KUNSTENAAR Tentoonstelling van Schilderijen, EN DE HANDEL Beeldhouwwerken, Teekeningen en Munten in het Stedelijk 1VI useum Nederlandsche koopman (Japansche prent) DEZE tentoonstelling gaat uit van hét Nederlandsch economischhistorisch archief. Zij werd georgani seerd ter gelegenheid van het congres der internationale Kamer van Koop handel te Amsterdam. Zij wil ..voor namelijk door middel van schilderijen" 'een beeld geven van het economisch leven in Europa, gezien door de oogen van kunstenaars tijdens de groote economische bloeiperioden der laatste zes eeuwen. De catalogus de^lt mede dat een dergelijke poging voor het eerst werd gedaan. Hij wijst op de groote moei lijkheden .die aan het bijeenbrengen van het materiaal verbonden waren en die alleen een internationale samen werking kon overwinnen. Inderdaad verdienen de medewerking van buitenlandsche regeeringen en de gulheid van buitenlandsche musea en ver zamelaars aller erkentelijkheid. Met name de Uffizi in Florence stonden kunstwerken af van den eersten rang. Het uitvoerend comitéheeft eer van zijn werk. Overigens heeft, van het oeconomisch leven, vooral het bedrijfs leven de kunstenaars bezig gehouden. De miniaturisten al illu streerden den ai-beid op het land en in de stad. De opvolgende bezigheden die samen hingen met de opvol ging der twaalf maan den zijn voor tallooze kleine en groote- kunstenaars een altijd .nieuwe stof geweest. De bedrij ven zelve hebben met name Italiaansche en Nederlandsche schilders en graveurs geinteresseerd. Alleen naar den bankier zou men zeggen ging bij wijlen een diepere, haast afgunstige belangstelling. Marinus van ReijmersWael geeft de psychologie van een boekhoudenden geldwolf door geld stapels geflankeerd en besteedt een jaloersche aandacht aan het kostbare kleinood waarmee diens kostbare bontmuts is versierd. Van dit bekende schilderij uit de oude pinakotheek te Nederlandsche, Officier (Japansche prent) W. H. Fisk The Cheap Jack München brengt de tentoonstelling eenige waardevolle varianten, die be halve van Mari nus' typeeringsvermogen, dat de kari katuur nadert, een merkwaardig beeld geven van zijn oeconomisch in zicht. De bankier, meent hij, is een vrek die van het opstapelen,' het tel len en het boeken van ,, geldstukken zijn dagelij ksch werk maakt. De vraag ' hoe hij aan het geld komt ligt buiten zijngezichts kring. Overigens verbindenTde Vla mingen, die op deze expositie ruim ver tegenwoordigd zijn, graag de landschap pelijke schoonheid met de menschelijke bezigheid. Zij laten een bergland schap zien met smidse en een ander met het mijnbedrijf (Lucas van Valkenborgh) of zij onthalen u op den bouw van Rome of van den toren van Babel. Hun kunst is een breede, luidruchtige vertelkunst. Noch hun zelven noch hun publiek moet de schoonheid van het ongerepte landschap voldoende geweest zijn. Lucas van Valkenborgh verlevendigt zijn bergpanorama en mijnbedrijf met een opwindende race tusschen een landlooper en zijn vervolgers; als Hendrik van Minderhout u de vischmarkt te Antwerpen toont, verzuimt hij niet de gelegenheid om een vecht partij naar den eisch af te beelden. De vele gezichten op of om Antwerpen zijn rijk gestoffeerd en mannen en vrouwen bewegen zich met een staatsie waaraan vooral Jan Siberechts in zijn warmoezeniershoeve recht heeft ge daan. Inderdaad heeft het leven zij het dan niet in de eerste plaats het economische?de aandacht gehad van deze schilders. Zij waren daarbij te goed onderlegd en hadden te goede oogen om. de schoonheid te verwaarloozen, al waren zij meer episch en rethorisch dan lyrisch georiënteerd. De fijnste dezer vertellers, die het voet spoor volgden van Pieter Brueghel, was Abel Griinmer en hij verloochent hier zijn reputatie niet. Na hem ver dient J. B. Bonnecroy genoemd, die de kunst heeft verstaan van een breed profiel van Antwerpen, een nauw keurig en toch boeiend, coloristisch rijk geschakeerd en rijk genuanceerd beeld te geven. De Italiaansche inzending/staat in 't algemeen niet op een zoo hoog en zoo homogeen artistiek plan als de Belgische, maar zij biedt hoogte punten die deze laatste niet bereikt. Ter gelegenheid van Internationale Kam Bovenaan staat het portret van een goudsmid, toegeschreven aan t hirlandiso, maar waarvan ge den maker om den adel in houding en gebaar en de smeltende schildering in de buurt van Lionardo zoudt zoeken. Lager bij den grond bleef Vasari toen hjj veel jaren na den dood van den Magnifico zich aan het portret van Lorenzo de Medici waagde, maar hij zorgde voor een uitmuntende gelijke nis, een treffende karakteristiek, een gedegen en boeiende schildering. Ide. eler yatte Jacopo da Por.tormo zijn het Congres van de r van Koophandel lute gelijkenis en laat tegelijkertijd aan de geestelijke beteekenis van deze veelomvattende figuur geen twijfel. Een kleurenhoutsnee van Hans Burgmair en een teekening van den ouden Holbein naar denzelfde, bieden leer zame punten van vergelyking. Op merking verdienen in deze afdeeling ook de kleurige, solied geschilderde, om kostuum en omgeving zoowel als om de personen der voorgestelden merkwaardige, portretten van leden der familie van Rothschild dooj. M. Oppenheim. Matsys(?) taak op. Van den ouden sluwen Cosimo, den grondlegger van de staatkundige macht der Medici, schil derde hij een geïdealiseerd portret, als psychologische reconstructie van een persoonlijkheid merkwaardig, als portret niet zoo overtuigend. Beidt voortreffelijke zestiende-eeuwsche florentijnsche schilderijen werden door de Uffizi afgestaan. Het museo Civico in Verona zond een /episode uit den bouw van de Rialto-brug waarvan de Venetiaansche kleurenpracht niét lijdt onder de onzekerheid der toe schrijving aan Tintoretto. Het portret dat Durer schilderde van Jacob Fugger den grootsten internationalen koopman van de zestiende eeuw", beheerscht de Duitsche afdeeling. De zorgvuldig gemodelleerde en sober geschilderde kop waarborgt een absoDe Geldtellers (fragment) De Engelsche schilderkunst krijgt eerst in de 18e eeuw een eigen physionomie en geeft het beste wat zij te geven heeft m het portret; het aller beste wellicht in het dames-portret. Aangezien de vrouwen in dien tijd geen notoiren invloed hebben uit geoefend op het bedrijfsleven, bergt deze expositie alleen mansportretten. Voor een goed deel wint de afgebeelde het daarbij in belangrijkheid van den konterfeiter. Wat niet wegneemt» dat er onder de reeks beeltenissen van uitvinders, veefokkers en industrieelen, zeer res pectabele te vinden zijn, geschilderd naar een vast recept, dat een goede gelijkenis en een smakelijke en voordeelige voorstelling waarborgde. Le vendiger en persoonlijker dan de. andere blijkt het portret dat Sir Nederlandsche (Japansche Thomas Lawrenee breed en geestig naar sir Robert Peel penseelde. Een aardig staaltje van de Engelsche prentkunst dier dagen is de aquatint van Rowlandson die de groote 'hall in de Bank van Enge land voorstelt. Het artistiek peil stijgt weer in de f ransche afdeeling. Ook in Frankrijk bot de beeldende kunst in de ,18e eeuw naar alle kanten uit. In de portretkunst wint de teekening het soms van de schilderij: men zou ook op deze expo sitie geneigd zijn aan meer dan een geteekend portret (509, SOOfi) boven veel geschilderde de voorkeur te ge ven, niet echter zonder voor Van Loo's portret van Diderot, dat het Louvre inzond, een uitzondering te ma ken. Van het boe renbedrijf in het midden der 18e eeuw geeft een goed schilderij van Oudry een goed voorbeeld; de linnenverkoopster van Jeaurat, afgestaan door het Musée Carnavalet toont, met Oudry's boerderij de neiging tot l gance, tot gekunsteldheid het tijdvak en zijn kunst eigen. Intusschen beheerscht het gobelin dat Lodewijk XIV voorstelt op bezoek bij de Manuf acture des Gobelins, deze zaal. Men kan de Manuf acture voor deze inzending moeilijk dankbaar genoeg zijn. Hier is een geweven schilderij dat wel zeer eigenaardig in deze tentoonstelling op zijn plaats is. De nijverheid werd er tot schilderkunst. Met alle theorieën omtrent decoratieve eischen drijft dit geweven doek den spot. Het tracht volkomen realistisch te zijn. Het schildert zoo getrouw mogelijk een in zijn tijd onvergelijkelijke gebeurte nis. Maar het realisme der voorstelling verhindert niet dat juist het psycho logisch moment", de afdaling van een verheven potentaat tot een allernederigst bedrijf, tot volmaakte uit drukking komt. Een abstract begrip als de heerlijkheid van het absolute koningschap, wordt in dit gebruiks voorwerp", voor altijd aanschouwelijk g inbakt. . '.?**'? De Hollaiidsche afdeeling is beneden gehuisvest. Zij bevat zeer verdienste lijke portretten het zijn wel voor namelijk portretten waarop het ver band tusschen kunst en economie berust die groptendeels van vroeger bekend zijn en waaronder men dat van Dirck Jacobs naar den'bankier Nederlandsche vrouwen (Japansche prent) Zeeman prent) Occo met voldoening terug ziet. Maar zij herinnert ook aan de beteekenis van som mige schilders van den tweeden rang zooals Brekelenkam, wiens ^ ..kleermakerswerk plaats" uit het Rijks museum hier beter dan ginds tot haar recht komt, voortreffelijk staal van'dezen soms zeer fijnen schil der en zooals Frans Post die in Bra ziliëlandschappen penseelde gedrenkt in een licht zoo zacht en doorschijnend, dat men zónder de bruine kleur der inboorlingen aan een klassieken voorlooper van den klassieken Corot zou denken. Aan het artistieke peil van veel inzendingen op deze rijk voorziene en internationaal georiënteerde ten toonstelling doet dit beknopte over zicht onvoldoende recht. Men ga haar zien. Mr. M. F. HENNUS. Het viertal Japansche prenten ge ven wij curiositeitshalve, Deze ver zameling Japansche prenten, in de Hollandsche afdeeling, toonen hoe deJapanners de Nederlandels hebben gezien. De Tentoonstelling is tot 15 September geopend. Nieuwe uitgaven Bij J. B. Wolters, Uitgever, Groningen?Den Haag, zijn verschenen: Dr. J. Fransen en Dr. H. G. Martin. Fragments d Traduire, d V usage des classes supérieures des lycéea clftssiques et modemea^etdescandidats au Staats examen" et aux ejcamens de francais L. O. Eerste en tweede deeltje. Dr. J. Fransen en M. J. Premsela, Prosateurs Modernes. Anthologie des prosateurs francais du XXe siècle,. met portretten en biografieën. W. L. M. E. van Leeuwen, De Xederlandache Dichtkunst sinds 1880. Lyceum-herdrukken voor inrichtin gen van voortgezet onderwijs, voor studeerenden voor de hoofdakte en voor zelfstudie. «»??. MorinUS Tuft De goudweger en zijn vrouw ft ? U" i j i