',' -. l DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 NOVEMBER 1929 No. 27JS BIOSCOPY Het geval-Rusland door L. J. Jordaan iH'Ktormiii}1; vtur l'nrl.Js". VHU . «rt»rso-«riii«'imt MKK.f{ en meer laat zich li«-t verloop der Itussisclie productie overzien. Met iedere nieuwe Sovjetfilm begint '/u* h liet gevul-Kiisland klaarder en duidelijker af te teekenen. Kn de over. tuuring is niet meer af t.- wijzen. dat «Ie Russische filmproductie op tien t «-ruwweg is. Ten /.ij men wonderen vei wacht -- ? en wie l«ouil( niet gaarne «Ie mogelijkheid open? liijt de coiu-lusu- voor de Jiand: in liet betrekkelijk korte tijdsbestek van «?nke'e jaren, heeft de trioinfeerende Uussisclie tihn. die zoo kracht iu' en oxerweldigend iiwtle. /ieh/elf overleefd - heeft /.ij gegeven, wat zij te lieven liml. liet is «-en bittere gedachte, die men slechts noodc en schoor\oeteiid tuinva:irdt . na alles:, wat de Moscovieten voor de ontwikkeling en den groei eener waarachtige filmkunst gedaan hebben maar tenslotte een gedachte, die zich niet laiurer laat nf\vij/.en en die men even eerlijk heeft te registreert»!!, als de groot e. onvergetelijke verdiensten der .Sowkino-priulueten. Te dezer plaatse is de levensgang van de film eens vergeleken mot een fakkelloop: iedere richt ing. iedere ..school" draagt de toorts een eindweegs. zoover haar krachten reiken en geeft ze over aan. een opvolger. Welnu het krijgt steeds meer den schijn, alsof voor de Russen «Ie tijd gekomen is. de heilige vlam door anderen verder te laten dragen. Kt», hoewel het Keer zeker voorbarig zou zijn reeds nu een de finitieve balans op te maken, i.-> liet verschijnsel. jils uiting eener algenieene wet te belangrijk, om het niet wat nader en uitvoeriger te beschouwen. liet spreekt vanzelf, dat wij de d>vaze gemeen plaats, als zou de Kussische film veroordeeld zijn omdat zij eenzijdige propftgand i voert, met .stilzwijgen voorbijgaan. Wanneer morgen aan den dag een Italiaansche fascisten-film zou geboren worden, die haar ideologie en haar hartstochtelijke overtuiging in denzelfden schoonen vorm wist te gieten, als de eerste Kussen deden, zou zij ons even welkom zijn. liet conflict in ,,De Moeder" is ten slotte het conflict van den opstandigen inensch aller tijden en heeft niets van doei} niet het wederzijdsch geknoei der hoeren' Stal in' en ('hamberlain. liet drama van den ,.1'otomkin" ? is de apothese van de groot e passie en de groote daad en geenszins een pleidooi voor/ de Kommunistische-PartJj-lIolland of hoe die -< inuevyisse politieke organisatie zich ten hul digen dage moge noemen. De revolutionnaire ideologie bezielde en inspireerde de 'Russische kunstenaars?zeker, hoe zou dit anders kunnen in een lam], dat van die ideologie doortrokken is? Maar zij veroordeelt evenmin een kunstwerk', als zij het vermag te redden ! En ziedaar nu een axioma. dat te weinig wordt erkend en daardoor tot ge vaarlijke verwarring leidt bij ons, maar wat belangrijker is: ooA- (tij de Russen zclj. Want het wordt maar al to duidelijk, dat de spontane, fanatieke juicdkreet der eerste revo lutiefilms reeds lang is verworden, tot een op com mando aangeheven coulissengebml. Hun vlammen de. ontembare ,,Marseillaise" verzwakte tot het dis ciplinaire: ' n-twee ! eener tamme ,, Socialisten- ' marsch." De oude, droevige ervaring doet zich gelden, dat de schoone vorm, waarin een verheven bezieling zich uitte wordt benut en uitgebuit. ook zónder die bezieling. Dat - -en dat alleen is de essentieele oorzaak van de verzwakking der Russische film. liet ontbreken der vervoering het manko aan inneplijken drang, maakt al idie prachtige vondsten tot leege schablonen. Vandaar GENERAAL AGENTEN VOOR AMATEUR-KIN O-FITRCSTIN G FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8?- A 318 TE RD A M ook dat geen nieuwe ontdekkingen gedaan worden: met haar inspiratie Verloor de Russische film haar scheppend vermogen haar inventie. Iedere nieuwe film bracht de deplorabele herhaling van formulae. die eens ontroerden en nu beginnen te vervelen en teVirriteereii. Wij behoeven ze hier niet nog eens te noemen bet ware een pijnlijk en noodeloos ridiculiseeren van wat ons lief is gewor den. * * * Tegenover den hiervoor genoemden nlk-s beheerschenden destiuctleven factor in de filmproductie der Russen, zinken kleinere technische en artistieke tekortkomingen voor zooverre /.ij er niet recht streeks uit voort vloeien --- in het niet en geeft het jongste werk van Trauberg en Kosintzew feitelijk geen aanleiding' tot gedetailleerde bespreking. Dat de groot e. uitsluitende kracht der Russen hun eenvoud en waarachtigheid is. was reeds lang bekend. Wij wisten al bij hun eerste ..historische"«?n ..costuum"films. dat het toetakelen en laten ..spelen" van acteurs vloekt tegen hun simpele kinderlijke menschelijkheid. De buiten hun sfeer liggende karakters, als vreemdelingen (de .«Kngelsehen" in ..Stiirm ber Asiën) en geschiedkundige figuren (..Der Hund der d'roszen Tat") waren van den aanvang af bedenkelijke zwakke plekken in hun conceptie, liet behoeft dus geen verwonde ring te baren, dat de evocatie van het Parijs der laatste Bonaparte» eenvoudig nergens naar . lijkt ei i ondanks He verder gevorderde techniek naast «Ie magnifieke sfeer, welke l.ubitsch voor jaren reeds in ..Vlam" wist op te roepen, niet in aanmerking komt. h'ven min is liet noodig uit te wijden over de reeds gesignaleerde imitatie van motieven. Dat deze zich, bij de toenemende verarming aan inspi- , ratie hoe langer zoo meer toespitst, blijkt uit de grove copie. welke de ,.Fransche Soldaat" in deze film maakte dank zij een uiterlijke gelijkenis van den prachtigen speler Tschuweleff uit ..De laatste dagen van St. Petersburg." Tenslotte is het karakteristiek voor dit artificiecle studio product, dat de eenvoudige, onopgesmukte natuuropname bijna geheel ontbreekt: van begin tot eind zijn wij opgesloten in een geknutseld coulissenmilieu ? wordt onze blik gestuit door een benauwenden achterdoek-horizon wordt ons .oog gekweld door ,,effectvol" beiigaalsch licht en toon.ee!matige schijnwerperij. Schminck. pruiken, baarden en ..uitstekend spel" naar rato l * * 1 » V rage: Wat nu? Wie moet den fakkel overnemen'! Duitschland heeft het zijne gedaan en geniet een voorspoedig en welverdiend otium cum dignitate. De Fransche ,,film-absolu" zal ondanks haar theore tische onweerlegbaarheid nimmer buiten do muren «Ier avant-gardetheaters komen. Alleen Amerika is onsterfelijk maar het heeft de onsterfelijkheid van den lompenkoopman. die uit alle mogelijke afval het blanke papier vervaardigt, wachtend op 'den, kunstenaar, welke het beschrijven zal. Dit is lu't ontmoedigende in de situatie: wij staan, voor een hiaat,.vooreen vacuüm. Onder het geloei A-an den talkie-microfoon stort een wereld ineen: de jonge wereld der zwijgende filrti en het genie is nog niet geboren, dat uit de puinhoopen nieuwe schoonheid construeercn zal. Ons rest niets, dan te wachten en niet brekend hart de ontreddering tot haar bittere einde te volgen .... «fiircta «Carbo. Munter Kcaton Was het do kwakende, gierende jazz-band, die er aan voorafging, .of waren het de sentimentecljammerende, hysterisch-hobbelende jazz-zangers. die er op volgden? Was het de stampende, razende drummer van een jazz-orkest elders in het pro gramma. dan wel het gemauw van het zesjarig jazz-psychopaathje uit liet movie-tone journaal? J k weet het niet meer ik.weet het niet meer .... is tegenwoordig een plaats van helsch, WITTE BOURGOGNE WIJN Wijnkooperij Anno 1795 Vlaardingen - Bordeaux enerveerend en ten slotte afstompend mechanisch gerucht een inferno van nimmer aflatend, inaHeleiul lawaai. En ik kan niet meer zeggen, wat mij het meest gekweld heeft.... Maar tusschen al dit smartelijk-botto carnavals getier bloeit de vorstelijke, witte stilte van Garbo's masker een lelie tip de pet van een cabaretportier. een besneeuwde vulkaan boven ten Amsterdamschen liartjesdag. Waarin bestaat de fascineerende kracht van dit bleeke, douloureuze gelaat? Is liet inderdaad de grandeur van een diepe kunstenaursziel, zich wijd spannend voor onzen verrukten, verstilden blik. klaar en ondoorgrondelijk als de aether zelve? Of is het eenvoudig de liefde en het leed van geslachten, gesublimeerd in de nobele ciselme van een toevallig, sterfelijk masker? Wat doet het er toe (Jarbo is daar: broos, majestueus, stil.... o. ja stil.' ..Lady's and gentlemen! FOK' Movie-Tone present s . . .." Oef ! Buster Keaton is een parodie op een parodie: hij parodieert ('haplin. Kn. hij parasiteert daarbij op den rhaplin-cultus. Kom mij niet aan boord met ijn originaliteit, vanwege zijn beroemde ,.onverstoorbaarheid" dit is de duizend maal vertoonde onverstoorbaarheid van equilibristen, <lie op een toren van stoelen heen en weer wiebelen /onder een spier te vertrekken. Praat mij niet van zijn ..tragiek" het is de nauwelijks geaccentu eerde melancholie van Chaplin, op een hooivork geserveerd. Kn. zwijg mij eerst recht over zijn humor het is een Lach. of sterf" tactiek van het grofste allooi.... Wij leven in een tijd van reactie: tegenwoordig ziet men spoken op klaarlichten dag en verdenkt de allersimpelste commercieele' gestie van kunstzinnige arglistighcid. Buster Keaton profiteert., als een handig zakenman van deze mentaliteit, geschapen door Chaplin's prestige. Hij . wordt niet gehinderd door diens artistieke geweten, noch door zijn moeizame werkmethode. Hij pro duceert lustig weg, wetend, dat men hem toch Wel accepteert, dank zij het ^roote voorbeeld, zonder de veeleischendheid en kritiek, die men Chaplin tegemoet voert. ? Hebt ge wel eens opgelet, hoe. de vrouw in de dolste Chaplinklucht staat, als een voorwerp van ontroeren den, kinderlijken eerbied? In de film ,.Huwelijk uit wraak" Wordt door Keaton met een dronken vrouw (Amerika's jongste fijngevoelig heid !) een halve acte lang gesold, als met een laveloozen kaaiwerkei'. Daarna slaat hij, uit pure. vereerinsf, een half dozijn wijnflessellen kapot op de hoofden harer belagers. Voelt u «len hooivork? Zeist als Woonplaats/ BOUWTERItKIN TE KOOP in bet centrum van Zeist, aan den verkeersweg Utrecht Arnhem, in de onmiddellijke nabijheid van het Kaarthuis, de Hotels Hermitage en Flgi, en het (Slot van Zeist. Prachtig .opgaand geboomte, stofvrije wegen, voorzien van rloleering, ga*, water en electriciteit. Kadere gegevens worden verstrekt door de N.V. PARK KE11SBERGEX, Montaubanstraat 4, Zeist. ' 1 l i?:' 'u No. 2735 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 NOVEMBER 1929 QUERIDO'S EPOS DE JORDAAN Opgevoerd door het gezelschap Bouber" Teekeningen voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan Elsemohn ah Manus Peet Annie Verhulst ah Corrie Scheendert Bep Mouton als Heintje Punt Jan Lemaire ah Mooie Karet Ensemble Boulier: Qucrido's .lorduun WKLKK be/.wai;e«i men ook uit de meest verschillende oogpunten tegen (Juerido's .lordaan-recks kan aanvoeren, het Amsterdam. dat hiel- op de heipalen van het naturalisme over«?nd gezet is. léft. Zonder eenigen twijfel is de waarde va.i heel veel figuren in zijn tijd schro melijk overschat. In de grootspraak van het détail is veel bezetens hineininterpretiert," wat achteraf toch gevoegelijk onder ,.kouwe drukte" kan worden gerekend. Maar het totale aspect van dit gebouw doet de zwakte der verdiepingen niet onderscheiden, de vele erkers en balkonnetjes A-allen weg tegen de. werkelijk grandiooze pijlers der karakters, die waarachtig en doelmatig tegen over elkaar gesteld zijn. Het is de groote ver dienste van deze opvoering, dat zij de beste spelers kon krijgen, die deze standaardtypen konden doen leven: Elsensohn als Manus Peet, de gebochelde Thomas a Kempis van driehoog, Annie Verhulst. met de wrange hooghartigheid van Corry Scheen dert, Aaf Bouber als een vleezige Neel Burk en Jan Lemaire als de lang/.aam .,er an" gaande Mooie Ivarel. Voor het overige was deze tooneelbewerking hetzelfde lot beschoren, dat aan al deze romanscenario's ten deel moet vallen. Het Werd een barbaarsche rhapsodie. een overweldigend teveel, ongelijkmatig en na de verrassing der eerste tafe rcelen minder boeiend, zonder dat het persoonlijke lot der hoofdfiguren in ander dramatisch verband tot ons sprak, dan wijzelf uit het gelezcne moesten aanvullen. Een mengeling van rasecht volkstooneel met onverzwelgbare litteratuur, waaruit men weliswaar de helft dei; scènes kon schrappen, zonder echter daartegenover de zekerheid te winnen, dat de overige een gesloten en dramatisch aanvaardbare reeks zouden vormen. Plastiek alleen is nog geen drama, schildering geen handeling. Het werd?en hoe zou het feitelijk anders !J een horizontale aaneenkoppeling van veelal uitstekende revue-scènes, zonder dat het verticaal opgaan van waarachtig tooneel* het meeleven, doorvoeren, ontwikkelen, tot een climax brengen, daaruit voort . kwam. Smalfilm Amateur-Kinematografie onder Kino-technische leiding van Joris Ivens FOTO', PROJECTIE* EN KINO-HANOEL" CAPI 115 KALVERSTRAAT AMSTERDA OENERA AL FILMO AGENTSCHAP BIJ CAPI vakkundig» raad «n voorlichting. Vandaar, dat de eerste scènes het overtuigendst tot ons spraken. Los van het feit, dat hier ..klas sieke" .en tot soortnaam geworden Jordaners de plastiek, van het woord voor die van gebaar en kleedij verwisselden en derhalve bij hun eerste op treden het sterkst tot onze verbeelding spraken, was er hier toch ook in de opvoering een gelukkige eenheid, die in het worst-aehtig opproppen deilatere scènes nog slechts incidenteel teruggevonden werd. Ken openingstafercel als de Aalmarkt, door Boubers bijna muzikale regie tot een allesbelovende ouverture gemaakt, werd gevolgd door een prachtige dronkemansscène in het winkeltje van Neel Burk, dat voor den acteur Bouber een even groot succes werd. Ook de daarop volgende ap partementen van Joden Jet. door Mevrouw Poons van Biene scherp gespeeld, hadden ondanks Herman Bouber een melodramatisch teveel de beklemming van waarachtig tooneel wat zeker wel in de eerste plaats aan voortreffelijk gevoelig spel van den Manus Peet van Elsensohn te danken was. Annie Verhulst was de incarnatie van een smarttlijk-felle . C'orrie, al zullen haar scènes, helaas veelal uit goedkoope text-elenienten opgebouwd, nog wel aan kracht winnen, als zij het eigenlijke .Tordaan-piibliek tegenover zich vindt, iets wat in nog A'eel sterkere mate het geval is niet J,an Jx?m'airc. die met name op het eind vele eerlijke 011 zeer eenvoudig weergegeven fragmenten had. Het teveel aah val- en «mijttafereelen is een concessie, die ook bij het speciale doel, waarvoor die tooneelbewerking vervaardigd . is, niet dooi den beugel kan. Dat de sentimentaliteit er ook wel eens in te overvloedige stroomen afdruipt, ligt veelal meer aan de karakters zelf, en het is juist Klsensohn, die er in de daartoe gevaarlijkste rol door een ingehouden tragiek overheen komt. L'it het gpede speljder^enisoden^zij vooral een zeeman van Ben (iroeneveld gereleveerd, terwijl een Duitsche Klsa van Bep Mouton en een Frans Poort van Andrévan Dijk tot de kleine ontdek kingen behoorden van een avond, waarop - alle bedenkingen ten spijt zwaar, zwoegend en eerlijk benaderd volkstooneel ten beste werd gegeven. HENHIK SCHOLTK Nieuwe Uitgaven Dr. Jini W'ftlch. (JBoekenicurni). Uit d>j Iei-(")i8<jcsclii:dcnis van u-oorden. Zutjihui 1938. Tl*. J. Thic>nc & Ci?. Dit is een van de merkwaardigste boeken, die ik, onder de meer dan duizend boeken, die in den loop der jaren ter recensie werden gezonden, onder oogen gekregen heb: een combinatie van twee dingen, die 'zich op het eerste gezicht zouden ver dragen als hond en kat. Een combinatie namelijk van journalistiek en etymologie. Kan het wonderlijker;' Welke etymolóog interesseert zich voor journalistiek;' En welke journalist stelt belang in etymologie? Immers, de journalistiek behoort belang te stellen in dingen waar zijn lezers belang'in stellen: en wie ter wereld, die niet tot de vak-menschen behoort, interesseert zich voor e-ty-mo-lo-gie? Het is Dr. Walch gelukt. De wonderen zijn dtwereld nog niet uit. Want dat het hem gelukt is, toont dit boek overtuigend aan. De artikelen, die het werk bevat, verschenen eerst afzonderlijk in een Haagsch dagblad.en bij die gelegenheden ontwikkel de zich een uitvoerige correspondentie tusschen den Boekenwurm en zijn lezers. Deze correspon dentie is in liet boek, verwerkt, en zij geeft er de duidelijkste bewijzen van. dat vele lezers, zich voor de stof, die de schrijver behandelde, interes-. seerden. De vorm, waarin de auteur zijn beschouwingen voordraagt, is dan ook allerprettigst. Niet het minste vertoon van geleerdheid, nergens geschoblmeester, nergens de toon van ,:dat weet ik alleen en dat moeten jullie nou maar gelooven" och neen. het wordt allemaal zob eenvpudig-weg. verteld en zoo zacht-humoristisch naar voren gebracht; men krijgt geen oógenblik de gedachte dat er iemand aan het doceeren is en men steekt, al lezende heel wat op. Wetenschappelijke pretentie toont het nergens, maar voorzoover ik het beoordeelen kan. is alles wetenschappelijk uitmuntend verantwoord. Stellig waren deze eenvoudige causerieën de moeite van het handelen over-waard. HEHMAX MIDDENDORP Van la. (Jitt'ridn's Amsterdamsen Epos' De Jor«Ln/an zijn thans nieuwe drukken verschenen bij de uitgevers Schcltcns <t- Giltay te Amsterdam en wel van deel I De Jordaan, de veertiende druk: van dtujl II XfH en Zeedijk, de dertiende druk: van deel III MHHHH Peet do veertiende druk en van deel IV A/ooi<? Kurcl, de vijfde druk.