D£ GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 OCTOBER 1929 No. 2734 MUZIEK door Constant van Wessem K r ii os t B l «u* h H KT Concertgebouw heeft zich dezer dagen ingespannen voor de muziek van don /?witsei-sch-Joodschen componist' Kniest Hloch. die op hot oogenblik in Amerika als leeivuir «an eenmuziek-instituut werk/aam is. Do aandacht op Hloch was ten onzent al eerder gevestigd door een werk, dat hier van hemtot uitvoering .kwam:'Scholomo. ren stuk voor cello «?u orkest .dat ons inderdaad hud getrof fen door zijn menschelijken en hartstochtelijken toon. i-nJoodsi-hegetourmenteerdheid. Men stelde /.ich volgens ?dit stuk Bloch voor als een schrijver van zooal niet Joodscli-riatiotiale muziek dan toch van specifiek .Toodselje muziek en meende, dat hij hierin zijn rol zou blijven vervullen en daar door recht op onze belangstelling behouden. De twee concerten, waarop nu ander werk van hem te hooren kwam. droegen er toe bij deze eerste indrukken omtrent. Hloch in zooverre te wijzigen, dat ons bleek, dat het specifiek Joodscho van zijn muziek niet y.ijn werkelijk ideaal wns. maar wel' een groot-menschelijk. inter nationale muziek. ,die het karakter van een ../emlins?" aanneemt. Met enkele woorden, in het pro gramma afgedrukt, neemt Bloch stel ling tegen ,,de muziek van musici.'' d.w.z. tegen de spi-cialiseerinjjr der muziek als een aparte zelfstandigheid buiten humanitaire en maatschappe lijke doeleinden om. Kr treffen ons in dat stuk tu-nigo ware woorden. die echter meer zin als reactie dan «Is feitelijkheid hebben. Want de feitelijkheid, die op haar beurt de aangevallen feitelijkheid van een ..ego centrische en kunstmatige muziek" te niet zou doen. had iri dit geval LJloch's eigen op humaniteit gebaseer de 'muziek moeten wezen en het is ?merkwaardig, «lat. zoodra zij deze Aoonnementsprijs van DE GROENE" per jaar: Nederland...' - - . f 10. lndi8'(Zeepost)?'10.-~ (mail). . 13.50 Argentini Belgi Duitschland Egypte Frankrijk £11.50 Griekenland Oostenrijk Spanje Tsjecho Slowakije Zuid-Afrika Denemarken Itali Noorwegen Zweden i Engeland f 13.50 Zwitserland Amerika 1 i Australi Azi i B O 3. w 0) l O) a» g stelling bewust beoogt waar te maken. zij juist als muziek te kort schiet. liet ras der musici, die met een speciale ..zendihu" van hun muziek tot <*n* kwamen, hebheii wij op liet eind van de vorige eeuw. overvloedig aangetroffen en het valt niet moeilijk vast te stellen, dat dit zending"idee een uitvloeisel was van een strijd. die toen iu de wereld der gedachten over sociale en mystieke problemen werd uitgestreden. De componist van het type van Mahler meende toen, «lat hij meer dan musicus en zanger, mul. ook profeet' had te ? wezen. Wanneer mi anno M)2!> een componist met een dergelijke opdracht van zijn muziek tot ons komt. ligt er juist oen tijdperk achter ons waarin de ervaring ons op muzikale gronden een weerlegging van deze opvatting heeft gebracht: niet de idee. die een:mu ziekwerk draagt, maai- de wijze van haar muzikale uitdrukking in' de materie der muziek, sluit ons het hart van een schepping open. Niet ieder is als Mahler zoozeer met «te fanatieke hartstochtelijkheid van een «>m uiting schreeuwende gemoeds leven vervuld, dat de menschelijkheid «Ie geheele materie van zijn kunst wet te doordringen en. met fouten en al te sublinieeren. Bovendien ge lukte die humanitaire zending Mahler slechts in. enkele werken en dan nog spreekt zij. '/.(mals ..Das Lied von der Krde." nog alleen tot het diepst van van den enkeling. Slechts het gave kunstwerk, «ui der wille van de kunst geschapen, wordt bezit van de. menschelijke cultuur. Deze xiitwe.idinjr dient om aan te t «M men waarom «Ie goede bedoeling van Bloch's humanitair-muzikale ten denties een muzikaal te zwak gebleven werk als zijn epische rapsodie ..Ame rica", «lat ons. samengevoegd uit de aanwezige elementen eener Ameri kaansdie muziek, de opbouw van een voor toekomstig Amerika bestenule Xatïonal-Hymne wil laten zien. niet vermajj; te redden van j.'en onvermijdelijke 'mislukking. Zulk een idee.,denkt" men.maar wortlt slechts door het toeval uitgevoerd: voor beeld «Ie Marseillaise. Kan men met zijn bewuste wil uit 'Indiaan.sche,.l£ngolsche en neger-melodieën een nationaal Amerikaansch volkslied npbouwen? En maken deze drie elementen inder daad alleen de uitdrukking van een Amerikaansche psyche mogelijk? Zie daar al dadelijk punten van discussie, waarover Bloch een boetpredicatie houdt in den vorm van een wat al te goedkoope burleske op het wezen van het huidige Amerika, belachelijk gemaakt met wat krijschende jazzgeluiden. machinegedaver en een gerammel, dat aan leege fïesschen (de blootlegging?) doet denken. Dat 'is waarlijk al {e simplistisch. Men neemt toch niet een stukje maat of rhythme van een Indiaansche, Engelsche of negermelodie (Old folk at home?) en maakt er een nieuwe melodie van. die dan de.hymne..van toekomstig Amerika zal worden..? Bovendien mist Bloch's scheppings kracht in dit werk het door-fanatiek-' hfcid 'ondanks-'.alles toch meesleepende, dat electriseerend op don toehoorder kon werken. De drie deelen, waaruit ».America"bestaat, zijn slechts door de gedacht f aaneengovoegd, heb ben op sommige plaatsen ongetwijfeld schoonheden van klank en vinding, doch de kunstmatigheid maakt den gang, Van het geheel traag en doet er alle spanning aan ontbreken, 'Het slotkoor, de bewuste Hymne, bezit KIEST LOV OOS TERbEEK voor uw WOHIJfCfMAfCimifC STEUNZOLEN Htt OPSIMANDIN t HERSTELT .A. az. HUIZE KLIM-OP" RUST- EN HERSTELLINGSOORD HOOGTEZON AANWEZIG PRIJS f 2.50 PER DAG. WASSENAAR CENTRALE VERWARMING N, TIMMERS, Ged. Verpl. TELEF.76125 JUWEELEN OCCASIONS Brillant, 3 karaat, loupzuiver, bijzonder voordeelig. Zilveren houders voor Maggi- en Worcesterfleschjes f 10.50, f 13.50 franco per post. S. SPIJER, Juwelier, Plaats 5, Den Haag, Kalverstraat 222, Amsterdam. Inkoop, Ruiling, Expertise van Juweelen. Zichtzendingen door het geheele land. OVERHEMDEN NAAR MAAT . SINEMUS 20 22 ? Aautadam ST£RDflm.' KIN ia. ONINGINRICHTlïIGetï. N.V» Meubelmagazijn Eden" MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKENKASTEN VICTORIA-WATER te OBCRLAHHSTEIM vermengen met wijn of vruchtensappen zekere voor den zang effectvol ge schreven eigenschappen, maar het kan ieder willekeurig lied voor mannen en vrouwenstemmen wezen: het heeft niets, wat men speciaal voor het Amerikaansche volk zou gaan aan vaarden. Zooals zoovelen, die' met groote ideeën" willen werken, blijft Bloch in de uitvoering al te naief. Op het eerste concert kreeg men een jeugdwerk van hem te hooren. de symphonie in cis kl.t., een zeer lang uitgesponnen, meer ..studeerende" dan persoonlijk gevonden muziek. die in sommige melodieën een neiging naar luidkeelsqhe zangerigheid ver raadt, die wij ook wel van Mahler kennen, doch ons omtrent Bloch's persoonlijkheid nog weinig anders onthult dan een aan zijn ras eigen sterke neiging tot weelderige en kleurige expressiviteit. . De herhaling van het cellostuk met ork?st .Schelomo", een werk uit Bloch's periode van vóór zijn .,America"-ambities, kon ons gelukkig de overtuiging geven, dat wanneer Bloch werkelijk iets' t6 zeggen heeft, hij dit het zuiverst volgens .zijn Joodsche on verwrongen natuur uitdrukt: hier treft ons een oprechtheid in zijn muziek, die dan weliswaar begrensd blijft." maar door haar waarheid van sentiment boeit en aangrijpt, vooral wanneer het stuk zoo sterk kan worden meegeleefd als Loevensohn het opt zijn cello weet te doen. Zoodat wij, tot een eindconclusie komend, willen zeggen, dat de nadere kennismaking met Bloch's werk ons niets meer geleerd heeft dan wij door ..Schelomo" al wisten, hoogstens door het negatieve resultaat van een, andere poging nog er in versterkt werden:, dat de beteekenis en de kracht van Bloch in muzikaal op zicht uitsluitend zetelen kan in een zich houden aan zijn. oorspronke lijke begaafdheid voor een speci fiek Joodsche muziek, zonder wereld tendenties en zonder ,.humanitaire" ideeën. Daarom zullen wij ook met belangstelling naar hem luisteren, wanneer hij ons zijn Hebreeuwsche muziek wil brengen, waarnaar ons zijn ,.SchelomoM benieuwd' heeft ge maakt. No. 2734 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 OCTOBER^i929 DE HERFSTZANG door Dr. Jac. P. Thijsse WE //.uilen 1029 niet licht vergeten: eerst de merkwaardige winter, daarna een ta melijk gewoon stroef voorjaartje, dan de stralende zomer en nu nog een October, dit» de kroon op liet werk zet. Toevallig, voor zoover we mogen zeggen, dat er ooit toeval in het spel is, dragen de beuken en eiken meer vrucht dan gemiddeld en ook meidoorn, berberis, vlier, (ïeldersehe roos, laten niets te wenschen over. Alleen heeft de droogte de moerasplanten in het lage duin terug gedrongen en de paddestoelen laten lang op zich wachten, hebben echter nog een goede kans, eer de vorst invalt. Maar het Stofzaad, dat niet de paddestoelen leeft is dit jaar niet aan de beurt kunnen komen en heeft zich niet vertoond. Tevergeefs heb ik er week aan week naar uitgezien op dezelfde plaatsen, waar het vorig jaar de bleek ivooi-kleurige omgebogen stengels bij honderden geschaard stonden onder de Zwarte Dennen. In de vogelwereld hce'scht nu een feestelijke stemming. Het is prachtig trekweer en wie oogen heeft om te zien en ooren om te hooran moet zich wel telkens verbazen over de groote zwermen van sijsjes en vinken en lijsters van allerlei soort, die op eens als uit het niet komen opdagen, langs ons hsen slieren en weer vlug verdwenen zijn in de heldere lucht. De vinken blijven grootendeels hier toeven, want de beuken hebben goede dracht, en als we door de beukenlanen gaan dan dwarrelen de bonte vinken omhoog alsof de wind in dorre bladeren speelt. Tot nog toe zijn er weinig of geen keepen bij, maar die kunnen we lederen dag ver wachten en ze vallen bij het opvliegen dadelijk in het oog door hun spierwitte stuit. De vinken hebben het zoo goed en rustig dat zij zelfs aan het zingen slaan. Een week of drie geleden hoorden wij in hoofdzaak hun opgewekten lokroep, maar het duurde niet lang of ze brachten den eersten aanloop van hun liedje ten gehoore en thans weerklinkt telkens volle vinkenslag, even mooi als in het voorjaar. Daarbij laten ze ook niet na om te spelen met den bovensten witten spiegel op hun vlerken, die ze door het verplaatsen van de kleine dekveertjes kunnen verbergen of helder wit laten opflikkeren. Onwillekeurig kijken we er naar uit of de wijfjes die seinen beantwoorden, want voor de zooveelste maal stellen wij ons de vraag of deze herfstzang eenvoudig .een uiting is van welbehagen, dan wel getuigt van sexueele opgetogenheid. . . Gewoonlijk meent men, dat van dit laatste alleen pas sprake is na Nieuwejaar, maar telkens merken we dingen op, die ons toch daaraan doen twijfelen. De wilde eenden zwemmen al geregeld paarsgewijs. Het waterhoentjespaar, dat zijn jongen heeft zien vertrekken is nu gezellig alleen op den vijver gebleven en in den vroegen morgen of liever nog op den laten avond kraait het mannetje .naatder waterhoehtjes aard en slaat kuitèflikkers met zijn witte staartveeren, juist zooals in het voorjaar. Ook de fazantenhaan kraait en slaat zelfs met zijn vleugels. De pimpelmeezen slaan aan het zingen, de koolmees roept duidelijk lenteroep en als we de meezentroepen goed bekijken dan ont dekken wij daarin toch ook wel paren. Bij de goud haantjes laat het geen twijfel; die zingen dat het een lust is en het mannetje fladdert om het wijfje heen, staat snel klapwiekend als een biddend roof vogeltje of vischdiefje stil in de lucht voor den spari'etóp waar het wijfje jacht maakt op bladluiseitjes. De roodborsten schallen van den vroegen morgen, vechten met elkander en dat is ook al ,*nicht ohne" zou Braesig zeggen. Maar van een voudiger levensvreugd getuigde het toch, toen mijn roodborét van Binnenduin stilletjes op den grond kwam zitten zingen bij de sproeistraal, waarmee ik mijn vaste planten begoot, naar ik hoop, voor de laatste maal dit jaar. Zoo zong ook het braamsluipertje in de vlieren, nadat hij zich zat had gegeten. De winterkoning zingt nu ook voortdurend en naar het mij voorkomt het meest TUYNENBURG MUYS uit gcagiteerdheid «»ver pers«>«mlijke aangelegen heden. Ik was er een eindje een nageloopen dooi de duindoorns en langs het riet van tien vijver. Hij ging voortdurend voor mij uit. een beetje mopperend. Maar eindelijk werd het hem te machtig, hij vloog om mij heen en ging in den top van een wilg schetterend zitten zingen. De hout duiven beginnen voor zonsopgang te koeren en herhalen dat eenige keereri in den loop van tien dag, dat maakt dikwijls den indruk alsof ze hardop droomen. Heel gewoon zingen heggemuschje en boomkruiper, o«»k de boomklever is druk evenals de kleine bonte specht en de groene specht. Voeg daar nu nog de boomleeuwerik bij en laat ons vooral de kneutjes niet vergeten, die in de knotelzen langs de bollen velden bij troep jes zitten te kraaien uit volle borst. De spreeuwen zingen nu soms haast nog mooier dan in het voorjaar, want alles wat ze geleerd hebben in weide en veld ligt nog versch in hun geheugen. Dit alles heb ik in do laatste weken kunnen hooren iri een klein kringetje van een half uur gaans rondom mijn huis. De week, die mi gaat volgen en die wanneer ge dit leest alweer achter den rug is, zal veel grootscher dingen brengen, w«mt de periode van 20 tot 25 October geeft altijd de meeste kans op de geweldige bewegingen van trekvogels groot en klein. Ik hoop, dat die dit jaar ook buitengewoon indrukwekkend mógen zijn, opdat men daardoor kome tot een waardige op vatting van herfstvacantie: de dagen van indrukvvekkenden vogeltrek, van rijk paddestoelleven, ran energieke bladverkleuring en bladeren val. Tentoonstellingen Kunstzaal Willem Brok, Hilversum. Tentoon stelling van schilderijen, aquarellen, teekeningen en houtsneden door Peter v. d. Brake. Tot l Xov. Kunsthandel W. H. Hofstee Deelman, Vondel straat 10, Amsterdam. Werken van A. J. G. Colnot. Tot l November. Stedelijk Museum, Amsterdam. Tentoonstelling de Brug". Tot l November. Albert Loots, Spoorstraat 2ci, Nijmegen, houdt een atelier-tentoonstelling. Tot l November. De Bron", 'sGravenhage. Werken van V. E. Uytvancki T«it l Novt-mber. .Stedelijk Museum, Amsterdam. Tentoonstelling weefwcrk van Rie Knapper. Tot l November. J. B. J. Kerling, .'s-tiravenhaKe. Oude en mo derne* Nederlandsche ex-libris. Tot l November. Metz en Co, Amsterdam. Plastieken en hout snijwerk van Bali, weefsels van Bali en Sumatra. en Oud--.Tavaans.che batiks. Tot 2 November. Rotterdamsche Kunstkring, Witte de Withstraat 35, Rotterdam. Tentoonstelling van Poppen en Marionetten, verviaardiiïd door Harry van Tussenbroek. Tot 3 November. Firma Rath en Doodehet-f w-r, Prins,-n^'racht 730, Amsti-r.lam. Tentoonstelling Kunstbthangsels. Tot 4 N°vember. Stedelijk Museum, Maastricht. Schilderwerk van De Limburgsche Jongeren."'.Tot 4 November. Frans Buffa ert Zö«>n.' Amsterdam. .Schilderijen van Martin M. Metzker1 en S. del Pilar. Tot S> November. , Vereeniging Voor: de Kunst" Nobelstraat 12, Utrecht. Tentoonstelling van werken door W. van der Nat. Tot 10 jNoyeinber. Metz & Co., 's-Grayönjiage. Tentoonstelling van oude Marokkansche "tfapiiten, Kleeden en Borduur werk. Tot 15 Nov. ''ti l ..DéBron" te 's-Grav^nhage. Werken van Ilse Kuth Voigt. Tot 15 November. J. H. de Bois, Kruisweg 08, Haarlem. Ten toonstelling van Schilderijen en Teekeningen, door Alb. Arens. Tot 10 November. Kunstzalen d'Audretsöh, Noordeindë110, Den Haag. Tentoonstelling van werken door H. Martin ez. Tot 10 November. Artibus Sacrum, Arnhem. Tentoonstelling van werkendoor de leden van den Goöische Kunstkring. Tot 16 November. . De Nieuwe Toonkamers voor Kunstnijverheid," Rotterdam. Muller-kristal en Lederwerk van Elly van Leeuwen. Tot 21 November. Rotterdamsche ' Kunstkring, Rotterdam.^Oudrussische Iponen. Tot l December. SCHAKEL l WEIUG£\X/EG 11-17* AMSTERDAM Overhemden naar maat Bi) ons verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN KRONIEK Amerlkanisinv IN een Amerikaansch artikel over president lloovers zes-maandelijksch bewind leest meu het volgende: Hoover's verkiezing in November J.1. was in groote mate het gevolg van het teit, dat hij droog" was. Niettemin blijkt hij te beseffen, dat in de huidige wijze, waarop het drankverbod wordt uitgevoerd, ernstige gebreken scturilen. Alaar Hoover is van meening, dat het gebrek aan succes van het drankverbod niet zoozeer moet worden toegeschreven aan den aard van dat verbod zelf, als wel aan het algemeen gtbrtk aan eerbied, dat men in de Vereenigde Staten voor de wet heeft. Een van zijn eerste regeeringsdaden was het vormen van een nationale misdaad-commissie, welke tot taak heeft, de oorzaken van dit gebrek aan eerbied op te sporeji en middelen tot verbetering aan te «even. Slaagt de com1missie In die taak, dan zal dit wellicht van groote sociale ' en moreele beteekenis voor het land zijn. Nu is zeker prej-ileut Houver niet zoo maaiverantwoordelijk te stellen voor de enormiteiten, tlie dit bericht bevat, liet is blijkbaar een vriend» die hier schrijft, en dat is soms gevaarlijker dan het geschrijf eens A-ijands. Maar ook elders had men al van die commissie hooren gewagen en zoo kan men vertrouwen, dat dit stukje inderdaad een specir men van den onvervalscht echten Amerikaanschen geest toont, zooals wij hem nu wel langzamerhand hebben leeren kennen. Het is de geest, die alleen met dien eens kinds te vergelijken schijnt, zooals hij bot voor de dingen komt te staan. Maar het kinderlijke bezit dan de gave der verwondering en kan de realiteiten in een droomwereld opnemen: De Amerikaansche geest echter is doodnuchter en positief en eischt een eenvoudig antwoord, zoo maar een, twee, drie.... bijv. op de vraag naar het wezen der wereld. Omdat hij opvoeding, onder legdheid, dus historisch perspectief mist. omdat hij het. net als de zuigelingen, zonder perspectief, moet doen. Alles staat bij hem op een gelijk plai van grijpbare verstandelijkheid, en zoo is de Amerikaan ertoe gekomen veel schijnbaar on-j mogelijks toch te doen en noji meer hopeloos t^ verwarren en te bederven, zoowel .materieel aH nmreel. : Kn als hij, zijn oppervlakkige nuchteilieid verloochenend, dieper wil worden, raakt de zaak hcelemaal uit het lood. gelijk hier blijkt. Dat het Amerikaansch drankverbod groot endeels een liasco werd. zal. naar eenvoudige overweging, toch w*.1 allereerst hieraan liggen, dat.de Amerikanen veel van ..drank" houden, zooveel, dat" zij dit:'stuk. pers«.>onlijke «Irinkvrijheid wenschen te haiulhaven tegen eiken aanslag. Maar dat is toch 'niet zoo over «Ie heele lijn der persoonlijke vrijheid;. Heeft de president mr gelijk opgemerkt, dat zij h lands lieden zich tegen ttllt' wetten verzetten, die dexjvrijheid'binden? Dat blijkt nergens en is ook gewik niet waar. Want Amerikanen, zoowel als Engelschen zijn dociel tegenover hst gezag, zeket veel meer dan de Hollanders, wier half-individe alisme principieel elk gezag haat. Maar wat moei, dan die Commissie, die ..de oorzaken van^diit gebrek aan eerbied" voor «Ie wet zal opsporen en ..middelen tot verbetering aangeven"? Zal zij heele bibliotheken omhalen om eindelijk tje betoogen, dat zoowel gemeenschap als individu hun rechten hebben, dat eenerzijds het individu tot zelfverloochening kan worden- opgevoed ten bate der gemeenschap, maar anderzijds die ge meenschap alleen vruchtbaar, regelen kan wat met den aard der individuen overeenkomt? En, zal- dan de president veel wijzer zyri? , Maar waarschijnlijk zal de commissie wél een specifiek nationale ondeugd ontdekken, die echter het volk, als echt Amerikaansch, weer tot strekt. En dan zal ieder tevreden ' F. C. MUZIEK D STRIJKINSTRUMENTEN D E H PAHP Achter St Pieter 4 Q Q F!» K/\OiV utrecht D TcL 4« Q PIANO'S a D VERHUREN D D VLEUGELS S: ah i