12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 13 JULI 1929 No. 27/9 Het Duitsche Toonkunstenaarsfeest te Duisburg door Paul F. Sanders DUISBURG, grauwe stad van onafgebroken arbeid, waar de fabrieksschoorsteen het stads beeld beheerscht, waar de hemel des nachts rossig getint wordt door het nooit doovende vuur der hoogovens, waar de rook de huizen vaal gekleurd heeft en het weer zelden anders dan druilerig is; Duisburg, dat de wanhoop van een bloedige revolutie in de woelige jaren na den oorlo? onder ging en langdurig bezet gebied was; Duisburg, ongeveer 5Vj uur sporens van Amsterdam gelegen, stad van nog geen 300.000 inwoners, met een stede lijk orkest en opera die een subsidie van een millioen Mark ontvangen, met een ruime concertzaal, een modern geoutilleerd theater, plaatsbiedend aan 1800 toeschouwers; - Duisburg was in feesttooi, want het ontving de gasten van het 59ste Duitsche Toonkunstenaarsfeest, samengekomen Voor het bijwonen van twee kamermuziekconcerten, vier avond-vullende en vier kleine opera's, en een dans drama. De Duitsche toonkunstenaars verontrusten zich over de algemeene crisis, die de opera, zoowel in artistieken als oeconomischen zin, doormaakt. Dit gaf hun aanleiding, om van de traditioneele, jaarlijksche absolute muziekfeesten af te wijken en het probleem der opera aan de orde te stellen. De opera te Duisburg moge al niet over louter eerste rangs-krachten beschikken, zij staat onder kundige en frissche leiding en züis onder de West-Duitsche instellingen een der ondernemendste. Dat dankt zij in de eerste plaats haar intendant Dr. Saladin Schmitt, maar ook den kunstzinnigen Oberb rgermeister Dr. Jarres, die zijn streven ten sterkste ondersteunt. Zoo heeft men hier gelegenheid ge vonden om onder het dagelijksche repertoire dat volkomen bij" is?door, deze nieuwe werken met de noodige zorg voor te bereiden. Warffc het ging hier alles, tenminste voor zooverre het de opera's betreft, met eigen krachten. Terwijl in de groote steden, waar déopera- en tooneelinstellingen niet in de laatste plaats be rekend zijn op het vreemdelingenbezoek, het ..sterren"-systeem elk evenwicht verstoort, kregen wij hier een uitstekend ensemble te hooren, en wij kouden genieten van' een regie, die zich niet alleen op het uiterlijke effect had toegelegd, maar haar stempel drukte op het spel van ieder der medewerkenden Ik heb zelden een mimisch zoo geschoold koor gezien: hier stond een balletgroep, die volkomen deel uitmaakte van het geheel en wier optreden zich logisch en onopzettelijk uit de handeling ontwikkelde. De regie was hoofd zakelijk in handen van den reeds genoemden Dr. Schmitt en Dr. Alexander Sclium. * ? ? ' ""De nieuwe werken zijn over het algemeen van muzikaal standpunt zeer tegen gevallen. Zeker, men kent het vak en weet wat een klinkende parti tuur is. Maar welk een armoede aan ideeën I Het is alles zwak Wagner-epigonendom, gekweekt op de Berlijnsche, Weenschéof Münchener scholen". En wat eeödwaze misverstanden heerschen er nog omtrent het wezen der opera l Emil Peeters (1893 te Antwerpen geboren^ in Duitschland opgevoed en woonachtig) schreef Die Troerinnen" als Tragödie f r Musik in 3 Akten". Hy nam de bewerking, die Franz Werfel van Euripidès' drama maakte en meende het bij dit onderwerp buiten alle traditioneele Grieksche tragedie-opvattingen te kunnen stellen. Paul Kick Schmidt (1882 te Riga geboren, leerling van het conservatorium te Keulen) schreef een Romeinsch tyrannen-drama ,,Tullia" als opera in 4 bedrijven in Rienzi-atijl. Julius Weisnianh (ge boren te Freiburg in 1879) trachtte Strindberg's Traumspiel" met huid en haar muzikaal te ver slinden. Dit minder esthetische experiment wekte V.KOSSEM in den aanvang nog eenige sensationeele nieuws gierigheid, die echter spoedig in absolute onver schilligheid overging. Waar Strindberg's drama woordelijk verstaanbaar was kon heb nog altijd boeien, maar de eerlijke, doch volkomen simplis tische romantiek van den componist kon dat niet. Een eenacter-opera Diana's Hochzeit" van Paul Slrüver (een Hamburger, geb. 1890) op tekst van een anonymus die, naar men fluisterde, Oswald Spengler was, en een lyrisch stukje Der gefangene Vogel" van Hans Chemin-Petit (geb. te Potsdam 1902) lieten geen indruk van eenige beteekenis na. Als opera mislukt is ook ongetwijfeld George Dandin", naar Molière, van Hellmuth Gropp (geb. 1899 in Thale Harz ). Maar deze leerling van Jarnach bleek een groot talent. Hij heeft de rapheid van de dialoog trachten te behouden door toepas sing van Sclünberg's declamatie-stijl uit diens Pierrot Lunaire". Het resultaat werd een moeilijk te volgen muzikale dialectiek, van een onverbidde lijke strakheid. Het was een opeenstapeling van canons, imitaties en fuga's, die in hun ondoor" zichtige veelheid in absolute tegenspraak kwamen met de speelsche luchtigheid, waarmede Molière ook de verwikkeldste intrigue behandelt. Het dansdrama Salammbó" van Heinz Tiessen (geb. 1887 te Königsbergen) mist de rhythmische kracht die wij in een balletmuziek verwachten. Gebrek aan inventie op het gebied van het rhythme is een Algemeen voorkomend verschijnsel in de moderne Duitsche muziek. De poging tot ver nieuwing uit zich eenzijdig in de min of meer experimenteele harmoniek. In "tweede instantie komt dan het melodische element. Het rhythmische wordt zoo goed als verwaarloosd. Maar Tiessen's muziek heeft sfeer en kleur. Mede door zijn dank bare gegeven heeft dit ballet kans op grootere verbreiding. " De sensatie van het feest was een werk, dat niet meer als noviteit mag gelden: het drama met muziek in een bedrijf Die Glückliche Hand" van Arnold Schönberg, dat reeds uit 1910 dateert, maar slechts zelden gespeeld werd. Het principe van spreekzingen is» hier ook in het 12-stemmig koor ingevoerd, dat de handeling inleidt en besluit (12 groen-verlichte hoofden, die door het achter doek steken). Van de drie rollen: een man, een vrouw, een heer, zingt alteen de man en dat nog wel uitsluitend op enkele momenten. De vrouw en de heer gebaren alleen. Het geheel, een symbo lische handeling, het drama van den scheppenden mensch, die aan zijn eigen schepping te grondo gaat, speelt zich af in ruim een kwartier, 20 minuten van de felste, schrijnendste muziek, die men geen oogenblik esthetisch mooi kan vinden, maar die geen seconde loslaat. Het grootste uiterlijke succes van het feest was voor de opera Machinist Hopkinö" van» Max Brand (Oostenrijker van geboorte 1896 leerling van Franz Schreker). Hiermede stonden wij midden in de Neue Sachlichkeit". Het is een gegeven, om Hollywood te doen watertanden: 12 sensationeele tafereelen van af wisselenden inhoud: loonstrijd der' arbeiders, staking, fabrieks-interieür met machines in volle werking, apachenkroeg, prostitutie, moord, achterbuurt-leven, naast een mondain danslokaal, de kleedkamer van een revuester, een scène achter de coulissen van een revue theater, het privé-kantoór van'' een industrieel, een maannacht op een villa-terras. De melodramatiek ligt er duimdik op, maar het is tooneel en de componist-tekstdichter, wiens eerste opera dit was, weet de situaties uit te buiten. Maar waar hij zich componist moet toonen, waar hij niet meer de hulpmiddelen van stampende machines, loeien de sirene of het gemakkelijke effect van een jazz tot zijn beschikking heeft, faalt hij deerlijk. Zijn black-bottom en tango schijnen voorshands de eenige fragmenten met een ietwat langduriger levenskans. Maar het succes,, dat voor een groot deel aan de voortreffelijke uitvoering met een pakkende regie (Meyerhold en Tairoff maken school!) en aankleeding te danken was, vestigt eens te meer onze aandacht op de gevaarlijk groeiende tendens om de kunstvormen aan te passen aan de amusementsbehoeften. 11-17 «AMSTEQDAM Kleermakerij BIJ OM verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN MUZIEK door Constant van Wessem Josefa Rosanaka DOOR omstandigheden miste ik indertijd het Amsterdamsche debuut in de Kleine Zaal van deze jonge buitenlandsche pianiste, die sedert dien door de toejuichingen in de Nederlandsche pers een bijzonder renommee had verkregen. Haar optreden op het zomercpncert op Zondag avond in het Concertgebouw met het derde piano» concert van Beethoven bood mij de gelegenheid mijn schade in te halen. De verrassing, die het ontdekken" van een groot talent bij een debuteerende voor den toe hoorder altijd met zich mee brengt, was niet meer aanwezig, en omdat ik veel verwachtte was ik wel licht veeleischend. Ik moet dan ook eerlijk be kennen, dat de buitensporige lof, die deze pianiste tot nog toe ten deel viel, mij- overdreven voorkwam. Ongetwijfeld, hier was een ras-pianiste aan het woord, begaafd met een bijzonder pianistisch talent voor den pianpklank, voor het soepele en, vooral wanneer zij haar krachten niet forceerde, teederheldere touche. Er werden door haar voortreffe lijke en mooi afgeronde dingen gedaan bijv. het prachtig ingehouden, langzaam uitbarstende slot van het eerste deel van het pianoconcert. Maar de groote lijn werd vaak verbroken, er was niet steeds een stroom, die het geheel wist op te houden, een speelsche grilligheid gaf aan het rondo finale iets onrustig-exotisch, met te scherpe, dansrythmische accenten: het klassieke niveau ver mocht zij niet te bereiken, waardoor een, meester als Beethoven eerst zijn nobele grootheid krijgt. Er waren talrijke momenten, dat de even wichtige gratie van haar spel ons tot ware geest drift bracht, naast momenten, dat een zekere onbeheerschtheid ons enthousiasme weer bekoelen liet. Een in alle opzichten superieure prestatie, werd het niet en wanneer zij al in wat zij bereikte een zeker buitengewoon talent verried is dit talent toch verre van rijp, tenminste wanneer het voor de vertolking van klassieke scheppingen komt te staan. Het is mogelijk, dat het optreden m§t een onbekend orkest, met een onbekenden leider (Dopper dirigeerde anders waarlijk nogal meegaand) op de jonge pianiste wat verlammend werkte en dat in een eigen recital haar beste eigenschappen meer gelegenheid krijgen zich te. ontplooien: bij een Voordracht als deze schoten zij te kort. Frischheid, spontaniteit, meisjesachtige, sportieve kracht kunnen niet bereiken wat alleen een absolute beheersching hier vermag. 59 DE WITTE" AMERSFOOII Ook Uw Hotel en Restaurant PRACHTVOL TERRAS Steeds levende forelten kreeft caviar, enz. Nieuwe uitgaven Vina Delmar, 'n Slecht Meisje? Vertaling van J. H. Pauls Uitgave van Holkema & Warendorf, Amsterdam. Annie Vivanti, Naja Tripudians. Uit het Italiaansch vertaald door Jo Lous. Uitgave L, J. Veen, Amsterdam. ntéOnsman, Van Rinus de IJsbeer tot Ar jen d Bouwer, levensfragmenten uit de groote wereld der heel kleinen. Uitgave D. J. Haverman, Naarden. Kunst zaal Rokin 126 van Lier Amsterdam. Oostersche &" Europeeeche antiquiteiten Oude en Moderne schilderijen en plastieken Negerkunst & Ethnographiea No. 2719 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 13 JULI 1929 Zeeleeuwengeboorte in Artis door A. F. J. Portielje Inspecteur over de levende have van het Kon. Zool. Gen. Natura ArtiêAtagistra" Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Felix Hess IN den middengrot van de Zeeleeuwenrbts van Artis, zag op 20 Juni een Califorrüsche Zeeleeuw het levenslicht. Opmerkelijk en heuglijk feit, want zeeleeuwengeboorten zijn nog altijd iets bijzonders in de Zoölogische tuinen, al heeft men ze in dien te Keulen en te Edinburg, alsook in Artis" al eenige malen meege maakt. Bleef het vorige, des nachts geboren en blijkbaar zwakke jong, dat den volgenden middag door de moeder in den bek naar boven op het rots plateau werd meegenomen, helaas slechts enkele dagen in leven, onze huidige boreling kwam 's namiddags 5.SO uur verrassend flink ter wereld en gaf ook al aanstonds zijn eerste zoekende zuigpogingen te zien, zoodra de moeder haar welp naar bebooren schoongelikt en geliefkoosd had. De vader werd van stonde af aan door het wijfje met dreighouding en geschreeuw op een afstand gehouden, hoewel het echtpaar enkele dagen tevoren nog eendrachtiglijk het sierlijk speelzwemmen te zien gegeven had, waarbij de dieren in flankligging sierlijk elkaar omzwemmend, de vin pooten van n zijde omhoog steken, die dan den indruk maken eener de golven doorklievende haaienrugvin.Dit speelsche vrijage zal in het onderha vige geval waarschijnlijk wel opgevat mogen worden als de uitdrukkings beweging eener hier ontijdig tot uiting gekomen, vóór-getemperde paringsdrift. Twee volle dagen bleef het jong in de kraamgrot op het droge, den derden dag werd het 's avonds in_het water gezien, waarbij het terstond den aangeboren zwemslag, schoon nog eenigszins onbeholpen, in praktijk bracht, maar spoedig door de moeder in den nek genomen en weer aan wal gezet werd. Ook op volgende dagen geraakte het niet zoozeer uit eigen beweging dan wel toevallig van den kant sullend jong nu en dan te water, waarbij het zich dan aanstonds met behulp der voorpooten tegen den kant trachtte op te werken en door de moe der in den nek of als deze greep mis lukte en 't jong onderdook ook wel bij n voorpoot genomen^en weer aan land getild werd. Vaders nu en dan nieuwsgierige belangstelling wordt als wij dit schrijven nog immer door de moeder min of meer beslist afge wezen, hoewel de man vooralsnog weinig en niet onvriendelijk van zijn telg notitie komt nemen. De tijd zal leeren, hoelang dit ontzeggen van het vaderschap en ontzetten uit de ouderlijke macht van moederszijde wel gehandhaafd blijft, en of daarvoor inderdaad misschien ook gegronde, soortgelijke redenen, of liever aandriften bestaan. Voorloopig behoeft er voor 't jong een meiske niet de minste vrees gekoesterd te worden, want, gelukkige tref en dit niet alleen in zeeleeuwenhuwelijksgemeenschap vrouwlief is onbetwist de baas en staat geweldig op haar stuk! De Zeeleeuwenbaby groeit prachtig, zuigt volop, schijnt voor 't water nog weinig belangstel ling te hebben, doch hobbelt naar zeeleeuwenwijs al behendig op 't droge achter moeder aan, op de lanHuid en Voeten J len Doorzitten bij Wielrijden, Zonnebrand len Smetten.verzacht en geneest men met P.UROI Ooot 3040. Tub* 80 et. Bi| Apoth. co Drofltttto gere voorste vinpooten loopend en met de kortere achterste, die zoo gauw niet meekunnen, rugkrommend en strekkend, min of meer als een spanrups dit doet, zich telkens af zettend. Aardig zooals het robbenjong zich soms neuswijs" achter 't oortje krabben kan. Daarbij komt dan met een treffend te zien, hoede vinpootder robben (als vermoedelijke aan passing" aan het leven in 't water) excessief vergroot wordt door kraakbeenverlengsels aan de vingeruit einden, steungevend aan het aldus belangrijk in zijn nuttig effect ver sterkt zwem vlies. Bij het krabben moet het dier dan eerst deze buitenvingers" met de hen omgevende zwemvliesvergrooting omvouwen, opdat de aan de eigenlijke vingertoppen boven op den vinhand liggende nagels in functie kunnen komen. Aardig ook, hoe de zorgvolle moeder haar jong bijwijlen met haar kortarmigen, laaghandigen voorvin" om armt. Niet alleen den deskundigen" maar welteverstaan ieder belangstel lend bezoeker, die de kurst van on bevangen beschouwen verstaat of althans te beoefenen tracht, kan dit Zeeuleeuwenjong bij zijn in Artis herhaaldelijk en vaüdichtbij te volgen opgroei en psychische ontwikkeling stellig nog allerlei moois en merk waardigs ter waarneming en over denking geven. Tentoonstelling van boeken Internationaal antiquariaat Menno Hertzberger J N een zijner localen exposeert de heer Hertzberger thans evenals vorige jaren?een keur-collectie van de door hem in het laatste jaar verworven aanwinsten op het gebied van boek en drukkunst., Belangrijke aanwinsten, in den zin nml. van bijzonder waardevolle, exemplaren bevat de tentoonstelling ditmaal niet zoozeer. Maar zij is daarom niet minder belangwekkend. De heer H. heeft, zooals hij ons zeide, er dit jaar vooral naar gestreefd om eens de aandacht er op te vestigen, hoezeer ten onrechte het schoone boek nog stiefmoederlijk wordt behandeld, ver geleken bij andere voortbrengselen van kunst. Schil derijen bijv. worden herhaaldelijk tentoongesteld of als geschenken bij jubilea e.d. aangeboden maar niemand denkt er aan om diezelfde eer ook eens te bewijzen aan een boek, dat, hetzij om zijn curiositeit, hetzij om zijn bijzondere uitvoering óf om beide redenen gunstig zich ^onderscheidt van zijn millioenen naamgenooten. Een werkelijke MIJNHARDT's Hoofdpijn-Tabletten 60" Laxeer-Tabletten.. 60 * Zenuw-Tabletten. 75 rt Staal-Tabletten.. 9O « Maag-Tabletten 75 ** Bij Apoth. en Drogisten lacune in de heerschende meening omtrent de aesthetisch cultureele waarde van het boek is dit inderdaad. Bij gelegenheid van het thans in Am sterdam gehouden Congres der Internationale Kamer van Koophandel heeft de heer Hertzberger daarom als een poging tot propaganda voor meer waardeering op dit punt zijn tentoonstelling in gericht. Een poging die, gezien het bezoek van talrijke congresleden, wel niet geheel vruchteloos zal zijn. Is dan het bij uitstek kostbare boek hier niet zoozeer aanwezig, wel vindt men er een aantal curiosa, vooral incunabilae, zoo is er bijv. een Duitsch populair medisch werkje: Versehung v. Leib, Seele und Ehr/' dat prijkt met een in hout gesneden voor-pagina en verlucht is met een voor treffelijk primitief. Zoo is er voorts een gekleurd muziekmanuscript, zoo is er de geweldige uit 2 deelen bestaande Gutenberg-Bijbel voornaam van druk en versierd met rijk gekleurde ornamen? ten. ? ? .? '??..'?.'.'?-..; Men vindt er verder een pauselijke Bul tegen Luther. Er is een ander werkje, waarin een Ex Libris uit 1486 voorkomt, vermoedelijk wel het oudste E. L. dat er bestaat. Merkwaardig is ook een boek van Pacceoli, uit 1499, dat men als het eerste werk over boekhouding mag beschouwen. Van het relaas over de eerste nederzetting .van Portugeezen in N. Afrika (de beroemde tocht van Dalmeyda in 1505) liggen bier 2 van de 3 bekend zijnde exemplaren, res pectievelijk stammend uit Januari en Februari 1507. Het allermerkwaardigst echter zUn eenige kleine boekjes, waaruit blijkt, hoe onze voorva deren de decoratieve schoonheid van een goed gezette pagina druks beseften. De cartonnen om slagen dezer werkjes zijn nml, beplakt met een. Hotel-PMsionn'TVELT-HÜYS" HATTEM. Eigen dennenbosch van 5 H.A. Ten nisbaan. Garage. Kamers met stroomend water. -?Centrale verwar ming.?Prosp. op aanvrage.?Tel. 17. gewone bladzijde uit een willekeurig, maar schoen gezet hoek! De decoratieve werking ervan is in hooge mate verrassend, hier ziet men hoe met uiterst simpele middelen waarlijke schoonheid bereikt kan worden! Hiermede is wel het belangrijkste dezer kleine tentoonstelling genoemd, al spreekt hét vanzelf, dat feitelijk alles wat er is, belangrijk mag heeten. Maar het overige is, de heer H. merkte dit zelf op, niet buitengewoon bijzonder. Eershalve vermelden wij nog de aanwezigheid van eenige uitnemende specima van drukkunst dezer dagen, met name producten van de Roos' Heuvelpers", voorts natuurlijk het werk van v. Krimpen, ,,de Zilverdistel", de Kunera-pers alsmede de uitgaven van Stols. Alles te samen is ook ditmaal een bezoek aan deze tentoonstelling zeer de moeite waard. WYBO METER Bezoekt de lollandsclie Badplaatsen, ZAND VOORT: HOTEL D-ORAMGE n HOTEL DBffiHOIZM" WIJK AAN ZEE: BADHOTBL en ZKE-DÉPEHDAHCB.