DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 OCTOBER 1929 No. 2734. DRAMATISCHE KRONIEK door Top Naeff Rottenlamsch-Hofatadtooiiccl: Op een «lag In Ovtober, door Georg Kaleer TOEN wij aan het begin van het seizoen trach ten de zeer persoonlijke kunstenaarshoedanigheden van den directeur van het Hofstadtooneel, , in zijn qualiteit van regisseur, eenigermate te kenschetsen, gingen mijn gedachten o.a. uit naar dit uitzonderlijk werk van Georg Kaiser ..Octobertag"» waarvan de regie maar aan enkele gevoelige handen toevertrouwd kan zijn. Een gevaarlijker speelstufc bestaat er nauwelijks dan dit modern mysteriespel, dat in een vorm, dien men stuitend. moet noemen, een kern draagt van hoogen ernst. Wij mogen den inhoud (zie, ook de ..Groene" van 10 Xov. 1928) nu wel bekend veronderstellen. Het geval is sensationeel genoeg om het een zekere populariteit te waarborgen. Voor het overige is het een legende, even wonderbaarlijk als de verhalen van het oude Testament, te aanvaarden, of te verwerpen een middenweg is hier niet al naar men in de wonderen van leven en liefde gelooven wil. De legende eener onbevlekte ont vangenis, in een Fransehe provinciestad, waar van een kleine Oathérine Ooste de heldin en martelares is. Wat er aan dit werk ontbreekt, is met n. woord te /.eggen: de naïeviteit van de middeleeuwen. waarover een schrijver in onzen overbewusten en' fel-intellectueelen. tijd nu eenmaal niet meer beschikt; evenmin als de toeschouwers dit doen. ' Dit erkend, voelt men des te meer bewondering voor een dramaturg, die juist in dezen tijd het droomleven van de ziel tot zoo hoogen graad wist op te voeren, voor de onverschrokken stijging naar het bovenwerk olijke, die hij aandurfde dooi de vulgariteit van wat wij het reëele leven noemen, heen. Aan de liefelijkheid en de waarachtigheid van dit trouw vrouwenhart hebben hier de weer zinwekkende bijomstandigheden geen smet toe gebracht. Integendeel, de adel, die van dit vol strekte gevoel uitstraalt, heeft, als in de sprookjes, het goede verheven, het booze rondom zich ver wijderd, als sprak het vanzelf. En de auteur heeft o'ns de consequentie daarvan doen aanvaarden, dank zij den eenvoud en de la-acht van /ijn dichter lijk pleit. Wij weten het: de jonge officier, die in het voorbijgaan zulk een indruk maakte op het meisje, dat haar hart zijn beeld vasthield als den held van haar liefdedroom en den vader van haar kind, zal mede tot het uiterste moeten gaan om de opgave te vervullen. Hij zal al wat hem tot dusver zijn leven scheen, zijn positie, zijn carrière. tot waardeloosheid zien vervallen tegenover de ongekende waarde van dat ne, boven alles machtige, wat hem toestroomt uit het wezen van de vrouw, die hem liefheeft, zóó Hef als Cathérine Ooste. Hij zal. als het er op aankomt het onrecht matig vaderschap van een ander over Catherine's liefde-kind te niet te doen, voor geen menschelijken moord terugdeinzen. Hij zal er de gevangenis voor ingaan. Maar niets daarvan zal schaden aan den luister van het oogenblik, dat de eeuwigheid in sluit, waarop hij haar, nadat de aarde gezuiverd is, in zijn arnien neemt, en kust, in den naam eener heilige drieëenheid. Zoo gewillig als wij ons aan de beide eerste be drijven, waarvan het meisje de hoofdpersoon is, gewonnen geven, zooveel moeilijker valt het ons de uiterste consequentie van het derde, waarbij de officier als het ware aan de hand van zijn bruid tot de hoogste erkenningen stijgt, te volgen: Het is een nieuwe wereld op het tooneel. waaraan in dat bedrijf elke sentimentaliteit streng onthouden blijft. Dat in dit. .laatste bedrijf de stijging voelbaar was en de idee vermocht te zegevieren over tal van be/.waren (een moord op een be trekkelijk onschuldige!) houdt voor mij den grootsten lof in op de respectabele vertooning, die het Hofstadtooneel van dit hachelijk werk hoeft kunnen geven, DtBCMEVARinA De regie stond hier voor een taak, oneindig zwaarder dan bijvoorbeeld de opvoering van een van Maeterlinck's drames pour marionettes" waarmee men haar wat de broosheid van de stem ming betreft, het best vergelijken kan. Het is erop, of eronder, en de houding van de zaal is voor dit maal de eenige geldige critiek. Eén streep beneden het niveau van dit innigst gebeuren.... en het publiek is gei-echtigd te lachen en zich te ergeren aan een schrijver, die de menschelijke gedachten op zulke kronkelpaden van sensualisme en boerenbedrog durft te voeren. Alleen een supérieure ver tooning kan al deze voor de hand.liggende onheilen bezweren, den geest bevrijden van den aardscheu druk. en opvoeren tot de waarheid van het vizioen. Wij kunnen volstaan met te constateeren. dat bij de première althans, misverstand uitgesloten scheen. Minder geslaagd dan de- innerlijke vertooning, vond ik de uiterlijke. Al mag bij een legende fantasie tot op zekere hoogte geoorloofd zijn. te ver leidde hier het gewild modernistisch decor af van de sfeer van conservatisme, waaruit het drama als een lang verstikte vlam opslaat. Wat deed dit decor te onzer oriënteering omtrent de Fransche provinciestad met zijn ouderwetschdeftige huizen en zijn eerzame notabelen", waar de jonge meisjes nog door een dame de com pagnie worden begeleid en alles het ancien régime ademt.... ? Waar het geval, dat een in het keurs opgevoed meisje zich, in haar verbeelding of in de werkelijkheid, geeft aan den eersten den besten knappen luitenant, dien zij voor een winkelraam ziet staan, zijn natuurlijke tragiek verkrijgt. En waar de gevolgen zwaai- wegen. ... Ook de uiterlijke verschijning dezer gesubli meerde ..mademoiselle Bourrat" (in de gedaante van Annie van Ees) gaf niet de illusie van primi tieve kuischheid n provinciale distinctie. Het,eerste optreden van Cathérine, in het aureool van het wonderbaar moederschap, dat zeer aangrijpend ketn. zijn door de mengeling van physieke reconvalescentie en zielsgelukkige zekerheid, leed schade door kleeding en houding, door de her innering aan de bevallige ,.mgënue", die mevrouw van der Lugt op het tooneel pleegt te zijn. De argeloosheid van Cathérine is het tegendeel van ..ingénue". zij is de eenige .,wetende" in haar om geving, en haar glimlach is de glimlach van Mona LisR.... Doch spoedig daarna reeds vond de intelligente actrice de wegen, die, zooal niet tot de mystiek, toch leidden naar een aannemelijk en beminnelijk beeld. Hoeveel zuiverder was al dadelijk 'haar optre den ten.overstaan van den verbaasden luitenant. Ook waar de uitdrukking van haar gezicht niet meewerkte, wist ze met de teedere flageolettonen van haar stem de ontroering te wekken, die elk dezer pijnlijke confrontaties tot een levend moment maakte. Dat zij in II, bij den plotselingen overgang in de lyriek, de extase niet haalde en een uitweg zocht in dépathetiek, mag men de vertolkster niet zwaar aanrekenen; deze lyriek is niet van den eersten rang, hier schoof de dichter te kort. In III, herkreeg haar spel zijn natuurlijke warmte, en bereikte een hoogtepunt, daar, waar Cathérine Coste eindelijk in de armen van Jean-Marc Marriën haar liefdedroom op de aarde bevestigd vindt, de illusie zich verinnigt tot een tastbaar menschengeluk. Ook aan Alex Faassen Jr. komt een groot deel van de eer toe, dat dit krasse laatste bedrijf mocht slagen. Schoon zijn uiterlijk voorkomen al evenmin het succes van zijn optreden fels .,onweerstaanbare luitenant" waarborgde, en hij in den aanvang zich in zijn pénible rol zonder charme, moeilijk en stroef bewoog. Doch deze reserve bleek volkomen in de lijn van zijn knap , volgehouden opvatting, toen uit dien stillen, mannelijken, hartstochtelijken ernst, de plotse linge gewelddaad, als de natuurlijke oplossing ,van zijn persoonlijkheid losbarstte. Een zware opgave, ivrlijk vervuld. Jn l'k't Bron had de regie een gelukkige keuze gedaan voor den slagersknt'cht. Het zou een klein klmstje zijn geweest van deze figuur een soort van ..mooie Karel1' te maken en zich het lachsuccès van den avond te verzekeren. Het was een grqote S MEUBELEN Hiiütt» l kPARKSTRAAT MAAG kunst het publiek dit lachen te beletten en het midden te houden tusschen den man, die zonderbepaald kwade bedoelingen zijn geluk neemt waar hij het vindt, en het symbool van menschelijke ploertigheid, dat hij vertegenwoordigt. Louise Kooiman, als de gouvernante, had het best de sfeer van het stadje begrepen, zij droeg dedeftigheid van de familie Coste op haar onderdanigbewogen gelaat en vond den in haar positie onder al deze perikelen juist gepasten" toon. Een mooie rol had Cor van der Lugt Melsert aan den oom en voogd van Cathérine. De schrjjveiheeft terecht begrepen dat het voor een vader"' niet te doen zou zijn geweest en daarom de relatie een graadje verder gezocht. Deze oom" draagt een smaad bijna boven zijn krachten. Fijn ge schakeerd, was het als een staalkaart van zelfbeheersching, waardigheid en menschelijkheid» waarmee de vertolker zijn netelige autoriteit hand haafde. De vraag, of de regisseur tevens een rol in een stuk vervullen mag. werd hier radicaal opge lost, waar' men voelde hoe sterk de leider, toevallig als acteur in het midden van de handeling geplaatst. het stuk. ook gedurende het spel nog in de hand hield, zonder dat zijn persoonlijke praestatie daar in het minst bij te kort kwam. Het zal mij intusschen benieuwen, hoe lang dezebuitengewone voorstelling, die zooveel ernst eu zooveel goeden wil vraagt, repertoire zal houden.. Nieuwe Uitgaven Ter gelegenheid van Helene Swarth's zeventigsten verjaardag verscheen bij de maatschappij voor goede en goedkoope lectuur te Sloterdij k een uitstekend verzorgde teestuitgave van een. aantal verzen van Helèna Sicarth. Aan druk en. bindwerk is bijzondere zorg besteed. Tusschcn school en bedtijd. Verhalen, wijsjes. liedjes, spelletjes enz., verzameld door Emmy van lookhorst. Illustraties van Nora Schnitzler. Am sterdam, H. J. W. Bèch.t. Het Vroiticenjuurboek. Dagbladartikelen, ver zameld door J. Riemens?Beurslag. Amsterdam.. , H. J. W. Becht. Arnold Klitz, Oproer der kinderen, Roman uit het Duitsch vertaald door Th. Wink. Omslagteekening van Jo Spier; voorwoord van Theo Thijsseh.. De geschiedenis van twee menschenkinderen. Boeiende roman uit het groote wees huisgezin. Amsterdam, Andries Blitz. De Klokken luiden, fantasieën over den zin de? levens, door C. L. Schleisch, geautoriseerde Nederlandsche bewerking naar de 71ste Duitsche uitgave door Martien Beversluis. In dit boek tracht de schrijver den lezer te doen, doordringen in 's levens mysteriën. Hij doet dat in den vorm van een bekoorlijk sprookje. Het is?. een boek voor hen, die het leven ondanks zijn. duisterheden en raadselen, liefhebben en kunnen bewonderen. Het is de geestelijke nalatenschap van een veelzijdig begaafd mensch, in wien de geleerde en de kunstenaar om den voorrang* streden. Uitgave van Uitg. Mij. Kosmos, Am sterdam. . Dapat, De Meesier van den Wnnderzwaan. oorspronkelijk sprookje door H. Schroo, van. Holkema & Warendorf's Uitgevers Mij. Een ..sprookje" over het leven van een von deling, die in het bezit komt van een wonderstok en een tooverfluitje. Hiermjede slaat hij zich verder heel gemakkelijk door het leven. Als hij met zijnstok zwaait wordt iedere vijand machteloost zoodra het fluitje weerklinkt, komt de tooyery.waan aanvliegen, die in alle omstandigheden. hulp biedt. , Een . onderhoudend boek voor kinderen met goede teekeningen van Tjeerd Bottema. Nederlandsche Munt Holland'i beste 10 cents No. 2734 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 OCTOBER 1929 Een Brandfakkel door Dr. W. van Ravesteyn DE leider van de l'ar t ij, die in Italiëde dictatuur uitoefent, heeft het nuttig geacht eenige bekende Fransche journalisten vrijen toegang te verleenen tot zijn Tuchthuis. Het Tuchthuis, waarin het schoone en heilige land, bakermat onzer cultuur, een eeuw na de decenniën toen het vorste lijk absolutisme er zijn paroxysme bereikte, weer is verkeerd. De Fransche inspecteurs, die de leider toeliet, hebben het WesterschéEuropa, voor zoover het dat riog niet wist, het bestaan en de rol der moderne Italiaansche kerkers, waar een groot deel van Italië's jeugd versmacht en verdort, zoo duidelijk gemaakt, dat niemand ze nu meer durft ontkennen. Ook een publieke opinie niet, die zooals zekere groote bladen ten onzent, in de laatste jaren met wat zij Fascisme noemde zoowat koketteerde. Wat den ex-socialist bewogen heeft, deze scherp ziende en scherp-pennige inspecteurs toe te laten is op 't eerste gezicht niet duidelijk. Meent hij. dat de bezittende klasse, althans in Frankrijk, door een nauwkeurig relaas van, de manier, waarop het Fascisme in slechts enkele jaren aan de arbeidersbeweging, in 't bixonder aan het communisme den kop heeft ingedrukt zooals Weenen, Rome en Napels in 1880 het liberalisme meenden te hebben uitgeroeid met nieuwe bewondering voor zijn methoden zal worden ver vuld? En dat mogelijk zoo de krachten grooter zullen worden, die in Frankrijk speciaal naar een overeenkomstig regiem drijven? Onmogelijk is dit niet. Wrant het is zeker, dat een groot deel der Fransche bezittende klassen Mussolini's Schneidigkeit" bewondert en niets liever zou willen dan dat in het Fransche Imperium dezelfde methodes ingang konden vinden. Doch, indien de man dit meent, is het motief, dat hem bewogen heeft, den heer Béraud en anderen toe te laten, nog niet zeer duidelijk, aangezien Frankrijk hem uit een imperialistisch oogpunt de groote sta-in-den-weg is en hij dus moeilijk een fascistische omwenteling met vreugde zou kunnen begroeten, waartegen hij minder gemakkelijk de bazuinen zijner rhetorica zou kunnen doen schet teren. Of is hij zoo naief overtuigd van de zegeningen, die hij het Italiaansche volk heeft gebracht, dat hij daarom den potkijkers vrijheid heeft gegeven, het relaas op te hangen van hoe het er in het tucht huis uitziet, dat immers in /.ijn oogen allicht een Rijksopvoedingsgesticht is? Hoe dit ook zij, n ding staat vast en is ook door de Fransche inspecteurs geconstateerd: na een 7-jarig bewind kan de Leider Europa onmogelijk meer wijs maken, dat het zijn volk naar den vleesche wel gaat. Geestelijk moge het dan van zijn standpunt bezien gedijen onder de strenge roede, die onbarmhartig kastijdt, wat er nog aan verouderde ideologieën en entiteiten als Vrijheid en Gelijkheid vasthoudt en waarmee de 40 millioen worden voortgezweept om tot 00 millioen te groeien en dan het lamlendige Europa met een nieuwen frisschen oorlog te regenereeren. Lijfelijk moet het zich den buikrieni vaster snoeren en zich voorbe reiden om, met geduld en lijdzaamheid, immers christelijke deugden,, nieuwe ontberingen te dragen. En het is de moeite meer dan .waard om na te DEN HAAG A M S T E R D A M R O T T E R D A M DONZEN DEKENS MET eiNNENVOERING STUIVEN NIET DOOR EEN PERS. MATEN EFFEN GEBLOEMDE DESSINS Edison's boodschap aan het Nederlandsche volk Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek Onder leiding van een bekwame regeering schaart Nederland zich In de eerste rijen onder de beschaafde volken." Minister Ruys: ».... Het eerste vriendelijke woord dat ik hoor!" gaan, in hoeverre Italiëonder dit bewind econo misch' vaart. In de eerste plaats, omdat, voor wie de fascisti sche ideologie en het fascistisch geloof geloof i n een hoogere bestemming van het Italiaansche volk, welke bestemming het zou roepen om, nog eens, een wereldrol te vervullen, die de, geschiedenis het sinds 15 eeuwen heeft onthouden. niet is toegedaan en geen niet-Italiaan kan. dat uitteraard koesteren -?dit te minste n criterium is voor een oordeel, dat op iets meer berust dan vage anti- of sympathieën. In de tweede plaats kan heb ons niet onverschil lig laten, of Italiëonder de fascistische dictatuur prospereert dan wel verarmt, omdat, op den duur, van die vraag katïzooal niet zal -?afhangen de vraag, of het Fascistisch regiem naar de wapenen zal grijpen ten einde zich de plaats onder de zon te verwerven, die de ongunst der omstandigheden het tot nu toe heeft onthouden. Grijpt het naai de wapenen, vóórdat Europa n is of de Volken bond krachtig genoeg om het te bedwingen dan is de nieuwe wereldoorlog daar. Welnu: hoe het met Italië's voorspoed en den invloed van het Fascisme op den economischen gang van zaken staat geschapen, is kort geleden behalve van Fransche, zijde, ook uitvoerig toege licht door een schrijver, wien niemand groote competentie op dit gebied kan ontzeggen, den oud-minister-president Francesco Nitti, schrijver van eenige uitmuntende boeken over den econo-' mischon toestand van Italiëen Europa, na den wereldoorlog (Europa zonder Vrede, o.'a.). Deze staatsman, als zoovele van Italië's beste zonen thans in ballingschap, heeft deze kwesties uitvoerig onderzocht in een serie artikelen, ver schenen in een groote krant te Buenos-Ayres, de Critica, /ij hebben m Zuid-Amerika, waar de Italiaansche emigratie vóór een groot deel heen gericht was en waar men zich na verwant voelt juin beido groote M iddellandsche-Zee-Volken, ge weldig opzien gebaard, n om hun inhoud n om hun' 'vórrii strekking, l f et Fransche weekblad Monde" 'neemt zo in hoofdtrekken over en uit dit 'overzicht ? veel te uitvoerig om het hier weer te geven ??is in ieder geval n ding volkomen duide lijk : alle pogingen van het Fascisme om Italiërijker en economisch sterker te maken, hebben in deze 7 jaar niet alleen volkomen gefaald, maar op elk gebied van economisch leven verergert de toestand nog steeds. Dit geldt zoowel voor den landbouw 'als voor de industrie en den handel, zoowel voor ondernemers als arbeiders. En de economische positie van Italiëin internationaal verband, zooals die zich vertoont in de handelsbalans, wordt slechter in plaats van beter. Is dit zoo en de bewijsvoering van den heer Xitti lijkt ons onweerlegbaar dan moet deze achteruitgang bij een volk, dat nog steeds vrij snel hoewel lang zoo snel niet meer als vroeger. ondanks de Fascistische propaganda voor snelle uitbreiding in bevolking toeneemt, terwijl d.e emigratie, vroeger een belangrijke factor van welvaart, steeds minder wordt, ja welhaast heeft opgehouden, op den duur diepgaande gevolgen hebben. , Welke? Niemand kan het nog zeggen en alle profetieën in dit opzicht zijn ijdel. Maar die gevol gen kunnen, binnen een kwart eeuw, de fakkel worden, die Europa weer in brand steekt en tot een veld van, puinhoöpeix en lijken maakt. Nieuwe uitgaven Jan Spoel, Cudénzcn. Een verzameling cadenzen, systematisch gerangschikt en voor zelfstudie in gericht, ten dienste van hen, die een muzickexamen wenschen af te leggen. Jan Spoel. Modulatie*. Een nieuwe methode, ingericht voor zelfstudie, om vaardigheid te ver krijgen in het moduleeren aan de piano, ten dienste van hen, die een muziekexamen wenschen af te loggen. '?..'.* Uitgave: N.V. Seyffardt's Boek- en Muziekhandel, Amsterdam. Dominique Dunois. Geortjelte aroii. Uit het Fransen vertaald door II. Wiessing?Adrian. Baarn, Hollandia Drukkerij. VAN DER HELST SIGAREN GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VEBPAKKIÏO P l