.f1 ? ? ' '«' * . a j. DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 OCTOBER 1929 No. Het conflict tusschen China en Sowjet-Rusland door Dr. Jan Romein Kunstzaal van Lier Rokin 126 Amsterdam, Oostertche & Europeesche antiquiteiten Oude en Modarne schilderijen en plaetieken Negerkuntt A Ethnographlca GRENS TUSSCHEN 5OWJET-HUSLAND EN CHINA irkoet» I* Iets uit Ac geschiedenis van den Chineeschen Oostcrspoorweg EEN enkele blik op het nevénstaande kaartje is wel voldoende om den lezer met de bij benadering juiste ligging van den ChineeschenOosterspoorweg', waarover het sleepende conflict tussehen China en Sowjet-Rusland loopt, op de hoogte te brengen, maar zijn overweldigende beteekenis kan daardoor nog pas vaag tot zijn bewustzijn doordringen. Tot recht begrip van dit conflict is echter een voorstelling van die beteekenis onvermijdelijk en daarvoor is het weer noodig, naar den schrijver dezer regelen uit eigen ervaring gebleken is. om althans met de hoofdzaken van de geschiedenis van den spoorweg want ook die hebben hun geschiedenis en vaak. als in dit geval, een zeer belangrijke eenigermate vertrouwd te zijn. Alvorens dus tot de behandeling van het conflict zelf over te gaan, zullen wij een weinig in de ^historie terug moeten en wel tot het jaar 18915. Het was in dat jaar toch, op 8 September dat tusschen den Chineeschen gezant Sjoe Kingtsjen en de Russisch-Chineesche Bank de overeenkomst tot stand kwam. waarbij Rusland van den Chi neeschen Keizer de concessie verkreeg tot den aanleg van genoemden spoorweg. De kans. die Rusland al lang had afge wacht was schoon. China was door Japan verslagen (1894 1895) en Rusland had China bij de vredesonderhandelingen den dienst bewezen het op dringerige Japan uit het schier eiland Liautoeng te weren. Voor wat hoort wat en Rus land verkreeg liet begeerde: daarom begeerd, omdat de nieuwe spoorweg, in de buurt van Tsjita bij Kaidalow de bestaande Trans-Siberische spoorlijn verlatend, een ''veel gemakkelijker en korter ver binding mét Wladiwostok tot stand zou brengen, liet ver schil j tusschen de oude, netjes om de Chineesch-Russische grens heen loopende spoor lijn en de geprojecteerde be droeg niet minder dan (i40 K.M., gelijk een des betreffend artikel in ..The Times" aangeeft. En wat, afgezien van dit. bijna onberekenbaar groote economische voordeel de. beteekenis voor Rusland van die korte baan zou zijn. leert ons reeds de naam van het eindstation, want Wladiwostok betéekent beheerscher van het Oosten". Voor militaire doeleinden was er in het tsaris tische Rusland altijd wel geld, al was het dan niet altijd Russisch, maar meestal Fransch geld, en zoo waren de 320milliot;n goudroobel (l gr'bl. =» / 1.90) spoedig bijeen en mochten 'de Chineezen het resteereiide staartje van 5 millioen taëls bij leggen. De spoorweg kwam er, maar het plan was oor spronkelijk zelfs nog grootscher opgezet, dan'men nu vermoeden kan. Twee jaar later in 1808 werd er namelijk nog een aanvullende overeen komst gesloten, waarbij Rusland het recht ver leend werd binnen 25 jaar nog een zijspoor aan te leggen, die ergens van den Chineeschen-Ooster spoorweg af takkend, dat punt het werd Charbin (Harbin) -*- met Port-Arthur (Dairen of Dalny) zop verbinden. Ook die spoorweg kwam tot stand, maar na den oorlog tusschen Rusland en Japan ging de buit voor Rusland verloren. De Zuid-Maritsjoerijsche Spoorweg werd Japanse h en bleef dat we komen bij de behandeling van het conflict daar op terug tot op dit oogenblik. Zoo bleef de toestand, tot in 1917 het tsarisme ineen stortte en de bolsjewiki de macht grepen. Tot voordien was de Chineesche-Oosterspoorweg practisch als een onderdeel van de Russische staats spoorwegen behandeld. Afdeelingen kozakken hadden hem bewaakt, alsof hij over Russisch gebied liep. Na 1017 waren we echter getuige van een dier in het leven der volken al te^zeldzaine momenten, dat een groot Rijk min of meer vrij willig en althans principieel van zijn rechten op anderen dan zijn onderdanen prijsgaf. SowjetRusland vernietigde zijnerzijds de eenzijdige ver dragen met China en stelde in 1919 ook een ander beheer voor den spoorweg voor. Het deed dit, om te doen uitkomen, hoezeer het in beginsel een andere houding dan de andere mogendheden tegen over de koloniale en half-koloniale volken innam en in'de hoop, dat dit verschil aan de nationalisten \ V % R Sjafhalien *^ KaideloW «*? C Hl .-, >s->oEKije.;j %'"'*?fV .^Charbin $1 A '""'"f"*"^ ? uit het Zuiden niet ontgaan zou. Volledig afstand van den spoorweg deed het echter niet de uitleg van de desbetreffende stukken in dien zin. is on getwijfeld valsch en kon het ook niet, van wege de groote economische belangen, die aan. het bezit ervan verbonden waren. En aan het bezit nog niet eens zoozeer, als wel aan een richtig beheer, waartoe de Russen de toenmalige Mantsjoerijsche regeering en terecht niet in staat achtten. De regeling evenwel, die in 1924 eerst, prin cipieel, in Mei en uitgewerkt in September van datzelfde jaar tot stand kwam, was zoo liberaal mogelijk. We vinden in onderdeden afwijkende opgaven, maar zij kwam in het algemeen hierop neer: er zou een raad van tien directeuren benoemd worden, vijf Russen en vijf Ghineezen, onder voorzitterschap van een der vijf laatsten. Boven dien zou er een raad van vijf auditeurs zijn: drie Russen en twee Chineezen.waarvan er n. weer voorzitter zou zijn. Het dagelijksch beheer zou berusten bij een Russisch hoofdingenieur, met twee ingenieurs onder zich, waarvan er weer n een Rus, en de ander een Chinees zou zijn. Bij de lagere posten was de verdeeling, naar het schijnt, deze, dat overal Waar een Rus aan het hoofd zou staan er direct onder hem een Chinees zou staan en om gekeerd. Men kan deze regeling een zeker theoretisch constructie-achtig karakter verwijten en opmerken, dat er genoeg ervaring van zulk soort uitgedachte regelingen bestond, om niet te weten, dat het zóó te eeniger tijd mis zou loopen, maar dat verandert niets aan het feit, dat Rusland hier een overwegen de positie vrijwillig heeft prijs gegeven en in de overeenkomst kennelijk naar een modus vivendi" heeft gezocht, waardoor de krenking van dien Russischen spoorweg op Chineeseh gebied zou worden weggenomen en het beheer toch van dien aard zou zijn, dat er zoo iets als een functioneerende spoorweg overbleef. Die ernstige wil blijkt boven dien ten overvloede uit het feit, dat de overeen komst ook nog bepalingen inhield, waarbij allegrondbezit van den spoorweg, in. du buurt van. Charbin en elders, zonder verdere schadevergoe ding aan China werd teruggegeven, waarbij deinkomsten, zonder aanzien van het van weerszijden in den spoorweg belegde kapitaal, in twee gelijke porties zouden worden verdeeld en waarbij ten slotte Rusland beloofde, dat do heele spoorweg zestig jaar na zijn aanleg in vollen eigendom aan de dan bestaande Chineesche regeering zou overgaan, zonder schadevergoeding of welke andere betaling aan Rusland ook. Dat de regeling in de praktijk niet voldeed. bleek al spoedig, en het is juist daarom docr-endooi- verkeerd, want veel tesimplistisch, het voor te stellen. ? alsof de overval van den l Oden. Juli j.l. een uiting is van het Chineesche nationalisme, dat geen dag en geen uur katt wachten, vóór het alle Chi neesche kiekens onder zijn. Chineesche vleugelen heeft. Integendeel: Tsang - tso - Ha heeft in de af ge loopen jaren al het mogelijke gedaan om, met behulp van ,,witte" huur lingen, den Sowjetambtenaren van den spoorweg het leveix zuur te maken, en het is niet zonder belang met Brailsford, een critisch, maar .ten, slotte gematigd beoordeelaar in zijn desbetreffend artikel (in. .,The New Leader") er aan toe te voegen, dat het uitgesloten ? moet worden geacht, dat deze/ toetsjoen, hoe machtig ook, de rechten van een machtigen nabuur zoo met voeten kon treden, als hij gedaan heeft, zonder den stillen steun van andere mogendheden, wier be langen ter plaatse tegen de * Russische in- druischten. Dat soortgelijke be moeiingen ook in het conflict van nu een rol spelen '??en er zijn gevaarlijk karakter aan geven, hopen wij in een slotartikel duidelijk te maken. Nieuwe Uitgaven, Catalogus van Oude boeken over Plaatsbeschrijving1 van Nederland, in 't bijzonder van 's-Gravenhage* Van Stockum's Antiquariaat, 's-Gravenhage. De Ingewijde. Enkele indrukken van een groote ziel door zijn leerling. N .V. Theosofische Vereenigings Uitgevers Mij. Wat zullen we eten'i ,J\Jenit'a voor alle maanden van het jaar. Gorinchem, J. Noorduyn en Zoon. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER & Co. M ?« M DEN HAAG *? ?* *?, AMSTERDAM - ARNHEM Verz*. van Tentoonstellinggoederen No. 2731 il DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 OCTOBER 1929 Een oude Spaanse Comedia in nieuwe Nederlandse verzen door Prof. Dr. G. F. A. van Dam VAN Italië, Duitsland en tal van andere landen, waar veel toneelstukken geschreven worden, kan men toch niet zeggen dat zij een eigen dramatiese literatuur hebben. Zelfs van het vaderland van Shakespeare mag niet beweerd worden dat liet een eigen toneel heeft in die zin, dat het kan bogen op een dramatiese traditie, op een kontinue veeks van stukken die naar een zelfde, bepaalde formule zijn gebouwd. In de moderne wereld kunnen alleen Frankrijk en Spanje als echte toneellanden gelden. Het Nederlandse beschaafde publiek is met de -Franse dramatiese literatuur wel min of meer vertrouwd. Het nationale drama van Spanje i.s in ons land nagenoeg onbekend. Dat is vroeger anders geweest. In de 17de eeuw ?werd het Spaans veel algemener beoefend dan nu het geval is. Vooral na 1(550 ongeveer zijn heel veel Spaanse comcdia's in het Nederlands vertaald en ook m onze schouwburgen opgevoerd. Maar met het verdwijnen van de politieke en ekonomiese betekenis van Spanje verdween in de loop van de ISde eeuw de belangstelling voor de studie van de Spaanse taal, die eerst in veel jonger tijd hier. evenals overal elders, is ontwaakt door de snelle groei van de Zuidamerikaanse republieken. Het is een verheugend verschijnsel dat met de wassende interesse voor de ekonomiese betekenis van de hele Spaans-sprekende wereld, die natuurlik vooral uitgaat van onze handelscentra, tans lang zamerhand ook de belangstelling ontwaakt voor de Spaanse kunst en voor de Spaanse letterkunde. Nederlandse lezers die door de 17de- en 18deeeuwse vertalingen van de cotnediu's met het .Spaanse toneel zouden willen kennis maken, zouden .wel een heel povere indruk krijgen en zeer teleur gesteld worden. Die oude vertalers immers, die zich bovendien dikwijls van Franse overzettingen bedienden,- hebben niet alleen vaak de tekst niet of slecht verstaan, maar wat veel bedenkeliker is. ze begrepen de geest van de Spaanse comedja niet en de schoonste en heerlikste kunstwerken van Lope de Vega en Calderón kwamen uit hun handen als geraamten, waaromheen men zelfs niet met de grootste moeite de rijke vormen van het origineel kan fantaseren. Tans wordt aan het Nederlandse publiek van een van de beroemdste cotned'm's van Lope de Vega een vertaling voorgezet van Dr. CV. C. van 't Hoog l). In een Inleiding waarin hij spreekt over de dichter en zijn werk in het.algemeen en over hét stuk El C a s t i g o sin V e n g a n z a in het biezonder, geeft dévertaler blijk thuis te zijn in de omvangrijke Lope-literatuur. En de vertaling zelf verraadt niet alleen een behoorlike kennis van de vreemde taal en een'ernstige bestudering yan Lope's tekst, maar men voelt voortdurend dat hier geen gewone vertaler aan het werk is. Deze vertaler is zelf dichter, die eigenlik herschept. herzingt, in Nederlandse verzen na-dicht wat Lope eens schreef. E l 'C a s t i go sin V e n g a n z a is een typies Spaanse comed'ni. D&'.'rnnwdin die. in het begin der 17de eeuw opgekomen, de hele eeuw beheerst en op het Spaanse toneel nog steeds haar invloed doet gelden, is een toneelwerk dat de genres en. de stijlen, die in de Oudheid en in de moderne tijd sedert de Renaissance zo streng gescheiden werden. vermengt: het tragie.se met het koniiese, de ernst met de luim. De vader van dit nationale drama van Spanje is Lope Félix de Vega Carpio (1502 1035). Als alle Spaanse auteurs was hij een pblygraaf, maar een die al zijn landgenoten in vrucht baarheid overtroffen heeft: hij heeft 1.800 comedia's geschreven, waarvan er 42(3 voor het nageslacht zijn bexvaard. Lope heeft eens in zijn leven, zij het zijns ?ondanks en op zeer schertsende toon, over zijn comedia'a getheoretiseerd, daartoe uitgenodigd door de literaire Akadejnie van Madrid, aan wie hij zijn beroemde Arte nüevo de . hacer comedias en este tiempo (1608) (Nieuwe kunst om comedia's te maken in deze tijd) opdroeg. Deze Arte huevois een korte dramaturgie, waarin Lope aldus redeneert: in de tegenwoordige .tjjd kan men het tragiese en het komiese niet meer MacDonald in Amerika Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek Hoover: Ik wil wel een partijtje met je spelen, maar dan met hetzelfde handicap!" scheiden. Do klassieke regels, in Frankrijk zo in ere, zijn welachtenswaardig en men moot ze ook zeer hoogachten, maar het Spaanse publiek wil er niet van weten. Lope gooit ze dus over boord. Eenheid van handeling is nu eenmaal noodzakelik: episodes die de ontwikkeling verwarren, moet men vermijden. Ze zouden immers de aandacht van.de toeschouwer slechts vermpeien. Maar de eenheid van tijd wordt er aan gegeven. Door haar willen déSpanjaarden niet gebonden worden: eenmaal in de schouwburg willen zij dat men hun in twee uur een geschiedenis speelt die begint met (Jenesis en eindigt met het Laatste Oordeel. Heeft de toneeldichter zijn stof gevonden, zegt Lope. clan moet hij zijn stuk eerst in proza schrijven (hij zelf heeft dit stellig zelden of nooit gedaan: hij schreef de tekst bnraiddellik in verzen) en het daarna in drie bedrijven .verdelen. Vroeger had de coHicd'm vier akten, maar toen was ze nog in haar kindsheid en als een kind liep ze op handen en voeten. Het is duidelik dat dit Spaanse nationale drama wel zeer verschilt van hot Frans*?, maar in n opzicht komt het met het toneel van Racine en Corneille overeen: Lope beveelt met de grootste nadruk aan de ontknoping van de coniediu niet te laten doorschemeren vóór het midden van het derde bedrijf. Want merkt liet publiek waar de toneeldichter heen wil. dan verliest het zijn belangstelling, luistert niet meer en loopt naar de uitgang. De versifikatie van liet Spaanse drama ver schilt door zijn rijke gevarieerdheid buitengiwoon van de eentonige versvorm vp.n de Franse drama turgen. Woordspelingen, en dubbelzinnigheden beveelt de psycholoog Lope zeer aan. omdat het volk er op gesteld is. daar iedere toeschouwer immers gaarne meent dat hij alleen de akteur begrepen heeft. Wie uit 42<5 toneelstukken er een moet kiezen om dat als een goed exempel van de soort anderen voor te zetten, heeft geen gemakkelike taak. Hij loopt gevaar zich bij zijn keuze te vergissen. Het was niet gelukkig voor Lope dat de Heer Fr. Smit Kleine ? aan het einde der vorige eeuw ons met de grote Spaanse dichter wilde doen kennis maken door C o I u m b u s, een bewerking van El N u e v o mu n d o d e s c u b i e r t o por Gristóbal C olón, een van de meest verwarde en dramaties zwakke stukken van de Fénix, zoals zijn tgdgenoten hem noemden. Dr. Van 't Hoog is veel gelukkiger geweest in zjjn keuze: E l^C a s t i g ojs i n V e n g a n z a (l 03 1 ) is een toneelwerk uit de laatste jaren van dédichter, de beste van zijn glorievolle artistieke loopbaan. Het is een, van die sublieme werken van het oude Spaanse theater die zich. zij het helaas in enigszins gewijzigde vorm. tut heden op het repertoire van de Spaanse schouw burgen hebben weten te handhaven. Op Lope's mooie vrouwekarakters, op voor de historicus aardige kwesties' als die van de zinspe lingen op de mysterieuze dood ran Don Carlos. d«ongelukkige zoon van Filips II. kunnen we hier niet ingaan en moeten we de belangstellende lezer naai de vertaling van Dr. Van 't Hoog verwijzen. De vertaler heeft geen kans gezien in het Neder lands iets van de Spaanse Versifikatie te behouden. Hij gaf de voorkeur aan het vijfvoetige jambies»» vers. Maar belangrijker dan de uiterlike vorm U de geest van de corner! 'ut. die deze vertaler uit stekend heeft gevat in ieder opzicht, ook wat de rol van de komiesc figuur, de graci'os'O. betreft. Dr. Van 't Hoog stelt zich voor een hele reek* van Lope-vertalingen te maken. Wij wensen hem van harte toe dat zijn onderneming gesteund mag worden door de belangstelling van het Nederlandse publiek en op den duur. naar we willen hopen. ook door do.direkties van onze toneelgezelschappen.1) Loi'ie (Je TVf/o, De Kastijding zonder (El C<i*ti(to sin re nfja ><:«). «»/ hctSiwanschiHhct Xedcrlandecb nrcryvbrticht door Dr- <!. C. vnn-'t Hocg. X.]'. H. D. T jee uk Willink en Zoon, DEN HAAG AMSTERDAM ROTTE R D A M REISDEKENS VOETZAKKEN VAC H TEN V E L L EN ZICHTZCND l N Q C N FRANCO DOOR GEHEEL NEDERLAND i:' l '?_ K «il 1 tl