\ 'i si DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 JULI 1929 No. 2721 O VERPEINZINGEN in de Trekschuit tusschen Middelburg en Veere door Dr. Hendrik Willem van Loon ,.Jui«*t toen k\\ain dr knrp«-r «Ie zaal blhnenxwemmrn" J N de krant staat ..de Southern Cross wordt om elf uur op Schiphol verwacht". Ik reken uit: dan moet hij zoo tegen half elf over Veere komen. Het is een pracht dag. Twee garnalenvisschors kinnen langzaam de haven binnen varen. Er is weinig wind en zij roeien. Als die scheepjes zoo naar binnen komen roeien met hun eigenaardig gebonk, moet ik altijd aan de l'hoeniciërs denken. Als 's avonds zulke rooiende scheepjes naar buiten gaan en in het donker verdwijnen dan is het alsof de Homeinen weer naar hun Roompot terugge keerd zijn om troepen in te schepen voor den dienst in Britanje. En als zij dan bij zonsopgang weer hui.stoo komen en met de hulp van wind .en tij naar binnen "laveeren dan schijnen zij zoo juist teruggekeerd van een liefelijk plundertochtje naai de Onrust, waar d«' rook van masten en zeilen een kort en bondig verhaal doen van een Spaansche kapitein, die zijn llollandsche vaarwaters niet al te goed kende. Er gebeurt niets. Azortje van het -Veer komt voorbij gedanst op zijn hooge poot en. Hij heeft haast en gaat rechtdoor naar huis. Maxje van ten Klooster die op den stoep van zijn baas ligt te slapen kijkt naar zijn kollega met.èn oog, ziet dat hij nog steeds de proporties heeft van een miniatuur koe. besluit de zaak dus maar te laten zooals zij was. doet gauw dat eene oog weer dicht en slaapt verder. Er komt een vliegmachine maar van den ver keerden kant. de ochtend-bus naar Londen. Een puts valt achter mij in het water. De Dolfijn krijgt haar morgen-bad. De omnibus van Castel rijdt voorbij. Die gaat anders achterom langs de kerk maar we krijgen een nieuwe brug en zijn dus vrijwel afgesloten van de rest van de wereld. Het zal zes weken duren totdat die nieuwe brug klaar is. Dit alles ter bevordering van het vreemdelingen verkeer. Er is weer beweging in de lucht. Ze schijnen van ochtend met een extra-trein naar Londen te vliegen Avant het is weer een K. L. M. die zuidwaarts gaat. De Kade doet mij plotseling denken, aan dat warme stille straatje ergens in de Camera. Een rare wereld toch. 'Dezelfde Beets die. dat boek kon schrijven moest naderhand die ongeloof elijke speech in mekaar timmeren die de Coornvelts aan de 'vergetelheid onttrokken heeft. Komt ervan als je domine wordt. Vier automobielen rijden voorbij. Alle met de Duitsche D. Van de tien auto's die hier komen zijn er negen Duitsch. Bare wereld. Huilen en schreeu wen en spartelen, dat zij toch zoo arm zijn en heusch en warempeltjes. mijne heeren. wij hebben het zoo beroerd, wij kunnen die schadevergoedingen niet betalen. Het is mogelijk. Dégroote zwarte U's verdwijnen in de richting van het Hoofd. De Drie Hoefijzors brouwen goed bier. De bakker komt vragen of er voor morgen kadetjes noodig zijn. We zullen er maar vijftig bestellen. Je kunt nooit weten. Het is warm en dus zal de gewone pelgrimage wel weer komen. Ja, vijftig zal genoeg zijn. Daarna moeten zij maar boorenbrood eten. Is ook eigenlijk wel zoo goed. Er komt geronk van een "motor. Maar het is een ander soort geronk dan dat van de gewone veerschuiten op Londen. Hun geronk kennen wij. Er is weleen wet of zoo iets op de hoogte van het vliegen voor handels-vaartuigen maar in zoo'n ' dorp, Wie Iet daar op ? En avond aan ayond zitten wij in ons tuintje en wedden zou hij hem nou raken of niet" en wagen er kwartjes aan of de stadhuistoren nu omgekegeld zal worden of zal blijven staan. Vandaar dat wij dat geronk lang zamerhand kennen. En dit is een ander geluid. Het wordt sterker en nu zien wij twee dubbel-dekkers. Nu zijn het er drie. Het zullen water vliegtuigen zijn van. den Helder die hier komen koffiedrinken. Is oud nieuws. Wel aardig. Maar oud nieuws. Daarvoor blijf ik niet van mijn werk af. Maar het zijn geen watervliegtuigen. Het, zijn land-diertjes. Een beetje kleur op de staart. Leger-vliegtuigen dus. Vlak boven de Bevelandsche duinen zwenken zij naar links en veranderen hun formatie. Ik snap het. Ze zijn van Soestdijk gekomen om de Southern . Cross af te halen. Er gebeurt niets. De kluizenaar op de wrakke hoogaars «He al een jaar voor mijn deur ligt gaat zijn dagelijksche emmertje drinkwater halen. Hij draagt een bruin strooien hoedje van een buitennissig model. Dertig jaar geleden droeg een van 'de leeraren op Noorthey xoo'n hoed. Hij trachtte mij de klassieke talen bij te brengen en gaf het op in wanhoop. Ik moest maar bakker of schilder worden want talen kon ik toch niet loeren. Dan kon ik nu misschien Hoeting helpen die van Veen zijn ramen een versch kwastje geeft. Beter vak, dan eeuwig achter een dwaas klein schrijfmachinetje te zitten en woordjes achter mekaar te rijgen voor je broodje. Menschen vragen mij of je wel altijd inspiratie heb voor schrijven;1 Inspiratie. (ïoede hemel. Alsof het wat anders is dan een dagelijksch handwerk. 13e oude schilders wisten beter. Die waren lid van een handwerkers-gilde. En dan in eens zijn zij er. Voorop de drie llollandsche vliegtuigen.... eerst in V-vorm, dan op een recht lijntje. Er achter, de veel grootere, zwaardere Southern Cross. Dat ia nog llollandsche makelij ook. Verzonnen door een magere jongen waarmee ik naar het schijnt van mijn leven op school ben geweest. Herinner mij er niets van. Maar heb wel eens gehoord dat er even weinig mot hem te beginnen was als met mij. Heeft het ver gebracht. Vorder dan eenige ander Hollander die mij te binnen wil schieten. Heeft het ver gebracht buitengaats. Praat men hier ooit over hem? Ja, wel eens wanneer men zich bedwelmt met de aangename gedachte dat'men toch nog heel wat in d,e wereld beteekent. Meu tooit zich dan gaarne met zijn schoone veeren. Maar hjj is toch geen populaire figuur. Te onaf hankelijk. Heeft maling aan al de officieele prutskereltjes die zich met zqn schoone veeren tooien. l^iat die maling blij ken. Een groot man. In Septem ber als ik weer thuis ben moet ik hem toch eens ontmoeten. Al dikwijls gevraagd eens mee te komen maar altijd te verlegen geweest. Heusch waar. Die verlegenheid bestaat. Maar alleenlijk ton opzichte van menschen die werkelijk iets beteekenen. En nu dreunt de Southern Cross statig over onze groote Kerk. Eens, vele jaren geleden, keek die kerk neer op menschen van mijn eigen ras die nog den moed hadden om van het leven een avontuur te maken. Die ontdekten liet land waarvandaan de twee kereltjes komen die poppen-klein daar boven mij zweven. Nu hebben zij do energie en wij het nakijken. * * ? * San Francisco, Honolulu, Australië, NieuwZeeland (dit is het oude), Indië, l'erzië, de hemel mag weten wat voor andere rare landen en eindelijk Londen en nu over Walcheren. Drie kwart van de wereld'in .een dingsigheidje uit kistenhout en wat staal en piano-snaren, een rariteit die over duizend jaar even onbeholpen zal lijken a,ls de post-koets waarmede Lodewijk XIV naar Versailles reed. Drie kwart van de wereld over eindelooze ,zee en oceaan, over eindeloos land en nu vlak boven het landgoed waar de oude (.'ats zijn knusse burger lijke philosopheijtjes in vei-sjes goot. Drie kwart van de wereld terwijl iedereen zei ..daar komt' niets van terecht". ' . ' * * ? ? ? ' ' ? ? * . ? . . ? ' ' De Kade is weer leeg. I >e lucht is weer een effen blauw. Uit de scholen van deze lage landen dreunt de stem van vele kinderen. Die loeren geschiedenis uit een boekje geschreven door een meneer met negen acten. Die vertelt hun daarin van de oude held Columbus die heelemaal over de Oceaan durf de te varen. In het jaar 1402 gebeurde het. En hij was een heel dapper man. lïeelemaal over de Oceaan Enne Jantje, wanneer gebeurde dat allemaal.... veertietweeennegentigj Meester.... heel goed Jan tje " Ondertüsschen vliegt Columbus rustigjes weg ' over hoofden die oogen hebben die niet zien en ooren die niet hooren, nog' slechts monden die kunnen herhalen wat, iemand anders in een boekje geschreven heeft. ' Hetgeen men dan opvoeding" noemt. Slavenhalersromantiek door Mr. H. G. Koster V OOK mij ligt een boek. op welks omslag het. profiel van een negerkop prijkt benevens een drietal zeilschepen. A ronturen van een Afrikaanncheii Xlavenlinler. 1) zóó luidt de titel. Er is ook nog een onder-titel. Die luidt aldus: ..een waar verslag van het leven van kapitein Theodore Canot, handelaar in goud, ivoor en slaven op de kust van (iuinea. Zijn eigen verhaal, zooals hij dit in 1K54 aan Brantz. Mayer gedaan heeft, nu met een inleiding uitgege ven door Malcolm Cowloy." Ik had gemeend, dat de slavenhalers-on zeeschuimers-romantiek eigenlijk. geheel tot het verleden behoorde. Ik vleide mij. dat de zeerooversgruwelen, zooals vorige genera ties deze genoten uit de boeken van Kapitein Marryat, voor het thans levend geslacht een. walging of teiv minste een spot geworden waren. Naïeveling, die ik was ! Anno 1021) durft een uit gever het aan. een oiulerwetschen slavonhalersdraak in het licht te geven. In een nawoord zegt de vertaler (de heer Exerman) omtrent het door hem vertaalde werk o.a. ..welk een ouder wet sehc. ge zwollen, onmogelijke stijl; welk een hoogdravende omhaal, een franje van mooie woorden en valse h sentiment." Opgepast ! pit zegt niet de recensent. dit zegt de vertaler zelf ! Is het niet alsof d.> expli cateur in een bioscoop bij het einde van de film aldus zou spreken: dames en heeren, welk een smakelooze, afschuwelijke bombast is daareven wedeiaan uw verblinde oogen voorbij gedraaid '. Waarom dan (zoo vervolgt de heer Ezerman zijn. narede) zijn uitgever en vertaler te rade gegaan. dit boek voor den Hollandschen lezer te vertalen? Omdat en dan volgt een soort pleidooi omdat dit verhaal een oprechte bekentenis is van een. groot en schurk en de bekentenissen zelfs dei grootste schurken ons altijd zullen aantrekken. overeenkomstig de oude waarheid, dat wij allen. menschen zijn en niets menschelijks ons vreenul is. ? Zér waar, mijnheer Ezerman, mits.... zulke bekentenissen slechts vrij zijn van hoogdravenden. omhaal, franje van mooie woorden en vooral van. vaIsch sentiment. De vertaler overigens verdient lof. Hij heeft goed vertaald en wanneer de onzin hem al te machtig werd aan den voet der bladzijden kritische noten geplaatst, waarin hij den auteur aanduidt als,,de Amerikaansche scribent". In een dier noten. wijst hij er op, dat de Afrikaansche namen zoo zot gespeld zijn, dat er geen touw aan is vast te knoopen: het kunnen even goed fantasienamen zijn. I lier een overzicht te geven van déonsamenhan gende roof- en moordpartijen, welke op de grofste en onbenulligste wijze worden verteld, is ondoenlijk en onwenschelijk. Er wordt in dit boek vervaarlijk veel geranseld. In het algemeen is het Ameri kaansche'noch ook het Engelsche publiek afkeerijr van tafereelen vol whipping" en flogging". Maar hier is het wel heel bar. Vooral vrouwen: worden geranseld, natuurlijk spiernaakt. Maaigemelde spiernaakt e vrouwen ranselen zelf ook en. treden op als woeste kastijdsters en. beulen. Zij scheppen een ..duivelsch behagen in het uitdenken van martelingen,-die wel pijnigen, maar niet dooden." Op bldz 273/27U scheuren zij de lippen en. ooren van haar slachtoffers af. r ukken de oogen uit. Kmbryonen worden ..levend" uit het nioederlijt gewrongen. Kiriderlijkjos in de -lucht geworpen en. op speren opgevangen. Bijna ieder hoofdstuk bevat scènes, welke de sexueele psychopathologie aanduidt, als sadistisch en masochistisch. Slechts lijders aan deze geestelijke afwijkingen kunnen in zulke wreede lust-fantasieën behagen scheppen. ,'???? 1) Kapitein Theod. Canot. Avonturen van cat Afrikaanschen itlavenhaler. \7ertaüny van J. L../, F Ezerman. Ultycyeven door J. J'hilip Krwteihutt'tc ''tt-tlravenfiat/e. VAM HELLES TABAK IS No. 2721 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 JULI 1929 Nieuwe Duitsche Boeken K JU I, M IMVKi Juli 14" KriiNt Itoxvohlt Vorl. ««-riln IttiSO ONSTEKFEL1JKE roem heeft Ludwig zich veroverd m t .AVilhelm der Zweite" niet minder dan met zijn Napoleon". Zijn Napoleon, want juist in dit werk toont deze Duitsche Hendrik Willem van Loon zich ver boven den gewonen geschied schrijver. Daar wordt voor ons, al lezende, een anderen Napoleon onthuld en wij erkennen dat dat de echte, de ware Napoleon moet zijn. Natuurlijk is de indruk fout, dien wij op de schoolbankjes hebben opgedaan ! Natuurlijk is het niet anders mogelijk, dan dat Napoleon evenzeer aldoor aan zich zelf getwijfeld moet hebben, als aan zijn omgeving, aan zijn roeping, aan zijn lot. Waar hebben wij dan toch in (ïodsnaam dien indruk vandaan dat Napoleon een -keiler was!' En daartoe voorbestemd ergens in de halve wildernis werd geboren, nogwel in hut jaar zooveel? Met deze uitweiding over verschonen boeken wil ik niet zoozeer ouden roem verkondigen, als wel den schrijver kenschetsen; Als schrijver? Of als historicus? Als geen van beiden; als psycholoog. Als een wiskundige, die nauwkeurig het veHoop van een kromme lijn aangeeft, waar slechts een. bepaald aantal vaste punten zijn gegeven, zóó weet Ludwig enkele karakteristieke situaties uit het leven van oen'historisch figuur vast te grijpen de markante punten, waarvan uit hij met het vlugge houtskool van zijn intuitief psychologisch begrijpen, machtige en nog ongeziene contouren schetst. Of dit dan ook Itisiurifirhc portretten zijn? Zoolang zijn drie. vier uitgangspunten absoluut vaststaan, zeker. Want. psychologisch gesproken. maar op n manier is de mensch mogelijk. En dat is Emil Ludwig's genie: den levenden mensch te schilderen en ons tot de erkenning te brengen, zóó on niet andei's moet hij zijn geweest. Met Juli 14" werpt Ludwig zich, i-n dat nog wel zonder het zelf blijkbaar te weten, op een heel andere stof al is het ten deele diezelfde grondstof als waaruit hij zijn hierboven genoemde drie, vier postulaten pleegde te putten. Het is zelfs, en dat blijkt uit het Voorwoord, een deel van de vroegerter zijde gelegde blaadjes copy. J u l i' V i e r z e h n ! Het klinkt, ajsof je een Duitsch kalenderblad afscheurt. Achterstevoren. Ja... quatorze juillet, maar dat is hél wat ?'anders. In zijn vorige boeken voerde de intuïtie Ludwig; op vurige paden. Hij kon een kapittel beëindigen. met een claus, Shakespeare waardig naar den woordklank en van een. diepte van visie, die .ii enkele situatie, n enkele uiting, tot symbool maakte van het wereldgebeuren. Voorbeelden te over. Omgekeerd gaat dat niet. Er is mér dan 'n titel noodig om het verband te bewijzen tussèhen. de bestorming van de Bastille en den wereld oorlog. Ludwig s boek bewijst dat verband dan'ook nergens en laat deze gewilde associatie gamv vallen. Hot hoek houdt zich bezig met 'do directe. voorgeschiedenis vanden oorlog, van 2S Juni tot 4 Augustus 11)14. Zoo'n boek te, schrijven oischt andere methoden dan die van den kunstenaar, die desnoods ook zonder blad kan spelen. De. schrij-, ver schijnt dit zelf te hebben gevoeld en, waar hij weet dat hij als psycholoog wel menschen kan beschrijven, maar geen gecompliceerde en feitelijke situaties, corrigeert hij zich-zolf met.... psy chologische middelen. Onbewust. Hij bouwt een, theorie op, omti-ent'de schuld aan den oorlog en komt tot een getrapte schuld, die zich alle Staten te wijten hebben, maar niet in gelijke mate. Symbolische voorvallen moeten bewijzen, dat deze schuldgraad net overeenkomt mat de mate waarin de diverse toenmalige gouvernementen zich verheugen in de gunst van den lateren historie-schrijver oftewel Emil Ludwig. Nu ligt zijn correctie hierin, dat hij toch wel van zichzelf heeft geweten, hoezeer hij 'n broertje dood had aan het Duitsche en Oostenrijksche Na de ratificatie Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan De aflossing der oorlogsschulden in beeld ancien régime on y.ijn gevoelens heeft overgeeompenseen!" door ook anderen flink ouder de loupe te nemen. Zoo komt hij tot interessante resultaten. Zijn beschrijving van Iswolski is schitterend, maar of hij de Cambon's billijk behandelt, is aan twijfel onderhevig, l let bestek van deze critiek gedoogt niet, dieper op deze vragen in te gaan en! dit betoog onderstelt niet dat Ludwig te Duitse!»'' ziet. .luist het tegendeel, en dat hij zich daar zoozeer van bewust was, dat hij /.ijn requisitoir Uitbreidt. meer omdat zijn eigen gevoel Van billijkheid daar om vroeg, dan wel omdat de feiten dit vergden. De Engolsche politiek .ziet hij niet. Voor conti-r nentalcn is die moeilijk te hegrijpen, en de eritieku dagen in Kngoland t<i beschrijven zonder daar 'toon geweest te zijn, is haast ondoenlijk. Ludwig ver meldt wel'de Londcnschc onbewogenheid en af zijdigheid, maar verwerkt die niet en weerspreekt tenslotte zichzelf. Van CSrey maakt hij een hoogst phantastisch portret, Sir Kdward Cirey zou zich wel gerealiseerd hebben, dat zijn zwijgen juist de miliatiren in Weenen en Berlijn moed gaf. Of liever, dat hij ze, als hij maar sprak, wel tx>t bezin ning zou brengen. ? ,,.4to in een klassieke trayedie, waarin de field, die het kwaad tracht te Arceren, door het Lot gedwongen icordt, hoe hij ook kiest, de rampen de» hemels te ont ketenen," zoo ziet Ludwig hem. Nu wil Sir Edward niet dreigen en geen oorlog voeren. Ludwig con strueert tusschen deze twee zaken een tegenstelling en daarin ligt de zwakke plek, het gewilde, het' fantastische van deze prachtige schildering, die 'het heele boek kenschetst. M. KANN ' NIEUWE UITGAVE Atbcrt Kuylr. De tiriea. Ttrccht 102U."?Z>r Albert Kuyle bewijst, niet dit boekje zijn belang rijkheid als schrijver van modern proza. Ik noem opzettelijk het woord modern. Want er is in de pogingen van de jongere letterkundigen, ? om boven de lyriek uit te komen, een duidelijk streven merkbaar om het proza te vernieuwen. Die pogingen leiden vaak tot onbeduidend resultaat, laten al te. vaak de schrale opzettelijkheid van de poging zien. Het vroegere proza van Albert Kuyle was ook zwak. Maar dit boekje is goed. En waar nu het ..moderne", het nieuwe in zit. ik meen het niet beter te kunnen uitdrukken dan door te zeggen: het zit in de volstrekte concentratie van het woord. De schrijver gaat te werk als de cineast, die 1000 Meter film opneemt en ei- 950 van weggooit. Wat overblijft is, zin voor zin, heldere plastiek. Het is niet aaneenschakelend in den zin van doorloopend- vert ellend ; het schijnt abrupt, maar er is wel degelijk eenheid van verhaal. Het typografisch zeer mooi verzorgde boekje is de eerste uitgave van een reeks, die de uitgevers De Wingerd" noemden. HEBMAN MIDDENDORP NVAnMHEMSCHE HYPOTHEEKBANK PAHDBRIEVEM BEURSKOERS DIRECTIE M? 5.J.VAnZlJ5T-M? J.F.VERSTfcEVEM