Historisch Archief 1877-1940
','
-.
l
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 NOVEMBER 1929
No. 27JS
BIOSCOPY
Het geval-Rusland
door L. J. Jordaan
iH'Ktormiii}1; vtur l'nrl.Js". VHU
. «rt»rso-«riii«'imt
MKK.f{ en meer laat zich li«-t verloop der
Itussisclie productie overzien. Met iedere
nieuwe Sovjetfilm begint '/u* h liet gevul-Kiisland
klaarder en duidelijker af te teekenen. Kn de
over. tuuring is niet meer af t.- wijzen. dat «Ie Russische
filmproductie op tien t «-ruwweg is. Ten /.ij men
wonderen vei wacht -- ? en wie l«ouil( niet gaarne
«Ie mogelijkheid open? liijt de coiu-lusu- voor
de Jiand: in liet betrekkelijk korte tijdsbestek van
«?nke'e jaren, heeft de trioinfeerende Uussisclie
tihn. die zoo kracht iu' en oxerweldigend iiwtle.
/ieh/elf overleefd - heeft /.ij gegeven, wat zij te
lieven liml. liet is «-en bittere gedachte, die men
slechts noodc en schoor\oeteiid tuinva:irdt . na
alles:, wat de Moscovieten voor de ontwikkeling
en den groei eener waarachtige filmkunst gedaan
hebben maar tenslotte een gedachte, die zich
niet laiurer laat nf\vij/.en en die men even eerlijk
heeft te registreert»!!, als de groot e. onvergetelijke
verdiensten der .Sowkino-priulueten. Te dezer
plaatse is de levensgang van de film eens vergeleken
mot een fakkelloop: iedere richt ing. iedere ..school"
draagt de toorts een eindweegs. zoover haar
krachten reiken en geeft ze over aan. een opvolger.
Welnu het krijgt steeds meer den schijn, alsof
voor de Russen «Ie tijd gekomen is. de heilige vlam
door anderen verder te laten dragen. Kt», hoewel
het Keer zeker voorbarig zou zijn reeds nu een de
finitieve balans op te maken, i.-> liet verschijnsel.
jils uiting eener algenieene wet te belangrijk, om
het niet wat nader en uitvoeriger te beschouwen.
liet spreekt vanzelf, dat wij de d>vaze gemeen
plaats, als zou de Kussische film veroordeeld
zijn omdat zij eenzijdige propftgand i voert, met
.stilzwijgen voorbijgaan. Wanneer morgen aan den
dag een Italiaansche fascisten-film zou geboren
worden, die haar ideologie en haar hartstochtelijke
overtuiging in denzelfden schoonen vorm wist
te gieten, als de eerste Kussen deden, zou zij ons
even welkom zijn. liet conflict in ,,De Moeder"
is ten slotte het conflict van den opstandigen
inensch aller tijden en heeft niets van doei} niet
het wederzijdsch geknoei der hoeren' Stal in' en
('hamberlain. liet drama van den ,.1'otomkin" ?
is de apothese van de groot e passie en de
groote daad en geenszins een pleidooi voor/
de Kommunistische-PartJj-lIolland of hoe die
-< inuevyisse politieke organisatie zich ten hul
digen dage moge noemen. De revolutionnaire
ideologie bezielde en inspireerde de 'Russische
kunstenaars?zeker, hoe zou dit anders kunnen
in een lam], dat van die ideologie doortrokken is?
Maar zij veroordeelt evenmin een kunstwerk', als zij
het vermag te redden ! En ziedaar nu een axioma.
dat te weinig wordt erkend en daardoor tot ge
vaarlijke verwarring leidt bij ons, maar wat
belangrijker is: ooA- (tij de Russen zclj.
Want het wordt maar al to duidelijk, dat de
spontane, fanatieke juicdkreet der eerste revo
lutiefilms reeds lang is verworden, tot een op com
mando aangeheven coulissengebml. Hun vlammen
de. ontembare ,,Marseillaise" verzwakte tot het dis
ciplinaire: ' n-twee ! eener tamme ,, Socialisten- '
marsch." De oude, droevige ervaring doet zich
gelden, dat de schoone vorm, waarin een verheven
bezieling zich uitte wordt benut en uitgebuit.
ook zónder die bezieling. Dat - -en dat alleen is
de essentieele oorzaak van de verzwakking der
Russische film. liet ontbreken der vervoering
het manko aan inneplijken drang, maakt al idie
prachtige vondsten tot leege schablonen. Vandaar
GENERAAL AGENTEN VOOR
AMATEUR-KIN O-FITRCSTIN G
FOTO-SCHAAP & Co.
SPUI 8?- A 318 TE RD A M
ook dat geen nieuwe ontdekkingen gedaan worden:
met haar inspiratie Verloor de Russische film haar
scheppend vermogen haar inventie. Iedere
nieuwe film bracht de deplorabele herhaling van
formulae. die eens ontroerden en nu beginnen te
vervelen en teVirriteereii. Wij behoeven ze hier niet
nog eens te noemen bet ware een pijnlijk en
noodeloos ridiculiseeren van wat ons lief is gewor
den.
* * *
Tegenover den hiervoor genoemden nlk-s
beheerschenden destiuctleven factor in de filmproductie
der Russen, zinken kleinere technische en artistieke
tekortkomingen voor zooverre /.ij er niet recht
streeks uit voort vloeien --- in het niet en geeft het
jongste werk van Trauberg en Kosintzew feitelijk
geen aanleiding' tot gedetailleerde bespreking.
Dat de groot e. uitsluitende kracht der Russen hun
eenvoud en waarachtigheid is. was reeds lang
bekend. Wij wisten al bij hun eerste
..historische"«?n ..costuum"films. dat het toetakelen en laten
..spelen" van acteurs vloekt tegen hun simpele
kinderlijke menschelijkheid. De buiten hun sfeer
liggende karakters, als vreemdelingen (de
.«Kngelsehen" in ..Stiirm ber Asiën) en geschiedkundige
figuren (..Der Hund der d'roszen Tat") waren van
den aanvang af bedenkelijke zwakke plekken in
hun conceptie, liet behoeft dus geen verwonde
ring te baren, dat de evocatie van het Parijs
der laatste Bonaparte» eenvoudig nergens naar
. lijkt ei i ondanks He verder gevorderde techniek
naast «Ie magnifieke sfeer, welke l.ubitsch voor
jaren reeds in ..Vlam" wist op te roepen, niet in
aanmerking komt.
h'ven min is liet noodig uit te wijden over de
reeds gesignaleerde imitatie van motieven. Dat
deze zich, bij de toenemende verarming aan inspi- ,
ratie hoe langer zoo meer toespitst, blijkt uit de
grove copie. welke de ,.Fransche Soldaat" in deze
film maakte dank zij een uiterlijke gelijkenis
van den prachtigen speler Tschuweleff uit ..De
laatste dagen van St. Petersburg." Tenslotte is
het karakteristiek voor dit artificiecle studio
product, dat de eenvoudige, onopgesmukte
natuuropname bijna geheel ontbreekt: van begin tot
eind zijn wij opgesloten in een geknutseld
coulissenmilieu ? wordt onze blik gestuit door een
benauwenden achterdoek-horizon wordt ons .oog
gekweld door ,,effectvol" beiigaalsch licht en
toon.ee!matige schijnwerperij.
Schminck. pruiken, baarden en ..uitstekend
spel" naar rato l
* *
1 »
V rage: Wat nu? Wie moet den fakkel overnemen'!
Duitschland heeft het zijne gedaan en geniet een
voorspoedig en welverdiend otium cum dignitate.
De Fransche ,,film-absolu" zal ondanks haar theore
tische onweerlegbaarheid nimmer buiten do muren
«Ier avant-gardetheaters komen. Alleen Amerika is
onsterfelijk maar het heeft de onsterfelijkheid
van den lompenkoopman. die uit alle mogelijke
afval het blanke papier vervaardigt, wachtend op
'den, kunstenaar, welke het beschrijven zal. Dit is
lu't ontmoedigende in de situatie: wij staan, voor
een hiaat,.vooreen vacuüm. Onder het geloei A-an
den talkie-microfoon stort een wereld ineen: de
jonge wereld der zwijgende filrti en het genie is
nog niet geboren, dat uit de puinhoopen nieuwe
schoonheid construeercn zal. Ons rest niets, dan te
wachten en niet brekend hart de ontreddering
tot haar bittere einde te volgen ....
«fiircta «Carbo. Munter Kcaton
Was het do kwakende, gierende jazz-band, die
er aan voorafging, .of waren het de
sentimentecljammerende, hysterisch-hobbelende jazz-zangers.
die er op volgden? Was het de stampende, razende
drummer van een jazz-orkest elders in het pro
gramma. dan wel het gemauw van het zesjarig
jazz-psychopaathje uit liet movie-tone journaal?
J k weet het niet meer ik.weet het niet meer ....
is tegenwoordig een plaats van helsch,
WITTE
BOURGOGNE WIJN
Wijnkooperij Anno 1795
Vlaardingen - Bordeaux
enerveerend en ten slotte afstompend mechanisch
gerucht een inferno van nimmer aflatend,
inaHeleiul lawaai. En ik kan niet meer zeggen, wat
mij het meest gekweld heeft....
Maar tusschen al dit smartelijk-botto carnavals
getier bloeit de vorstelijke, witte stilte van Garbo's
masker een lelie tip de pet van een
cabaretportier. een besneeuwde vulkaan boven ten
Amsterdamschen liartjesdag. Waarin bestaat de
fascineerende kracht van dit bleeke, douloureuze gelaat?
Is liet inderdaad de grandeur van een diepe
kunstenaursziel, zich wijd spannend voor onzen verrukten,
verstilden blik. klaar en ondoorgrondelijk als de
aether zelve? Of is het eenvoudig de liefde en het
leed van geslachten, gesublimeerd in de nobele
ciselme van een toevallig, sterfelijk masker? Wat
doet het er toe (Jarbo is daar: broos, majestueus,
stil.... o. ja stil.'
..Lady's and gentlemen! FOK' Movie-Tone
present s . . .." Oef !
Buster Keaton is een parodie op een parodie:
hij parodieert ('haplin. Kn. hij parasiteert daarbij
op den rhaplin-cultus. Kom mij niet aan boord
met ijn originaliteit, vanwege zijn beroemde
,.onverstoorbaarheid" dit is de duizend maal
vertoonde onverstoorbaarheid van equilibristen,
<lie op een toren van stoelen heen en weer wiebelen
/onder een spier te vertrekken. Praat mij niet van
zijn ..tragiek" het is de nauwelijks geaccentu
eerde melancholie van Chaplin, op een hooivork
geserveerd. Kn. zwijg mij eerst recht over zijn humor
het is een Lach. of sterf" tactiek van het
grofste allooi.... Wij leven in een tijd van reactie:
tegenwoordig ziet men spoken op klaarlichten dag
en verdenkt de allersimpelste commercieele' gestie
van kunstzinnige arglistighcid. Buster Keaton
profiteert., als een handig zakenman van deze
mentaliteit, geschapen door Chaplin's prestige. Hij .
wordt niet gehinderd door diens artistieke geweten,
noch door zijn moeizame werkmethode. Hij pro
duceert lustig weg, wetend, dat men hem toch Wel
accepteert, dank zij het ^roote voorbeeld, zonder
de veeleischendheid en kritiek, die men Chaplin
tegemoet voert. ?
Hebt ge wel eens opgelet, hoe. de vrouw in de
dolste Chaplinklucht staat, als een voorwerp van
ontroeren den, kinderlijken eerbied? In de film
,.Huwelijk uit wraak" Wordt door Keaton met een
dronken vrouw (Amerika's jongste fijngevoelig
heid !) een halve acte lang gesold, als met een
laveloozen kaaiwerkei'. Daarna slaat hij, uit pure.
vereerinsf, een half dozijn wijnflessellen kapot op
de hoofden harer belagers.
Voelt u «len hooivork?
Zeist als Woonplaats/
BOUWTERItKIN TE KOOP in bet centrum
van Zeist, aan den verkeersweg Utrecht
Arnhem, in de onmiddellijke nabijheid van
het Kaarthuis, de Hotels Hermitage en Flgi,
en het (Slot van Zeist. Prachtig .opgaand
geboomte, stofvrije wegen, voorzien van
rloleering, ga*, water en electriciteit.
Kadere gegevens worden verstrekt door de
N.V. PARK KE11SBERGEX,
Montaubanstraat 4, Zeist. '
1
l
i?:'
'u
No. 2735
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 NOVEMBER 1929
QUERIDO'S EPOS DE JORDAAN
Opgevoerd door het gezelschap Bouber"
Teekeningen voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan
Elsemohn
ah Manus Peet
Annie Verhulst
ah Corrie Scheendert
Bep Mouton
als Heintje Punt
Jan Lemaire
ah Mooie Karet
Ensemble Boulier: Qucrido's .lorduun
WKLKK be/.wai;e«i men ook uit de meest
verschillende oogpunten tegen (Juerido's
.lordaan-recks kan aanvoeren, het Amsterdam.
dat hiel- op de heipalen van het naturalisme
over«?nd gezet is. léft. Zonder eenigen twijfel is de
waarde va.i heel veel figuren in zijn tijd schro
melijk overschat. In de grootspraak van het
détail is veel bezetens hineininterpretiert," wat
achteraf toch gevoegelijk onder ,.kouwe drukte"
kan worden gerekend. Maar het totale aspect van
dit gebouw doet de zwakte der verdiepingen niet
onderscheiden, de vele erkers en balkonnetjes
A-allen weg tegen de. werkelijk grandiooze pijlers
der karakters, die waarachtig en doelmatig tegen
over elkaar gesteld zijn. Het is de groote ver
dienste van deze opvoering, dat zij de beste spelers
kon krijgen, die deze standaardtypen konden doen
leven: Elsensohn als Manus Peet, de gebochelde
Thomas a Kempis van driehoog, Annie Verhulst.
met de wrange hooghartigheid van Corry Scheen
dert, Aaf Bouber als een vleezige Neel Burk en Jan
Lemaire als de lang/.aam .,er an" gaande Mooie
Ivarel.
Voor het overige was deze tooneelbewerking
hetzelfde lot beschoren, dat aan al deze
romanscenario's ten deel moet vallen. Het Werd een
barbaarsche rhapsodie. een overweldigend teveel,
ongelijkmatig en na de verrassing der eerste tafe
rcelen minder boeiend, zonder dat het persoonlijke
lot der hoofdfiguren in ander dramatisch verband
tot ons sprak, dan wijzelf uit het gelezcne moesten
aanvullen. Een mengeling van rasecht
volkstooneel met onverzwelgbare litteratuur, waaruit
men weliswaar de helft dei; scènes kon schrappen,
zonder echter daartegenover de zekerheid te
winnen, dat de overige een gesloten en dramatisch
aanvaardbare reeks zouden vormen. Plastiek alleen
is nog geen drama, schildering geen handeling.
Het werd?en hoe zou het feitelijk anders !J een
horizontale aaneenkoppeling van veelal uitstekende
revue-scènes, zonder dat het verticaal opgaan van
waarachtig tooneel* het meeleven, doorvoeren,
ontwikkelen, tot een climax brengen, daaruit voort
. kwam.
Smalfilm Amateur-Kinematografie onder
Kino-technische leiding van Joris Ivens
FOTO', PROJECTIE* EN KINO-HANOEL"
CAPI
115 KALVERSTRAAT AMSTERDA
OENERA AL FILMO AGENTSCHAP
BIJ CAPI vakkundig» raad «n voorlichting.
Vandaar, dat de eerste scènes het overtuigendst
tot ons spraken. Los van het feit, dat hier ..klas
sieke" .en tot soortnaam geworden Jordaners de
plastiek, van het woord voor die van gebaar en
kleedij verwisselden en derhalve bij hun eerste op
treden het sterkst tot onze verbeelding spraken,
was er hier toch ook in de opvoering een gelukkige
eenheid, die in het worst-aehtig opproppen
deilatere scènes nog slechts incidenteel teruggevonden
werd. Ken openingstafercel als de Aalmarkt, door
Boubers bijna muzikale regie tot een allesbelovende
ouverture gemaakt, werd gevolgd door een
prachtige dronkemansscène in het winkeltje van
Neel Burk, dat voor den acteur Bouber een even
groot succes werd. Ook de daarop volgende ap
partementen van Joden Jet. door Mevrouw
Poons van Biene scherp gespeeld, hadden ondanks
Herman Bouber
een melodramatisch teveel de beklemming van
waarachtig tooneel wat zeker wel in de eerste
plaats aan voortreffelijk gevoelig spel van den
Manus Peet van Elsensohn te danken was.
Annie Verhulst was de incarnatie van een
smarttlijk-felle . C'orrie, al zullen haar scènes, helaas
veelal uit goedkoope text-elenienten opgebouwd,
nog wel aan kracht winnen, als zij het eigenlijke
.Tordaan-piibliek tegenover zich vindt, iets wat in
nog A'eel sterkere mate het geval is niet J,an
Jx?m'airc. die met name op het eind vele eerlijke 011
zeer eenvoudig weergegeven fragmenten had.
Het teveel aah val- en «mijttafereelen is een
concessie, die ook bij het speciale doel, waarvoor
die tooneelbewerking vervaardigd . is, niet dooi
den beugel kan. Dat de sentimentaliteit er ook wel
eens in te overvloedige stroomen afdruipt, ligt
veelal meer aan de karakters zelf, en het is juist
Klsensohn, die er in de daartoe gevaarlijkste rol
door een ingehouden tragiek overheen komt.
L'it het gpede speljder^enisoden^zij vooral een
zeeman van Ben (iroeneveld gereleveerd, terwijl
een Duitsche Klsa van Bep Mouton en een Frans
Poort van Andrévan Dijk tot de kleine ontdek
kingen behoorden van een avond, waarop - alle
bedenkingen ten spijt zwaar, zwoegend en eerlijk
benaderd volkstooneel ten beste werd gegeven.
HENHIK SCHOLTK
Nieuwe Uitgaven
Dr. Jini W'ftlch. (JBoekenicurni). Uit d>j
Iei-(")i8<jcsclii:dcnis van u-oorden. Zutjihui
1938. Tl*. J. Thic>nc & Ci?.
Dit is een van de merkwaardigste boeken, die ik,
onder de meer dan duizend boeken, die in den loop
der jaren ter recensie werden gezonden, onder
oogen gekregen heb: een combinatie van twee
dingen, die 'zich op het eerste gezicht zouden ver
dragen als hond en kat. Een combinatie namelijk
van journalistiek en etymologie. Kan het
wonderlijker;' Welke etymolóog interesseert
zich voor journalistiek;' En welke journalist stelt
belang in etymologie? Immers, de journalistiek
behoort belang te stellen in dingen waar zijn lezers
belang'in stellen: en wie ter wereld, die niet tot
de vak-menschen behoort, interesseert zich voor
e-ty-mo-lo-gie?
Het is Dr. Walch gelukt. De wonderen zijn
dtwereld nog niet uit. Want dat het hem gelukt is,
toont dit boek overtuigend aan. De artikelen, die
het werk bevat, verschenen eerst afzonderlijk in een
Haagsch dagblad.en bij die gelegenheden ontwikkel
de zich een uitvoerige correspondentie tusschen
den Boekenwurm en zijn lezers. Deze correspon
dentie is in liet boek, verwerkt, en zij geeft er de
duidelijkste bewijzen van. dat vele lezers, zich
voor de stof, die de schrijver behandelde, interes-.
seerden.
De vorm, waarin de auteur zijn beschouwingen
voordraagt, is dan ook allerprettigst. Niet het
minste vertoon van geleerdheid, nergens
geschoblmeester, nergens de toon van ,:dat weet ik alleen
en dat moeten jullie nou maar gelooven" och
neen. het wordt allemaal zob eenvpudig-weg.
verteld en zoo zacht-humoristisch naar voren
gebracht; men krijgt geen oógenblik de gedachte
dat er iemand aan het doceeren is en men steekt,
al lezende heel wat op. Wetenschappelijke pretentie
toont het nergens, maar voorzoover ik het
beoordeelen kan. is alles wetenschappelijk uitmuntend
verantwoord. Stellig waren deze eenvoudige
causerieën de moeite van het handelen over-waard.
HEHMAX MIDDENDORP
Van la. (Jitt'ridn's Amsterdamsen Epos' De
Jor«Ln/an zijn thans nieuwe drukken verschenen bij
de uitgevers Schcltcns <t- Giltay te Amsterdam en
wel van deel I De Jordaan, de veertiende druk:
van dtujl II XfH en Zeedijk, de dertiende druk: van
deel III MHHHH Peet do veertiende druk en van
deel IV A/ooi<? Kurcl, de vijfde druk.