging'in het algemeen het volgende. Er zijn meer methoden, waarop men de waarde van een gedicht by benadering bepalen kan. De bekendste zijn de aesthetische en de ethische. Ten opzichte der eerste verhoud ik mij onmiskenbaar vijandig. Door de inhoudlooisheid van de meeste harer theoriën mist zij ieder houvast en is bij uitstek geschikt om gelegenheid te geven tot in schyn belangrijk/ in wezen ijdel gezwets. Het grootste aantal harer beoefenaars vindt zij dan ook onder die lieden, wier bewustzijn doorwoekerd is door zelfbedrog, waarvan de eenheid der onderdeelen zich in het bijzonder naar buiten demon streert als zelfingenomenheid, mat de byve/schijnseleii van zelfoverschatting, waanwijsheid, bot- en betweterigheid. Aangezien bedoelde theorie slechts een onderdeel Van het vers in hare beoordeeling betrekt, is zij onvoldoende en misleidend. De ont' wikkelingsgang der Tachtigers heeft met feiten hare tot den dood van het dichterschap leidende onvruchtbaarheid bewezen. Zij is ouderwetsch en verleden. Uit den aard der kunstzaak is de zooge naamde schoonheid een wetmatig vereischt en zeer kostbaar element van het vers, maar zij is niet primair en ten aanzien van de waarde der kunst in het algemeen niet het eenig belangrijke. De ethische waarde van een vers wordt bepaald door het ethisch stelsel, dat de beoordeelaar beleeft. Dit stelsel is afhankelijk van het strikt persoonlijk bewuste n onbewuste en uit hoofde van dezen oorzakelijken samenhang heeft deze methode het gevaar van al te groote subjectiviteit. Ik meen dan ook, dat mogelijk de hinderlijkste maar tevens de waardevolste beoordeelingswijze die is, die hare . grootste aandacht schenkt aan de oorzakelijke elementen van het vers, te weten: de emotioneele waarden en dezer wetten van werking en samen hang. Deze zienswijze betrekt daarbij ook dézooge naamde "schoonheid van het vers in hare beoor deeling, aangezien toch ook deze schoonheid be paald wordt door een zekere wetmatige verhou ding in de bedoelde psychische waarden. Beschouwen wij uit dit standpunt Het Uur der Sterren van J. J. Van Geuns dan is de eerste opmerking, die zich aan den lezer opdoet, dat de kunstwaarde van een vers voor een deel bepaald wordt door de hoedanigheid der gevoelens, die den dichter in zijne gedichten uit. Er is namelijk eene groote onevenredigheid tusschèn de pretentie der gedichten, Het Uur der Sterren, en het ontwikke lingsstadium van het innerlijk des dichters. De gevoelsinhoud dezer verzen is jong, onoverdacht, onvolgroeid; dit gemoed verkeert in een dichterlijk embryonalen toestand, De gedichten, wier gedachteninhoud zich het beste bij dezen toestand aanpast, zijn dan ook de beste, namelijk de kinderverzen, hoewel hier en daar een invloed van Nijhoff niet te ontkennen valt. Het spreekt van zelf, dat deze infantiele zielatoestand gepaard gaat met een bijna volkomen gebrek aan kennis ' van andere innerlijke mogelijkheden. Toch roeit de dichter deze aanwezig en hem bevangt dan1 ne angstige, verwonderende droomstemming, waaruit meerdere goede verzen geschreven zijn. Het aantal dezer is echter zeer gering, want indien de dichter zich aan gaat stellen als een volwassen mensen ishet radicaal mis. De geheele bundel ia gekenschetst door^ Ik volgde vaak de wolken Die vluchtten langs de maan. Ik weet van vele wolken , Den oorsprong en 't vérgaan. toch ben ik kind gebleven In ontoereikendheid.... .Geen wondert Me Ir aanda h b geven aan den oorsprong en het verdaan van eisen gevoelens komt m'o ten aanzien van die o '.tocreikenchsid productiever voor. En die wolken vinden hun weg wel van zelf. . No. 2716 DB GROENE AMSTERDAMMER VAN 22 JUNI 1929 Muzikaal allerlei uit Parijs door Constant van Wessem De triomftocht van d« Amerlkaansehe Operette DE laatste jaren zijn te Parijs de groote Schlager" de Amerikaansche operettes, die meestal het geheele jaar door loopen en vaak zelfs twee of drie jaren achter elkaar. Zoo vierde in Mogador de operette Kose Mary" dezer dagen aldaar haar 1000ste opvoering, nadat in datzelfde theater No, no, Nanette" van Youmans voordien twee jaar achtereen was gegaan. In Chatelet loopt al maanden lang onafgebroken Jerome Kern'a ,,Showboat", bewerkt naar Edna Ferber's roman, en belooft ook een jubileum-getal te zullen halen, terwijl elders een operette van George Gershwin, Tiptf>es" voor haar triomftocht in Parijs is ge start". Het procédévan al deze Amerikaansche ope rette-componisten is verbluffend eenvoudig: uit twee óf drie melodieën 'van blues en steps maken zij een heele operette door deze twee of drie melo dieën uit den treure in langzamer of vlugger tempo en met een rhythmische wyiifing, te blyven her halen, zoodat de toehoorder er ten slotte dol van wordt en half dronken van hetzelfde wijsje, dat hem nog in zijn slaap blijft achtervolgen, naar huis gaat. Het is waar, dit wijsjo is niet altijd ont bloot van charme. Vooral in Showboat" komen een paar goede melodieën voor, die kennelijk ont leend zijn aan of geïnspireerd op plantation-songs of op romances uit den voortrekkerstijd. Bovendien laat zich in diezelfde operette een nergerzanger, Harvey White, hooren, wiens stem een Wonder van geluid is. een succes op zichzelf al, heel laag en toch ijl van timbre'en die, met een klein koor van negerzangers, voor het gesloten doek, het beroemde Ol man river" komt zingen op een wijze, dat het indrukwekkend wordt als een choraal. Overigens is een der voorwaarden voor het succes ook een schitterende monteering, die revue en operette tot n maakt en die werkelijk vaak zeer verleidelijk van effect is. Zoo verdwynt in een soms voortreffelijk zingen en een romant schkleurige aankleeding de meestal onbenullig; uit gewerkte intrigue, die, der' traditie getrouw, niets niemendal om het lijf heeft en zich om logica allerminst wat bekommert. Wat kan het de toe schouwers ook schelen? Zij komen geen tooneelstuk zien en iets moet er toch vertoond worden, dat met een dunne draad van handeling de succesnummers aaneenrijgt! De hoofdzaak is, dat in het verloop een frisch tempo blijft gehandhaafd, een sportief brio van rhythme en beweging, een ten tooneele gebrachte improviscerende verbeelding, die soepel en plezierig allerlei standen, dansen en houdingen laat zien en op den toeschouwer, ge dragen door het rythme der muziek,animeerend werkt. Zoo wil het deze tijd, die slechts ontspannen, niet ingespannen wil worden, die alle plaatsen voor haar ontspanning tot vertoonde en gemusi ceerde dancings wil omgeschapen zien. Er is wer kelijk wel iets van een prikkelende waterdouche in l ' Gaat men daarnaast eens een echte goede operette uit den ouden tijd zien, een van de echte knappe scheppingen uit haar bloeitijdperk uit het midden van de vorige eeuw, toen Offenbach de operettekoning was, dan werkt de vervlakking van ons aaausements-genre wel beschamend. ? - . ,i : '' . . ? Montenx en «lJ n- Parljscn orkest Ik ben in Parijs natuurlijk Monteux gaan hooren aan het hoofd van zijn nieuw orkest, het Orchestre Symphonique de Paris. Men weet, dat dit het eerste vaste" orkest te Parijs is, d.w.z. het eerste orkest, waarin de musici, behoorlijk betaald (men zegt uit geld van particulieren), hot heele jaar bij elkaar blijven, voor. het heele jaar geëngageerd en geregeld samen repeteerend en oefenend, zoodat hier nooit kan gebeuren, wat met de andere orkesten geschiedde: dat het orkestlid bij verhindering naar de repetitie een ander musicus zond, om dan op de uitvoering zelf weer mee te spelen. Men begrijpt, dat zulke toestanden het uit te voeren werk niet; ten goede kwamen. Wat terstond opvalt wanneer men de zeer ruime, maar ongezellig wit en grijs geverfde groote Pleyel-zaal de nieuwe, de vorige brandde af ' binhen komt is de geordendheid, die er heerscht na de drukte der andere concertzalen, die het Als de Kortenaer" arriveert Teehening voor >$& Groene Amsterdammer" door L. J. Jordüan r*-.--.*.- x *.??v C*< ??~-:>'/...... 'feL_ W ' '""D'Alweer een rebellen-overval?!?! Parijsche publiek meer als een rendez-vous voor zijn kennissen dan als een plaats waar men naar muziek komt luisteren schijnt te beschouwen. Monteux heeft inderdaad geprobeerd de goede discipline, van het Axnsterdamsche Concertgebouw, die hij ruimschoots gil genheid heeft gehad naar waarde te schatten, hier ook in te voeren.. Hjj heeft laten bekend maken, dat hij stilte en goede manieren van zijn publiek verwacht. En inderdaad, zoo de Pranschman het praten onder de muziek niet heelemaal kan laten, zoo doet hij het tenminste op fluisterenden toon» die zijn buurman, die luis* teren wil, niet meer stoort. Ook gaan zoodra een stuk begonnen is de deuren .dicht, waardoor het zoo storend binnenkomen onder de muziek is opgeheven. , Wat de prestaties van Monteux' orkest nu zelf betreft, men moet daarby* in het oog houden, dat dit orkest pas is opgericht en toen ik het hoorde nog maar een zestal abonnementsconcerten had gegeven. Een goed ensemble groeit eerst langzaam door gestadig oefenen en samenspelen. Men mag het daarom nog niet al te hard vallen, wanneer het peil ziker nog niet die hoogte heeft bereikt, die wtf van ons Amsterdamsen orkest gewend z\jn en dat wij soms niet aan den indruk ontkomen, dat hst beken'de trio van Monteux détekort komingen redt van een nog niet volkomen in alle klankverhoudingen op elkaar afgestemd symphonie-orkest. Maar de wil is zoo goed en van den goeden geest,,die er heerscht wordt men zoozeer overtuigd, dat men niet dadelijk vijf pooten aan een schaap wil eischen. Hinderlijker echter is de vreemdsoortige accoustiek, die in de zaal heerscht. De accoustiek i j wei zeer helder maar laat de klank uit elkaar vallen, inplaats van samensmelten. BRANDBLUSSCHER HOLLANDIA' SPANJAARD&CS FABRIEK ESPAKIA UTRECHT