.*? DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 OCTOBER 1929 No. 2734' BEURSSPIEGEL Donderdag, 24 Oetobcr H KT beeld dat de beurs in de laatste weken toont is eigenlijk van heel bijzonderen aard. Koersdalingen /ijn geen novum. die kent men zoolang de beurshandel bestaat. Maar de manier waarop thans de dalingen plaatsvinden is wel uit zonderlijk. In de meeste gevallen toch volgt na enkele dagen van daling weer een stijging, of de koersval duurt een paar dagen, desnoods eenige weken, maar dan ook met groot u sprongen. Het eerste geval kan zich voordoen,wanneer door bij zondere omstandigheden, do technische positie van de markt zwak is geworden. Betreft het niet de heelt» beurs maar enkele fondsen van n categorie tlan volgt na de daling soms een stabiliteit, en blijft een herstel uit. En het laatst beschreven aspect heeft de beurs in crises, zouals bijv. in 1021 toen Philips enkele dagen achtereen per tlag een honderd procent kelderde. Maar nu ziet men al eenige weken een geleidelijk doorzieken, met soms vrij groot e. koerssprongen. maar toch geen sensat ioneoio achtereenvolgende dalingen. En telkens als er weer eenige tientallen punten van den koers af is. zegt men dat de positie van de beurs nu gezonder is geworden. Maar steeds volgt weer eelt verdere inzinking. In do paar laatste dagen is intusschen de stemming, zoowel hier als op de andere Kuropooschc beurzen en ook te New-York wat l H-t er. Een stilte tusschon twee stormen:' Of het einde van do ..Sanierungskrise*' zoouls i>nze buren met hun zin voor systematiek deze achter ons liggende periode gekarakteriseerd hebben!* Ik schreef verleden week tlat op dit kritieke moment van de allergrootste beteekenis voor het koersverloop zijn: de berichten uit handel en nijverheid. Feitelijk is do reactie van hot koersniveau, tlio wij nu achter den rug hebben, reeds een uitvloeisel van zulke berichten. Tot nu t oo was het verloop van tlo beurskoersen steeds vooruitgeloopen op de gunstiger bedrijfsresultaten. Dat kon zoolang duren als de winstcijfers stegen. Want do vorige koersstijging werd tlan steeds weer achterhaald .door do werkelijkheid. Pas wanneer tle stijging dor resultaten ophield on een constant nog hoog ? winst-peil intrad was een reactie te verwachten. Dan pas realiseerde men tlat men op tle feiten was vooruitgeloopen. Zoodoende kon dus op du beurs een reactie worden verwacht nog voor dat in handel on bedrijf van een terugslag sprake was. Het niet-meer-vooruitgaan van handel on nijverheid is in d «c omstandigheden al een reden voor achteruitgang op de beurs. En die daling hebben Wij nu gehad. Xu is alleen mam- de vraag of de cijfers d» uit handel en industrie bekend zullen worden ongunsti ger worden. Bij Philips zijn er inderdaad minder gunstige cijfers: do uitvoer zoowel van radioartikelen als van gloeilampen is teruggeloopen. De prijs der apparaten wordt verlaagd. Maar de beurs kan natuurlijk rodenoerên: de koersval was overdreven, on deze minder gunstige factoren zijn daarin al verdisconteerd". Inderdaad hoeft het streven naar een gezonde basis: tle rendabiliteit Schrijfmachinehandel (Alle merken vanaf f5*.?.) COPIEERINRICHTING TEL. 584M WolvenatrJfe-4 - Amsterdam reeds flinke vorderingen gemaakt. Al zal er bijv. bij Margarine t'nie aandeelon nog heel wat ai' moeten voor men op een dragelijke basis is. (lunstig is tlo stemming nog steeds niet. De be st uurs-geschillen is de A.K.U. men kan toch moeilijk aannemen dat wijzigingen in de leiding. die zulk een impressie op het publiek maken, zoi* maar zonder ernstige aanleiding worden bewerkt de concurrentiestrijd in de radionijverheid, de afnemende axitomobielverkoopon. alle invloe den die de specifieke conjunctuurindustrién be treft, zijn even zoovele factoren om de markt ttdrukken. En de geleidelijke koersafbrokkeling, waarvan wij hierboven schreven is juist voor zulk een nerveuso beurs fnuikend, veel meel' dan een 'plotse linge krach, waarbij met n slag schoonschip gemaakt wordt, terwijl het rendement der aandeelen nog lang niet van dien aard is. dat men uit dien hoofde weerstand kan verwachten. Maar als do conjunctuur het houdt, dan val het ergste misschien wel achter den rug zijn. al mag een sterk herstel voorloopig niet verwacht 'worden.. C'. K. STANDAARD HYPOTHEEKBANK tt ROTTERDAM Directie, Mr. H. H. C. CASTENDIJH tn 7. MOSSELMAN De Bank geeft onder controle van het Algem. Administratie- en Trtutkantoof 5 en 4l%Pandbr.tegen benetkoert alt. De HolL Voorschotbank HAARLEM, KRUISWEG 70, De Baak verstrekt gelden tot elk bedrag met een minimum van f 1000.?op zake» HJk~ onderpand en onder borgtocht, met in pandseving eener polis van levensver zekering van gelijk bedrag, en verkoopt 5% schuldbrieven in stukken van f 1000.?. 500,- en f 100.- tegen Beurskoers. N. V. Rotterd. Hypotheekbank voor Nederland Opgericht tn 1864 Maatschappeiyk Kapitaal f 10.000.000, waarvan geplaatst f 6.000.000 Verstrekt geld op eerste hypotheek. Voor inlichtingen wende men zich tot het kantoor der Bank, Ged. Bierhaven 25 te R'dam of tot hare Agenten. De Directie t Mr. Th. Reepmaker, Mr. N. P. C. v. Wflk. Mr. B. van Roasem. Abonneert U op De Groene Amster~ dammer. Weekblad voor Nederland Prijs per jaar fr. p.p. f 10. LEÏENSVERZEKERIIII! MAATSCHAPPII Gunstige polisvoorwaarden TT p? M LJ C AA Zeer billijke premiën, . .?.. . Vraag U nog eens af iri welke omstandigheden Uw nabestaan den, voor wie gij te zorgen hebt, bij Uw dood zullen achterblijven. Zijt Gij met het oog daarop voldoende verzekerd? . ; ' ^^ ? f ' 1 Zoo neen, wend U dan tot de AM STERDAMSCHE Amsterdam, N. Spiegelstraat 17. Soerabaja, Willemskade 3. Nederlandsche Handel-Maatschappij, N. v. AMSTERDAM. AGENTSCHAPPEN te ROTTERDAM en VGRAVENHAGE Vestigingen in Nederlandsch-Indië, Straits-Settlements, ~~ Britsch-Indic, China» Japan en Arabi ALLE BANKZAKEN SAFE-DEPOSIT. KOFFERKLUIS. Ni DE HAARLEMSH HYPOTHEEKBANK Leden der Directie: XSfirt?^ Mr. A.'S. MIE D E'M A, P. H. CRAA.NDIJK en A. E. TH1ERRY DE BYE DOLLEMAN Hypotheken f 36.001.642.- P-AAw. J 5?*°'3?'~ . Reterret . . f 1.005.087. 4} en 5 pCWPANDBRIEVEN tegen LAATSTEN AMSTERD. BEURSKOERS fflr I OnderL Glas-Verzekering-Min GEVESTIGD TE AMSTERDAM OPGERICHT 1876 Kantoor: KERKSTRAAT No. 69 Telefoon 42163 Directie: Mr. K. F. A, VAN DER BREGGEN Verzekeringen tegen vaste jaarlljksche premie, voor schade door breuk aan :-: :-: SPIEGELRUITEN, SPIEGELS of andere RUITEN M ,-J IJVERIGE VERTEGENWOORDIGERS GEVRAAGD AbonnentU., QNZE AARDE Rtyk geïllustreerd maandblad Prijs per jaargang 110, fr, p,p. f 10.75, Zeepost 112, BuItenU 113,50 Proef No. gratis. Uitg. van v. Holkema & Warendorf 's U.-M., Amsterdam 2734 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 OCTOBER 1929 Koffiepraatje door C. A. Klaasse UK houders van aandeelen Philips of Margarine Unie, die in de afgeloopen maand een flink l>rok uit hun vermogen gehapt zagen, hebben iilthans deze, /.ij het wat schrale, troost (lat de stroppen niet alleen voor aandeelhouders gere serveerd blijven. Maar dat ook tle be/itters van obligatiën soms een. veeg uit de pan krijgen. De houders van obliuatieii San Paulo hebbeu dat aan den lijve ondervonden. Ik kan mij voorstellen. dat zij die verleden jaar op de p('t. leening tegen !(5.2;> p('t. inschreven en mi hun stukken voor 70 p('t. in. de noteering zien .staan, geneigd zijn met Multatuli een hardgrondin: ..«tik in koffie en verdwijn" toe te wenschen. niet aan den makelaar m koffie, maar aan de leiders van de valorisatiepolitiek. * * * .lleeleinaal onverwacht is de krach op de "koffiemarkt niet gekomen": natuurlijk, op de beurs komt niets ooit geheel onverwacht. Maar inderdaad is de verwachting" in dit'geval niet uitsluitend esprit d'escalier": wanneer men bedenkt dat maanden, ja jaren de termijmioteering aanzienlijk lager was dan de loeo-prijzen. dan i> het duidelijk dat de markt in een voortdurende vrees voor een inzinking verkeerde. Die angst is niet geheel zonder grond gebleken, de scherpe prijsdaling die wij nu pas achter den rug hebben i ^ daarvan een sprekend bewijs. De koffiemarkt heeft sedert het product stapel.?artikel is. dus al meer dan een eeuw lang. steeds tM-ii min of meer regelmatige golfbeweging ver11 >< md Weliswaar wisselen bij vrijwel alle product on, althans agrarische, periodes van hooge en lage prij/.on elkander in eeuwigen cirkelgang af. maai bij koffie is de regelmaat wel heel opvallend. De uorzuak daarvan ligt voornamelijk in de gesteld heid van de koffiestruik die eerst na vier tot /es iaar vrucht begint te dragen, zooals de rubberboom -éM-rst na vijf jaar getapt kan worden. Zoodra door het stijgen van de consumptie een tekort aan koffie merkbaar begint te worden zal pas nn ge middeld vijf jareu de door nieuwe aanplant verMi-oote. productie aan de markt komen. In di<periode wordt dooi- toenemend verbruik de prijs steeds verder opgedreven. Xoodra- dan de ..nieuwe" koffie wordt aangevoerd ontstaat plotseling een overproductie, want de opgeschroefde prijken hebben besrijpelijkerwij/je het ..koffievacuum" door de planters doen overschatten. Dan /et dus de prijsdaling in. Zoodra de op het lager prijs peil sterk groeiende consumptie het teveel in productie weer aanvult, is een tijdlang de prijs stabiel op loonend peil. Totdat weerde eerste phase vau een nieuwen cirkelloop, een stadium van ..onderproductie" aanbreekt. In de voritre eeuw i* vier'maal een periode van'overproductie inge treden: 1S24?30; 1840?18; 1879?87 en 1808 U»08. De koffieprijs daalde in de beide middelste tijdvakken tot de helft, en in de eerste en laatste periode tot op een derde van het hausse-niveau. De regelmatige afwisseling van zulke perioden van himmelhoch jauchzen. en zum-Tode-betr btsein is de aanleiding geweest tot de idee der valo risatie". Wanneer voortdurend een periode van teveel aan koffie wordt gevolgd door een tijdvak van tekort, en in beide gevallen de wanverhouding van vraag en aanbod leidt tot prijsexcessen, wat ligt er dan meer voor de hand dan een systeem van opsparen-en-spuien. Koop de koffie op in den overvloedigen tijd, n doe de opgepotte voorraden met winst van de hand, wanneer er een tekort is. Het ei van Columbus, dat niet alleen winst in het'laadje' brengt, maar bovendien het heilzame effect heeft, de prijsschommelmcjen binnen rede lijke grenzen te houden. Aan dieri gedachtengang is het Bimiliaansche koffieverdedtgingsinstituut de Defesa" ontsproten. Voor het eerst werden in de periode, van overproductie 1898?-1908 door het eerste Valoriaatiecomité" maatregelen als hierboven bedoeld genomen. Maar de werkzaam heden waren pas aangevangen toen het laagtepunt . der prijzen al lang bereikt was: Intusschen was het daardoor gemakkelijk bereikte succes een krachtige steun voor de valorisatie-idee. Sedert ongeveer in 1010 langzamerhand een periode van ..onderproductie" inzette werkte natuurlijk de pet'esa onder zeer gunstige omstandigheden en kon zij groote winsten maken. Cfeen wonder dat <ie Brazilianen meenden een goudmijn ontdekt te hebben. Maar... .'men kon de weelde niet dragen. De gedachte van prijs-nivelleering maakte al heel gauw plaats voor een streven naar ongebreidelde prijsopdrijving. Kn dat legde al de kiem voor komende moeilijkheden. Want de hooge prijs deed het verbruik van koffie dalen of hield althans een normale uitbreiding van de consumptie tegen. Kn tegelijkertijd werden de planters door de hooge winstkansen tot het uiterste opgezweept om de aanplantingcn uit te breiden. Daarvan ging men reeds' spoedig de wrange, vruchten plukken. De aanplantingeii van 1910-20 begonnen in 1025 koffie te h'veren. De Defesa. overmoedig gemaakt door haar groot e macht in de voorafgaande periode van overproductie, hield, de prijzen met alle macht hoog. /ij dreef de 110teeringen zelfs op ondanks de zeer sterk toenemen de onverkochte koffievoorraad. l.eening na leening werd in het buitenland opgenomen en de voorraad groeide aan tot vele millioenen balen. Meer en meer begon in den koffiehandel de vrees op te komen, dat misschien het koffieinstituut, die tactiek niet zou kunnen volhouden, en dat op een goed moment gedwongen verkoopeii zouden volgen, wanneer de Brazilianen geen geld meer zouden hebben om de steunaankoopen voort te zetten. De valorisatie-idee is gebaseerd op afwisse lende over- en onderproductie. Maar wanneer nu cle consumptie eens te langzaam steeg en het tijd vak van koffietekort te lang uitbleef. Dan zou de koffieberg in ..San Paulo tot de hemel rijzen, en het heek? stelsel misschien met een forsehen slag als een kaartenhuis ineenvallen. Verleden week nu werd dat gevaar voor een crisis acuut. Met de bekende gevolgen op de koffieprijs. Intusschen schijnt San-Paulo geslaagd te zijn met een nieuwe 'leening. En voorloopig is dan het gevaar misschien wel weer afgewend. Maai-. . . . waarheen? Wat zijn de bezwaren, die aan zulk een systeem van ..valorisatie" kleven? In de eerste plaats een bezwaar dat niet perséaan het systeem verbonden is. maar wel aan de wijze waarop Braziliëhet heeft toegepast. Kerst heeft men de prijs in den. tijd van het tekort te hoog opgeschroefd, en de productie gestimuleerd, en daarna werd door h«-t hooghouden vanden prijs in tijd van overproductie is de opzet, de grondge dachte miskend. Kensdeels wordt daardoor het natuurlijke verloop: grootere consumptie door lager prijs tegengewerkt. Vervolgen!» wordt verdere uitbreiding van de cultuur niet tegengegaan. althans niet in andere landen. Inderdaad is buiten Braziliëde koffiecultuur voortdurend uitgebreid. Kn tenslotte wordt geen nivelleering dor prijzen bereikt, en dus ook winst op i?i tijd van overpro ductie aangekochte koffie bijna onmogelijk ge maakt. K -n govaar is et dat wel noodzakelijk aan , het systeem zelve, onafhankelijk van al of /niet' juiste toepassing, verbonden is. De markt positie va n het product wordt voortdurend bedreigd dooi de groot e voorraad: de handel -zal zich steeds afvragen: kan het bescheriningsinstituut de steun handhaven. Maar wanneer maar in the long run het stelsel doeltreffend is. dan hoeft men zich daarvan niets aan te trekken. Hoogstens weerspiegelen de termijn-prijzen de angst van de han delaren. Maar de mogelijkheid van vergissing blijft bestaan: de overproductie kan langer duren dan men verwachtte, en daarom is het financieren van de steunaankoopen met geleend geld een gevaar. Men moet zorgen niet eigen middelen de steun te kunnen voortzetten, en niet tot liquidatie te worden gedwongen. Wanneer de voorraden een /.ekere grens'hebben bereikt, die men als abnormaal begint te beschouwen, dan zou men verdere aankoopen grootendeels uit koffiebelasting, in welken vorm ook, moeten dekken. Wanneer Brazilië'duur/aam succes wil bereiken en het lijkt alleszins aannemelijk dat zoolang Braziliëin de koffieproduct».» nog zulk een belang rijke plaats inneemt dit land bij een goedgekozen en voorzichtig gefinancierd systeem een gunstig effect op het Verloop der koffieprijzen kaft hebben dan zal men leerinp moeten trekken uit de ondervinding van de laatste jaren. Logische toe passing van de valorisatie: in tijd van overpro ductie de prijs wat laten dalen, in de hoop op stimu leering van de vraag» de markt steunen eerst met geleend geld, daarna in stijgende mate met belas tinggeld, en bij verder dalende prijzen. Kn lukt het dan nog niet, dan productiebeperking. ?'.Voor de opstellers van het nieuwe rubberplan, dat practisch ook neerkomt op een valorisatiestelsel houden intusschen de Braziliaansche er varingen met koffie een waarschuwingjn ! BOEKBESPREKING J tt tik 1920. /i M*. i' & JoHt/nte. 'H l'itij. Mij. In dit boek wordt minutieus, MI van stukje tot boot je. hot leven beschreven vau een arm <-n on beschaafd .7 oudst- h gezin, en speciaal het leven van Kli, tien jongsten spruit uit dat gezin. liet i* eigenlijk geen roman in den Kin van een voort schrijdend verhaal niet handeling en een slot: er is niet veel ander bindend element in tlan dat Kli langzamerhand een beetje ouder wordt. liet is beschrijving van het milieu, in een groot aantal tafereelen. waarbij telkens kleine voorvallen als Uitgangspunt dienen. Door deze arbeidsmethodo herinnert het boek aan veel proza-werk uit de negentiger jaren: (ïoudsmit is dan ook te beschouwen als een uitlooper van die periode van realisme. Hij mist ook dit kenmerk niet van die merkwaardige schrij versbont, dat de behan deling nu en dan overslaat in een rauw naturalisme. Het komt in dit werk o.a. uit in het hoofdstukje. ..Poffert met azijn." en vooral aan het slot van ..Inwijding." waarin afschuwelijke sexueele bui tensporigheden beschreven worden. Ken zekere tonden/, is hier niet te miskennen; de schrijver toont zich in deze bladzijden een discipel van Heyermans, die in zijn ..Diamantstad" bepaalde geslachtelijke ontaarding beschrijft als inhaerent aan de mindere of liever minste. Joodsche kringen. als tragisch gevolg van hun afgeslotenheid. Sam (Joudsmit is geen veelschrijver, en wat van zijn hand van de pers komt, is doordacht on door werkt. l>at zijn ook de eigenschappen van dit boek. Menigmaal valt een kleurige plastiek te waar deeren. en speciaal waar het typeerend Joodsche van toestanden en gebeurtenissen wordt verteld. weet de schrijver de aandacht van den lezer te wekken. Maar zijn boek is zeer omvangrijk, en ik heb mij bij de lexing niet kunnen ontworstelen aan het gevoel, dat het. nog al eens op hetzelfde neerkomt: wel zijn liet telkens andere gevallet jes. maar de behandeling is te eenvormig om op den duur te kunnen boeien. De auteur mist de begaafd heid van Heyermans. die. dit procédévan détail beschrijving naturalistisch toepassend, tegelijk dramatische spanning in. zijn werk bracht. Deze opeenvolging van kleine gevoels-explosies wordt wat eentonig, zoodat het boek mij eerlijk gezegd op het laatst begon te vervelen. . Voor alle zekerheid: misschien ligt in deze laatste, niet vriendelijk klinkende, opmerking iets onbillijk*. Het is mogelijk, dat dit vervelende mij niet, of niet zoozeer, opgevallen zou zijn. als ik dit dikke boek in den vorm van een groot aantal afzonderlijke , schetsen ' het zou niet zoo heel veel moeite kosten er dien vorm aan te geven gelezen had. met regelmatige tussehenpoozen. Want lk onderdeel heeft zijn kwaliteit en. Maar het boek wordt aangeboden als een samenhangend geheel, en ik voel mij dus ten slotte wel verant woord door den indruk op te schrijven, die dat geheel op mij gemaakt heeft. HERMAN MIDDENDORP Adverteert in wa c* DE GROENE aan bereikt u net beste publiek eva *« w ALLE STUKKEN voor oe admini stratie te ricnten aan ie N.V. De Groene Amsterdammer, Keizers gracnt 333 e* <x> if s i. M M' H! f'