\ _: 12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 28 SEPTEMBER 1929 No. 2730 De i2-motorige vliegboot de Geant" Nederland's molenbezit. EEN BOEK OVER DE ZIGEUNERS1' door Dr. W. van Ravesteyn W I.r lazen dezer ? dagen van ecu der jongere Fransclio schrijvers. De Montherlant, een .soort boutade inhoudend, dat reizen duivelswerk is. waarbij men zijn ziel verliest. Een ervaring. 7.00 't schijnt opgedaan, nadat de auteur iu kwestie zichzelf eenige jaren niet zwerven had gediverteerd. Indien er een kern van waarheid lipt in de/e uitspraak,?en ongetwijfeld is dat, althans voor den gemiddelden beschaafden mensch 't geval dan moeten degenen wier Hollandsche 'benaming of liever scheldnaam want anders j.« bet woord Zigeuner niet hierboven staat. wel de duivelachtigen bij uitstek zijn. Immers': hun essentieele wezen is nog altijd. wat het vóór 1000. ja 2000 jaar - misschien zelfs langer -?was. juist in dat reizen en trekken gelegen, dat naar de opvatting van den bovengenoemdeu auteur de ziel verhindert, zich aan meer dan de oppervlakte der dingen te hechten. Eeuwige beweeglijkheid, nimmer zich vasthechten aan den akker of kleven aan een stad: de tent en niet het woonhuis, dat is. hetgeen hen in de eerste plaats onderscheidt van de sedentaire bevolkingen. Zwerflust drijft hen rusteloos voort: nergens een blijvende stede is niet slechts hun lot, maar ook hun lust en leven. Jazelfs in letterlijken zin is dat laatste zoo. De auteur van hot uitnemende boek over deze, nog altijd in zooveel opzichten raadsel achtige en geheimzinnig» menscheh. Konrad Bercovici, een Roemeen van :geboorte, thans genaturaliseerd Amerikaansch burger, die hen van alle zijden heeft bestudeerd, met hen mee geleefd, ea door sterke banden van .sympathie met hen is verbonden, toont op verschillende plaatsen aan, dat wie de Zigeuners" door dwang of overreding er toe brengt, zich in vaste woonplaatsen neer te zetten, 'en in huizen op te sluiten, hen daarmee in letterlijken zin des woords ter dood veroordeelt. Ziekte gaat dan hun an ders onvergelijkelijk sterk gestel onder mijnen. De gevangenschap, diéde vaste woning reeds voor hen is, is hun ondraaglijk: zij gaan er aan te gronde. Ja, deze menschen, die men nóg overal ook in de Westersche landen behalve alleen' in ons landje, waar zij zoo 't schijnt, door de kleinheid onzer grens niet kunnen binnendrin-, gen: het is ook het eenige land, waar over Bercovici niets mee weet te deelen' aantreft, zijn in onzen ttfd van geweldige bevolkingsconcentraties en kapitalistische gebondenheid, een gebondenheid, die voor dégroote massa der bevolking steeds vastere vormen aanneemt, de z\ververs gebleven, die nog aan vroegere stadia dei- nienschheid herinneren, aan de nomaden, die zoo lang en over zoo groote ruimten de aarde hebben bewandeld en bereden en die. in Azië. in Afrika, ja zelfs in Zuid-Amerika nog tot op dezen dag niet tot rust zijn gekomen. Heerlijk lot. vergeleken met de nieuwe slavernij. waartoe onze hoog-ontwikkelde productie de meer derheid der menschen reeds heeft veroordeeld. Is het 'zwerven reeds, uit het oogpunt eener utilitaristische moraal en een maatschappelijk, alles overheerschend belang, een zonde, .waarvan zij nog altijd de representanten bij uitnemendheid zijn. niet minder geldt dit voor de daarmee onver mijdelijk verbonden eigenaardigheid: hun onproductivitett. Bercovici schat, dat slechts een betrek kelijk klein percentage van de ...Zwarte Broederschap"?zoo noÉ-meii zij .zichzelf ??met wat men noemt productieve werkzaamheden onledig is. bijv. als kopersmid of hoefsmid. Kn zelfs idat nog slechts van tijd tot tijd. in tnsschonpoozen tusschen 2 zwerftochten. Hij acht het veel. wanneer dit geldt voor 300 op de ,1000 leden van den een of anderen stam want de Zigeuners leven nog altijd, tot op dezen dag. in het al-oude stamverband. dat hen ook reeds in de ^Middeleeuwen, ja. volgens de beste onderzoekers, waarbij Bercovici zich aansluit, in den vóór-Christelijken tijd kenmerkte. toen zij. naar 't schijnt omstreeks den tijd van Alexander. zich uit Ihdiëhebben verspreid. En het kan moeilijk als een soort van veront schuldiging of compensatie voor dezen lediggang worden aangemerkt, dat. zooals Bercovici op merkt, van de 1000 hard-werkende, in kapitalis tische dienst staande. Amerikanen. Duitschers, Franschen of Engelschen. zeker 700 Voortdurend 11), Konrad Bercovici: The Story of the Gypsiea, CosmopoHtan Book CorjTtoration, Netc-York^ 1928. .J. H. Gosschalk. , Wintertuin in Florence. (Tentoonstelling bij d'Audretsch). bezig zijn met wat hij noemt vervelende en on aangename taken. ..als het plakken van etiketten op kannen, schrijven of typen op kantoren, scheepsvervoer. amusementsbedrgven. venten, spoorweg vervoer en honderden dergelijke bezigheden" waarin zij inderdaad niet productiever zijn dan de 700 leegloopende Zigeuners. Want ten slotte berust onze geheele ingewikkelde en bewonderenswaar dige samenleving met haar ongekende mogelijk heden juist op den on verdroten arbeid dier 700 ploeteraars aan. alle mogelijke taken. En het geeft ook niets, wanneer Bercovici, die de Zigeuners nu eenmaal liefheeft met een haast jaloersc'he liefde en geen kwaad van hen wil weten, beweert, dat. als wij maar konden en mochten, wij even groote zwervers en luieraars zouden zijn. De begeerte < mi te reizen is heden ten dage in de beschaafde wereld groot er dan zij ooit geweest is. Iedereen verlangt te reizen, van het eene land naar het andere te trekken, gelijk de Zigeuners doen. Wij benijden inderdaad de Zigeuners." De begeerte moge er zij n. maar wy.diWjZ. de massa der bevolking, kunnen er nu eenmaal niet aan toegeven; wij zitten als oesters vast, ieder op zijn plaats. En dat is maar goed ook. want zonder al die millioenen vastzittende nijvere oesters in alle landen zouden onze leegloopers en zwervers, die waarachtig geen Zigeuners, maar uiterst beschaafde dames en heeren zijn. niet van Nice naar Egypte en van Egypte naar Sankt Moritz kunnen zwerven. Zoodat de verontschuldiging van den goeden Bercovici voor de zwerflust en de luiheid van zijn lievelingen geen verontschuldiging is, Immers: hij vergeet, dat er oesters moeten zijn en menschen, die de oostei's opeten. Neen, uit een oogpunt van nuttigheid, maat schappelijk belang, zoomin als van moraal want zij houden er wel een' op na, maar het is een heel rare . zijn de Zigeuners niet schoon te wasschen, ook al geeft men, gelijk de verliefde Bercovici, nog zoo hoog op van hun gratie, hun magnetisme, hun onvergelijkelijke muzikale talenten. van eigenschappen, die zij met de leliën des velds, met kinderen en jonge vrouwen gemeen hebben, hun aesthetische waardij. Voor hem zyn zij het zout, dat in de smakelooze brei van onze civilisatie ten minste zijn smaak nog niet heeft verloren, de vogels en vlinders, die aan een beteren tijd her inneren, toen, zooals een Calo-sprookje verhaalt, allémenschen nog vogels waren. ~ Maar zijn apologie heeft hij in den aanvang al krachteloos gemaakt, door ons met een soort kinderlijk enthou siasme mee te deelen, dat aan dit zijn geliefde volkje twee woorden t in hun overigens rijke en oude taal ontbreken, namelijk Plicht en Bezit. Niet alleen de woorden, maar ook de daaraan beantwoordende begrippen. Het is nu niets voor ons, Wij zouden het zonder plicht en zonder bezit moeten stellen! Wie het eene, niet heeft, heeft toch de andere wel. HOE VERKOOPEN WIJ PAPIER? Can My job 15 ma. Kg -. WAS th« fust thtnj Iloo <!<? Anirrikuanwltt' I'apleraroot-imlUMtrle reclame muukt. KKEDS vroeger *) vond ik in dit weekblad gelegenheidom aandacht te vragen voor de koste lijke producten welke de Ameiïkaansche papier-groot-industrie op de wereldmarkt brengt. Dat was toen de directie van t J. II. Bührmann's papiergroothandel na terugkeer van cun zakenreis naar Amerika in een harer lokalen een kleine tentoonstelling ingericht had vau allerhande daar vervaardigde drukwerken. Het grootste gedeelte ii»'zer tentoonstel ling werd ingenomen door het fabrikaat van een der voor naamste, zoo niet de v< «ornaamste Amerikaansche onderne ming op papier-ge bied: de ..Strath.niore Paper Cy. te Mittincague Mass", ??n het essentieel on derscheid tusschen dit fabrikaat en dat onzer Hollandsche papierindustrie is groot genoeg om >?!? opgetogen over te kunnen zijn. zonder nochtans aan het Nederlandsch Fabrikaat te kort te doen. I)i- Strathmore Cy. wordt in ons land vertegenwoordigd door de firma B hrmanu en aan haar danken wij dan ook ?v.-n collectie van pl.m. 10 boekjes, die door de Strathmore Cy. worden ge publiceerd en die een goeden indruk geven van de waarlijk grootscheepsche wijze. waarop' zij de propa ganda voor haar fabri kaat voert. Het gaat natuurlijk niet aan om al deze boekjes hier n voor n te signaleeren, dit ware trou wens min of meer misplaatst. Want ?velen ervan, hoezeer ongetwijfeld ook belangrijk voor bij de papierfabrioage direct of zijdelings geïnteres seerden, zijn qua drukti-erk niet zóó bijzon der, dan dat zij een .speciale vermelding zouden rechtvaardi gen. Een 8-tal echter doet dit wel, n om den inhoud, n om de uitvoering en om de opvatting. En vooral ook, omdat zij een zoo klaar beeld geven van den durf en het ruime begrip van den Amerikaanschen groot industrieel, die nog zoo hemelsbreed verschillen van die van vele zijner Hollandsche vakgenooten. * * Een der. zeer origineele denkbeelden van de Strathmore^directie was o.a. het stichten" van een fictieve ..Strathmore Town". In deze stad Iaat zij geregeld een orgaan verschij nen: The Strathmore Town News" Het boekje The Bight Place" is een uitgave van een in deze stad geves tigd hotel, The Strathmore Sun". De leuze der Strathmore Cy. is: ...Paper is part of the picture." Zy be doelt daarmede te wijzen op, de zeer belangrijke rol welke het papier kan spelen bij kleurendruk. In een 2-tal levendig gekleurde tafereelen *) zie: De Groene Amsterdammer" fan 15 Januari 1927. door Wybo Meyer wordt in dit boekje de/e bedoeling, liever: de mogelijkheid ervan gede monstreerd, If it wei*nt . for us Sdfcsmen t b« no t>ookfteepeiJ/ Als onderschrift dragen deze pren ten een variant op bovengenoemde Standaard leuze" nml.: ..Every picture is partly paper". Inderdaad is de witte kleur van het papier een onafscheidelijk deel van het tafereel. De typografie is daarbij voortreffelijk, en vormt met de vlotte vroolijke illustraties dit boekje tot een klein reclame juweel. No. 2 van Strathmore Towu News propageert de belangrijkheid van kleur. Om een goed idee te geven van de kernachtige bewoordingen, typisch Amerikaansch van stijl, waarin deze propaganda gesteld is, citeer ik hier een gedeelte van den tekst: ..Color! color! The worlcl is full of ,,If all the dresses were of one color, they would hardly be noted. It is their variety of color ! Whatmakes te Spring so attraetive? It is the coming of color into a drabworld! Whatmakes t hèoarly Fall so attractive? It's the reds and 'yellows and browns contrast ing with greens, the changing color of trees! Color! Why J What attracts the baby? Bright things ! What delights the duld? Books of colored picture» ! Colors! Why ? Becausc to the live humain being, color is so attractive that hèwants to havo it around him all the time to look at." De 2 groote prenten in dit boekje doen zien, hoe eenzelfde teekening op hetzelfde papier kan mislukken of slagen al naar gelang der gekozen kleur. Het boekje, Cockatos-papers, spreekt in zijn titel leeds voor zichzelf, het propageert een 5-tal kleurige papiersoor ten, die herinneren aan den bonten vedertooi van den kakatoe. Karakteris tiek yoör de Amerikaansche psyche is het boekje The Pioneer" met name dan om zijn tekst: Why is America the most Suceessful country in the wprld today? Because it is a pioneercountry! Teksten als de hier geciteerde mogen wellicht wat bombastisch in onze ooren klinken, men kan niet ontkennen, dat zij pittig zijn en knap copy-writers" werk. The Pioneer" heeft op den oranje. and. wencin out on & order for inslde s< omslag oeu kranige teekening in blauwgroen en rood van een huifkar, zooals de oude pioniers dit; plachten to gebruiken, do inhoud is meer nuchter, zakelijk, maai- wordt door eonige evenzeer knappe illustraties verlevendigd, zoodat toch ook dit boekje een allorsmaakvolst \ onkunstzinnig opgevat druk werk word. \ Zeven sleutels symboliseeren op don omslag van een volgend werkje «Ie 7socrots of attent ion-got t ing' zeven manieren om do aan dacht te trekken. Zij zijn: Eenvoud, papier, illustratie, versiering, typografie, kleur on druk. Al deze eigenschap pen worden achtereenvol gens aangetoond op pagina's waarop elk op zijn beurt de hoofdrol speelt. * * * De kleur van het papier ! Daarvan het groote belang aan te toonen zou men de ..hobby'' der Strathmore Cy. kunnen noemen. Hierop hamert zij onophoudelijk. This book itself suggests! By the combination of various colored papers'' Zoo luidt het elders, en het moet erkend worden dat de Strathmore-firnw. zij moge haar voortreffe lijkheid dan ook wat luid»uitbazuinen, niet werkt met holle phrasen. Wat zij beweert wordt in de hier genoemde boekjes schitte rend en afdoende bewezen. Het is alweer niet vrij van ..Amerikanisme", ^ maar het klinkt, wanneer men deze prachtige pa pieren zoo n voor n bekijkt. niettemin zeer aannemelijk wanneer wij lezen: ..If you show Strathmi>re-papei-:> tnday. yuu will sell t hem to-morrow". 3Ieii moet bewondering hebben voor de vaardigheid in het neer schrijven van pittige-pakkende slag zinnen, waarover deze hoeren beschikk.-n! In het begin dezer beschouwing sprak ik reeds over de grootscheepsche wijze, waarop deze papierkoningen reclame maken. Die blijkt, dunkt me, uit bovengenoemde boekjes dan ook voldoende. Maar ook -wees ik op de ruime begrippen, welke zij toonen te bezitten. En daarvan vindt men een frappant staaltje in een afzonderlijk boekje, waarvan de titel mij diende als opschrift voor deze bespreking: ,,Some Ideas about selling Paper." Meer dan eens wees ik in dit' week blad op de groote kracht die een reclame kan verkrijgen door toepas sing van humor in woord en beeld. De angst hiervoor is in de laatste jaren in ons land gelukkig minder groot geworden* een met caricaturen geïllustreerde brochure is geen el te groote zeldzaamheid meer. Maar toch vraag ik me af: Zou er bij ons" n gróót-industrieel te vinden zijn, die het aandurft om een boekje,als dit uit te geven? Dit boekje is een soort van vademecum voor den koopman, het werd geschreven door niemand minder dan den vice-president der Strathmore Gy.: Colonel B. A.. Franklin. ? Een zuiver zakelijk en hoogst serieus betoog dus, geschreven door een hoogst ernstig en voornaam zakenman. Maur deze ernstige! strek king was niettemin geen beletsel om het te illustreereu met eert (JO-tal caricaturen tusschen den tekst, en Col. Franklin achtte het geen gevaar voor zijn waardigheid dat op de titel pagina zijn beeltenis voorkomt in «.?aricatuur! Dit laatste vooral ge tuigt het niet van weidsche opvattin gen;" Kn ook: stemt het niet tot na denken? Het is in onze Hollandsche reclame-wereld zoo dikwijls gebleken. dat men iets eerst ging ..aandurven" nadat het buitenland voorging, l^aat ons hopen, tlat het ..moedige" voor beeld van tlezen Amerikaanschen papier-magnaat den Holland'scheii gnM»t-industrieel wat minder huiverig zal tnak'-n. In een JO-tal korte hoofdstukken behandelt do schrijver allerlei quaesties. die in elk zakelijk bedrijf voor komen f*u hij geeft tal van practische wonken en raadgevingen. Al slaan deze natuurlijk vooral op Amerikaansche verhoudingen, toch schuilt er menig verstandig woord onder, dat ook voor den Hollandschen koopman van waarde kan zijn. Het ruimtebestek vau deze beschouwing ver biedt mij er vél van aan te halen. Slechts constateer ik daarom de geniale ..flair" waarmee deze ..copywriter" zijn pen hanteert. Heel dit hoekje ademt energie en optimisme. Aan het optimisme zijn zelfs twee afzonderlijke hoofdstukken gewijd ! Zoo citeert Franklin o.m. dewoorden va ti Carlyle: ..(.?ivo me. o I'givo me the man who sings at lus wurk." Het is als vreesde Col. Franklin, dat hij reeds te lang zoo wijs vermanend sprak, als vond hij. dat het riu weer tijd werd voor een beetje ..fun". Want onmiddellijk daarop besluit hij liet boekje met een daverende caricatuur. en 'daarbij het onderschrift: ..>"ow. let's go!" .- Let5 J !? U -, l ?v ' '