J1 .1 i* H DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 21 SEPTEMBER 1929 Dramatische kroniek door Top Naeff No. 2729 Het Oost-Aederlandwch Tooneel. comedie van bet «eluk. door Evreïnoff E H zijn menschen' met een voorliefde voor nieuwe tooneelgezelschappen, ook dan wanneer liet nieuwe voor een groot deel bestaat uit het oude, vn de omstandigheden, waaronder gewerkt moet worden, de nieuwe combinatie helaas ook al niets beters beloven dan het onvermijdelijk nomadenbestaan Arnhem, Hengelo, Heerlen enz. t>n het overkropt programma dat. het mag zich bij de diverse gezelschappon onder verschillende concurreerende deviezen van patriottisme, ultra"modernisme of wat andei's aanbieden, uit den aard der zaak uitdraait op de stukken, die in het buitenland succes hebben: voor zoover men zut» gelukkig is geweest daarop bijtijds de hand te leggen. Voor anderen is een nieuw tooneelgezelschap niet meer dan een naam. waaraan, als alles goed gaat, zich eerlang een ensemble en een reper- . toire zullen verbinden. Voor hen blijft voorloopig de vraag: Zal het Oost-Nederlandsen Tooneel be klijven? Zullen de gaarne erkende gaven van Albert van Dalsum toereikend zijn om uit dit groot opgezet gezelschap een vaste kern te kweeken en een staand repertoire op te bouwen, dat, op peil gehouden en doorloopend bezield, een borstwering vormt tegen den premières-stroom en een rust punt heteekent in het jagend en sloopend bedrijf? En zal de Geldersche hoofdstad, die al menig blijk gaf van hartelijk kunst-initiatief, dan, met trots op haar eigen gezelschap, het voorbeeld geven aan alle Nederlandsche gemeenten, welke het tooneel zouden kunnen en moeten steunen, omdat het zonder dien steun nu eenmaal, hier en nergens, gaat? De eerste voorstelling is in elk geval een geluk kige greep geweest. Een goed stuk en een goed bezette, goed doorwerkte voorstelling. De Rus Evreïnoff behoort met huid en haar tot de groep Pirandeilo, een relatie, waarover het programma hem waarlijk niet behoeft te veront schuldigen ! Want dit is inderdaad, over alle leege experimenten en aanstellerijen heen ..het model'ne tooneel". dat na de groote periode (IbsenStrindberg), nieuwe krachten heeft geput uit de moderne wetenschappen (psycho-analyse enz.)welke in de laatste halve eeuw de mensch nader tot den mensch. in het bijzonder tot den kunstenaar, hebben gebracht. De lijn. die met Wedekind en tot op zekere hoogte Shaw. dramatisch doodliep, werd door den oorlog en zijn gevolgen in de richting van een actiever humanisme gebogen dan de groote ..pessimisten" nastreefden, Niet minder bewust was aan Ibsen. Strindbevg, Tschekow. het ..averechtsch wereldbeeld", niet minder ging hun het tnenschenleed ter harte, doch deze schrijvers be rustten in hurt litteraire machteloosheid, zij wisten geenjbeteren troost te brengen dan de dichterlijke ?verwijzing naar het metaphysische. naar het niet-zijn van droom' en dood. dat zij streng van het aardsch bestaan gescheiden hielden. Geen hunner helden was hc-t ..Stirb' und Wei-de" gegeven, zij vulden met hun klachten^een lijvigklaehtenboek. en als zij niet vrijwillig den weg ..naar de molen beek" gingen, bleek de lawine een uitnemend requisiét..... Pirandeilo en de zijnen hebben zich in een meer strijdvaardige houding 'tégenover leven en lot gesteld. Zij willen het lijden der menschheid niet alleen constateeren, zij willen het ^trachten te verlichten. Het na-scheppen is hun niet genoeg, . zij willen de voorzienigheid danjnog een handje helpen bij haar ondankbare taak. En zij doen dit door niet langer het verbeeldingsleven af te scheiden van den daagschen dag. maar het als een ingrij pende, realiteit; een werkelijke macht, daarin op te nemen. De meesterwerken van Pirandeilo d»' eenige, die vooralsnog met den groot en maatstaf gemeten kan worden zijn alle uit die behoefte: ti- lenigen, te herleiden, om te vormen, geboren. ..Faire une ame moins t rist t-.... Al is het maar voor een oogenblik. al is hot dank zij een lieve leugen De naakten kleeden", Op de grens der twee werelden ? de zoogenaamde werke lijkheid en de verbeeldingswereld trekken deze schrijvers een nieuwe wereld op. waarin de illusie, de kracht van het hart, sterker wil zijn dan leveii.eii dood. GALERIJ VAN MODERNE KUNST W. H. HOFSTEE DEELMAN Vondelstraat 10 Amsterdam HOLLANDERS EN PARIJZENAARS VAN ONZEN TIJD * * Het doel heiligt bij déPirandellisten alle midde len. Evreïnoff. plus royaliste que Ie roi. vond v ooizijn ongelukkigen een remedie uit, dat ons op het eerste gezicht haast een paardenmiddel lijkt. Zijn deernis gold niet zoozeer de door het lot geslagenen. dan wel de door het lot veronachtzaamden, de voorbij-gezienen. Het onaanvallig meisje, naar wie geen man kijkt.... De onderwijzeres, die in haar plicht verzuurde De jonge man. met zóó weinig vooruitzichten, dat het hem voor komt of er aan zijn leven, indien hij er vrijwillig een eind aan maakt, niets verbeurd kan zijn Allen, kortom, wie het minderwaardigheidsgevoel tot stervens drukt. Voor deze ongelukkigen wil de schrijver, in de gedaante van Dr. Fregoli, iets doen. Vermomd als een oude kaartlegster (een zuster van Indra's dochter") lokt hij de klachten uit de diepste schachten van hun schuw, vereenzaamd wezen. Zilveren pillen van illusie, dat is het wat zij be hoeven. In de onwerkelijke wereld van het tooneel vindt Dr. Fregoli zijn helpers. Een jeune premier, een soubrette en de comiek zijn tegen behoorlijk honorarium bereid hun rol op zijn barmhartig schouwtooneel te spelen. De jonge minnaar zal met zijn kus op het gelaat van het onaanvallige meisje de schoonheid tooveren van den eersten blos. De soubrette zal den levensmoeden jonkman ' het lieflijke dezer aarde toonen in de gestalte van een goedgezind dienstmeisje in het pension waar hij woont. De komiek zal den triestigen pension maaltijd verlevendigen met anecdoten. waarvoor hij per stuk wordt betaald. Hij zal ook die arme sch'ooijuft'rouw eens wat anders laten hooren dan het a.b.c. En de oude heer boven, die al zoo ondra gelijk lang naar een brief van zijn zoon verlangt ... welnu, die zal zijn brief eindelijk hebben, al ligt de arme jongen al lang op den bodem der zee. Een mensch kan niet altijd-door lijden... . een oogenblikje, soulaas. Wij zien dit spel van lieve en hoogo bedoeling voor onze oogen gespeeld worden, wij zien er het tragische en het comischc van tegelijkertijd. Wij zien de ge'zichten opleven,. Het leelijke meisje ziet er in haar beste jurk "al veel beter uit. Het blonde dienstmeisje is zoo lief als de dienstknecht in het huis. de jongeling voelt zich'wel zeer bevoorrecht.... Alleen de school juffrouw.-dat zit te'diep.... een moeilijke patiënte ! Een beetje ons hart vasthouden doen we wel tegen dat het onvermijdelijk démasquénadert. Zal het remedie niet nog erger blijken dan dtv kAvaal? Xeen. zegt de schrijver^ En hij overtuigt ons. Het komt er allemaal niet zooveel op aan. óf ..het geluk" achterna'beschouwd wat, meer of minder onecht blijkt te zijn geweest. > .. De illusie. de korte vervulling, de. idealizeerende herinnering. ? dat zijn de machtige factoren, die ons door het leven heenhelpen. Geluk noch leed kunnen te duur gekocht zijn. Zijn leven en dood daarom zoo tragisch als wij gelooven? De schrijver besluit met een rondedans, waarbij zij beide hand in hand gaan...." ,,Et tout finit par des 'chansons"... .Dat zei Figaro ook al. ? i * * * Dit prachtig gegeven mot zijn milde tendenz en zijn schrijnende melancholie werd door den schrijver} naar den eisch des tijds. die wars is van compositie en concentratie, wel'wat verwaterd en gerekt. Jammer ! Had hij zich beperkt, zijn stuk zou louter genegen bewondering wekken. Na den mopien opzet kon het geheele tweede bedrijf, hoe dierbaar ook aan het publiek, dat tooneel op het tooneel altijd uitermate waardeert. gemist worden. 1 Hetzelfde geldt voor de ensceneerin*. aardig, vernuftig en onderhoudend, maar meer afleidend dan tot de kern voerend. Men zag o.a. in III. boven de eetkamer van het pension, de tweede verdieping verdeeld in kleine open platforms. waarop de pensionnaires. ter accompagnement van de handeling beneden, hun gemoed uit spraken. De aanblik was voor wie deze modieuse bouw-orde niet kent, ongetwijfeld verras send, maar wat blijft er over voor onze ver beelding, wanneer er niets meer aan haar eigen initi atief wordt overgelaten? Men schakelt tenslotte ook alle suggesties uit, die verder strekken dan hét geforceerd realisme van zulke presenteerblaadjes. De regie had er intusschen knap mee gewoekerd. het klopte en sloot en leefde voortreffelijk, al was het tempo wat langzaam en het accent dikwijls wat zwaar. Hulde ook aan de spelers, die allen hun beste beentje hadden voorgezet. Van Dalsum zeer suggestief als de kaartlegster in I. verviel in zijn volgende vermomming, als de grammofoonplaten-handelaar Schmidt", waaron der hij de regie voert, in het Pension Jakowlewna, in zijn bekenden, bizarren toon, die, hij moge de onwe zenlijkheid van zijn verschijning souligneeren, tekort deed aan de milde philósophie van deze figuur (vertegenwoordiger van den schrijver zelf) aan wien niets menschelijks vreemd bleef, aan den humanist a outrance. Wij hadden aan den stillen glans op zijn gezicht moeten zien, dat hij blij was met het aanvankelijk succes van zijn ,,comedie" toen de menschen, zijn arme patiënten, een ietsje vroolijker begonnen te kijken. Niet op het plan, waarop zrj behoorde, stond ,.de hoofdonderwijzeres", al gaf de actrice, mevrouw Mertens?de Jaeger, verdienstelijk spel. Deze figuur is veel dieper, zij wortelt in een wereld van ont bering en verbittering. Eerst dan, wordt zij in haar mallotigheid deerniswekkend. Over hoe goede krachten het nieuwe gezelschap beschikt, bleek uit het werk van Jules Verstraete, Willy Haak, van Warmelo, Cruys?Voorbergh. Een puik van een electricien" bezit het in Sternheim. En in Charlotte Kohier brengt het, laten we hopen, eindelijk de Nederlandsche actrice , op haar plaats, die het buitenland ons weldra benijden zal. Haar Lydia", het misdeelde meisje. misschien iets te veel ,,Sprotje" wat de grime be treft, was prachtig: het gepersonifieerd Hefdeverlangen in al zijn schrijnende hunkering, in al zijn verstikte innigheid. REMBRANDT THEATER HET JUBILEUM -PROGRAMMA DE CHARMANTE FILMSTER LYA MARA heeft een enorm succes in haar film: MIJN HART IS EEN JAZZBAND ? .. .._ ...._? ? 1 _ , " . . DE GROOTE FEEST-SHOW is ook GEPROLONGEERD en wordt door het Publiek begroet en beloond met een hartelijk applaus. Bezoekt deze week met uw Familie de gezellige Feest-Voorstelling in ons Theater, welke toegankelijk is voor eiken leeftijd. OMEDIE VAN HET Opgevoerd door het Oost-Nederlandsch Tooneel onder regie van Albert van Dalsum Teekeningen voor de Groene Amsterdammer" door Valentijn E. van Uytvanck ELUK i ! 1', <I ?v; ( 1 / Y 'i A ttenn Eerens ' Albert van Dalsum . Charlotte Kohier Willy Haak \ Philippe la Chapelle ^°J k^ \V / / ^ v V Sara Heyblom .. > 'l f.*.Anna Sablairottes Jules Verstraete '^ Die/? van Veen