DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 20 JULI 1929 No. 2720 i j i: VAN DEI HELST SIOAREN GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VERPAKKING Nieuwe Fransche boeken door Joh. Tielrooy Drie werden Amour .... ./. Jfonmhitt. Le Dieu des Cornn. .V.H.F., M. Maurice. Xuit et Jour. X.K.F., .1 .^Chardonné. Le t-liant du Jiienheureu,r, Stoelt boeken die in Frankrijk verschenen, hun auteurs door hetzelfde vraagstuk ingegeven: door tle vraag of het eigenlijk wel mogelijk is tlat man en vrouw samenleven en. ztio dit het geval mocht% zijn. waaraan dan die. het geluk vrijwarende of zelfs verzekerende moge lijkheid te danken ware. De voornaamste tier drie schrijvers is Jules Itomains. die deels machtig, deels handig tooneelwerk.dieeigengeuarde poëzie, die het onvergetelijk prozawerk Mort de quelfju'un s-.'hiep en wiens oor spronkelijk levensgevoel, in al die werken ver woord, door hemzelf en zijn volgers unaniniimne wordt geheeten. De beide andere schrijvers in tleze trits een plaats te wijzen is bezwaarlijk. Martin Maurice draagt een symbolischen naam; de trekken zijner persoonlijkheid rangschikt men. voorloopig in 't geheugen met even weinig natuurlijk gemak, als men 't zijn beide namen doet : heet hij Mau rice Martin, zoo vraagt men. of Martin Maurice en wie is hij innerlijk tenslotte? Slechts dit onthoudt men van/elf: dat hij. reeds tle veertig te boVen. met het hier aangekondigde, uiterst gedurfde boek voor het eerst bij het groot e publiek gehoor heeft gevonden en thans opnieuw ten zeerste geprezen wordt om zijn Atnour, terre ineoinnie. .. . - een werk waaromtrent m>g later hier ter plaatse ver slag zal worden uitgebracht. Kn Jaetaies Chardonneï' Het is tl«- weinig publiceerentle, waarschijn lijk stroef werkende, maar dan ook bijzonder eerlijke en nauwgezette auteur van Knithdltnue, die lange, twee-deelige roman over het huwelijk waaraan, speciaal door het Nederlandsche gelet terde publiek van tle jaren na 11»21 niet reden zoo veel aandacht'is geschonken. Ditmaal komt hij, zeven jaar na dato. op zijn onderwerp terug, dat, als gezegd, ook het onderwerp van Homains en Maurice is; maar hij is'de eenige van tle drie die tevens vragen. - opwerpt die het heele mensehenbestaan, en niet enkel de lief tle. betreffen. Het werk van Jules Homains. tlat Lc Dieu des O>r/>* heet en zich tegelijk als vervolg op tien ro man Lueienne en als voorloop«-r van een nog te verschijnen Qunnil Ie \ai-ire. ... aandient te zamen zullen ze de reeks l'tsi/chéuitmaken is ongelijk van tonn. Kn dat moest ook. Het eerste gedeelte is rustig eii nauwkeurig, want het ont leedt op .discursieve wijze een karakter. Het tweede heeft iets opgetogen*, geestdriftigs: het bevat tle beschrijving van een eei-ste nachtelijk samenzijn, door n tier gelieven zelf. Kn het slot is levendig. Het verhaalt van een .verandering in hun-leven, waaruit gro«ite dingen voort 'zullen komen. Bij diepere beschouwing blijkt het werk niettemin een «-enlieitl. Welk van de drie gedeelten men ook leest, overal heeft men den indruk van een 'algeheeii- aansluiting van alle woorden bij alle gedachten en s«'ntim«inten: nooit vallen woor den op als woorden, en dit blijkt merkwaardig a's men aan het onderwerp van het tweede gedeelte denkt, hetwelk «len schrijver immers bij de gering ste 'onhandigheid onder verdenking van porimgraphie gebracht zou hebben. Hovendi«'ii is overal de' iril van Jides Homains t«< bemerken, een wil die Zich rustig voortbeweegt, mét kleine gelijkmatige rukjes, (TOOWWAGEMAN PIANO'S-ODGELS-vf T welke den lezer dwingen om in te gaan", hem noodzaken de vreemdste onderstellingen, inzichten «He hem anders misschien absurd zouden lijken, gereedelijk aan te nemen. Zoo is Jules Homains. JI ij is diep ernstig, hij is al schrijvende ten volle overtuigd ??met het hart. maar vooral met den geest -??en hij kent de middelen om ons mee te v« teren. Het boek van Maurice is iets gevoeliger, het is ook hier en daar heel fijn geestig. Meer nog dan Homains stond deze schrijver door zijn onderwerp bloot aan het gevaar in pornographie te vervallen: hij is het geheel ontgaan en werd slechts even op 't eind. wat onsmakelijk, niet door woorden, maar door den onvermijdelijken gang van het verhaal. Zijn product is even logisch als dat van Homains, het is tevens meer bloeiend. Ueschouwt men Lc Dieu den Cornx als geheel, dan lijkt het wel inleg werk van hard en glad. ofschoon toch ook soepel hout: \uit et Jour. met zijn fraaie, volle, wellui dende, zijn ronde zinnen, kan ons in gedachten glan/.ende vruchten doen zien. Le Chant du Jtienheureiu' is veel ernstiger van inspiratie dan Xuit et Jour. «-ven ernstig als Le Dieu tlex Cori>tt: tevens is het gevoeliger dan dit laatste. 1 Het is het eenige van de drie dat ontroert, daar bij voorbeeld waar een koel en t rot se h zich houdende vrouw op eenmaal ttmeekt dat haar man haar niet zal verlaten: en daar niet alleen. Het is ook zeer eigenaardig geschreven: men waant afwis selend een reeks gesprek-stenogrammen te lezen en een reeks van teekeningen te beschouwen. Heelden en gesprekken schijnen uit A*ele gekozen. als de meest veelzeggende. Het verband ertusschen wordt niet aangeduid, is niet aanstonds te vinden. maar tenslotte blijkt, dat het- heel nauw is, Het geheel blijft u bij als iets dat /.waar en kort vnri lijn, dat somber van kleur is. Vit het tot nu toe gezegde heeft men al het een en ander omtrent tien feit dijken inhoud van de drie romans kunnen raden. In Le Dien den Corjm legt do man van Luciennp y.ijii eigen karakter uit, vertelt van zijn opleiding en geestelijken groei, doet verslag van zijn en Lucieime's indrukken in het huwelijk, kondigt hun eerste scheiding aan: hij is administrateur op een mailbout. hij moet vertrekken. Kn hun bei«ter j^ersoonlijkheid komt sprekend vóór ons te staan, als op een vervuild schilderij, dat geleidelijk wordt afgewassc.lien: de sterk levende persoonlijkheid van Lueienne, evenzeer vleesch als geest, maar altijd nobel: de scherpere, snellere, meer mtellectueele persoonlijk heid van Pierre Febvre zelf. Kn hij. die Lueienne de liefde onderwijst, leert van Lueienne. . . . een dieper inzicht in tle liefde. De liefde, begrijpt hij door haar toedoen, is een lichamelijke, doch daarmee teven» geestelijk avontuur: ze is een cultus, een heilig mysterie. Alleen: een scheiding der ge lieven, zelfs tijdelijk, kan het effect van dien cultus ernstig bedreigen. Korte beschouwingen over maatschappelijke en psychologische vragen,' beschrijvingen van stad en schip en landschap ver rijken dezen op zichzelf reeds zoo gewichtige!! inhoud. In Xuit et Jour is sprake van een jongen man. die in een dubbele verhouding pas de volledige liefde weet te vindïm: zijn ne minnares bevredigt hem slechts zinnelijk .de.andere, tle ..ware", zou hij, i als hij mocht kiezen, liefst bijna platonisch, in elk geval kalm beminnen. Maar de arme- treft "t wel slecht: hij mug niet kiezen: tle diep-beminde is zelf juist vurig en de vurig, vleeschelijk beminde is hem geerïcomplete gezellin, geen gezellin Voor geest en ziel. Hier zijn hel merkwaardig scherpe, psychologische flitsen, benevens zeden, schetsen van Parijs en Italië, die den ietwat bedacht symmetrischen hoofdinhoud aantrekkelijker maken. En het derde boek behandelt dan niet enkel een geval van liefde. Pierie liarnduu is de zoon van een verarmd aristocratisch koopman; hij gaat naar Afrika op avontuur. Na gering'succes in Frankrijk teruggekomen, laat hij zich door de rijke Hose achteloos tot man nemen:.maar huil huwelijk is ongelukkig, ja onmogelijk, door afwezigheid van lii'fde bij hem. door moeilijk verkropte teleurstel ling bij haar. Hij aarzelt tiisschen trouw aan de eens gesloten verbintenis en.... tromvaanziehzelf; als hij eindelijk de/e laatste kiest, slaagt hij in alles, in eelt nieuwe liefdesverhouding, in zaken. Maar hij heeft altijd willen schrijven... Hij trekt zich terug, schrijven zal hij dan nu. (iélukt dat? Wij vernemen alleen-dat hij bezig is. maar ook dat hij oud wqrdt. en ziek. Kn het .gezin, tint hij eens verliet, neemt hem toch weel'tot zich: wél is Hose gestorven, maar hun beider dochter verzorgt hem, offert zich zelfs voor hem op; Wat in dit derde boek den hoot'dinhoutl kostelijk aanvult, is het VAM HELLES ? TABAK» beeld van een groot ondernemer, Nictde, en het geestig silhouet van een beleefden geletterden, oudgefortuneerden doeniet, neef James. De drie schrijvers heb ik gekenschetst, de kiem en lijnen hunner boeken aangeduid, den inhoud even vermeld: uit het samenklinken van hun inner lijk, van den vorm der werken, van den aard der onderwerpen moet vanzelf (in zooverre hun boeken als kunstwerk goed zijn) de tendentie blijken, die zij er, ongewild meestal, hebben in gelegd. Kom&ins suggereert dat samenleving der gelieven niet slechts mogelijk, niet slechts schoon is dat ze zelfs beantwoordt aan een overal in den kosmo* aanwezig beginsel, dat wij, al zegt hij 't niet zelf» wel weer het unanimistische beginsel mogen noemen. Kn ook suggereert hij. dat bij deze samensmeltingtier gelieven de geest en het lichaam evenveel, maar dan ook precies evenveel recht hebben om zich te laten gelden. Maurice maakt met zijn heele werk eigenlijk niets dan een opmerking, zij het n die volkomen ter zake dient: nadat velen reeds aan het zoo vaak voorkomende lijfsbegeeien zonderliefde hadden herinnerd, laat hij zien dat ook het omgekeerde wel voorkomt, zelfs bij den man r ware liefde zonder ware begeerte. Kn hij betreurt deze discordantie. Chardonnétenslotte is in. zijn strekking niet geheel en al duidelijk: daarom trouwens acht ik zijn roman, zeker even krachtig en oorspronkelijk als die van .Homains. als afzon derlijk- kunstwerk toch wel minder volmaakt. Dat hij in het huwelijksleven iets buitengewoon bezwaarlijks ziet, staat vast: in het aanduiden van de vele plagerijen die tusschen eehtgenootetl mogelijk zijn, van de ongestrafte en onstrafbare misdrijven, die in het huwelijk begaan kunnen worden, is de schrijver van L'Epitlialanic altijd een waar virtuoos.geweest. Maar tevens schijnt hij het belang van de instelling huwelijk", het in zekeren zin heilig karakter daarvan, voelbaar t willen maken. Voor Frankrijk zijn vooral de uitingen van Komains en Chardonnédezen keer nieuw, ?voor Nederland zouden 't die van Homains en Maurice zijn. Want de kiesche uitvoerigheid waar mee zij ook het lichamelijk karakter der liefde bespreken, is in onze taal -door den aard van die taal en door onzen eigen aard voorloopig niet na te volgen. Hetgeen misschien jammer is, misschien schade beteekent voor ons begrip van onszelf. yrUYNENBURG MUYS Nieuwe uitgaven J. C. van Duyl en A. F. C. Huermondt PractincJic Gezondheidsleer, met voorwoord van Prof. Dr. E. C. van Leersum, geïllustreerd. Vitgave II. Meulenhoff, Amsterdam. Fre Dommisse, Krunkzinniifcn. ingeleid door Dl1. H. van der Hoeven. W. L. A: J. Uruss-e's Uit geversmaatschappij, Hotterdam. Vrede door Hel 'ujie, beknopt verslag der Confe rentie, gehouden te Den Haag van 31 Juli?? 2 Augustus 1028. Vitgave Servire, Den Haag. Prof. Dr. P. N. V. Kampen, De (lenf/raphisehc Verspreiding der Dieren (Zoographie), Encyclope die van de Wereldbibliotheek. 13. Alkema, ArbcidNiecfyct'iuff in XederlandschIndië, inzonderheid niet het ooy o)t de Oostkust van 'Sunwtra,; Tweede Druk. H. D. Tjeenk Willink &? Zoon, Haarlem, Otto Willy CJall. Per li(tkctvUe<jluii/ naar de Maan. Uitgave A. W.\Sijthoff, Leiden. POLROGER&C^ LE CHAMPAGNE ENVOGUE JAGER-GERLINGS HAARLEM No. 2720 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 20 JULI 1929 SPREEKZAAL Waar zijn wij te land gekomen? INDIKN het juist is. wat de Hoofdredacteur van dit blad schreef, dat wij, gewone burgei's, nu maar kalmpjes moeten afwachten, wat voor regeering er. als resultaat van de afgeloopen ver kiezingen, voor ons /.al worden beschikt en daarbij vooral niet ongeduldig moeten zijn. dan is liet den burger middelerwijl misschien geoorloofd zijn gedachten in deze komkommer- en hondsdagen te laten dwalen naar tle vraag, waar wij. politiek gesproken, zoo zoetjes aan zijn te land gekomen. Dat wij ergens te land zijn gekomen, zal waar schijnlijk niet veel tegenspraak ontmoeten. De schuit zit ergens vast: wij zitten in de politiek op het drooge zooal niet op een droogje. Er is geen beweging meer in te krijgen. Onlangs, naar aanleiding van het Curaeao-geval, vdat als een bittertje had kunnen dienen om den politieken eetlust wat aan te wakkeren, maar het niet deed. zeiden de heeren van de Nationale Unie, die, ook al wel zonder tegenspraak, onze goede nationalisten mogen heeten, dat het Nederlandsche Hijksschip stuurloos op de golven dobberde. Zelfs indien dit waar mocht zijn wat betreft den koei's op de internationale baren men herinnert zich misschien, dat iets dergelijks reeds geponeerd werd, en wel van twee zijden, zoo diametraal tegen gesteld als wijlen het Christ. Historische Kamerlid (ierretstm en ondergeteekendc, bij de laatste debatten in eenigszins gVooten stijl, die o-ver de koers van bet Nederlandsche schip plaats vonden een jaar of 7 geleden ter gelegenheid van de Djambi-kwesties, de Conferenties van Washington en van Cienua -?? voor de binnenlandsche en de partij-politiek is het zeker niet meer waar. dat wij zwalken. Daar zitten wij zoo vast als een muur. Kan de gewone burger echter hopen, gelijk Prof. Is. de Vooys schijnt te doen. dat dit feit de leiders der politieke partijen, die de macht in handen hebben en onder elkaar de portefeuilles kunnen uitdeelen. wel zal nopen, op verbetering te .peinzen en pogingen aan te wenden om ons weer vlot te krijgen? Ons schijnt dit, met alle bescheidenheid gezegd, een illusie. Wij zien niet in en kunnen niet inzien, wat er uit een oogpunt van die politieke leidei-s tegen een voortbestaan pleit van de politieke stagnatie. waartoe wij,.goed 10 jaar na de invoering van het stelsel Van de K. V. door wijlen Cort v. d. Linden, zijn vervallen. Integendeel: uit het oogpunt van die leiders. <>n/.e nieuwe regentenklasse, schijnt alles voor het behoud van hetgeen wij nu hebben, te spreken. weinig of niets ertegen. Neem onze grootst e politieke partijen ten voorbeeld. De Katholieke Staatspartij heeft, na eenige jaron van moeielijkheden. voortspruitend uit onbekendheid of liever onwennigheid ten opzichte van de juiste functionecrïng (U-r K. V., zich thans tlaar zoo volledig bij aangepast, dat voor haar de stembusdag niets -meer is geworden dan een ver tooning. Wie er onder de dertig, die in de kamer zullen zitten, worden-opgenomen, maakt zij zelve op haar manieren blijkbaar-volkomen tot tevreden heid van al tle heterogene elementen, die zij ?omvat,, lang van te voren uit. Hij de tweede partij, naar den omvang, de Arbeiderspartij gaat het nagenoeg eender. Ook zij bepaalt in eigen boezem, welke 24 vertegen woordigers zij naar Den Haag zal zenden. De eenige Onzekerheid die kan bestaan is of er nog n-?in een haast ondenkbaar geval twee man bij zullen .?komen. Van moeielijkheden. oppositie in eigen gelederen, wrijvingen Van belang, beeft zij evenmin ineer last als haar oudere zusterkerk. Kn ook zij kan '/Ach dus bij den bestaanden toestand zeer Wel neerleggen. Voor de partijen, van den tweeden ban. de twee protestantse!ie en de twee ''liberale of Ijnksche, geldt, /.ij 't ook nog niet geheel en volledig, nage noeg 't zelfde. De i-enige hunner, die nog wat last" geeft, is dézich tegenwoordig weer Liberale Staatspartij noemende Vrijheidsbond. De overigen zijn, met zeer geringe risico, nagenoeg zeker van liet aantal partjes dat zij van de in 100 deelen gesneden taart op hun bord y.ulle.n krijgen, ni.a.w. van het aantal leiders, dat bezorgd is. ' Kn dit alles kost den hecrtm niets anders meer dan eenige redevoeringen en hun aanhangers, voor zoover ze gegoed zijn, eenige tonnen voor reclame. DE GROOTSTE! Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan Voor Mujsolln! wordt een eerezuil opgericht hooger dan die voor Napoleon en Marcus Aurelius Benito Grandissimo: Voild! Waarlijk, uit een oogpunt van de machthebbende leidei's is het stelsel nagenoeg ideaal. De eenigen. ? die nog wat te tobben en te worstelen hebben, zijn tle Vertegenwoordigers der n- of tweemanspartijtjes. Doch. Prof. tle Vooys wees el' zoo terecht op: zij zijn maar S tip de 10(1. politiek machteloos. hoogstens het zout in de pap. .die anders wat al te smakeloos mocht lijken. i * * .' ' * Kn 's lands belang? Komt het werkelijk bij dit stelsel te kort? Kttll'lU't den gemiddelden, burger ?inderdaad ook maar iets schelen, wat er ten slofte uit de gaarkeuken, wanneer de heeren onder elkaar zijn, voor ,.plat" zal worden opgediend. Maakt het, voor wie niet in de 'partijpolitiek geconfijt is of er van leeft -?geestelijk dan eenUr verschil of wij thans b.v. een Kabinet van de Rechterzijde niet ..Coalitie-Kabinet" geheeteii -?/.uilen krijgen onder Presidium van Httys de lieerebrouck. dan wél een wasch-echt ..coalitie kabinet", bv. ónder. Colijn?Kuys, met een of meer Chrislelijk-historischeri erbij dus. dan wel ven niet-parlementair-rcfhtseh Kabinet, welke fraaie benaming het dan nok moge dragen, in den geest van tle nu afgetreden' regecring-De (ïeer? Meent iemand werkelijk, dat dit., voor tle eerstkomend»? jaren, veel. ju eeliig verschil zal opleveren ten opzichte van de wijze, waarop wij zullen worden geregeerd, de .wetgeving, die tot stand komen zo-lof gewijzigd, tle richting, waarin de Staat o]) de maatschappelijke 'verhoudingen' zal inwerken, ja zelfs den koei-s, dien deze Staat al dan niet zal veilgen tusschcn de staten der wereld en iip tle. politieke wereldzee? Ons dunkt: wie, zonder vooringenomenheid en Zonder zich door eenig politiek' dogma te laten beïnvloeden, «leze vragen onderzocht, hij zal er ontkennend op antwoorden. Ook til houdt tut in, dat al tle inkt. die er in de laatste jaren besteed is aan de vraag: parlementaire of niet-parlementaire kabinetten, verknoeit! mag heeten. Het huidige stelsel heeft ons. na 10 jaar. inder daad dien stilstand. die soort evenredigheid als men een mooier woord, stagnatie als men een leelijker wil. gebracht, die den vader ervan ook ongetwijfeltl voor tlyii geest stond, toen hij het midden in den Wereldoorlog, onder tle grootste gevaren voor het' zwakke Nederlandsche staatsscheepke. voorstelde. Het h-e f t ons gebracht, wat Cort v. d. Linden, een onzer meest bewuste en bekwame imperialistische staatslieden, bedoelde: concentratie van de politieke macht in tle handen van weinigen, uitschakeling, op ongevaarlijke uitzonderingen na. van wat men wel eens 'den volkswil noemt. Ken ding. dat in 'normale tijden door tien staatsman trouwens gerust als quantit iiégligeable kan worden beschouwd, zoolang hij ?er maar niet. als bv. in het Uelgisehe geval, dwars tegen in tracht te gaan. , Hét e«'nige. waar men zich van Kis moet maken. ' is van, tien waan. dat wij in een .,demoeratisclien" staat zouden leven. Met ..democratie", hoe dati ook. heeft het stelsel, dat Cort v. d. Linden zoo kimphandig heeft ingevoerd, niets te maken. Du. W. VAX HAVESTEYX. BRANDBLUSSCHER HOLLAND l A SPANJAARD&C FABRIEK ES P A W A UTRECHT '*{ i t l'