.Hi. H i A i DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 12 OCTOBER 1929 No. 2732 Nieuwe Duitsche boeken door A. M. Buis Joe Lederer. Das Madchfn tieoryt. (l 'H iversttus- Verlay, Jierlin). George noemt zich de hoofdper soon, van dit boek en Joe de schrijfster. De meisjes hebben tegenwoordig een '^M^a^!SS^Ü^i.y^^^^^^^^t.>,f Da« Müdchen teirtttet ann Aen/rr Den ersten besten Manu, Der ihr in den Wey yelnufen...." Tot zoo'n verkeerde oplossing neemt het moderne meisje haar toevlucht karakteristiek van vader Frane.ois, den uian die het leven speelde en verspeelde. Als hij sterft, doen moeder Marie en zuster Berta al het mogelijke om Ueorge het gymnasium te laten afloopen. Maai* tenslotte moet zij toch ook meehelpen verdienen en wordt typiste. Dan volgt haar korte droom van tooneelspeelster te willen worden en haar liefde voor Koerber. Maar ook dat brengt slechts wrange ontgooche ling. Een oogenblik lijkt het, dat George namen. Ook streven zij naar kameraad schap in den omgang met het andere geslacht. En dat gaat dikwijls goed.. totdat de liefde in het spel komt. Dan blijken ook de meest moderne meisjes met die gezichten waarin we allereerst mond en oogen opmerken, gelyk de teekening op den omslag uitstekend aanduidt nog niet zoo heel veel in wezen van haar over grootmoeders te verschillen. Ze zyn alleen eerlijker en flinker geworden. Want wat deed een meisje vroeger, wanneer de man harer keuze niet van haar wilde weten? Daar zong Heine reeds van: . -~.-. ? ?? ,, ^ ? ??-?^wr'^^w^CT^'i.'T' ?",» aus Aerger aan Herr Irgendwer", zooals deze George doet, wanneer de al ouder wordende tooneelspeler Koerber nicht den Mut zum Unrecht hatte." Hetgeen tenslotte een minder onzuiver protest is dan het trouwen met den verkeerde. ? Het merkwaardigste van dezen prachtigen roman is nog wel, dat Joe Lederer, die reeds met gedichten gedebuteerd had, pas twintig jaar is. Want hoe vast van bouw is dit ver haal, hoe vol innige details (zonder ooit sentimenteel te worden) en hoe vol temperament en... levenswijsheid. Uitstekend is al dadelijk de korte waartoe Kaar vader neemt haar intrek in het groote, ouderwetsche, deftige huis van haar tante, maar als die zich onaangenaam uitlaat over den gestorven Franc.ois, kan George het daar ook niet meer uithouden. Opnieuw wordt zij typiste, thans als secretaresse van den zich met het vertalen van wetenschappelijke wer ken door het leven slaanden Gilbert Host. En al gauw ontstaat er in het dappere hart van das Madchen George" een groote liefde voor Gil, die echter van alles wat waarlijk groot is niet veel hebben moet. Daar toe is hij te egoïstisch, te veranderlijk, te weinig een man uit n stuk. Hij is zoo arm, dat hij nichts zu gubcn hat als Uuglück." Door tallooze korte zinnetjes wordt zijn elegante nonchalance getypeerd. Wanneer zijn geld opraakt, vindt hij dat hij maar aan zijn uitgever om voorschot moet vragen en in het ergste geval op God vertrouwen en zoo." Ook tegen George doet hij steeds zoo onverschillig. Als ze voort durend hoest de eerste voortee ^égV^,*%a^v1a^^Uk^v«lf^bla^g^iI?r lend: Wir werden zum Doktor gehn. Oder nimm Aspirin, das hilft." Na een vergeefsche poging om zich van het leven te berooven, besluit George eindelijk om Gil los te laten. Hij kan weer een goed huwelijk doen en hu heeft haar immers toch niet noodig. Z\j is hem slechts in den weg. Beeds heeft zij een engagement bij den voordanser Marcell aangeno men, als de dood uitkomst brengt voor den tapferen Soldat," die toch het leven niet heeft aangekund en aan haar liefde, waar niemand blijk baar behoefte aan had, te gronde gaat. Pendules, Horloges, Stijlklokken, Wekkers, Barometers, Gouden en Zilveren Werken Grootste Sorteerlng Goedkoopste Prijzen , N.V. v/h. Gcbr. BREEN NIEUWENDIJK 172 HAARLEMMERSTRAAT 64 ROZENGRACHT 53 Ateliers voor reparatien aan Uurwerken, Goud en Zilver Vrijwillige Verkooping. WILH. J. DRAIJER Johszn., WILLEM j. JONKER c.s., Makelaars, zullen op Maandag 28 October 1929, des avonds na zes uur, in het Verkooplokaal Frascati", ten overstaan van den Notaris A. M, VROOM, in veiling brengen: Nr. 1. Het GEBOUW, bestaande uit ruime Kelders, daarboven gelegen Kantoorlokalen, Pak- en Berg ruimten en'Erve, aan de DACOSTAKADE102 Kad. Sectie Q, Nr. 4395, groot 7 AREN 68 CENT. MET EEN TOTALE VLOEROPPER VLAKTE VAN 1800 M». Nr. 2. Het voortdurend recht van erfpacht op den grond met den zich daarop bevlndenden Opstal van een Woonhuis met twee Bovenhuizen, aan de DA COSTAKADE 72 Kad. Sectie Q, Nr. 4812, groot l Are, 94 Cent. DE PERCEELEN, GUNSTIG GELE GEN AAN VAARWATER, ZIJN UIT MUNTEND GESCHIKT VOOR RUIMTE BEHOEVENDE INRICHTINGEN. Te bezichtigen des Dinsdags, Donderdags en op den Verkoopdag van 2?4 uur. DEGROENE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f 2.70 per kwartaal of 10.?per jaar by vooruitbetaling Moderne Jongensjassen voor kleinere iongens ... 4."°7.» tot 28. Moderne Jongensjassen voor grootere tongen* vanaf . 11.90 «K 48.T&t&ds' Hollywood hoogst moderne veloursscoffen Ook in chique geruite Bauschdessins het allernieuwste uit de beste Engelsche fabrieken in 34 dessins Met of xonder heelt of halve ceintuur alle maten en tuMchenmaten Model O S l O Model Edward van moderne Bauschstof in 18 verschil lende Q90 dessins tot 29moderne Bausch* tfoffen in verschil lende dessins. Alle maten en tiisschen- 11 90 hoogst moderne rultstoffen In uitgezochte dessins. Met tijden rug* voering ?>/! vanaf JU.45.- tot 85.No. 2732 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 12 OCTOBER 1929 Ich vermag meine Stellung zu den Erscheinungen. den Menschen und Din gen dieser Weit in glfiublger Efnfalt zu formulieren: Oeistiger Inhalt und gelstlge Form sind untrennbar elne Elnhelt." JULIUS KLINGER HET werk van den Weenschen kunstenaar Julius Klinger is ten onzent betrekkelijk weinig be kend. De zeldzame verzamelaars van reclame-biljetten hier in Holland en zij die belang stellen in de Kunst der lleclame weten echter Klinger's ongemeene gaven te waardeeren, wiens beste eigenschappen, zijn saam te vat ten in: eerlijkheid, duidelijkheid en goeden smaak. Zijne vormen staan als gesneden, alles is tot in elk onderdeel verant woord, er is een opmerkelijk decora tief vermogen terwijl het spel van lijnen en vlakken (waarbij als kleur het rood, zwart en grijs op witten grond Klinger's voorkeur heeft) steeds evenwichtig is en recht op het doel afgaat: de mededeeling, bekendma king te dienen, zoo direct en zoo krachtig mogelijk. Daarenboven doet eene gemakkelijk aansprekende oorspronkelijkheid al hetgeen deze teekenaar uit handen geeft wel zeer aantrekkelijk zijn; er is een hang naar het ahecdotische evenzeer als een verlangen naar het groteske; er is een neiging tot even wichtige vlak-vulling merkbaar, even zeer als een streven naar distinctie en dit laatste is misschien wel van alle goede eigenschappen welke deze meester bezit de allergrootste deugd. Zijn arbeid vertoont tot in alle onderdeelen en niet het minst ook in de keurige, kantige en karakteris tieke belettering, eene beschaving, welke nimmer tot het zoetelijke leidde. Moge er dan al (zooals in de plaat voor de Poudre,de Riz Malaceine") somwijlen iets décadehts doordringen dan is dit met opzet geschied en daarenboven zal een ieder die dergelijke eigenschappen weet te toet sen de ietwat paradoxale bewering mijnerzijds wel willen aanvaarden als ik zeg dat Klinger in het decadente in dit geval eene toch kerngezonde uiting geeft! ' Hoe fqn is in deze plaat ook de kleur afgewogen en hoe knap het spel der lijnen..... De gelaatstrekken zijn in rood afgedrukt, déteekening is als een energiek kortschrift, de oogen, het haar en de kleeding zijn zwart, terwijl eene rood en zwart gestreepte 'sjaal om de schouders ligt dezer sfinx? achtige vrouw met het wit gepoederde gelaat waarop een mouche donker plekt en dit nu is de quintessentie van dit werkstuk: de bijzondere el eer, welke Klinger met zeer beperkte middelen weet op te roepen, waaraan niets alledaags is en welke boeit door het eigene in zeggingstrant en opvatting. Opmerkelijk kaap ia de verdeeling Toegepaste Kunst door Otto van Tussenbroek van zwa,rt en wit en rood doch mede waardeert men het geheimzinnige vermogen van den begaafden teeke naar om door de werkelijkheid heen iets van den droom te weven. Maar ook kon Klinger aan hot satyrieke zijn hart ophalen. In een ; biljè£- voor het tijdschrift vüDc't Liebe ' Augusfth"^«töfotp hij* zijne: ilm tieve gaven en komt hier een mach tig gevoel voor den humor naar voren. Een Major domus, poort wachter van alle degelijke deftigheid, in vol ornaat, met steek en staf en sabel, bol-rond als het toonbeeld van opgeblazenheid en gewichtigheidswaan, wordt belaagd en bekropen door een salamander-achtig wezen. Langzaam, als in slakkengang, maar onherroepelijk maakt het zinnebeeld der satyre zich meester van den voozen schijn en ook de kreeft wordt symbool van koppige vasthoudend heid, zooals deze een der rokpanden van den geuniformeerden dikzak vast klemt, die. zoowel van voren als van achter wordt aangevallen en wiens deftigheid als kaf voor den wind ver vliegt !.... In. dit biljet is mede de bewuste de talrijke vensters uit blaadjes oigart'ttenpapier bestaan. Ken vliegmachine drijft hoog in do lucht waarte gen, de vier groote reclameletters Tabu als een mene-tekel staan ge grift Er is hier de straffe tegenstelling van oud J ert nieuw».; Het w.erd als een beeld vkn xfcat" op -instortÓH jstaflU ©n dat wat nieuw op aarde verschijnt. De nachtwacht met hellebaard en lantaarn staart naar boven en vergeet het uur te roepen, want zijn dag is voorbij ! Diezelfde, scherpe botsing van wat jong in den tyd leeft en van hetgeen versleten is hervindt men in het curieuse biljet voor het vlieg veld Johannisthal bij Berlijn. Vier roodgekraagde mansfiguren, in ouden dracht, met koppen welke door een zwarten hoedrand worden' omcirkeld; met lijven, zwart als van vreemde gevleugelde torren, staan stil naar den hemel te staren waarte gen het wonder geschiedt. Een voor beeld van suggestieve kracht. Men ziet noch vliegtuig, noch luchtschip, men ziet alleen het omhoog kijken. Zij zijn volkomen aan elkander gelijk, deze vier vreemde gestalten, werking van volumen te waardeeren. want Klinger vulde hier allos in met een vurig rood, zonder ook maar het minste détail uit te sparen. Hierdoor werd' eene profileering verkregen, waarbij de weergegeven gestalten als groote silhouetten zijn gezien tegen een smetteloos wit fond. Men hervindt iets van dezelfde geestigheid in het beeld van den boer met de zwarte slaapmuts voor de ten onzent overbekende Lustige Blatter". Ditmaal is het een Vlinder, die op den neus van den landman is neergestreken. Het eenige zwart is hier in de muts, in de haarlijnen, het. oog, het ranke vlinderlijf, de ronde vlekken op de vleugels en in den pijpesteel; al het overige is vermiljoenrood met den titel van het blad uitgespaard in wit op den rechterschouder van dezen I<ammu Goedzak. In dit werkstuk herkennen wtf. Klinger dis een "volbloed karikatu rist! Nam hij het boertje hier van heel dichtbij (men zou met een cineastenterm van een close up" kunnen spreken), voor het Tabu-cigarettenpapier gaf Klinger van uit de verte gezien boven de bouwvallige, wrakke en wankelende huisjes eener oude stad een torenhooge sky-skraper waarvan en toch is elk hunner van den ander verschillend ! De monden, handen, de beenen vooral, vertoonen voor ieder eehe byzondere karakteristiek en dit is ontegenzeggelijk Klinger's groot ste gave: die der typeering. , Met een minimum aan middelen bereikt hij een maximum aan uijtdrukkingskracht. Zoo maakte hij eens voor eene Weensche fabriek die de Kuli-mkten vervaardigt een reclame biljet, waarbij , drie driehoeken iii verschillende grootten' op elkander gezet zijn, zoodanig, dat schematisch, doch duidelijk te herkennen, het beeld van een Chinees (inkt-koelie!) ont stond. Een andermaal weet hij van veiligheids-scheermesjes een dashond samen te stellen (Mem) en zelfs als hij zich uitsluitend tot letters bepaalt, zooals bij een plaat voor het Ibuspapier doet hij dit zoodanig forsch, dat de naam als blik-vanger bij blijft en zich op gröoten afstand bezien vol komen handhaaft. Zoo men het al niet wist dan zou men het uit al zijn werk . .__ kunnen aflezen dat Klin- ~ ger's aard door een ver langen naar klaarheid wordt beheerscht, maar ook in woord-en geschrifte is hij een voorvechter die' zijne idealen hoog houdt. ' JA Heeft hij niet eenmaal in eene voor dracht in het Wiener Concerthatis op 2 J December van het jaar 1924 den ban vloek uitgesproken over , den Wust von Plunder, Tröbel, (lerürnpel, Geschnas und Mumpitz...." die het' onware in de Kunst kenmerkt en heeft hij niet bij dezelfde gelegenheid getoornd tegen het snobisme in kunstzaken, tegen Falschung und Jobberturn.." en al ivat de waarachtige ontwikkeling der wezenlijke Kunst tegen-houdt? In een artikel over het werk van Paul Colin (waarover ik spoedig een en ander hoop te zeggen) in het fraaie tijdschrift ..Arts et Métiers Graphiques" las ik van AndréThérive eene zinsnede welke volkomen op Klinger's talent van toepassing is. Zij luidt als volgt: .'.Sa theorie pour obtenir Ie style me parait tre la suivante: essayet d'un quilibre entre une forte impression de sens et une idee nette pour l'esprit. En un mot, une compbsition. affiche, decor, illustration. tableau, doit tre liaible a la vuc et a l'intelligence presque du méme coup d'oeil." Dat leesbaar zijn met n oogopslag. het doordringend vermogen om deu beschouwer als het ware te intrigeeren waardoor Het beeld en de mededeeling: in den ^geest, nolens voleus, wordt . vastgezet; dat vermogen om.vorm en inhoud te binden; het verlan gen naar klaarheid en het streven naar vorm-analyse vindt men in' al hetgeen vanuit do steeds bezige han den van Klinger geboren is. Men begaat een fout als men meent dat het dienend element in de Kunst der Reclame haar ondergeschikt doet zijn aan andere kunstuitingen. In het bijzonder kader waarin zij zich uit spreekt is het heel wel mogelijk tot eene zekere grootheid te komen waarin ruimschoots plaats is voor de schoon heid in zuiversten zin. Zij die dit beginsel volgden, dit doel voor oogen stelden, zijn er steeds en zonder uit zondering in geslaagd erkenning t»' verwerven. De Kunst der Reclame zal zich. in onzen' veramërikaniseei'den tijd onge twijfeld meer en meer doen gelden en ontwikkelen, doch men vergete niet dat het geen kunst is om reclame te maken al behoort daartoe zeer zeker eenige scherpzinnigheid en menschenkennis, maar dat het opvoeren der reclame-middelen tot schoonheid et>n ware kunst mag heeten waarbij de wereld vóór alles eerlijke talenten noodig heeft. En zulk een talent U» Klinger l HEliilE* :? ? * V' i i