DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 OCTOBER 1929 No. 2731 No. 2731 D E GROEN E AMSTERDAMMER VAN 5 OCTOBER t t ? i - ? > ki JOURNALISTIEK II. (Slot) DE couranten in ons land voeren een zwaren concurrentiestrijd om hetzelfde publiek en zij letten daarom nauwkeurig op hetgeen elke concur rent doet. Heeft iets nieuws succes, dan wordt het óf onmiddellijk nagedaan, 6f in hautaine minachting ge negeerd totdat, als het nieuwe wer kelijk in een behoefte blijkt te voor zien, plotseling ontdekt wordt, wat anderen reeds maanden van tevoren wisten en toepasten. Niet de vraag, wat vind ik voor mijn lezers noodig, doch ..wat doet mijn concurrent" bepaalt tegenwoordig in hoofdzaak den inhoud van de couranten. Welk standpunt natuurlijk niet het juiste is, maar dat weer eens het bewijs geeft van het gebrek in de leiding, die het aan zelfbewustheid ontbreekt, of die door een teveel aan zelfbewust heid zoo los geraakt is van wat in de menigte leeft en bloeit, dat zij niet meer in staat is een nieuw gebruik op de volle waarde te schatten. De geschiedenis van ,.het belangrijkste nieuws" en van de illustratie spreekt hier boekdeelen. Hoe het komen kon, dat de re dacties zoo ver van haar lezers kwa men te staan? De oorzaken kunnen velen zijn. maar zou als een der voornaamste niet genoemd moeten worden, dat te veel vergeten wordt. dat de journalistiek een vak is. dat studie behoeft, studie van den menschelijken geest en van de maatschap pij in al haar geledingen? Journalistiek is een vak, zou zij eigenlijk niet meer een wetenschap zijn? Een wetenschap, die ons leeren moet op welke wijze de menschen in den loop de jaren hun kennis tot zich hebben genomen ? Als leidende journalisten dit meer inzagen, dan zouden zij weten, dat de tijd van studie-alleen-in-het-studeervertrek voor bij is. Zij zouden dan Weten, dat de courant niet meer uitsluitend in de rustige huiselijke atmosfeer gelezen wordt, maar dat de haast van dezen tijd meebrengt dat trein en bus en auto en tram de plaatsen zijn gewor den, waar kennis van de courant op den lezer moet overgaan. En velen weten dit niet, want als zij het wisten, hoe zou het dan te verklaren zijn, dat zij de gedegen studietoon van de rustige atmosfeer leggen in een beschouwing, die tijdens het zich vlug verplaatsen tot zich 'genomen moet worden? De tijden veranderen en de men schen met hen (moet het eigenlijk niet andersom zijn) maar de couranten zijn in betoogtrant veelal niet ver anderd. '*? * ../' '?' Zou tengevolge van die verandering ABONNEMENTSPRIJS van ,,De Groene Amsterdammer" per jaar, bij vooruitbetaling franco per post: Voor Nederland \ . . f 10. NedL-Indiëp/mail . 13.50 ,. p/zeepost i, 10. ab. binnen Europa ,, 11.50 uitgezonderd: Engeland-Italie- l Zwitserland. . j " ., Amerika . . . . ,. 13.50 ZuJd-Afrika» . . 11.50 Postgiro No. 72880 Gemeentegiro , G. 1000 ook het ver volgartikel in het dagblad niet uit den booze zijn? Niet in een periodiek met grooter tusschenruimte van verschijnen, omdat de opzet bij het lezen daarvan zoo geheel an ders is, maar in een courant, waarvan het lezen vaak geschiedt uit een soort vrijwillig opgenomen, dure plicht om op de hoogte te willen blijven. Daarentegen geschiedt het kennis nemen van wat in een week- of maand blad staat, volkomen vrijwillig. En stellen wij de onrust bij het lezen van het dagblad voorop, wiezal dan de rust vinden om een serie van een half dozijn, ja zelfs van een dozijn en meer artikelen regelmatig tot zich te nemen. Vormt elk artikel een afgesloten geheel, zoodat het gelijk is aan een afzonderlijk hoofd stuk van een groot verhaal, dan staat de zaak eenigszins anders. * * * Het bovenstaande is niet geschreven met onvriendelijke bedoeling, doch als een poging om'aan te geven, wat couranten en lezers uit elkander doet drijven. Het uitwerken van dit vraag stuk zou echter een ruimte vorderen, die ver over denrmaat van'dit week blad heen rijkt. Er zou heel wat te zeggen zijn over de psychologie van de menigte, over het gebrek van de kunst van lezen, over de ontwikke ling van de redacties, over de onmacht een niet te eenvoudig vraagstuk van algemeen belang er bij het publiek in te krijgen, over het lappendeken karakter van vele bladen, over kop bladen, die. hoe goed ook in opzet, nimmer volkomen kunnen voldoen aan plaatselijke behoeften, en over nog zooveel meer, dat, in de dagen dat alleen naai- directe baten gekeken wordt, de moeite van het bestudeeren niet meer waard schijnt te zijn. Wat toch zoo verkeerd is, want het herstel van den band tusschen cou ranten en publiek is alleen via deze studie tot stand te brengen. Maar zoolang dit niet geschiedt zullen wij bladen houden, die het nieuws verkoopen, zooals een ander komkommers of kruidnagelen, zal de courant aan de conservatieve zijde meer en meer vervelend worden en aan de andere een nóg grooter samen stel van meeningen van personen, van wie verreweg het grootste deel van de lezers nimmer heeft gehoord, maar wier meeningen, sedert voor buitenlandsche kopstukken het schrij ven van artikels een industrie en waarschijnlijk een goedbetaalde in dustrie is geworden, via persbureaux voor luttele kopeken te betrekken zijn. Dit ontslaat de redacties tevens van het geven van een eigen meening, P ^1 in het gelaat verdwijnen B) spoedig door deze des avonds met wat PU ROL in je l wrijven en door zich's morgens l te wasschen met warm water en l gewone zeep of beter nog met l Purolzeep. 't Voldoet iedereen. wat tegenwoordig als een soort*;vau verdienste schijnt te gaan gelden. Het zou verkeerd zijn te meenenv dat er geen bladen meer gevondeit. worden, waar de exploitatie de jour nalistiek nog niet overvleugeld heeft. Als rustpunten in een branding staan hier en daar, waar gesteldheid van, streek of provincie het gemakkelijk maakt, nog redacties met voldoende' zelfbewustheid en eigen meening on* zich niet door een concurrent te laten voorschrijven wat geschreven, gedaan en gelaten moet worden. Maar groot is hun aantal niet en als daar slecht» even, door welke oorzaak ook, de voeling met den lezer verloren gaat, dan kan het niet anders of de exploi tatie moet op den voorgrond treden. h- Zooals zij al te veel op den voor grond is getreden, door het ontbrekeix van een sterke, van een waarachtige journalistiek, m ? pj C. M. GEREED. Demisaisons moderne vischgraat dessins 45.- 75.Regenjassen Waterproof, Gummi . en Loden 25.- 65.Herfst-Costumes nieuwste kleuren en v dessins 35.- 85. uitgebreide sorteering Jongeheeren- en Kinderkleeding Uitsluitend prima kwaliteit Billijke prijzen Geopend tot 6 uur Zaterdags tot i o uur Amsterdam 184 tegenover Bcurspass.igc. Radio en Grammofoon Ingemaakte Muziek door Lou Lichtveld DE snelle ontwikkeling, welke de belangrijkste uitvindingen van de Wtste eeuw hebben doorgemaakt, doet ons bijna altijd de historie van hun moeizaam tot-stand-komen, en de legende van oude uitvindersdroomen over het hoofd zien. En toch is dat een ondankbaarheid tegenover het voorgeslacht en het ignoreeren van een waarlijk poëtische zijde die ook de meest nuchtere en practische uitvindingen van dezen tijd bezitten. De huidige belangstelling gaat naar het wetenschappelijk aspect, en wij zien daarbij over het hoofd, dat juist de poëzie altijd de trouwste dienares der inventieve wetenschap geweest is. Geen uitvinder die niet begon 'met een fantast te wezen, en geen fantast wiens droomen niet gevoed worden door die andere, ontastbare werkelijk heid welke poëzie heet. Zoo is er ook stellig een poëzie, welke haar gewichtig aandeel heeft gehad aan de stoute uitviridersdroomen waaraan wij een 700. volmaakt en verbreid instrument als de grammo foon hebben te danken. Het spreekt immers vanzelf, dat een Cros, een Edison, een Berliner niet zoo maar op zekeren dag den inval kregen een instrument te maken dat alle aardsche geluiden kon vastleggen en weergeven. Zij waren slechts de geniale verwezenlij kers van een droom, die reeds eeuwen vóór hen door poeëten en fantasten gedroomd werd. En' men zal het wel eigenaardig vinden, dat een van die eerste fan tasten een nuchtere Hollander, waar schijnlijk een Amsterdammer was. * * * Op den 23sten April van het jaar 1032 liet namelijk een zekere kapitein Vosterloch, een ondernemende zee vaarder van het slag van Barends, Houtman, en Bontekoe, uit Am sterdam, een correspondentie aan de Courrier véritable" toekomen, waarin hij vertelt gepasseerd te /ij n par un destroict au-dessoubs de celuy de Magellan et de celuy du Maire." en in die antarctische landen men schen te hebben gevonden, die terwijl ze niet schrijven konden, de kunst verstonden hun woorden te laten op zuigen door een soort van sponzen. Die sponzen werden dan bij wijze van brief verzonden, ? en de ontvanger behoefde ze maar zachtjes uit te wringen, om weer precies de woorden te hooren die dagen geleden tegen zoo'n spons gesproken werden. Waar-de brave kapitein Vosterloch als een echte bereisde Itoel ook nog vertelt dat de mannen van dat land 'er blauwachtig, de vrouwen er zee groen uitzagen, daar behoeven we er niet aan te twijfelen dat opgemelde grammofonische sponzen alleen maar in zijn verbeelding hebben bestaan. Maar die verbeelding heeft hij zoover uitgewerkt, dat hij ook nog wist te vertellen, dut die zonderlinge lieden hun fijnste sponzen naar ..het chro matische eiland" zonden, en ze daar met de muziek uit allerlei instrumen ten lieten vullen, ongetwijfeld tot meerder divertissement tijdens de lange poolnachten. Dolle droomen.... natuurlijk; en toch spreekt nog geen kwart eeuw later, de poëet Cyrano .de Bergerac in zijn boek over de wonderlijke landouwen van de maan over een doos, waarin zich iets van metaal bevindt. niet ongelijk aan onze horloges. Deze doos is een wonderlijk boek: wanneer men wenscht te lezen, draait men de wijzer of de naald op het bedoelde hoofdstuk, en aanstonds hoort men, als uit de mond van een mensch of als uit een muziekdoos al de verschil lende klanken die de taal der maanbewoners vormen. Gelijk men weet. heeft ditzelfde boek van Cyrano tot grondslag gediend van Jules Verne's Reis naar de Maan." Die reis is in werkelijkheid nog steeds niet gemaakt; maar het toestel dat onze poëet zich op die verre planeet verbeeldde te zien. bestaat thans inderdaad in duizenden exemplaren, met een mechanisme als van een horloge," en een naald die men maar op het verlangde hoofd stuk behoeft te zetten." * * * Een eeuw voor Cyrano heeft Rabelais het bij monde van Pantagruel reeds gehad over bevroren woorden," die hoorbaar werden wanneer men ze smolt, en na Cyrano heeft menigeen ook gefantaseerd over mechanische menschen en sprekende machines. Het eind van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw hebben verschillende machinerietjes gekend, die8> woorden en muziek weergaven. Het verzinsel van Cyrano werd echtev niet verwezenlijkt, en aan de nog stoutere verbeelding van kapitein Vosterloch, het vastleggen en reproduceeren van gesprekken en van muziek, werd in het geheel geen Wetenschappelijke aandacht meer ge schonken. Maar wie zal het zeggen, langs welke onnaspeurlijke wegen al deze droomen van mensch op mensch, van geslacht op geslacht overgingen, n geheel onderbewust misschien de eerste sti mulans werden, welke de groote uitvinders tot hun eerste probeersels aanzetten? , In 1807 reeds slaagde de engelsch»; natuurkundige Young erin, geluids trillingen op een draaiende cylinder zichtbaar te maken; vijftig jaar later vindt een gewone typograaf. Scott, een toestel uit, dat allerlei klanken noteeren kan door middel van een sound-box. gebouwd in over eenstemming niet de bouw van ons gühoor-orgaan. Xog twintig jaar later maakt de Franschman Charles Cros een machine, waardoor hij de geluids trillingen niet alleen op een draaiend** cylinder noteert,maar waardoor hij liet genoteerde ook weer in geluiden kan omzetten. Hetzelfde jaar echter. 1877, het gulden jaar van de grammo foon, neemt Edison zijn eerste patent.' met tusschenpoozén van enkele maan den gevolgd door nieuwe patenten. betreffende het essentieele van de huidige grammofoon, 't Is als het langzaam ontwaken xiit een lange, wonderlijke droom geweest. Maar het weervinden van een werkelijkheid, waarin thans, weer ren halve eeuw nadat Edison begon, déstoutste episode van die droom van ingemaakte muziek wordt over troffen door de volmaaktheid^van het moderne instrument. Een blijde Boodschap door Wybo Meyer Een moderne typografie bij de P.T.T. Amsterdam?Batavla door d« lucht HET drukwerk der Xed. Posterijen steekt, sinds een aantal jaren reeds, gunstig af bij dat der andere staatsbedrijven door zijn goede ver zorging. Een verschijnsel waarachter wel de invloed mocht worden onder steld van een der hoofdambtenaren, tevens, pionier voor het schoone boek: Mr. J. A. van Royen. En deze onder stelling wast tot zekerheid, nu wij het propagandaboekje ontvangen dat door het Hoofdbestuur der P.T.T. in samenwerking niet de K.L.M, wordt uitgegeven ter bevordering van het luchtpostvervoer met de Indi vliegtochten. Aan het goede inzicht dat het P.T.T. drukwerk tot heden kenmerkte paart zich in dit boekje een nog veel belangrijker eigenschap: Durf, Feitelijk zat er al durf in om te breken met den officiëelen sleur, waaronder ook het uiterlijk van het Rijksdrukwerk te lijden heeft, om in het dorre proza daarvan wat poëzie" te brengen. Maar in dit boekje zou men bijna kunnen spreken van overmoed". Ik kan mij X'oorstellen, dat streng ..geconserveerde" ambtenaren er lichtelijk van ontsteld zijn. Wellicht was er de gedachtenassociatie met den koenen moed der Juchtvaarders, misschien ook die niet de frissche atmosfeer der hooge vrije luchten, het doet er niet toe. Hoofdzaak is dat wij hier een in alle opzichten voortreffelijk en weldadig frisch aandoend drukwerkje vóór ons hebben, oer-modern in den allerbesten zin. expressionistisch, ja, maar als zoodanig dermate sterk beheerschfc dat het op voorbeeldige wijze be antwoordt aan zijn practische be stemming. ? Het is al menigmaal gebleken, dat architecten -juist architecten ook op het gebied der typografie verras sende prestaties leverden, het blijkt ook hier. De verzorger van dit boekje, de architect P. Zwart te Wassenaar, maakte een zeer gelukkig gebruik van de nieuwste toepassingen der typo grafie, de ..schuine lijn", het weglaten van hoofdletters in den tekst, en de combinatie van zetsel met foto's. De druk in 2 kleuren: zwart en rood, .was hem zeer behulpzaam bij het accentueeren van den klemtoon. Maar hij bediende zich hiervoor van nog een tweede middel, dat een .ongemeen krachtige suggestieve uitwerking had. Hij verdeelde de bladzijden in tweeën, ? >p de linkerhelft zette hij den tekst, op de rechter korte, kernachtige gezegden. .Sommige dezer laatste werden gezet in een steeds grooter wordend type, hierdoor ontstond een effect, dat men ook kent van de expressionistische film: liet geeft den toeschouwer het absolute gevoel alsof eeh steeds luider klinkende- stem hem de woorden toeschreeuwt. Deze climax heeft -ee» zeer merkwaardige invloed op deu lezer, men ontkomt niet aan desuggestie ervan en er is geen twijfel of de blijvende impressie op het be wustzijn komt op deze wijze vél sneller tot stand dan bij een normaal gezette tekst." Een frappant voor beeld hiervan levert blz. 2. De drieonder elkaar gezette woorden regelmatig v e i l i 9 snel zwellen op u aan, men ziet ze niet slechts, men hóórt ze heel duidelijk. Ook blz.' 3 is zeer suggestief door deherhaling van het woord ..én". 'O, Een prachtige vondst had Zwart op blz. 8, waar hij 9 in rood gedrukte woorden op twee verticale rijen schuins onder elkaar zette en ze door zware zwarte strepen nog accentueerde Ik zou willen weten of hij hier geïn spireerd werd door een z.g.n. flottilje vlucht van een groep vliegtuigen, het zou mij niet verwonderen, »i/j althans gaf dit onmiddellijk deze associatie. Het is alles van een in hooge mate verrassende frisehheid en doelmatig heid, ook het hard blauwe halve omslag, waarnaast op 't witte papiev in een rooden cirkel een foto-kaartje van Indie en diagonaal in vette letters eronder de vraag: Ook pust van Vf Het botkjt.v heeft n zwakheid: de tekst op de linker-helft der blad zijden leest niet prettig, is te onrustig voor 't oog. Ook dit schrijf ik toe aan 't feit. dat de verzorger een architect is, daardoor een open oog had vuoide ..groote lijnen" van zijn typo grafisch bouwwerk, maar niet 'i-u 'dezelfde mate 'voor de .kleine détails. De afwezigheid van hoofdletters is hier bepaald hinderlijk. Zij zouden in den bladspiegel een gunstige speling hebben-gebracht, ware h«»t slechts bij het begin van elke alinea. POLROGER&C^ LE CHAMPAGNE EN VOGUE JAGER GEPL1NGS HAARLEM i" ! il ili UI' l li l > ? i! n