1 GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 SEPTEMBER 1929 No. 2728 De Tiende Volkenbonds-Vergadering IBSEN'S DRAMA'S ..Eerste straat links" EEN onderworp, dat Briand in zijn groote rede voor de Assemblee vermeld had. bleef hier de vorige week buiten beschouwing. Niet alleen ontbrak ons de tijd om Briand's geheele rede uitvoerig weer te geven, maar het was ook nog niet geheel duidelijk wat de voorzitter van den Franschen Ministerraad had bedoeld, toen hij op het Intereuropeesche Waagstuk" inging. Wel zei hij, dat hij zich er terdege van bewust was. dat te dien opzichte iedere provisoir in elkaar gezette organisatie gevaarlijk zou zijn. Het was dus duide lijk, dat hij zich niet geïdentificeerd wenschte te zien met de Pan-Europeesche beweging, die die Weensche meneer Coudenhove-Kalergi al kant en klaar voor ons geknipt heeft als een jas aller minst volgens de Londensehe mode die we maar behoeven aan trekken. Intusschen heeft Briand er geen gras over laten groeien en den belanghebbenden medegedeeld wat hij dan wél bedoelde. Wel blijft hij altijd vaag Briand zou Briand niet zijn. als hij dat niet was maar in dit geval had dat zijn voordeelen, want het was nog maar een onomlijnd plan. dat hij, op een lunch, gisteren den vertegenwoordigers van zesentwintig Staten voorzette, nml. om de Europeesche Staten een soort van organisatie te schen ken, die hun in staat stelde met elkander ieder oogenblik in overleg te treden omtrent hun eigen belangen, d.w.z. de gemeenschappelijke Europeesche belangen, die geen volkenboridszaak zijn en wel voornamelijk van econottiischen oavd zullen blijken. Een organisatie dus, min of meer analoog aan de Pan-Amerikaansche Unie, maar toch weer geheel anders, omdat de politieke, economische en ras-kwesties, die het andere continent eigen zijn, met de onze al weer weinig overeenstemming vertoonen. In dat alles is eigenlijk beter te lezen wat deze Inter-Europeesche Organisatie niet moet zijn, dan wat ze teel zal worden. Degenen, die wellicht hoopten op een gemeenschappelijk en federatief verzet tegen wat ze wel zouden willen noemen het Amerikaansche juk", zullen hun hoop wel zien vervliegen. Tegen Amerika zal een dergelijke organisatie zeker evenmin gericht zijn, als de Abonnementsprijs van DE GROENE" per jaar: Nederland. . . . . f 10. Indië(Zeepost) 10. (mail). . 13.50 Argentini Belgi Duitschland fll.50 e o 1 v v £ l Frankrijk Griekenland Oostenrijk Spanje Tsjecho Slowakije Zuid-Afrika Denemarken Itali Noorwegen Zweden Engeland Zwitserland Amerika Australië. Azi a v f 13.50 Volkenbond dat is. En de dwaasheid om met een dergelijke federatie een tarievenstrijd tusschen de Continenten te doen ontbranden, is in dit blad vroeger al eens aangetoond. De nieuwe groepeering zou ook geen ,,Europeesche Kamer" van de Volkenbonds-vergadering worden. Aan de universaliteit van den Bond mag geen afbreuk worden gedaan. En daartoe bestaat ook niet de minste aanleiding, omdat de aangele genheden, die den Europeeschen Staten speciaal ter harte gaan, van een eigen en meer economische strekking zijn, door het ongeloofelijk groot aantal grenzen van economisch zgn. zelfstandige gebieden, die eigenlijk niet anders dan administratief zelf standige gebieden zijn. temidden van n groot economisch geheel. Dit was dan ook de kern van wat Stresemann dienaangaande betoogde. Hij wees er zelfs op, dat het aantal economische grenzen na den oorlog vergroot was en dat dat toch op zich zelf een stap terug was naar de middeleeuwen, toen men geen karrevracht koopwaar kon vervoeren van de eene stad naar de andere zonder minstens nmaal invoerrechten te moeten betalen. * * Een instituut dus denkt men binnen afzienbaren tijd tot stand te kunnen brengen, naast den Volkenbond, maar toch onder deszelfs auspiciën, dat niet is een ..continentaal stelsel", een Zollverein", maar een instelling van onder ling overleg en gemeenschappelijke organisatie. Zijn er voorbeelden van zulke zijdelingsche lichamen"? Zeker. Neem bijvoorbeeld eens een andere groote internationale beweging. Het socialisme. In de socialistische beweging is het uiteenvallen van politieke instelling en economische organisatie al bijzonder in 't oog vallend. .,De Partij" en de Vakbeweging". Ik bedoel op dit oogenblik geen verdere parallellen te trekken met de vak beweging als zoodanig en het is niet mijn bedoeling om te willen betoogen dat het Geneef sche Bureau International du travail iets te maken zou krijgen met het Intereuropcesch Verbond. Allerminst. /k tracht alleen maar aan te toonen, dat men, om een heel belangrijk onderdeel van de toekomstige internationale organisatie aan te vatten, bezig is een zijweg in te slaan. Het geheele verkeer kan niet door n hoofdweg gaan. Voor een zeker plaatselijk deel dus: rste straat links! * * * Wat is er eigenlijk dit jaar in Genève bereikt? De vorige week werd er in deze kolommen met voldoening geconstateerd, dat het veel was. Daar wensch ik dan ook geen woord van terug te nemen. En toch mag daar wel het een n ander aan toe gevoegd ? worden, dat den hardst Victoriekraaienden pacifist even tot nadenken moet stem men. Dat al die staten, Italiëincluis, de verplichte arbitrage" accepteeren, is allemaal wel heel mooi maar of die onderteekeningen van de zgn. faculta tieve clausule nu dit jaar of het volgend jaar plaats vinden, doet weinig ter zake. Arbitrage zit in de lucht en komt er. Ongelijk te krijgen van het Haagsche Hof wordt niet als een nationale smaad gevoeld. De uitspraak in de Fransch-Zwitsersche kwestie werd, juist om dat aan te toonen, door Briand alleraardigst te berde gebracht. Neen, lust noch middelen zijn aanwezig om ge schillen door oorlog te beslechten.... op dit oogenblik. Maar de oorzaak der geschillen, de ware grond, zooals Scialoja dat zoo juist zeide, di moet worden aangevat; ? Zeer vaak liggen hieraan economische kwesties ten grondslag. In ieder geval bestaan er op dit oogenblik economische wanverhoudingen, die later evenzooveél oorzaken van geschillen kunnen worden. Het is dan ook ongetwijfeld verstandig om te zeggen: En die geschillen zullen we dan voor het internationale gerechtshof beslissen." Maar het is misschien een nog grooter stap vooruit, het be sluit te nemen een belangrijke bron van zulke ge schillen met een kleinen kring van belanghebbenden nader te bestudeeren. Mr. M. KANN j??. C. Boer, Ibsen'a Drama's. H. DTjcenk Willink en Zoon, Haarlem Zooals het enkele decennia geleden tot den artistiek-goeden toon behoorde, met Ibsen tedweepen, is het nu mode geworden, Ibsen verou derd te achten, hetgeen men dan met het precieusemode-woord aanduidt, dat zyn stukken dateeren". Het was toen, gevolg zeker ook van den toen maligen speeltrant ten tooneele, gewoonte, achteilke woord van Ibsen symboliek te zoeken. En zoo wandelde men door gansch dit Ibsiaansch dra matisch woud. met de aangenaam-prikkelendesensatie, dat achter eiken boom zich iets verschool» waarnaar men kon raden, maar dat men misschien nooit met zekerheid zou leeren kennen en dat dus. interessanter dan al het duidelijk waarneembare moest zijn. Zoo zag men door de boomen, juister gezegd, door wat men achter die boomen vermoed de, het bosch niet. Zij, die Ibsen, een 100-jarige, verouderd achten» staren zich blind op het verhaal" in zijn stukken en miskennen de onvergankelijke waarde van wat in en achter die werkelijkheidsbeelding ligt. Hiermede is misschien tevens aangegeven, hoebuitengewoon moeilijk Ibsen te spelen is. Men moet door die overschatte symboliek heen spelen, zoodat ze alleen nog als atmosfeer rondom het spel te speuren is en tevens dóór het werkelijkheidsgebeuren heen, het oog op de groote vragen gericht houden, van welker oplossing de door Ibsen metleven ingeblazen figuren de protagonisten zijn. Eerder dan voor de meening, dat wij alweer over Ibsen heen zijn, is er misschien plaats voor de vraag of wij hier theatralisch" wel reeds aan hem toe zijn. Men herinnere zich slechts, dat het kon gebeuren, dat enkele jaren geleden, toen de EereComité's voor ,.Ibsen's 100-jarig Jubileum" mis schien reeds in de maak waren, Albert Basserniann ons in Amsterdam een creatie van Heimer (Nora's man) kwam brengen, die inderdaad het nieuwe en verrassende van eene creatie had. ** * Maar de beste huldiging bestaat in het bevorde ren van een beter begrip en dieper inzicht, gelijk het boek van den onlangs overleden Pro/. Bo.tr beoogt en bereikt, om daardoor iets af te dragen van de, groote schuld van dankbaarheid, die ook Neder land aan de nagedachtenis Van Ibsen heeft." In een Inleiding van nog niet vier bladzijden wordt de innerlijke kant van Ibsen's werk op voor treffelijke wijze gedefinieerd. In het eerste Hoofdstuk Geestelijke stroomingen vóór 1850" worden de invloeden, die Ibsen heeft ondergaan, ontleed. En in de volgende hoofdstuk ken worden de afzonderlijke werken, in groepen samengebracht, zoo o.a. Brand te samen met Peer Gynt; en als TJitzonderingsmenschen'' Rosmersholm, de Vrouw van de Zee, Hedda Gablerr Bouwmeester Solness behandeld. "Het is een voortreffelijk boek, rijk van inhoud» vrucht van diepgaande studie, zonder eenig vertoon van geleerdheid. In zijn inleiding heeft de auteur bekendheid met het werk van den meester voorondersteld". Van vele stukken wordt ons bij de ontleding, de inhoud gaandeweg nog wel geheel Verteld; niet van alle. En het is de vraag of de auteur niet een al te grooten wissel op het geheugen van zijn lezers heeft getrokken en of het niet aanbeveling had verdiend» van elk stuk den inhoud, met nadruk'op dat, wat de auteur meent, dat nadruk verdient, aan1 de be spreking ie doen voorafgaan. H. v. D. V» BERGT UWEN INBOEDEL BU VOORGENOMEN VESTIGING IK DEN HAAG OF IN HET BUITENLAND BIJ DB FIBKA BATENBURG & POLMER TB 'S-GRAVBNHAGfi,HuiJOBQf8rABK22 TELEFO ON 11030 EXOBH QBBotrwmi. Bespreking kosteloos BPBO. BlNNBNIi. HN IMTEBM. TBAMSPOBVBZI Genève, 10 September '29. No. 2728 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 SEPTEMBER 1929 VAN DER HELST SIGAREN GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VERPAKKING Dreigende burgeroorlog in Oostenrijk door Dr. E. v. Raalte W KENEN. Oostenrijk en het begrip gemoedolijkheid zijn voor de meeste buitenstaanders <;én. Toch placht het er voor den oorlog in het land van de Habsburgers en in het Weensche Parlement veelal verre van gemoedelijk toe te gaan. K u vandaag aan den dag /iet het er, wat de onderlinge politieke verhoudingen betreft, nog veel ongenoegelijker uit. Wanneer de Kegeering niet spoedig toont werkelijk te willen rt-yecrcit, dan loopt het op een burgeroorlog uit, waaraan de. reactionairburgerlijke elementen, in Oostenrijk schuldig /ou den staan, want het valt niet te ontkennen, dat /ij met hun burgerwachten (de lleimwehr) hierop aansturen. Toen in het najaar UU S de socialisten de leiding hadden bij de omverwerping van het oude 'regime. bleken /ij in het heele land'er-u sterken aanhang te trekken:' wrl veroverden /ij niet de. volstrekte ?.meerderheid in het nieuw gekozen. Pailement. maar toch was in den begintijd dor Oostenrij ksehe Hopubliek hun invloed zeer groot. Langzamerhand verloren zij terrein, doch in de hoofdstad Woonen. tik- ook wat hot getal betreft, zulk oon belangrijke plaats in de kleine 'republiek inneemt, wist on /.ij zich to handhaven. Aldus ontstond een steeds .sterker tegenstelling tusschen het roodo W oenen en het burgerlijke, vooral clericalo platteland. Do sociaal-democraten luidden intnsschcn den bond tot bescherming der republiek in het leven. uoroopen. oen macht sinstrumont. dat een soort voodo schutterij vormde en in geval yan nood togen aanvallen van politieke tegenstanders aan gewend kon worden- Het is ontegenzeggelijk, mode ilauk /.ij dozon goed georganiseerden repiiblikoinschoii schuttersboiid. aan de Oostenrijksrho ' soeiaaklemocratie te danken geweest, dat Hola. Kun er niet in slaagde, zijn. macht ook nog meer naai1 hot Westen uit te breiden: Wconon heeft, on dat wordt wol eens te spoedig vergoten, een dam gevormd togen do bolsjewistische vloedgolf ! Dat do'socialisten meermalen hun machtspositie in.'do Oostonrijksche hoofdstad en in hot Parlement op ongelukkige wij/e misbruikt hebben zou ik niet gaarne willen ontkennen, maar do eerlijkheid gebiedt vast to stellen, dat hetgeen er mi in Oosten? rijk dreigt te gebeuren niots andors is als oen uit vloeisel van fascistisch godtïjf. Reactionaire lieden. welke, liet koste wat hot wil. lum. haan zege willen doen. kraaien.. zijn al eonige jaren lang bezig te probeoren de sociaal-democraten door gewold ten val te brengen. In hoofd/aak komt hot karakter der door bankiers on groot-iiulustrieelen gefinancieerde burgerwachten neer op oon machtsorgaiiisatie. die ten doel hooft met de wapenen te bereiken, wat men langs parlementairen, e'n.electoralen weg niotétot stand kan brengen. Twee jaar is het goleden. dat er in We'enen een droevige uitbarsting van. volkswoede plaats vond. die het gevolg was van communistisch visschen in troebel water, waartoe het optreden der burgorwachtslieden en van menschen, die het voor dezen geliefden op te nomen, gelegenheid had geboden. Eenige leden van een burgerwacht toch hadden in een voorstad van Weenen relletjes veroorzaakt, ( entoen allesbehalve gemoedelijk dus dusdanig geweld tegen leden van den republikeinschen . :schuttersbond aangewend, dat er dooden gevallen waven. De jury achtte het intusschen oirbaar de heeren, die zich aan doodslag hadden schuldig .gemaakt, vrij te spreken. Dit was voor de commu nistische elementen in de hoofdstad het sein om. van hun kant met geweld te demonstreeren. hoezeer men zulk een klassö-justitie veroordeelde. Bloedige botsingen vonden toen plaats en het gepeupel ging zelfs over tot hot in vlammen doen opgaan vvan het Paleis van Justitie. Hot waren niet de sociaal-democraten, welke voor dit alles aanspra kelijk gesteld konden worden. Burgemeester 8eitz ? deed zelf alles om do bevolking tot kalmte te brengen, maar y.ijn optreden werd door het janhagel met steenworpen beantwoord. Naderhand is gebleken, ,dat het verwijt der burgerlijke ele menten, dat de socialisten .schuldig waren geweest aan het oproer van 15 Juli '27 ongegrond was, terwijl, op zijn zachtst uitgedrukt, er anderzijds aanleiding bestemd voor de vraag of de politie 1 ''i Fusie van Margarine Unie en Lever Bros Ltd. Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek LEVEU Afüf Blue Band: Ik mach mij alleen met Lever's zeep, versch gekamd" onder leiding van den live r Schober sindsdien hoi '/wavtc schimp voor «k- socialisten wol hoole-maal goed goaueei-.l had. De gebeurtenissen V.IM .Inli '27 gavon.mtussehe'l den biirgerv.'nrhten on hun vrienden aanleiding om steeds scherper actie te gnnn yoeivn. Kn liet was oen der tri-icvjii. di" oen i!ooi van do christelijk* sociale pnitij U-gen don kanse-li M' Seipel koesterde. «lat hij niet krachtig genoeg tegen dat.heolo gedoe dor burgerwachten .wilde inuaan. Van hun kant daarentegen waren do sociaal-democraten bereid tot eon binnoiilaudsche ontwapening, maar hun herhaaldelijk aanbod om hiertoe wederzijds o\vr te 'gaan. vond bij de 'tegenpartij geen gehoor. Integendeel, doze kroeg steeds moor offensieve neigingen, waarvan nu onlangs weer eens 'n duide lijk bewijs geluvevd werd in het plaatsje St. l .orenzon in Stiormarken. De bloedige onlusten.' die /ich daar voordoden en die mot voorbedachten rade door do heeren. van de burgerwacht ondernomen waren, vormen slechts een schakel in den keten van plannen, die deze ,.zwarte bende" koestert en die hun-bekroning zoudon moeten vinden in oen opmarsch naar hot roode Weenen. 'Als de tegenwoordige k-xnsolk-r Strueruwitz (opvolger van Seipel) mot zijn medeMinisters niet spoedig ernstige maatregelen triton, loopt het in Oostelijk op een bloedigen en voor hot land alverniotigondon burgeroorlog uit. Het hoofd der Weensche politie, de heer Sohober, moge. de zaken ouderwetsch gemoedelijk opvatten on de goe-gemeente binnen en buiten de republiek op ' de mouw trachten te spelden, dat men dat begrip opmarscli" moet vertalen niet' ho,t ..verlangen. i'iot om de stsvd mot geweld to veroveren, doch om don geost der bevolking te veranderen, en do burperij mot vreedzame on geoorloofde middelen van do sociaal-democratie af te halen on te bekeeren tot.... het ideaal der-burgerwachten." doch do werkelijkheid is anders. VVaarlijk dit doet ons denken aan do vemiakelijka opmerking, die onlangs de Fran^che Minister Loucheur tor gelegenheid dor Haagncho conferentie maakte, toen hij //reide', dat een tolk soms op bepaald pacifeeronde wijze bij hot vertalen te werk kan gaan, bijv. doov de uitdrukking Snierde'' weer te go ven als: .,do spreker gaf te kunnen, dat hij uw opvatting niet geheel en al deelde." Zo o nu hoeft do tolk Schobt r ook hot woord .. vortail.l. l! et is Ivt gov.-eld, «lat «Ie hurcérwachton voor oogeii hebben on niet een v» et-tl/aiiu-n poli-' tieken strijd. Vandaar dan- ook. dat /ij zich hard nekkig-blijven verzotten te'jreiv hot voorstel dor socialisten om in boide kampen- de wapens neette loirgon. Het rwnvo t»4 wensnhen. dat do i.mlkansolior Soipel. »li»? zich ??nii-.'twijl'old in monig opzicht «-en staatsman van groote gaven l'otoond. hooft, weldra zijn. invloed /al aanwenden om te voorkomen, dat het Oostenrijkscho volk het slacht offer van een misdadigon burgerkrijg /.al worden Tot dusverre- bleef Seipol ton dozen in tegen stelling o.a. met zijn partijgenoot Dr. (nirtler. den voorzitter «lor Nationale Vergadering in. gebreke te doen. wat staatsmansplioht. die uitgaat boven eigen partij-verlangens., niet zich mee dient to brongen. Nog is hot niet te laat om tot inkeer te .komen, doch ze kef is er periculum in mora.