DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 SEPTEMBER 1929 No. 2728 Dramatische kroniek door Top Naeff Botterdamarh-Hofstadtoonerl: Jullus Caesar cm. het draaltooneel. DE tooneeltoestanden in den Haag zijn beter, minder "vertroebeld en rechtvaardiger, dan in Amsterdam. Dit houdt in hoofdzaak verband met do persoon van Cor van der Lugt Melsert, die daar, als directeur van het Rotterdamsch-Hofstadtooneel, maar vooral als kunstenaar, een plaats inneemt, welke niemand hem betwisten kan. In Amsterdam werd de Stadsschouwburg sinds men dezen aan e.en .,vasten bespeler" ging verhuren, de inzet van een kansspel, waarbij het meer op de schoone voorspiegelingen en den vlotten handels* geest aankwam, dan op erkende en beproefde kunstenaarscapaciteiten. In den Haag was dit anders. Daar had men in van der Lugt den man. die voor den Koninklijken Schouwburg juist de talenten meebracht, waarmee men in de sfeer van deze stad het beste gediend was, afgezien van zijn gebleken bekwaamheid ook als zakenman. De theater-atmosfeer in den Haag is zeor ver schillend van die te Amsterdam. Amsterdam zou, wilde het als tooneelstad tellen, met een veel sterker ensemble en veel machtiger praestatiès vóór moeten gaan. Den Haag vraagt een lichtere tooneelkunst, die, intiem en gracieus, binnen een meer beperkt kader, daarom niet van minder gehalte wil zijn. In de kunst mag een grootsche opgave impuneeren, wanneer de vervulling daarvan beneden de streep blijft, die zij van nature trekt, dan is men altijd nog beter gebaat met een een voudiger schema, waarbij een hoogere graad van volkomenheid, van harmonie tusschen willen en kunnen kan worden bereikt. In den Haag staat Cor van der Lugt. als regisseur en acteur, borg voor het werk. dat binnen zijn vermogen ligt, waaraan. hij zich wijden kan, en dat zijn stempel draagt. AVaarvoor hij boven dien in zijn vrouw, Annie van Ees, een actrice heeft, wier begaafdheid in haar genre al evenmin ' als de zijne, twijfel laat. Twee kunstenaars, die op hun terrein een terrein, dat voor de stad als geknipt is veel kunnen, die desnoods samen een stuk dragen, wier werk altijd boeit, omdat het op de natuurlijke basis van het aangeboren, en niet nagemaakt talent steunt. Het Hofstadtooneel heeft zich onder dit direc teurspaar bemind gemaakt en gehandhaafd in den Haagschen schouwburg en de Gemeente blijkt het sympathiek en terwille. De zaal, met haar warme bekleeding van oud-goud, onderging in den loop der jaren, evenals de entree, menige restauratie. Maar aan het tooneel en het achtertooneel ontbrak volgens alle deskundigen het noodigste. Dit achterland heeft uu in de zomermaanden een knap stuk werk zijn radicale verbetering gekregen en een van de voornaamste zaken, die aan den tooverslag van het changement tegemoet zal komen, is het draaitooneel. Ik ben in de ver gevorderde techniek van het tooneel te- weinig onderlegd om uit te maken of het draaibaar tooneel in de praktijk inderdaad die voordeelen biedt, welke sommigen (niet allen) eraan toeschrijven. Maar ooi; hier is, dunkt mij, het inzicht van den tooneelleider, die ermee werken moet, doorslaande. Aan hakespeare was in dezen verheven malle molen het eerste toertje, als ik het zoo zeggen mag, gegund. Julius Caesar." Een werk, buiten de lijn en boven de macht van dit gezelschap, doch sterk genoeg in zichzelf om te boeien in eiken staat. Er bestaat nauwelijks een tweede drama in de litteratuur, dat ons door de eeuwen heen zoo nabij blijft als dit, dat de machtigste gevoe lens, de geheimste driften der menschheid, van de edelste tot de gemeenste, blootlegt, en ze ons doet beseffen boven onze begrippen van goed en kwaad, als een niet te keeren natuurgeweld. Het blind verzet van de menigte tegen den ver heven geest, zoodra deze zich souverein toont in den eakelen uitstekende onder hen het kruis drama van alle tijden nam hier bij Shakespeare sculk een wijde vlucht, wijl hij niet een persoon, noch een symbool, maar een realiteit: de Staat, het ..GemeenebestY' tot inzet maakte van de eeuwige worsteling om het herstel van het even wicht. ,.O ware het mogelijk Caesar's geest te treffen, en Caesar niet te deren" Zóó voelde het de beste, Brutus. En wij weten nog altijd niet, of het een dwaling is, die altijd weer den vastbe raden mensch offert aan de rustelooze idee" en aan het trouweloos gepeupel.... Toen in 1020 Cor van der Lugt de eerste poging waagde een weerschijn van den glans, welke dit drama omstraalt, op het Rotterdamsch tooneel te wekken, heeft niemand minder dan Karel van de Woestijne de inleiding voor het programma 'ge schreven. Wij vinden deze inleiding ook thans daarin herdrukt, als nog een weemoedig geschenk van den dichter, die den universeelen geest dieper heeft gepeild "dan wij. En het zou geen val hebben hebben daaraan op dit oogenblik veel toe te voegen.... Het draaitooneel, dat mij in het algemeen meer van waarde voorkomt voor het blijspel dan voor het klassiek drama heeft bij deze reprise, eerlijk gezegd, niet mijn onverdeelde geestdrift gewekt. Daargelaten de nauwere ruimte, die dit werk met zijn wijde pei-spectieven drukte. . . . Daargelaten de belichting, die de bouwdoos van het decor in zóó feilen schijn zette, dat het nét-echt geverfd marmer hopeloos papier bleef. .. . Daargelaten een verwonderlijk grapje met de Senatoren, toen het tot meel voor onze oogen begon te draaien en de 'heeren in wat men zou kunnen noemen ..keunelijken staat" het Kapitool binnen zwaaide. Dit zijn minder geslaagde proefnemingen, die ver beterd kunnen worden. Maar de strop voor Van der Lugt's regie was, dat juist wat liet waarde volste in zijn vroegere vertooning was: de psycho logie o/i Jtet gelaat van de menigte, het meeleven met de sprekers op het gestoelte, de snelle wisseling , van ingenomenheid tot twijfel, tot verguizing, dat dit belangrijke geen kans kreeg, omdat de inrichting van het tooneel liet volk de hoofd persoon in deze scènes! als in een trechter had gemetseld, waaruit we slechts de armen en vuisten zagen opsteken en waaruit een schoolsch reageerend stemmenkoor al het overige moest doen. Hiermee heeft de regisseur zichzelf op voor alle partijen spijtige wijze gehandicapt. Te meer, waar van de vervulling der afzonderlijke rollen geen wonderen te verwachten waren, hadden we zijn kracht dadr willen zoeken en bij een andere mise en scène ongetwijfeld ook gevonden, getuige de Rotterdamsche opvoering, waarbij de psychi sche infectie der massa aan de Forum-scène, een treffend relief gaf. Zonder voor het overige in détailcritiek te vervallen, ieder gaf wat hij te geven had, en ik heb de vertooning ook slechts;tot en met de Forum-scène kunnen bijwonen, staat tegenover dit, voor mij stellig bezwaar, als winst op.de vroegere vertooning: het duidelijk reciet. Men kan dit werk op een ander niveau zien dan het geboden werd, men kan zich gemakkelijk ver tolkers van de rollen denken, wier menschelijkheid dieper aanslaat en wier karakteristiek door fijnere geslepenheid boeit.... er was in deze voorstelling bij allen een streven naar eenvoud en helderheid ten opzichte van den tekst. Bij de gewilde achter stelling van het dichterwoord, terwille van de beweging en het theatraal effect, waardoor ons de < helft van dat waarop het op aankomt, vaak ontgaat, kreeg dit eerlijk en eerbiedig streven een bijzondere verdienste. Hoewel de plastiek van het woord bij de meesten zwak bleef,1 hoewel men langs dezen weg nog niet.steeg tot het visioen, hebben wij toch aldoor den klaren bouw van het werk kunnen bewonderen en. geluisterd naar Shakespeare's stem. Van Gasteren droeg als Brutus deneerepalm weg, Hij was de eenige, die den grooten stijl op het tooneel bracht, al in het dragen van den mantel, en'in het nachtelijk uur der samenzwering met Palmers als zijn schildknaap, en .Louise Kooiman als I'ortia", atmospheer schiep. De Cassius" van Balledux was als contrast tot dezen primitieven Brutus te weinig intellectueel. D. van Ollefen Jr. als ,,Marcus Antonius" toonde ! whs weinig van den boerschen diplomaat, die zich' niet in de kaart laat kijken, hij gaf een romantischen WEILISEWEG 11-1?«AMSTEQOAM torhemden naar maat Bij ons verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN Antonius, wiens demagogie een kind zou hebber» doorzien. De opstelling van het lijk van Caesar, zóó dicht bij den spreker, dat de baar trilde bijjelk gebaar, leek mij voor den spreker op het gestoeltebezwaarlijk, en bij een werk van deze voornaamheid: ook voor de toeschouwers ietwat stuitend. Van de vrouwen, die twee prachtige kleine vrouwenrollen, in wier zoo verschillende lief lijkheid, het liefdeleven en gezinsleven der hoogeRomeinen treffend gestalte krijgt, noemden wij' al Louise Kooiman, wier eigenaardige, donker be zwerende stem de rol van Poitia ten goede kwam. Om een Julius Caesar te vinden moet men goed zoeken. Ludzer Eringa bracht er een mooien. kop voor mee, maar voor het machtsvertoon. van den grooten Caesar ging hij te stram in de hou ding staan en het scheen ons toe of hij den tekst niet altijd juist opvatte. Caesar's opmerking bijv. tegen zijn lieve vrouw Calpurnia: Kies u een. plaats recht in Antonius' weg", moet niet als een. bevel klinken, de 52-jarige Caesar glimlacht erbij om zijn eigen bijgeloof, en werpt den raad, waar mee hij de onvruchtbare immers niet wilde kwetsen als een weemoedige scherts in het voorbijgaan daarheen. Maar een merkwaardige verrassing bracht deze zelfde Caesar op het einde van zijn kort tooneelbestaan. Eén oogenblik, dat plotseling het geheele spel ophief in de sfeer van ontgoocheling en ondergang, waarin het behoort te leven. Het was toen hij, door de dolksteken getroffen, ster vend, met inderdaad brekende oogen, op Brutust oewankelde en de beroemde woorden, zonder pathetiek, uit de diepte van een edel, aan den genadeslag dezer dierbaarste vriendschap dood bloedend menschenhart, hem van de lippen. vloden: Brutus, ook gij...." HERFSTBRAND De kleuren die de aarde dragen, Zijn soms in sombre iveemoedsvlagen, Als pijnen door-mijn hart gegaan, Wal 'k door den Zomer wist te dragen, Wat 'A; wilde torschen zonder klagen, Is in den-Herfst soms doodgegaan. Want kleuren zijn een vrij gebed, Van rijpgeworden aardsche vreugden. Een sterken gloed heeft ons gered, En kloek voldragen onze deugden, Maar onze krachten nemen af, En kleurloos worden ónze dagen. Wie zal in 'a Winters kleurloosheid, Ons kleuren van de eeuwigheid, . In vreugden-rijken volheid strooien, Wie zal in 's levens geurloosheid, Met geuren van verhevenheid, Ons kille droeve hart vermooien. Sotns in de dogen van een kind, Soma in verlaten barensiceeën. Soms in de handdruk van een vrind, Soms in het woelen van de zeeën, Soms in een vrouwe stil bemind, Soms mei ons eigen hart getweeën. Maar altijd eenzaam, altijd droef, .Blijft in ons hart het leven kktgett, , Want wat de eeuwigheid begroef, Jïlijft toch nog naar eeuiciyhedeti vragen. JANSIERHVYS Kunstzaal van Lier Rokin 126 Amsterdam* Oostersche & Europeesche antiquiteiten Oude en Modarne schilderijen en plastieken ' Negerkunst & Ethnographica No. 2728 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 SEPTEMBER 1929 AAN DE ALLERHOOGSTE EISCHEN VOLDOEN DE SPECERIJEN E IMPORTEERT GEMALEN .NVERPAKT IN BUSJES DOOR: ALBERTOADEfiSt DEN HAAG UIT ROTTE's STAD door Erasmiaan WARE onze beroemdste, «tud-medeburger mogen wij helaas niet zeggen, maar dan toch de vermaardste der mannen, dio deze goede stad heeft voortgebracht, in haar prille jeugd, toen zij nog niet meer dan een schamel en schuchter visschersstadje was aan den wijden fceeboezem der Merwe. ware de auteur van lx»f der Zotheid, nog eens na 4 eeuwen opgestaan om zijn gebooortestee te aanschouwen, hij zou de vorige week hier een spektakel hebben kunnen gadeslaan, dat hem «tof voor een nieuwe, ditmaal zeker schrijnender satyre op de menschelijke dwaasheid had kunnen leveren. Zooals u weet is het groote uitbreidingsplan. dat slechts beantwoordde aan de mmimunibehoeften van onze nog steeds aanwassende bevol king, zonder boe of ba door gedeputeerden van Zuid-Ilolland en. erger, door de (vorige > RegeeHnsr. waarin een oud Rotterdammer. Mr. Kan, Minister van Binnenlandschc Zaken was. in de prullemand gesmeten. Kans. dat de nieuwe Rpsieermg van Ruys. wiens devies ongetwijfeld zal blijken «luieta non movere, oftewel geen onnoodige rompslomp, dit plan zou goedkeuren, is er helaas niet. Kn zoo zit Rotterdam, waar hot al zooveel jaren in heeft gezeten, namelijk in de knel. Jn de knel in letterlijken zin, want. wat Amsterdam nu sinds «'enige jaren heeft, armslag voor t>en ietwat groot-opgezette uitbreidingspolitiek. beantwoor dend aan do ..eischen dezes tijds" heeft het niet. Kondom. ten Noorden van de Maas althans, is het au bout de son Latin. d.w.z. van zijn grond. Ja, de toestand is al zoo gek geworden, dat uit breidingsterreinen van de gemeente, haar eigendoin tevens, in de communale rechtssfeer van een der randgemeenten liggen. En hoezeer die enghpjd prangt kon men nog onlangs in onze groote krant lezen van haar uiterst wij/en en uieuwerwelschen bouwkundigen medewerker, die, klaar als glas, aantoonde, dat van het nieuwe, dezen zomer door den Raad aanvaarde uitbreidingsplan-Blijdorp, ten Noorden van den spoorweg naar .Schiedam, niets, maar dan ook niets deugt uit een oogpunt van waarlijk moderne stedebouwkundige eischen. Het is waar: de man kwam met zijn kritiek, toen het plan er door was en de krant, waarin de kritiek kwam, had het plan heel mooi gevonden. Maar wat wilt u? In een moderne groote krant weet de linkerhand nu eenmaal niet wat de rechter-, de eene redacteur niet, wat de andere doet. En zoo kan men er vaak op dezelfde pagina lezen, dat iets wit en ook dat het zwart is. Hetwelk ook, zooals ieder eenigermate philosophisch geschoolde geest weet, zeer goed kan. Doch op onze schapen terug! Dat Rotterdam uitbreiding, een groote en belangrijke uitbreiding dringend noodig heeft, daarover is iedereen het hier wel eens behalve misschien Mr. A. v. d. Hoeven, onze eminente feestredenaar bij alle gelegenheden, waar er wat te bejubelen valt. En nu staat de zaak zoo, dat het besluit van Mr. Kan, waarbij zijn geboortestad de das nog wat strakker werd omgedaan, in' hooge mate vreugde en misschien ook wel wat spot heeft gewekt bij'.de twee kleine gemeenten, diéin 't Noorden Rotterdam het ergst beëngen en hin deren. Hinderen in dubbelen zin. Actief zoowel als passief om zoo te zeggen. Beide gemeenten, het vroeger zoo liefelijke, om een oud kerkje met een VAM HELLES TABAK» fraai kerkhof op een zandheuveltje geschaarde llilligersberg. en, het veel minder fraai, doch ten deele nog wel, tot voor een jaar of tien, schilder achtig aan de Bplitsing der Delfshaveiiselm en Schiedamsche Kchie gele gen Over- of Ouwerschie, yjjn thans, demographisch en sociaal, niets meer dan Rotterdamsohe ,,Vororte." Maar naarmate deze plaatsjes inderdaad meor deel van Rotterdam zijn geworden Overschie in de laatste jaren vooral door een toe vloed van Rotterdamsche bewoners van villatjes is, naar 't schijnt, bij hun machthebbeiijes het gevoel van eigen-waarde, men zou het ook eigengerechtigdheid of. nog fraaier, onafhankelijklieidszing kunnen noemen, grootei' geworden. En met name Oveischie verzet zich sinds eenige jaren niet hand en tand tegen de gedachte, dat het opge slokt zou kunnen w«>r len. verzuimt ? daarbij geen gelegenheid om de groote havenstad speldcprikkeri toe te dienen en dwars boomt haar o.a. door den aankoop van gronden, zoogenaamd voor een uitbreidingsplan, zooveel het vermag. Men begrijpt dus welk een vreugde de pennestreek van Mr. Kan bij deze strijders voor de autonomie van de kleine gemeente '? dat is de leuze, waaronder de/e Ludferisten optrekken verwekte. En wat hebben de guiten nu verzonnen om de groote. maar zoo machteloos gebleken buurvrouw eens lekker- ?? ? ' ? ""?? " tjes te treiteren? De burgemeester van Ouwerschie,* die een slimmerd schijnt te zijn, is op 't lumineuze idee gekomen dat het nu het tijdstip was om die Rotterdammers eens te laten zien, dat Ouwerschie er nog is en dat het niet van plan is te verdwijnen, zoomin als het Koninkrijk der Nederlanden, omdat het aan Duitschland grenst. En hij heeft erop gevonden. het plaatsje zijn 1000-, zegge duizend-jarig bestaan te laten vieren. De man sloeg daarmee drie vliegen in n klap. Hij liet zien, dat zijn gemeente oudere rechten heeft dan de groote havenstad, wier 000jarige verjaardag bovendien verleden jaar, door den dood van burgemeester Wijtema, zonder iets, dat op feestelijkheid ook maar leek. voorbij is gegaan. Hij demonstreerde den vasten wil der Ouwerschie-ers thans voor een groot deel Rotterdam sche forensen om pal te staan voor hun aeloude onafhankelijkheid. En, last iiot least, bij bezorgde zijn gemeentenaren een aardig voor deeltje.?door een massaal bezoek van Rotter dammers., En zoo hebben wij dan verleden week het onver getelijk schouwspel kunnen beleven, dat Ouwer schie, waar 1000 jaar geleden nog niets te vinden was dan riet en moeras, de glorie van vijri 1000jarig verleden in de gedaante van een paar opge smukte moderne vehikels door Rotterdam'n straten paradeerde en dat de burgemeester in gloeiende taal. gesecundeerd door de collega's der andere bedreigde randgemeenten, zijn onderdanen opriep om pal te blijven staan voor Ouwcrsohie's onafhan kelijkheid. Kn 's avonds was de Rotterdamsche. politie,, goedig en bereidwillig^ter beschikking gesteld door Rotterdam's burgemeester, noodig «nu te maken dat in de 1000-jarige stedc^geenjjngelukken gebeurden. m Waarlijk: hier was stof voor een*aardigo*satyre. Maar het schijnt, dat de satvro injtotterdam nie;t goed aarden wil. Wij zijn er zekerste druk voor bezig.' Het Shearer-schandaal Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan Een muisje met een staartje! Nieuwe Uitgaven Prettig' piano studecren. Leidraad\voor het eerste leerjaar en het begin van het 'tweede leerjaar. Satnengcnteld door Johanna Veth. Uitgave J. A. H. Wagenaar. Utrecht. Wie pianoles wil geven aan kinderen, moet belang stellen in kindermuziek. Als altijd weer dezelfde leerboeken gebruikt worden, dan is het onderwijs vervelend voor onderwijzers en leerlingen. De onder wijzer moet voortdurend zoeken naar de beste en aangenaamste muziek. Om dit te ' vergemak kelijken is het doel van dit bot-kje. Zl|na M*|«*t«il, dan Koning van , Engvland. Zl|n« Konlnkll|N» Hoogheid. d«n Print van Walt* Zl|n* Koninklijk* Heoghald. dan Hirlog »an York. Zl|na Hooghald. dan Hanog »mn Manchaatar. Zl|n« Hooghald. dan Martog van Walllnglon. Zljnf Hoofhald. dan Hertog van i Montrpta* Vertegenwoordigers: GEBRS.BOER Wijnkooperij Anno 1795 'Vlaardingen - Bordeaux i*« t ! n V' : S '-.? r f ? i