16 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 JULI 1929 No, 2J2I No. 2721 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 JULI 1929 17 l i Vincent in Arles DOOK Mr. Dr. Benno J. Stokvis H KT was te voorzien. «Int een onderzoek omtrent Vincent van (ïogh in «Ie Provence, op grooter moeilijkheden /ouden stuiten, «lan die welke ik bij mijn misporingcix in Brabant had ontmoet. Want in Brabant bestond allereerst het niet geringe voordeel van een aanknoopingspunt in de persoon van den alom bekenden en gezieneii predikant, tlie Vincent 's vader is geweest. Waarbij dan nog tlient gevoegd «Ie oinstandighei«l. «lat de schilder in zijn geboortelaiul meer en gemaklijki>r modellen vontl dan in «len viv«-m«le. In de ..Brieven'' aan Theo beklaagt Vincent zii-h hierover veelvuldig. Hij ko»»pt een spiegel ..pour pouvoir travailler, d'nprès nuii-mème a défaut «Ie modèle" (Dl. III. brief Xo. MT). want ..je désespère «Ie jamais trouvt-r des moilcles" (No. .")!>.">). De ineiischen v«mtleii zijn arbeid ..mal fait" «-n achtten zich te goed om door hem te worilen gi*pi»rtrctt«'«*rtl (cf. No. ~>24). Direct gevolg hiervan was. «lat het contact tusschen hem en zijn omgeving hier niet zoo nauw kon wor den als in Brabant, met weder als gevolg daarvan dat men zich «len kunstenaar minder goe«l weet te herinneren. Zulks ofschoon het tijdsverloop sinds Vincent's verblijf in Arh-s belangrijk geringer is. dan «lat na zijn leven in Brabant ! * * Arlos is een klein stervend stadje met nauwe. kronkelende straatjes vol hobbelige keisteenen en kleine zonnige pleintjes, welks typische ,. schilderachtigheilen*' (men viiult «-r o. m. «U; resten van een Homeisclu» arena en van een Homeinsch theater). Vincent nu*rkwaar«ligerwijz«* nimmer geteekciul «>f geschilderd heeft. Opvallen»! is de onzindelijkheitl. tlie (iaxiguin aanleiding gaf t»; spreken van ..la plus sr.le ville de t out Ie midi". Ondanks het feit. «Ip.t de schihler hier weinig tegemoetkoming voiul (steeds klaagt hij over «Ie h«»oge prijzen, die men hem afdwingt voor de oenvoudigste levensbehoeften, en als h'j op het punt staat Arles te- verlaten, mept hij uit: ,.d«''s Ie commencement j'ai eii de Topposition bien méchante i<'i." brief no. ó,SO). ondanks «lit alles hiel«l Vincent van deze stail. Ifij was er «licht bij de gele schroei ende /.on, «lie hem lief was. dicht bij «k- korenvelden en boomgaarden, dicht bij «Ie rivier, dicht bij de groot e blauwe zee ! Kn de uren. van zijn feilen arbekl hier vornu-n wellicht de gelukkigste periode ,in zijn as n vreugde arm bestaan. Vincent kwam te Arles in Februari 1X88. In ?Mei 1S81) werd hij opgenomen in het krankzinnigen gesticht van St. Kémy. (ielijk ik iveds aanduidde, is behoudens weinig*1 uitzonderingen, de herinnering aan hem vervaag*!. Men weet het gebeurde van het afgesneden «tor en «Ie prostituee in liet bordeel. «lie het ..en souvimir'' van «len kunst cnanr ontving. Voor- het oyerige blijven «Ie medetlcelingen ineesti-ntijds flauw omlijnd en onzeker, 'en -beperken zij zich tot g«'in«'cn-plaatsen als: il etait tacitumc,"' ..un peu misanthrope." il n'était pas niauvais diable." e.t.q.. terwijl ik op 'iVi-n 'plaats mij zelfs moest -tevreden stelh-n met het .vernemen, eener' zegswijze uit de streek: ..Le.s peintix-s sont comm«l«>s c«ichons: «)n l«-s cimnait seiilement r[ua'nd il sont niorts '!"? Van een vro««geren overbnurman, die «len schilder dagelijks zag. vernam ik het v«>lgende. Altijd ai-melijk geklcctl, in «-en t«; gróót» blouse, ging hij den ganschen «lag buiten werken. Hij was steeds geheel absorhé.dans son art" en bekommer de. zich om niemand. Kon hij niet schilderen' ' om wind of' zon. dan ging hij naar d<> maisons mal famées". Fatsoenlijke l iéil en groetten hem dan o«*k zelfs niet, en niemand van h«in wenschte met hem om te gaan. Madame Carrél, Vincent» eerste hospita in Arles,. is thans 78 jaar oud. Ik Ontmoette haai» te Marseille en zij deelde mij van haar beperkte herinne ringen een en ander mede. In haar logement, rue Amad«'-e Pichbt 30 (Vincent zelf noemt in brief No. 403 abusievelijk de straat bij haar ouden naam ..Rue Cavalerie"), woonde Vincent eenige maanden. Hij sprak niet volmaakt vlot Fransch ; men kon steeds hooren, dat hij een vreemdeling was. Mme Carr,el heeft altijd gemeend, dat hij een Jtus was. Hij was goedaardig en ijverig: ,,il ne faisait rien qu«' travailler". Zelfs als hij at, keek hij naar zijn schilderyen of werkte er aan. Hij werkte zeer snel. In Urieven N«>. 484, 48"). 487 vermeldt Vincent het ongenoegen ontstaan tusschen hem en «Ie l'arrels in verband met de betaling van zijn kostgcld. dat op een hooger bedrag werd g«èsteltl dan hij meende schuldig te zijn. Toen. Vincent niet t«»t b«*talen overging, weiger den «Ie ('arrels de afgifte van zijn koffer en muien» goederen. De zaak kwani voor «len ..juge «Ie paix" «?n Vincent smaakte het genoegen op de rekening 12 francs te zien geminderd worden, terwijl boven dien, ,.mon logcür rt téreprimande pour avoir retenu ma malle." \'an «Ie oorzaak t«»t «Ut rechtsg*i«ling verstrekt*» Mme ('arrel mij een antlere lezing: er zou gei-n prijsv«-rschil hebben bestaan, doch Vincent zou, terwijl de familie aan tafel zat te «»ten. zijn willen komen betalen; men zoutle hem toen hebben gezegd, «lat hij «lit wel wat kon uitstellen; «laarop zomle Vincent zich naar den ,.juge «Ie paix" hebben begev«»n. om in diens handen het gelil te «leponeeivn ! Mailanu' .1. Armand is «U- wetluwe vjrh een kruidenier, tevens amateur schilder, meermalen in de ..Brieven" vernield, «'ii bij wieii Vincent somwijlen zijn benoodigdlu'deii k«»cht. Zij schetst hem als gr«mt, rossig en met een klein baardj«>: hij was ..drole" met nianien-ii die ..tres originales" waren. * * Dr. Hey. Felix .lean Baptist*- H«-y. «locteur en nu'-decine. e«-n forsche. gezette «nule heer, niet btil gebruind gezicht, een grijs baat'dje.' stijl, grijs haar en een. k«>rte stugge grijze snor. is nog heden praktizeerend geneesheer en chef van de gemeente lijke ziekenhuizen te Arles. Aan mijn bezoeken te zijnen huize aan «Ie ..liamjie du Point" kan ik met bizonder genoegen terugdenken. Einde December 18S8 wen l Vincent voor de eerste maal opgeno men in de ..Hospices civils de la Ville il'Arles, Bouehes-du-Hhone," waar ..l'inteme" liey hem behandelde. Dr. Hey was /.oo goed mij een aantal nog nimmer gepubliceenlc bizoiidcrhcdcn. mede te «leden. Den morgen na den nacht, waarin Vincent zich het oor had -afgesneden, kwam (iauguin bij Dr. Hey, en verzocht «lieils hulp en opname in het hospitaal. Toen Dr. Hey («auguin vraagde hoe Vincent 'in dergelijke opwinding had kunnen geraken, antwoordde («auguin. dat het was gew«»est oiii een redetwist betreffende een .,qtiestiim de peiiiture". Vincent wertl naar het hospitaal vervot-nl en het bleek, «lat hij veel bloed verloren had. De vrouw, die het oor van Vincent ontvangen had. bracht dib na eenige «lagen aan Dr/Hey. die het vel«> jaren op .sterk water bewaarde^ tot het bij gelegenheid van een verhuizing naar Parijs verloren ging. ~ To«?n men van (Jogh bij Dr. H«-y bracht, stanu-Ul hij onnamenhangend*' woorden (..il balbutiait'des inots 'incoherents") «*n de eene «'pileptische aanval volgde «len anderen. Hij werd opg««sloten in oen .jcabamm". Na «lri«* dagen kon hij worden, ver plaatst naar «Ie gein«>enschap met anderen. Hij was toen .fcomnu;. hébeté." In die .eerste periode was Vincent. ..compl«»tcment fou." In heldere. oogenblikkeri gaf de schilder zelf toe, als een aan val naderde, niet to weten wat hij de«;dl Hij was onder meer bezeten d.oor het i«lee fixe. «lat *-r slechts twee kl(»uren' best ruiden «-ir j)lacht steeds te her halen: ,.Il n'y a «me «leux couleurs. lo rouge et 1«> v'ert. toutes les' aütres couleurs He sont que complémentaires. I/argiimeiit: reganh'Z Ie pr vert. ou il y a des coquclicots rouges, c'est la seule «?ho.sc «tui existc !" Een van de oorzaken deiziekte acht Dr. H«*y, naast «(Verwerking, onder voeding. Op een klein kacheltje in zijn atelier ko«>któ Vincent, als hij van x.ijii werk thuis kwam. Hij at dan meestal'half-rauw. Dikwijls ook at hij in het geheel niet en Jeefdt; van koffie 'met rhum, of wel alleen van alcohol. Toen Vincent beter werd, ving hij spoedig aan te schilderen. Hij maakte ó.a. \een portret van Dr. Hey. dat deze onbewust van du beteekénis. die het. bezat, later voor geringen prijs van de hand deedi Naar onlangs verluidde, zoude het stuk thans in een museum te Moscou hangen. In het hospitaal schilderde Vincent de beroemde ziekenzaal. Toen het werk gereed was, bood hij het Dr. Rey ten geschenke ean. Deze weigerde. Op dat moment trad in Dr. Key's cabiriet de heer Huard binnen, econome de l'hopital" en directeur van het museum te Arles. Vincent wilde het daarop dezen schenken, doch de heer Huard antwoordde la chend: Que voulez vpus que je fasse avec de cette cochonnerie?" Tenslotte werd het doek aanvaard door den Heer Housseau, sécrétaire de l'hopital. Op verzoek gaf deze het later aan den Heer Nevièi-e» ..pharmacien de riiopital." die het tenslotte v«uueen hoogen prijs aan een handelaar verk«>cht. Ook in de periode, dat Vincent aan de beterende hand was, kwamen steeds kleine inzinkingen. Zoo trad de schilder, die met Dr. Hey op vertrouwelijken v«>et was geraakt, eens diens ..cabinet" binnen, toen «Ie dokter bezig was zich t«! scheren. Vincent liep op hem toe. roepende: Ueef mij l'w mes." ..je veux y«uis raser" ! In Dr. Hey's stut! eer v«irt rek hangt iu>g heil en <li? reproductit» naar Hi'inbrandt's AnahnnischeLes". hem «Itior Theo uit dankbaarheid voor de goede zorgen aan Vincent bcst<>cd gesclumken. In «Ie ..Brieven" is van dit geschenk heihaahlelijk sprake. (Bijv. Xos. 5(511, Td. 072). Vincent was zeer trotsch t-n sprak nimmer van «Ie armoede, waarin hij verkeerde. Hij klccddtt zich vre*-md. Hij bezat e<*ix klein spraakgebrek (..un IH'tit défaut de langue)." Kv is in 1022 ter gelegenheid van Custave ('»»«iuiot's bezoek aan Arles e«*ix oogenblik sp/aki* van g»-weest, «lat het gcruim«»n tij«l «loor Vinc«-nt b»>wi>onde luiis Place Ixmnrtinc 2. door C«»<iuiot eu Dr. H»«y zon worden aangekocht «>m er e«»ii Vau (logh-museiim in te vestigen. Dit plan is toen nu't v»'i-\vt»g'.t'tiliikf- InmitUlels werd « geU-den liet huis, dat jarenlang onhcwo«tnd bleef. w«'tlel- verhuui'd; de gev«-l wertl gedeeltelijk af gebroken en vi'i-aiuh-nl. Doch Vincent's knmcr isvrijwel intact gebleveii. Dr. Hey's mededeeling. «lat volgens sommigen op den.muur achter het witsel img schilderingen door Vincent zomh-ii ver borgen zijn, scheen mij bij oppervlakkig onderzoek onjuist. Door de zorgen van den heer Felix Sevtvt. conseivator van «Ie stadsbibliotheek, is in Mei 11)22 a.an «U- voorzijde van het huis, onder een kleine pk'chtigheid, «'«-n 'gedenksteen ic«-plaat»t. Ongeveer 80 intcekenaars hielpen de kosten hieiv«»or dragen. Het opschrift «lezer plaquette luidt: ..l.e peintre hollamlnis .Vincent van (Jogh halnta cette mason en 1S87 et 1888". Opvallend i* hierin de flagrante onjuistheid in h«>t jaartal: immers Vincent vei-bh-ef te Alles in de jaren 18SS «?n 188!l» De lieer Jean .Tonquet kwam «loor erfenis iu h«-t bezit van d«-n i-ieten ..fauteuil de trava-il". «lie Vincent gezegd wordt in zijn atelier' Placi; Lamartine bij voorkeur te lu-bben tr«-hezig«l. Op mijn. iiavrage -naai11 wedei-waanügheden van te Arles gebleven schilderijen vernam ik de beid.volgende verhalen. ?? . Vincent had voor Dr. Salles. ..un heurcux con trast o avec d'autres ici" (brief No. ."80), «li«» zi.ju vriendschap had verworven, een klein schihlerij vooi-stellende bloeiende geraniums, vervaardig»!.. Diens dochter, gehuwd niet den' tegenwoordigeii jiredikant Ds. l^asergues. verkocht het stuk vooi200 francs. Ik «mtmoettè«Ie dame. die in het bezit is ge weest van «'en bébé-portret met ring aaiv een ving«-r. Dit stuk lag jaren in <>en'rommelkinneiv . «Ie kindeivn speehleii en sloegen elkander er m«'d»» T«'nsl«)tt«' (uitstond <-én diep«» scheur in du wang. Ifet was-haars? inziens een uitermate U>elijk doek.' en- wie het zag. bezigde* uitdrukkingen a-ls ...Ie mV«HIS en «loniK'i-ai pas quarante sous." Tot vooir ei'iiigc jar««n een N«'«lt>i-lan«lsch verzamelaar kwam en het kocht voor.frs. lö.OUO.?. Van andere zijd«« vernam ik, «lat d«v eclitgeimot der b<;d<>el«l«' dame; (hi«>i% Z. te noemen) aldus het betreffend»? stuk ,lmd verworven. Voor' d«> familie («inoux. «Ie eigenaai-s van het huis Place l^amartine 2, schilderde Vincent.. het jongste kind. De heer (Ünoux 'vert«tonde h«-t portret aan zijn kennissen. Het viel in «len Mtnaak van d«*n keer Z.. die zelf amateui'-schiUler, In-t t«*r leen vroeg om het te copiëren. To«*n intusscheii «Ie heer (Jinoux voor een klein bedrag schuldenaar werd van Z., weigerde de laatste afgifte van het «loek. BRANDBLUSSCHER .HOLLANDIA SPANJAARD5.C FABRIEK ESPANA UTRECHT SCHILDERKUNST door A. Plasschaert Hrt Haagwhc Muncum. XU»uwe aanwlnHten ; Inleiding Wat een museum, wat een museumdirectie aan koopt, dat bewijst de gesteldheid of soms de vrees van zulk oen directie; dat bewijst haar bevoegd heid, haar politiek inzicht, haar vrees voor mogelijken aanval, dat bewijst tevens, wanneer zij wat gemaltraiteerd wordt door een commissie, haar ondergeschiktheid aan die commissie, of aan zulke commissies, die haar altijd ietwat het brevet van onbevoegdheid geven, zóó zij ten minste niet enkel decoratief werden, en als ijle versiersels ergens schijnen te hangen in de directiekamer, waar nie mand meer naar ze kijkt. Want hoe ge ook het aanwezig zijn van zulke commissies wilt verklaren. er zijn daar vele zin- (of onzin-) volle wendingen voor te verzinnen. Zij zijn op zijn minst een wan trouwen tegen de directie, een maatregel van voor zichtigheid tegen onkunde of eenzijdigheid. Ik zeg hiermee niet, dat zo altijd nutteloos blijken zelfs bij Hollandsche directies, maar ze zijn steeds be lemmerend, en verwarren en verwateren altijd de verantwoordelijkheid. Wanneer zij ontstonden om dat de directie en haar inzichten niet werden ver trouwd (in geestelijken zin), dan is er maar n ding te, doen; zulke directie te ontslaan, te"pensiïT-" neercn, op rantsoen te stellen, en een nieuwe, di rectie te kiezen, die beetre vei-zekerdhi'id geeft. en die als inzicht zeker door n partij niet wordt aangetast, n partij der schilderkunst. (Je zult zeggen, dan is er een barre kans op nzijdigheid. Maar er zijn eenzijdigheden (iedere schilder, iedere beeldhouwer is in zijn werk persoonlijk d.i. een zijdig in bepaalden zin) die zeer schoone resultaten geven; wij kennen 'verzamelingen vol van zulke eenzijdigheid, en als die gemist \yerden. was zeker n periode onzer schilderkunst in ons land slecht te kennen. Een diep-gaande hartstochtelijke een zijdigheid is altijd beter dan de dikwijls opper vlakkige veelzijdigheid van commissies; de keuze van zoo'n commissie lijkt op veel water en weinig wijn. Natuurlijk is een diepe veelzijdigheid bestaanbaar; wij kennen zoodanige, maar ik her haal: liever een straffe eenzijdigheid dan de veel zijdigheid eener massa. D'eene' toch verrijkt: de andere verschraalt in der daad; zij is van haar wezen uit een armoede. Een commissie is dus steeds een gordijn, waarachter, mooglijkerwijs, lafheden gebeuren (wie ervoer dat nooit; een dic tator staat voor al zijn doen en laten; hij is of lof waardig dadelijk, of dadelijk schuldig. De kritiek kan den verantwoordelijke in het gevecht per soonlijk betrekken; een commissie heeft iets van een half pond week vet; als ge dat wilt knijpen, spuit het of glijdt het tusschen de1 vingers dooi'.. . . Ik zou dit alles,' als inleiding, niet neerschrijven. wanneer ik het ambt van museum-directeur, voor al van een strijdend" museum niet belangrijk vond. Zeker maakt de directie van een museum geen kunstbeweging; zij helpt een schakeering deikunst niet in het leven, ?maar zij kan, door haar autoriteit over vele wankclmoodigcn. de makei-s van een niéuwe beweging helpen leven, en daar door al het goed der natie met het-geld dier natie verrijken. Een directie moet een stoutmoedigheid bezitten, uit hoofde van haar wezentlijk inzicht (dat is iets anders dan weten !), die niet schroomt dingen te doen. die de bevréesdheid der commis sies, of de achterbaksche naijver van commissie* (doofpotten zijn dat van goede voornemens) na laten. En, het is.zeker, te betreuren, maar waar, wie bcheerscht soms zulke commissies? Niet de groote schilde!**, of beeldhouwers of kritici, maai de gladde prater, de ,,gekleede jas", die weinig bevangen van eigen werk, tijd heeft, waar de an deren tijd missen. ' ? ?' ', ? '? ': ' Aan het hoofd van een museum sta dus n on bevreesde, vol inzicht, een gevoelige vol stoutmoe digheid. Die regele den aankoop. En.... wat leert ons de groep der nieuwe aanwinsten van het Haag* sche Museum? i ? ._ . ' l>e laatste werken van Kelder Er is een niet voorbij te ziene wijziging in de laateie Kelders", in de tooneelen met de paarden bovenal. Misschien zoudt ge, oppervlakkig zeggen: de invloed van Permeke verdween, en Kelder, die een tijd lang ging tot het donkerst gamma, vindt weer behagen ia een openbaarder kleur. Hij keerde dus weer tot den colorist, die hij was; hij toonde weer meer opentlijk den eigen aard in de kleur (in den vorm deed hij «lat steeds !) Maar deze consta teering zou een onvolledige zijn, en niet geheel-enal geven wat ge ziet, en niet volstrekt zuiver be palen wat er nu is. Er is in het werk van Kelder tegenwoordig zeker een meer muzikale stemming dan er ooit was; de vormen worden meegesleept in de melodie, die het geheele schilderij is geworden. Er is in het werk een romantische, weligheid en volheid van kleur, die er in de goede perioden niet was; er is een stemming, die aan partijen van het schilderij een bizarre statigheid geeft, en aan de, achtergronden het geheim van een wordend ge zang, of van een dralende herinnering. K n deze dingen zijn. zooals ik u zeiile, voornamentlijkte vin den in de tooneelen. met paarden en ruiters in landschappen, die hij tegenwoordig schildert, in de paarden en ruiters dravend vóór een achter grond, die meer A'an du phantasic is dan de na boot-. sing van een landstreek. . NIEUWE VERZEN door A. Defresne l'oyim/ tot Afstand, donr E. l)n I'erron. Hij .4. .4. 'M. Mol*. Muiixtncht l!»28. VERVELING.... JTi-t is heel erg moeilijk e,en gowle clown te zijn. vandaar dat zij onder de (lichters zoo zeldzaam en zoo kostbaar zijn. De tragi-comische ge«'Stesp;estel«llu-i«l is namelijk ze«*r samengest«-l«l. uit* rst versclu-itlen in hare uitingen en van aard zeer merk waardig, lE«-t. merkwaardige is in het bijzomler g«*l«*g«*n iii het feit. dat twee gevoelens, die in wezen tegenstrijdig zijn. tegclijkci-tijtl «iptretlen niet alleen nuu'.r als ei-ne oogenschijnlijk onontIecilbRi-e eenheid in lu-.t bewustzijn vci-.sbhijnen. Aangezien men geheele boeken er over schrijven kan. verlangt* men van mij niet eene uitvoerig»* beschrijving il*-r tragi-cttmische geestesgestel«lhei«l. Zeer. zeer in het kort vermoed ik. «lat aard en wording als volgt is: Naar aanleiding van d.itg«*np. dat wij overeen gekomen zijn ,.het leven" te noemen, in den wijtlsten zin des woords. ondervindt een kunstenaarsgeiiuted'le«'d. Maar precies op datzelfde oogenblik treedt een luitimiioetl. een inachtsgevtu'l «les dich ters, op. uit hoofde van welk gevoel hij zich voor die leeds«in«lervinding niet meer ontvankelijk, zich ..boven het leven verlxevt-n'' waant. Het leed of Iu*t le.v«-n krenkt dus zijn machtsgevoel en' hij ? tmlérvimlt ook weer op hetzelfde oogenblik een haat ten opzicht.* van dat onlustgi'Voel of het ver oorzakende leven. Die haat is echter niet zoo sterk. «lat leed of leven bescholdcn wttrden. «loch slechts bespot. Als de haat is ingesteld op het leed. bespot hij zichzelf, is hij «tp h«*t bestaan gericht «lan be schimpt hij het leven, terwijl het resultaat van dit proces -zich als ,een een!ieid aan het bewustzijn voordoet. Bij de uiting van het gevolg van «lit womlerlijko «-n z«-er g«*e«»mplic«>er«lt> pr«'>ces. kan een kunstproduct ontstaan, dat bij den lezer hetzelfth' innerlijke proces t«-ngevolgc heeft. d«» lach van;tlen spot zijn mond kittelt. tel-wijl tl e tranen van het leed zijne o«*g«>ii branden. De 'tragi-coinische geest t-sgesteldheitl is nu daarom zoo versclu'iilen iiihan* uiting»-n omdat het lee«l »*ii de spot-haat, wat sterkte b» treft, in eiiulelooze variaties kunnen vt*rsc,hillen.. Ken vt'i-dere nierkwa-ardiglieiil is. dat?hoewel de tegenstrijdige ge.v«ieli*ns zich als i*eii«' i'i-iilu'id a'an het'.bewust zijn v«iord«>«*ix ^- in het kunst jmxluct ? t«»ch hunne ivpresentatiyv»» . .elénioixten onmis kenbaar aan te wijzen zijn. Aangezien «Ie betrokkt'ix gevoelens' tegeixstrijdig. zijn. zullen zich'ook hunne v«?rtt*genwoor«ligendi' elcnwnteix z«t<> 'verhouden. D»; tragi-comische kunst is dus in liet bijzomler die «Ier tegenstelling»»!!. De tegenstellingen zijn »>p twc«* terreinen t«» produceeren, op dat Van du. rede .en op «lat van het gevoel.' In liet eerste geval zal «Ie dicht«»r bizarre, logische Onzin schrijven, zooals De ^ch«i«)lmeester, in het andere geval zal hij verzen maken met sterke- gevoelscontrasten, zooalt) Piet Paaltjens. Indien eon dichter do«u* welke oorzaak «lan ot)k die gevoelstegenstellingen gaat vereterkon, zal hij bijgevolg tmverniijdelijk in obsceniteiten zijn heil moeten zoeken. De laatste verzen van B. Brecht en van een groot deel der jongere Duitsche dichters zijn daar even zoovele voorbeelden. van. Du Perr«jn nu heeft in bovengenoemden bundel 1 de jiretentie een dichter-clown te zijn in bove.nomsphreven zin. Het komt mij v«»or dèt liet gro«>tHet verontruatendat kenmerk van den tijd waarin yij, medemensch, yeboren zijt, is d'onmacht tot een goede tijdsverdeeliny.... fin of ye van den day acht uren zicoeyt of u met korteren werktijd veryenoeyt, . .als ye niet tcerkt. ... beul nipt u de verveliny. In bioscoop, bar, dans- en speellokaal, bij 't levend beeld, bij flonkerenden bokaal bij (Ie roulette' en sajophonc-bettpeliny, in 't populair en opyesmukt café, en de paleizen lanys de blauwe zee heerscht oppermachtig, onbetu-ist: ^erveliny.. . . En, of ye thuiskomt uit hel daverend kootra n <le machines, of uil wit kantoor, naar uu- yezin en naar ..de zoete sireeliny i-an runt na arbeid".... eindt ye. u'ddr me jttichi eau echtyi-tioot mr loonie schreden richt tot /laaf verslrooiiny. nreral. . . . verve.iny. . . . En of-ye die vervel!»!/ nu ontvlucht naar Schcveninyen, in de alpenlucht, naar 't Kalf je, naar den Deyl. de J'yreneeén, een bioscoop van rijf i'n zcstiy cent of in een J'alacet u-aary'een-nummcr bent. of Soord'. of Oost' of Middcllandsche zee'fit, . .bij 'n match, die 't slappe zenuwstelsel spant. of docllooti autorijdend door het land. naar 'n nieuu- hotel (der vrienden aanbevcliny veisclmft het leven lelkenu'peispietief .'?) ..'t loopt «Hen uit op het recitatief: . .verveliny. .altijd. . . .Overal: rerveliny. . . . Ze sluipt u na, het treiterend harpuis, ze teryt u yinds. . . . als op uu- divan thuis. ... D'ómycviny schenkt slechts temporair verhel i n<j van 't feit dat ylj u, machteloos en toom, ycicorpen hebt in 't icieyen van den droom icaaruit men niet ontwaakt....: van de verveliny. . En cynisch doodt men uit baldadiyhcid hetyeen ons overblijft na d'arbeidstijd. . . .blasé. . .. verzadiyd van de toebedeeltny met alcohol, sensatie en muziek. . . . Een bleeke, kleffe, klcitrcloozc kliek in 't ki-onkeliy karrespoor van de verveliny. . . . MELIS STOK E ste deel der verzen mislukt is. Noch het tragisch-' noch het comisclu* elein» nt is st*rk genoeg in zijn gemoed aanwezig. De .logische onzin-is bet»*i»k»*nis« loos en de gevoelscontrastell /-Hn ft«n Weerszijden sentimenteel. Nergens varieert hij de sterkteverhouding der beide elementen.. Zijne ver/en zijn bijgevolg voor het grootste deel-eentonig en? v»>rvelend, eene eentonigheid, die nog versterkt 'wordt doordat hij de.' tegenstellingen louter technisch per regel afwisselt. De/i* -tegenstellingen ' zijn nu eens 'gezocht op het terrein .«Ier rede. dan weer op dat' van liet gevoel. Onmiskenbare overeenkomst vei'tooneii.de .gedichten''.«hm ook /ir.owel met die vah den Scnooliiieestei' als met die van Piet Paaltjeiis. terwijl die tier heide laai sten dan oneindig' veel > btter zijn. Ook Du Perron vertoont de eigenaar digheid der'.contract\vrstcrking. Heeft Br«*«-ht echter den moed «Ie zuiverste liefttt'lligheid te, hesmetten met de groot .".te smerigheid, hij Du Perron zijn «U* begrippen anus en gonorrhoe al heel erg. Bivcht kan een ploert zijn. Da Perron is 'nooit nu-er' dan een stoute jongen. Du Perron zal bij het. lezen van een afkeurend»'»' kritiek een iniiHU'rwiiar«Ugh<»idsKev«>cl onder vinden. Daar is hij-,blijkbaar, bang vo«>r. In niet minder dan vijf verzen g»vft hij op hot sl«>t van zijn bundel ten minste» aan met welke gevoelens 'MI meuningen hij »>p «-en ongunstige kritiek zal ,ii»ageenm, ten einde aan «Ie ondervinding van dat minderwaardigheiilsgev» n*l te ontkomen. Dit zijn minachting, haat, in scheldwoorden en spot. medelijden en vooral machtsgevoel. Dit zijn veeg»» teekenen, vooral indien «leze gev«ielens sterk op treden naar aanleiding van een mogelijk afkeurend*' meening van de een <»f andere directrice van een leestrommcl. Maar het ergste is dat bedoeld" ' verzen nog de beste zijn. 'A. DEFHEÖNE i!? \ \ II i'l