, t ; * S? 1 f' -JS JDB GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 OCTOBER 1929 No. 2731 PARIJSCHE NOTITIES door L. J. Jordaan Fortlnbras NOG is de doodstrijd van den Europeesehen Hamlet niet aangevangen en reeds betreedt de -veroveraar uit het Verre Westen het tooneel: Enter Fortinbras".... wilszeker, sterk, jong! Voorjaar 1018 zond hij zijn eerste avantgarde niet vliegtuigen, tanks en gasmaskers en mi is hij zelf daar in sightseeërs en uilenbrillen: de verovering wordt voortgezet niet meer door chloor en handgranaten, maar bij wege van sensatiestukken en Paramountfilms. En even zeker als in 191H, zal ook nu de strijd snel en onverbiddelijk door den jeugdigen, nog niet den last van eeuwen cultuur torsenden Fortinbras gewonnen worden. Alles voor het nog ongebroken oog van den over wonnene, wiens lot het schijnt te zijn. den triomf van zijn tegenstander bij levenden lijve te moeten aanschouwen: ..Absent thee Irom 1el(c\iy a ichile, And in this har*h icortd dratc thy breath in pain..'' Zoo dreunt dan Parijs,het voornaamste gevechts front, van den tred der legioenen in plus-fours en daveren de music-halls van de frenetieke uit gelatenheid der jazz-bands. Het jonge Frankrijk heeft reeds met huid en haar gecapituleerd: het verving in zijn woordenboek ..l'amour" door ..sport", draagt U.S.Xavy-caps en laat zich de schoudei-s opvullen onder bontgekleurde pullover's. De oudere generatie kampt kaïnpt in vertwijfeling.... Wat zal zij in dezen hopeloozen strijd aanvan gen? /ij doet, wat men tegenover het erkend onaf wendbare .pleegt te doen: zij schrijft enquête's uit! Het Fransche tooneel met zijn glorierijke traditie ziet zich dit jaar bedreigd door niet minder dan zeven nieuwe Amerikaansche stukken logisch gevolg van het succes der ..Rain" 's en ..Mary Dugan" 's. In aller ijl stuurt de pers briefjes rond met: Que pensez-vous de l'invasion am ricaine? Y voyez-vous une invasion contre laquelle les auteurs francais se doivent défendre....?" Pitoyabel schouwspel, deze nuttelooze angstgebaren, die alleen maar van concessie tot concessie leiden. Men heeft de Fransche film trachten te ..beschermen" en zij is een slechte copy van Holly wood geworden wat wil men in vredesnaam tegen de Amerikaansche t ooneel-o verwoekering beginnen met.... .enquêtes?! Is daar niet de eigen jeugd, die het ,.jeu d'amour'' heeft leeren minachten, tegenover ..game" Ven ..matches" die de decadente ironie der boulevardstukken ver geet bij de revolverschoten der Amerikaansche ..thriller's V" Wij zullen ons hebben te buigen eu den zwellenden, niet te keeren lawine over ons heen laten gaan, welke onzen ondergang beteekent> Euphemistisch heet dat: zich aanpassen. O ja, wij passen ons aan ! Wij blazen onze goede oude revue's-d'-esprit" op tot wanstaltige pronkshow's wij vervangen de parodistische charme van onzen Offenbach en onzen Planquette dooi de pueriele sentimentaliteit van een ,.Rosë-Marie" (Derde jaargang!) wij klampen ons vast aan een Dreislér en een Middleton en ondergaan ver twijfeld de hopelooze verveling van .een interpre tatie door Pitoëff van O'Neill's ..Singe velu". Alles om ons te stalen en te verjongen, door een jjeest, die niet de onze is door''een dadendrang, die ons vermoeit en belachelijk voorkomt?door een idealisme, waarin wij niet kunnen gelooven en een moraal, die wij niet begrijpen. , Alsof ooit een grijsaard de jeugd' herwon, -dooi' met een hoepel te spelen! Hamlet sterft '". .. .the rest is silene».-... . enter Fortinbras !" Studio '588' FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AMSTERDAM Als bont o. schoon ietwat stinkende rupsen, kronkelen zich de nauwe Rue Lepic en Rue Tholozétegen den Montmartre op en aan het einde van de laatste vindt men de ,;Studio 28" na eenig zoeken overigens. Temidden van de groentenstalletjes en vleeschwinkels bloeit hier deze tempel der filmkunst in het verborgene en zij is, van haar uitgesleten drempel tot haar verveloozen nok, n krachtig en comcienteus protest tegen den stijl der moderne Amerikaansche vermaakspaleizen. Niets gaat hier rechtuit en nuchter in zijn werk: het ,,bureau" is een verraderlijk schiet gat in den rechter zijwend de vestibule een ro mantische kronkelweg langs velerlei attracties: vestiaire, lavabo's en een compleet boekhandeltje de zaal zelve ten slotte, blijkt een aangename verrassing, waarop* ge eigenlijk niet meer dorst hopen. Die he'ele gradus ad Parnassum werd ver sierd als een schildersatelier in de rue de la Grande Chaumière: aan den ingang zijn gvoote affiches in waterverf tegen den wand geprikt en het doet het vaderlandsche hart goed te zien, dat zij zijn gewijd aan niemand anders dan onzen Ivens: Monsieur Zjories Ivaaans. Verderop foto's en prenten en in het boekhandeltje zou zeker deel onzer groote pers aangenaam getroffen worden, door een tentoonstelling in extenso van het Nederlandsche tijdschrift Filmliga". De zaal opzichzelf is alweer een oord van ver rassingen: wees er van overtuigd dat gij geen drie treedjes hebt af te gaan, zonder dat ge er dadelijk, a titre de revanche, weer vijïóp moet de loges zijn ware stoëlmozaieken en het maakt een punt van aangename overweging uit, of ge tusschen de pooten door moet kruipen, dan wel door een koenen sprong de eerste rij dient te be reiken. Wat echter tot eerbiedige bewondering noopt, is de onbeschrijfelijke uitgewoondheid van het geheel. Hoe is het mogelijk dat een theater, dat toch eerst in '28 geopend werd er uit kan zien, als bedekt door het stof der eeuwen? Alles is van een genoegelijke caduukheid: de wanden der blokkendoos-architectuur zijn grauw en gebarsten, alsof zij reeds generaties leerden omvatten stoelen en trappen kraken u vertrouwelijk toe met de stem des bezadigden ouderdoms. Wellicht bevat het zuurtje, hetwelk in ongestoorde rust , sinds de laatste voorstelling op de balustrade kon blijven liggen, een aanwijzing op welke wijze deze vroege anciënniteit kon worden verworven.... Wij beginnen nagenoeg drie kwartier1 over tijd een feit, dat in een Hollandsen theater een bloedig oproer tengevolge zou hebben. In dit land, waar iedereen te laat is en bijgevolg niemand haast heeft, kout nien rustig door en alleen een blij Ah !" geeft uiting aan de voldoening over het begin der voorstelling. We openen met een.... Hollandsche film: ..Kristallen" van den Haarlemmer J. C. Moll. Tegelij- " kertijd begint ergens een gramofoon te spelen en het petieterige muziekje past zich wonderwel bij het spel der schadwven aan. Men applaudisseert en bedwingt, blijkbaar den hartstochtelijken drang van ieder rechtgeaard Frarischman, om tusschen elk programma-onderdeel een kleine volksverhuizing te organiseeren: men blijft waarachtig zitten en ziet heroiek van rondwandelen en handjes-geven af, ofschoon wij reeds dertien volle minuten aan onze stoelen gekluisterd zijn. Dan. volgen drie avant-guerrefilmpjes en welke krampachtige ko miek uit onze variétó-bioscopen kan deze koste lijke document» humains aan onbewusten humor overtref f en V Vervolgens vermeldt het programma een klucht. Dan gaat een zucht door de zaal: quinze nfmiites entr'acte.... eindelijk! Wij móeten, bij gebreke aan koffiekamers, bar's en oouloir's, weer terug naar de vestibule, steken een ,,bleu' op en verdeeien onze belang stelling tusschen- de toilette's", die veel geduld eischen, wijl zij slechts twee patiënten tegelijk kunnen bevatten en den boekhandel. Deze laatste is druk gefrequenteerd zonder dat er voor een sou verkocht wordt: de algemeene op» vatting, is die van, een kosteloos leesmuseum en. men bladert f ongegeneerd Jen op zijn gemak in de vele boekwerken^over film- en*andere kunst en de tallooze-Jnternationale tijdschriften. Onder deze periodieken trekt Filmliga" de algemeeneaandacht en ik vraag mij eenigszins verbaasd af, welke wijsheid deze jonge Parijzenaars uit ons maandblad, dat, wat hun betreft evengoed in het sanskriet gesteld zou kunnen wezen, mogen peuren.. On sonne!" en wij begeven ons, langs de tallooze ongewisheden van vele trapjes en wolfskuilen, terug naar onze plaateen. Het pièce derésistance" is de hoofdfilm La chute de la maison. Usher", een werk van Jean Epstein. Niet onbe langrijk ofschoon sterk epigonenwerk, dat wij gaarne ter uitvoerige bespreking in Holland zullen, terugzien. Dan is de voorstelling afgeloopen en. wij verlaten voldaan dezen raadselachtigen tempel des Jongen Ouderdoms. Ga er heen, lezer, en be treur met mij, dat Holland een dergelijk waarachtig filmtheater mist. Maar a propos meld mij eens of het zuurtjenog altijd op de balustrade ligt?derde loge linksch. Want ik tri/ weten.... ,.P«ramount'r Dit is een vorstelijke grafkelder een monu mentaal mausoleum: Reeds aanstonds bij het betreden van de vestibule, omvat u de kille, blauwepracht der enorme hall als de prismatische flonkeringen van een ijsgrot. Langs de wanden staan van afstand tot afstand fraai-geuniformeerde statuën onbeweeglijk staroogend, als panopticumpoppen. Gij laat aarzelend uw ticket zien. en een wit-geganteerde, goudgeborduurde arau verheft zich, om u den weg te wijzen en valt aanstonds weer neer en gij meent duidelijk het ratelen van een klokwerk te hooren. Dan belandt gij, van automaat tot automaat gaand, eindelijk.1 in de zaal en een nauwkeurige copy van den. homo aapiens gaat vi voor naar uw plaats. Indien gij nog aan zijn menschelijkheid mocht gelooven,. dan ontneemt dit u den laatsten twijfel: hij ver wijdert zich terstond en laat u met uw francfooi staan! Het interieur is verpletterend van levenloosheid. en gij mist smartelijk den verlichten orkestbak, het toeterend en fiedelend gepreludeer, de centrale glorie van een Max Tak en zelfs voor het eerst van uw leven! den klaagroep: Norico-ijssjookela!" Niets geen levend wezen schijnt zich om u te bekommeren in dit rijk der Doode Mecha niek. Het is als een bAnge droom alles geschiedt van zelfs het licht gaat op eigen initiatief uit de gordijnen splijten uit zich zelf en een holle stem,. die uit het diepst vau den Hades schijnt te komen,. annonceert een vroolijke klucht. Een orkest valt dadelijk in en vult de hooge, koude ruimte met een bulderend geloei de storm in een Walpurgisnacht! Plotseling verstomt alles, het licht gaat op onverklaarbare wijze weer aan en gij staart huiverend naar déonbeschrijfelijke leegte vóór u: niets! De seance gaat voort met de onverbiddelijkheid van een chronometer dooven, opnieuw de electrische lampen en op het projectiedoek verschijnt een zangeres. Zij maakt kaakbewegingen en gesticuleert, en hetzelfde spook uit den Hades zingt. Waarom is deze bewegendeschim voor u een angstaanjagend raadsel een. onwezenlijkheid een obsessie? Geen boeiend. spel van vloeiend, levend licht als voorheen? O, gij weet het thans: het is die stem, die verschrik kelijke stem, welke niet bij haar hoort en haar met zijn onfeilbare imitatie bespot die het ' leven uit haar schijnt weg te daveren, door het leven te parodieeren die haar achterlaat als een grijs, dood. bewegend fantoom. De beelden wisselen in machinale onverbiddelijkheid en steeds en overal is dit fatale geraas' om u, dat nergens. vandaan komt nergens heengaat: een Dies Irae" van de Persoonlijkheid, van het Leven! Het is u, als begint gij zelf te versteenen bij den. aanblik van dit Medusamasker der Mechaniek en gij vlucht vlucht door de marmeren gangen van dit spookpaleis, langs de staroogende homunculi en stort u op den zonbeschenen Boulevard. Goddank?? nog zijn de sidderende bladeren der platanen, nog is de zoele wind, die er doorheen vaart> nog zijn de menschen om u heen geen kunst igeimitatie. Nóg niet?iu>g niet.... ! OCöt3TEVARinA5 No. 2731 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 OCTOBER 1929 Makelaar J. D.RMenaber i a n cJ. Gustav Stresemann USTAV Stresemann is Donderdag overleden. In de geschiedenis van de jaren na den oorlog heeft hij een belangrijke rol gespeeld, zoowel in hét politieke leven van zijn land als in dat van de wereldpolitiek. t Dat hij was geboren in een klein groentenwin keltje in Berlijn is voor hem geen bezwaar geweest d onbelangrijke positie van Minister van Buitenlandsche Zaken der Duitsche republiek te bekleeden, na ook, korten tijd, Rijk&kanselier te z\jn geweest. Geheel in tegenstelling met zijn uiterlijk. dat van]Jeen echten Pruis bezat hij de diploma^ tieke takt, die zoo hoog noodig was om Duitschland uit de impasse en terug in het goede spoor te brengen. Nog onlangs verscheen in de Groene Amster dammer" een uitvoerig artikel over hem, waar aan hier niet veel meer toegevoegd behoeft te worden. Duitschland zal hei zonder .dezen hooyst be kwamen loods luoeten stellen. Dat kan mi. Eenige maanden etr.ler zou dat n&u.vdiaks mogtlijk zijn geweest. Stresunann,' in.mt-ra. heeft het klaargespeeld bij de vrot-gire vij&nc!e:i dat vei.trouwen to .vinden, dat noodzakelijk Avas om vraagstukken aan de orde t o kunnen 'stellen, als de schuldrefelinx en ontruiming van Jut Rijn land vraagstukken (ï'«' r-U althar.s in th> orie opgelost zijn. Dat het Duitsche^Hijk^qver die impasse hè1-11 is, is het werk van Stresemann gewei s*. CHAKEL l?IUS£WES 1M7 «AMSTERDAM Kleermakerf? ; Bij ons verkrijgbaar N.R.V. MONTA SCHOENEN Engelsch-Russische vrijage Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan Rusland: Hoe keur je me? Een sjiek tiep, hè. . . . /" Engeland: Zou je je niet es fatsoenlijk scheren....?" Nieuwe Uitgaven Fruin over De Wltt en Wille m III 1) Een nieuwe uitgave van historische opstellen van Fruiti behoeft zeker geen aanbeveling en eigenlijk ook geen aankondiging. De deelen IV en V van de Verspreide Geschriften, waarin de uit nemende studiën voorkomen over de tweede helft der zeventiende eeuw, zijn niet afzonderlijk meer te krijgen, zoodat de uitgever besloot tot een. af zonderlijke uitgave van eenige van de belangrijkste van .die opstellen onder een afzonderlijken titel. Deze bundels sluiten zich aan bij de vroeger ver schenen zes deelen studiën over den tachtig jarigen oorlog. Het is een zeer gelukkig verschijnsel, dat ??r altijd nog veel vraag blijkt te bestaan naar de geestelijke productie van een man. wiens klare en bezonken geest den sterken stempel heeft gedrukt op geheel de geschiedschrijving in ons land, van zijn tijd en daarna. H. BRUGMAN*. *} K. Fmin, De lijd van De W Ut c,i Willen III. Hlatttnsvhc Opstellen, 's Clniccuhinje, Martntutf .V'j.hfi. l «2»,'2 dln. Tentoonstellingen .Kunsttaal van Lier, Kok in 120, Amsterdam. Permanent blijft er tentoongesteld een 'keuze uit het werk van jonge Hollandsche Beeldende Kunstenaai's w.o.: Jan, v. Herwijnen, Ra'oul Hijnckes, Johan Polet, , John Ktidecker, W. Schuhmacher, Charly Toorop en anderen. Firma J. S. Fetter & l'o.. A'dam. Tentoonstel ling van werkert door 'CV J. Laan. Tot p October. Fr. Buffa & Zonen. Werken van J. Ferrer l'arbonel. Tot 12 October. Museum voor Ouders n Opvoeders, 'a Graveiidijkwal 2ÜB, Rotterdam. Tentoonstelling van Handwerkondorwijs in nieuwe banen. Tot 13 October. , J. II. de Bois, Kruisweg 8, Haarlem. Expositie . van nieuw werk van Cees Bolding; Tot 15 October. Metz & Co. Amsterdam. Tentoonstelling van Marókkaansche tapijten.' STEUNZOLEH& WT OPSmAMDCII * HERSTELT J. A. ft O.Z.VOQfteÜR6WAL Kunstzalen ITnger «Sc van Mens, Eendracht*»weg 27, Rotterdam. Tentoonstelling van nieuwe werken door H. A. van Daalhoff. Tot 20 October. Kunsthandel D. G. Santee Laildweer, Heeren gracht 3Ut3. Amsterdam. Teekeningen en grafisch werk door llodolphe Bresdin. Tot 20 October. Kunst zaal Wilk-ni Brok, Hilversum. Tentoon stelling van schilderijen, aquarellen, teekeningeii en houtsneden door Peter v. d. Brake. Tot 30 Oct. Kunsthandel W. H. Hofstee Deelman, Vondel^ straat 10. Amsterdam. Werken van A. J. G. Colnot. Tot 31 October. Permanent werken van K. v. Dongen, C'h. ?Kv'apil. Ortiz de Zarate. L. Gestel, P. v. Wijn«aerdt. D. H. W. Filavski, J. J. Voskuil, e.a. Stedelijk Museum, Amsterdam. Tentoonstelling de Brug". Tot l November. Albert Loots, Spoorstraat 2»7. Nijmegen, houdt een atelier-tentoonstelling. Tot l November. Firma van Ruth en Doodeheefver, Prinsv'ngracht 730, Amsterdam. Tentoonstelling Kunstbehangsels. Tot'4 November. Smalfilm Amateur-Kinematogralie onder Kino-technisehe leiding van Jori» Iven» FOTO-, PROJECTIE- EM KIHO-HAHDEL" CAPI 115 KALVERSTRAAT AMSTERDAM OENERA AU FILMO AGENTSCHAP ?11 CAPI vakkundige raad «n voorilfhtinfl* .». i