18 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 12 OCTOBER 1929 No. 2732 :i '??'U il >*i \. Radio en Grammofoon Concerten in ge vaar r door Lou Lichtveld boe lig de schift erende kwalitei ten van de grammat'oon. do volkomenheden van haar muziek-roproductie to bepleiten. Integendeel: men is zich zoo stellig bewust van de capaciteiten van het moderne instrument, dat men dikwijls reeds waarschuwende stemmen hoort, die voorspellen, dat naarmate de goede kwaliteiten van de grammofoon toenemen, en haar populariteit groeit, de concertzalen zullen ontvolkt worden, en het muziek leven op die wijze nadoolen zal onder vinden welke niet zullen opwegen te gen de voordeeleu van do nieuwe uit vindingen. Het is zonder twijfel de moeit»' waard, eens na te gaan. in hoeverre dit pessimisme gerechtvaardigd is. en in hoeverre het op valscho gronden berust. De geheele kwestie, is eigenlijk terug te brengen tot twee andere vragen: in hoeverre brengt de grammo foon een surrogaat voor de concerten en: in hoeverre is een surogaat voor »le concerten noodzakelijk. De eerste vraag wordt maar al te vaak verkeerd bezien en verkeerd beantwoord. Nog maar al te veel heerscht immers het. misverstand. dat het ideaal van de grammofooitmuziek is: do natuurgetrouwe weer geving van do oen of andere muziek uitvoering. Het is eenzelfde misver stand te nieenen dat een fotografie een juistere afbeelding van de natuur geeft, dan een. goed schilderstuk, of dat een sprekende film hetzelfde moet zijn als een .tooneelstuk. Er heeft door de grammofoon een wezenlijke omvorming van de oor spronkelijke muziekuitvoering plaats. Kn ik kan daarin niets verkeerds zien, want juist deze omvorming maakt het mogelijk oen orkest in een huiskamer, sommige unieke en voor. de meesten onbereikbare uitvoeringen telkens en telkens weer, .-óp ieder verlangd tijdstip te hooren. Een goede grammofoon-plaat geeft een zeer zuiver beeld, maar het is en blijft een beeld. Dit beteekent geen minderwaardigheid, het betee kent alleen maar een anders zijn. Hoe dikwijls is een foto niet mooier dan het gefotografeerde, of een film, juist door haar eigenaardige dispositie mooier dan de gefilmde realiteit. Zoo is het ons ook meermalen ge bleken dat de grammofoon-platen, bij voorbeeld van een Layton en Johnstone, mooier waren dan de uitvoe ringen waarbij wij hen niet alleen kunden hooren, maar ook zien. De grammofoon-platen vervangende gewone concerten dan ook niet; zij geven ons geheel ander-soortige con certen. Maar al te dikwijls blijkt immers ook dat deze of gene solist die ons op een concert altijd weer weet te treffen ,op de grammofoonplaat alle charme, alle specifieke eigenschap pen verloren heeft. En omgekeerd: dat totaal * onbekenden, die inde concertzaal nauwelijks de aandacht zouden trekken, ons door middel van de grammofoon unieke en geheimzin. nige stemkwaliteiten of zeer subtiele trekken van hun voordracht open baren. En de ondervinding Heeft de bekwaamste der recorders" 'zelfs geleerd, dat bepaalde orkest-disposi ties, die voor de gewone concertprac^J ijk Abtfuliiitt ver«-iH;p«iijk y.midxjii «tjn.V* juist voor «Ie grammofoon heel bi'/.oiidere aesthetische resultaten opleveren. Dit alles zou toch niet mogelijk zijn. wanneer de gra-nmiofoon-muziek niet wezenlijk anders was dan alle andere? Nu is het verder gemakkelijk te bewijzen dat dit ..andere" een goed bestaansrecht heeft naast de gewone concerten, die maar al te veel inconvenient meebrengen in, de/en tijd. waarin efficiency wel allereerst in gebruik en gen«>t van het leven nood zakelijk blijkt. Concerten zijn tijdroovend. zij bren gen gewoonlijk programma's waarvan slechts een klein gedeelte interesseert. terwijl tle moderne mensch voor zijn ..genot" waarlijk slechts tijd vind in ..verloren" (d.w./. ..gevonden") half uurtjes. Maar juist nu dringt zich de hoofd kwestie met nog meer nadruk op: Wat moet er dun. van de concerten terecht komen? Het spreekt vanzelf dat hun aantal gaandeweg zal verminderen; doch het spreekt evenzeer vanzelf, dat het aantal concert-bezoekers tegelijk zal vermeerderen. Want nu iedereen in de gelegenheid zal zijn, naar hartelust en tot walgons toe in zijn binnenka mers van ..de stokpaardjes" te ge nieten, nu zal men eindelijk de ge legenheid vinden, en zelfs gedwongen zijn aan de concerten hun ware bestemming terug te geven: het dienen van de muziek-cultuur door de uitvoering van nieuiee en van vergeten oude werken. Wie lust heeft om dag aan dag zijn geliefde muziekstukkeu te hooren, vindt redding en uitkomst aan de voeten vau zijn grammofoon. De melomanie. die met muziekcultuur niets uit te staan heeft, zal niet meer zoo veel energie en kapitaal van de uit voerende musici en muziekinstellingen opeischen als thans nog het geval is. En dat zal de groei en de veelzijdig heid van het muziekleven ten goede komen. De grammofoon is ook de actueele remedie tegen oppervlakkigheid en ? snobisme inzake muziek. Juist door het vaak hooren van dezelfde platen, in zijn eigen milieu en op tijden dat men in staat is zyn geheele aandacht te schenken, krijgt men het verfijnde oor en de toegespitste muzikaliteit waardoor muziek iets meer voor ons gaat beteekenen dan een vage stree ling van het gehoor. Men is door de grammofoon in staat gesteld tot muzi kale zelf op voeding, 'en de muziek vindt door dit instrument tevens haar weg in huiskamers, waar tot nog toe geen artistieke of geestelijke genietin gen bekend waren. Is het niet zeker dat de concerten van deze grootere en béter-opgevoede massa zullen profiteeren? En stelt de grammofoon niet uitteraard als eisen voorop: de perfecte primaire modeluitvoering? Het aantal concerten zal verminderen, maar voor den onverbiddelüken recorder, en voor het nog onverbiddelijker getuigenis van de zwarte plaat die tientallen van jaren de uitvoering overleeft, zullen de eischén aan orkest-techniek en voor dracht steeds hooger gesteld worden. En juist omdat de orkesten en solis ten minder met uitvoeringen overCroquante Groquetjes door Alida Zevenboom HOE kan oon mensen zoo licht vaardig zijn ! Dat komt .n- van ? .^ ?«»\ . ?*. . ... s., i. ? als je join^rtt» sffcm van,' <l^ii;-rtiHv**l gehoor geeft, die'overal op" don loer ligt. Ka waarom moot oen mensch trachten mager te worden als hel. vet hem goed bekomt? Is dat niet (i ode verzoeken want waarvoor is er anders vet dan om het te eten en toch niet om het te laten staan en te bederven? Kn het ging juist zoo goed met de Six-ei4" ! Ik kwant van de week erg opgewekt thuis van de dansles, want die meneer had me thuisgobracht in een taxi, omdat liet zoo regende, en hij had hem betaald en ik KOU hem graag verzocht hebben even boven (e komen en ik geloof dat hij er ook een beetje op gerekend had, maar een mensch moet altijd weten waar hij staan moet en liet geeft ook geen pas om een vreemden heer boven te laten en ik zat dus alleen voor mijn avondboterhammetje. toen het net was of ik in een zoutpilaar veranderd was» Ik zal kou gevat hebben, dacht ik en ik nam me voor mijn avond* grocje wat straffer te maken dan gewoonlijk, maar dat was het niet. Ik had namelijk, moet u weten, ons kerkeblaadje open geslagen en daar bleef mijn oog hangen aan wat domi nee Hagen gezegd had over de alastrim: ..is het wonder dat wie kafferdansen danst, kaffex-pokken krijgt?" Daar was ik als een zoutpilaar van geworden, want ik voelde den kaffer dans nog in mijn beenen. Daar had je het al ! Moe kon ik ook zoo lichtvaar dig zijn ! Kn ik hoor het nog den inwendigen zendeling zeggen, die er met mijn meubeltjés van door is gegaan. toen wij onder de geboden stonden: ..een mensch kruipt naar den hemel. maar hij danst de hel binnen", en hij kon het zoo mooi zeggen, dat moet ik hem ter eei-e nageven. Het is toch maar goed, dat dominee Hagen zijn waarschuwend woord gesproken heeft, want ik zou zoo de poel des ver derf s zijn ingehuppeld: ,,six-eet-six-eet-een-twee-drie t" en wie denkt er bij dat, als hij zijn rechter been met n rukje zet achter het linkerbeen van zijn heer en daarbij op zijn grooten teen een slag half-om maakt, meteen zijn lichaam opent voor de kafferpokkèn? ! En nu zal u zeggen dat het verbeelding is geweest, maar ik weet beter, want ik heb den heolon nacht geen oog kunnen dicht doen «u het \vas of ik vol met de kaffer. .p'okkèn zaty.zrio glmJide ik> en .zoo kriebelde nie het oveVal. lV?'it**-~wll!* ? misschien een mug. zal u zeggen, maar het was geen mug, dat weet ik zeker. Het was dominee Hagen en het deed me goeil te hooren dat hij veldprediker geweest is, want zulke mannen hebben wij juist noodig in ons dappere leger. Maar weet u wat casueel is? Het kind van mijn'nicht uit de ('ommelinstraat heeft de ..mode hond" gekregen en waarom? Kouder dominee Hagen zou ik het niet weten. maar nu ben ik er achter. Nergens anders door dan dat zijn vader, mijn aangotrouwde neef, socialist is! Ik heb dominee direct een briefje ge schreven om er zijn aandacht op te vestigen en hij schreef me ter.ig dat dit hem niet verwonderde en hij deed er een statistiek bij van het aantal roodvonkgevallen in den laatsten tijd. vlak na de verkiezingen en wat blijkt? Dat er veel meer roodvonk 'heerscht nu de rooden 800.000 stemmen hebben uitgebracht en dominee schrijft me er bij: ,,Lieve zuster, het zou mij niet verwonderen als de statistiek aan toonde dat het aantal gevallen van ,.geelzucht" ook toenemende is, want geel is de Pauselijke vlag en een volk dat een millioen stemmen voor den Paus afgeeft, zal met de ..geling" gestraft worden." .. Voor alle zekerheid heb ik me mi op mijn andere dij laten inenten en meteen mijn lidmaatschap van de dansclub opgezegd. Ik hoop nu maar dat dat inenten geen zonde is. want waar is dan het einde? Ik had van daag al een vreemd puistje op mijn bovenarm eh ik ben niets gerust en het leek toch zoo onschuldig die ,,six-ect." Wat moet een mensch in deze;rare tijden toch oppassen dat hij niet uitglijdt. Je zou bijna bang zijn om gewoon langs de straat te loopen, want wie weet wat voor vreemde ziekte je bedreigt Zonder dat je het weet. En hoe zou dominee Hagen wel door het leven gaan? En dan nog iets.... ik hoop maar dat de kaffers ons kerkeblaadje niet lezen. Zij zouden in staat zijn onze zende lingen op te eten en dat alleen omdat ik een kafferdans gedanst heb. J k zou het niet overleven... . laden zijn, zullen zij meer aandacht en energie kunnen geven aan de kwaliteit van hun voordracht. Grammofoon-muziek heeft een eigen atmosfeer, een eigen sonoriteit die even muzikaal" is als welke andere ook. Zij eischt een eigen techniek, een eigen vocalisme, een eigen orkestbe handeling, een eigen voordrachtswijze, die intuïtief door enkelen be naderd worden, maar die nog door haast niemand bestudeerd zijn. De grammofoon opent nieuwe aspecten, vraagt nieuwe experimenten. .Zij legt nieuwe vraagstukken aan de muzikale uitvoeringspraktijk op, en van al deze nieuwe wegen zullen ook de concerten kunnen profiteeren. Rest het economisch probleem. Maar juist dit is, geloof ik, het pro bleem, dat ichzelve altijd oplost. Wie zich erg voor een plaat interes* seert. zal ook de gedrukte muziek wenschen te zien; inplaats van het goedkoop dilettantisme van al du pianotjingelaars. zal de ware ..lief hebberij" zich uiten door een eer biedig luisteren naar de meesters uit een met het bevattingsvermogen mee groeiende discotheek. Inplaats van het solistendom, dat aan de genade of ongenade van entreebiljetten is overgeleverd, eri dat steeds aan de gevaren van een dwaze vergoding of een toevallige misken ning is blootgesteld, zal de tijd komen waarin, dank zij de grammofoon, een solist, een orkest alleen of voorna melijk door zijn maximale prestaties zal gekend zijn. ~ Het zal zeker geen tijd wezen, waar in de muziek een kwijnend of minder waardig bestaan leidt. No. 2732 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 12 OCTOBER 1929 Uit het kladschrift van Jantje De geruischlooze Stad door Melis Stoke Heerlijk huilen in de bioscoop Och neen. ? Mevrouw.. U hoeft,me hensch niets ie vertellen ! l~ laat in't duister,yraati Uw tranen vrijen loop.. U smult en U i/cniet bij 't snotteren f n snikken,, 't Is hemch (/een schande hoor.... En 't duister kan niet klikken. J/f n zit zoo vc iliy in zoo'n donkere bioscoop. , Wanneer de onschuld, na wrccdaardine miskenning, tenslotte zegeviert na hache'tijkcn. strijd,' . of na een trilde jacht den -schurken is ontkomen, : en als, bij trennnusiek en glycerineslroomen de moeder aan het bed van 't sickc kindje schreit, . .dan weent U.... Ach, mevrouw, waarom zoudt U 't ontkennen? Zwelt niet uw weeke hart bij 't zachte orgels, pel, en zijn niet spel en beeld o/j sympathie bcrckehd, de situatie droef, wanhopig en hart-brckend.. al raadt g' uit de practijk den goeden a/loop wel.... ? K n U Mijnheer.. Waarom U voor dat zwak te schamen? Ontsiert een kwetsbaar hart den welgeschapen man? Pleegt U niet gauw een cifjarctte te ontsteken, wanneer emotie 't krachtig mannenhart komt weeken dat niet bekennen wil dat't er niet tégen kan? O. .moeder.. V' snikt de held. Ach .rader" smeekt de kleine. Een lieve dood e komt den speler voor den geest.... De doodgewaande keert en vindt zijn huis verlaten.... Een meisje, wreed ontvoerd door tcoeste onverlaten, wordt juist intijds gered, toen 't ergste werd gevreesd.. De oryelklank-steelt aan.... tot juichende accoordeii wanneer het jonge paar, na langen tegenspoed, ' vereend de kerk. verlaat, i.* Het neuriet stil, iceen\oedig, ' wanneer die oude man, zoo nobel en zoo goedig, tencilte van zijn kind» uit nood, een misstap doet.... Ach'ja.... U snikt Mijnheer. .Precies so'oals Uwgadef hoewel U het ontkent en 't beiden camoufleert: 'k Kan 't uan> Uw barsch gezicht, als 't licht weer opgaat, merken» zoo goed als aan^Metfrouu.; die zich zit bij te werken, ' . dat ge' U allclei'verschrikkelijk geneert.. MELIS STOKE STIL, stom en onhoorbaar groeit de geruischlooze stad: de stad van de, toekomst. Bij stukjes «»n beetjes worden bij gemeentelijke verordening, dan -hier,- dati daa,r. de??ó<t>rzkkfch van de straatge'luiden uit' den weg ge ruimd. Hardnekkig en geruischloos voeren de particuliere bèntinnaars van de stilte hunne campagne. Het torteren en claxoncci'cn der auto's wordt tot een minimum beperkt. Het geroep der straatventers wordt verboden, de, bestrating wordt verbeterd, de mu ziek aan banden gelegd....: steeds nader komen wij tot het ideaal van de geruischlooze stad. Maar nog is het z,oover niet. on nog kunnen wij. zonder gevaar te loopen in botsing te komen met de verorde ning op de straatpolitie en derzelver geluiddempende artikelen, dez« aan gelegenheid behandelen op do nu eenmaal aan elke publicatie inhcarente geruchtmakende wijze. Want ook dit zal eenmaal verboden worden. Zoo goed als uien ree,ds thans doende is den venters van nieuwsbladen het zwijgen op te leggen, zoo zullen ook in de toe-komst aa,u die bladen geruchtmakende artikelen en zelfs geruchten verboden worden. Vervolgens zal men. iu liet belang van d e rust, lu-t geheel»? politiecorps doen bestaan uit z.jr.u. stille agenten, bewapend niet iMuidlooze scliietwapenen. («'emeentelijke trams, brand spuiten en ziekenauto's zullen zich in de algeiiieene stilt»1 slechts hoorbaar maken door een discreet en langgerekt: ssssht. . ! Havensteden zullen er bij wijze van voorzorg, werk van maken de monden der rivieren te verstoppen. De wandelaars/uilen verplicht worden zich uitsluitend op rubber/ooien en dan nog op de spitsen der teeticn langs do straten te bewegen. Maffende honden, miauwende katten en kraai ende hanen zullen zonder pardon .worden afgemaakt en het uiterste zal worden in het werk gesteld om .een einde te maken aan het hinderlijk»; gesjilp der vogels in de plantsoenen. .Spreken en hoorbaar lachen zal op den publiekeU Weg Verboden ZÏJU. Dooi' handgebaren en teekeneu zal men elkander mogen begroete?! of uitnoudigen tot een samenkomst in de gecapitonneerde, gemeentelijke conversatiecellen dip op.de hoeken der straten zullen worden opgetrokken. Losloupende huilende kinderen'zullen worden opgevangen en gesloten in geluid vrije kinderbewaarplaatsen... . De stad wordt geruischloos. eii gerieve van de zwakke zenuwen der propagandisten dezer beweging zullen wij ons in het openbaar als doof stommen moeten gedragen, niet uit zondering van'heit. die aan ocn<» open bare functie hot voorrecht ontleenen dat zij zich op luidruchtiger wijze gedragen mogen dan welke normale oienwhen ook uit hot thans welhaast. af&fcfflüten rumoerige tijdperk.. ; ? K n zij, di<' 11 iet togen du stilte kunnen zullen do stad ontvluchten en, minstens veertien dagen per jaar op hot platte land de genoegens sma ken van do in liet drukke stadsleven zoo nood»- «.mtboerde geluiden vau auto's, roepende en zingende stommen, lachende kinderen on luidruchtige huisdieren. De doktoren, dagelijkseho gotuigen van do modo.kwaaltjes dor nerveus»! stadsmenschon, zullen zeggen: ..IJ* moet or eens uit mevrouw, (iaat L' eens naar amovold. Kon stadje vol rumoer van kakelend»,' kippon on ratelende bot-ron wagons.... Ik wo»'t oen uitstekend ruino<-rig hotel v»K «r u aan don aut«j-wog Amsterdam-Kottei-dam. Den hooien dag muziek en geclaxon van passeerend»? auto's, dagelijks negentig sneltreinen vlak langs hot huis en een prettige schreextwerige bevolking..'.." Kn in zér ernstige gevallen zullen do doktoren ontspanmngskuren voor zenuw/wakke' stede-1 Hngon voorsohrijvon in >taalfabrioken, .sehecp--vi'<.'rvon on stininnlraa.iinol«-ns. .Maar. . . . helaas. . . . al <le7.o oordon van ontspanning zullfii slechts be reikbaar zijn voor moor gegoeden. Daarnaast, zal behoefte ontstaan aan sanatoria buit»-n do stad. oordon waar tlo minder niet aardsche goederen . gezegoiulon rumoer zullen ' kunni-n vernemen, heerlijk, zenuwsterkeitd rumoer, togoji schappelijk»*!! prijs, oh waar dooi- do stilt»- overprikkeldo stoedscho bk'ekm-usjos hun harten zullen kunnen ophalen. Kn dan is er nog do laatste cate, gorie: ilio van de ongelukkig»' stede lingen die noch op eigen k«'st»-n. noc'h op die van ooiio veroeniging »«t' van di' gemeenschap hot voor tien mensch zoo noodzakelijke rumoer zullen kunnon genieten. Voor hen blijft slecht s n enkele oplossing mogolijk: do gemeentelijke autoriteiten die. door het verbreden van elk'rumoer.' de verantwo»>rdelijkhoid van hun zeituwtoestand dragen, mouten do publieke tribunes .van'do geineenteraadszalon. voor d»*zo ongo', lukkigen reserveoron 'opdat zij, zoo lt"u n dan, de drukkende straatstilte zullen kunnen ohtvluchten om. zonder verdere kosten» to kunnen genieten van op schroou werigcn toon gevoerde debatten. Ju-t worpen mot glazen ot' karaffen ofwel hot heerlijke, zenuwstillende gehantor van den voorzitter. i» M ABONNEMENTSPRIJS van De Groene Amsterdammer" per jaar, bij vooruitbetaling franco per post Voor Nederland . . . Ned.-Indiëp/mail . M ir p/zeepost ab. binnen Europa uitgezonderd: Engeland-Italië" 1 Zwitserland. . J Amerika . ... ,. 13.50 Zuid-Afrika. . . ,, 11.50 Postgiro No. 72880 Gemeentegiro G. 1000 f lO.w 13.50 10.11,50 '13.50 ,=PRIMA ? t." .