? a* f ^ ' f r . n i l! l : * ». fc'r DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 NOVEMBER 1929 De toestand in Oostenrijk door Dr. E. van Kaalte IX het kleine Oostenryk speelt zich heden ten dage een strijd af, die ongetwijfeld ver buiten zijn grenzen belangstelling verdient. Zal de dictatuur van het geweld of zal het democratisch beginsel zegevieren? Men is er, dat valt niet te loochenen, in een even moeilijke als gevaarlijke situatie gekomen. Hoe gemoedelijk de Wieners ook mogen zijn, de Weensehe atmosfeer is thans zwaar geladen en zoo heb'ik onlangs gedurende een kort bezoek aau de Oostenrijksche hoofdstad heel wat bedenkelijke dingen kunnen vernemen uit de monden van verschillende, politiek geenszins gelijkdenkende Weeners. Van twee-tegenstrijdige-uiteeu/ettingen, moge hier het voornaamste vermeld worden. Een natuurlijk zoo gunstig mogelijke schildering van zaken gaf mij een functionaris, welke een zeer verantwoordelijken post bekleedt en die uit den aard der zaak het standpunt der Regeering naar voren bracht. Volgens hem beoogt de aanhangige Grondwetsherziening niets anders als het aan brengen van wijzigingen in de Constitutie, welke van den beginne af deel uitmaakten van de toch waarlijk niet als ondemocratisch te brandmerken Grondwet van Weirnar. En nu zou juist de toestand zooveel gunstiger geworden zijn dank zij het feit, dat Seipel de Heimwehre had weten te suggereeren, dat zij bedoelde wijzigingen als programma punten noesten voorstaan. Immers nu liepen ze niet langer rond zonder een concreet voor verwezen lijking vatbaar doel voor oogen te hebben. Dat er ernstige dingen zouden gebeuren, als de vooretellen niet de vereischte meerderheid van 2/3 zouden halen, behoefde men, volgens dezen zegsman niet te vreezen. Het zou allemaal heel netjes gaan ! Parlementsontbinding, nieuwe verkiezingen en dan zou daarvan het resultaat zijn, dat de Regeering wel degelijk den noodigen aanhang voor haar plannen in de nieuwe gekozen Nationale Vergadering zou verkrijgen. Zoo zou men op vol komen loyale wijze de verlangde ommekeer be reiken. Waarom begint .Schober niet met de binnenlansche ontwapening door te zetten, waartoe immers de socialisten bereid zijn?" Omdat zulks zou neerkomen op een eenzijdige bevoordeeling van de roode heeren, die nml. dank zij hun voortreffelijke en stramme vakorganisatie in de bedrijven een ongekende tyrannie weten uit te oefenen. Al hebben de burgerlijken er numeriek de overhand, de socialistische invloed is er veel en veel sterker. Eerst wanneer men door allerlei maatregelen aan die tyrannie paal en perk ge steld, zal hebben, zou het billijk en ook goed wezen tot ontwapening der twee groepen over te gaan. In 1919 had men te radicaal en te snel het Oostenrijksehe volk van een hyperdemocratische staatsregeling voorzien, met het gevolg, dat er in werkelijkheid van democratie en vrijheid geen ' sprake was, maar wel zie bijv. de pers van een bandeloosheid, die zich uit in ophitsen en schelden, als bijkans nergens anders te bespeuren valt. Buitengewoon gelukkig was het. zoo kreeg ik nog te hooren, dat thans een man als Schober aan het hoofd der Kegeering stond, want dank zij de groote populariteit; en het vertrouwen, dat deze figuur in breeden kring geniet, zou het hem mogelijk zijn hervormingen te doen aanvaar den, die, werden zij door een ander voorgesteld, , per se van de hand gewezen zouden worden.', Schuchter vroeg ik hierop, wat men .wel moest denken van het optreden van een man als.... de ' vice-kanselier, Minister Vaugouin, die zich immers niet ontzien had openlijk te verklaren, dat men met geweld de Grondwetsherziening zou moeten door N.V. J. S. ME UWSEN'S Grootste keuze.i , . . STETSONS zetten, zoo de socialistische oppositie niet zou willen toegeven. Och, zulke uitlatingen, zoo kreeg ik te hooren, moet ge niet zoo precies opvatten. Natuur lijk was het niet tactvol, doch men dient in het buitenland wel te bedenken, dat de onderlinge partijverhoudingen in Oostenrijk nu eenmaal zoo zijn, dat men er niet tegen opziet zulke krachttermen te bezigen, wat nog geenszins wil zeggen, dat de theorie ook tot praktijk zal worden verheven. Dit klonk dus allemaal betrekkelijk nog ver goelijkend, maar zelfs uit den ietwat gewild optimistischen toon, waarin een en ander gezegd werd. viel al duidelijk op te maken, dat de toestand te Weenen nu niet bepaald rooskleurig is. * * Onomwonden heeft me dit een vooraanstaand kenner van het politieke en staatsrechtelijke leven verklaard, een man. die 4n binnen- en buitenland . een groote vermaardheid geniet, die zelf, naar hij me in ons gesprek nog eens verzekerde, buiten de partijen staat. Hij is geen socialist, maar in het huidige conflict was hij het volkomen met de soci alistische partij eens, dat wel degelijk fascistische . dictatoriale neigingen thans in zeer sterke mate op den voöi'grond treden. , .._ ..Het is waar, zoo verklaarde hij mij, dat Seipel de Heimwehre als het ware op het idee heeft gebracht nu den strijd te gaan voeren voor de bewuste wijzigingen in de Grondwet. In zooverre kan men dus niet zeggen, dat heel die wijzigingsvoorstellen ter tafel zijn gekomen onder hun direkten druk. Het is Monseigneur Seipel, welke in dezen weer een voortreffelijk regisseur bleek te zijn. De huidige situatie is sinds lang door hem gewild. Jaren lang had hij het er al op gezet de rooden op de knieën te krijgen en daar gaat het nu om. Voor de socialisten is het een zeer moeilijk geval geworden. Zij wenschen, terecht, voor alles te voorkomen, dat het geweld zal zegevieren. Kramp achtig houden zij vast aan het eerbiedigen van het beginsel, dat men in een geordenden staat demo cratisch en niet autocratisch (nml. met geweld) te werk behoort te gaan. Kortom de socialisten zijn thans de vurige kampioenen van het bewan delen van den legalen weg; zij zijn vandaag aan den dag de anti-revolutionairen bij Uitnemendheid ! Vandaar, dat er hun veel aan gelegen is te voor komen, dat de dictatuur haar intree zou doen n dat zij een groote mate van soepelheid willen betrach ten. Maar er zijn natuurlijk grenzen aan hun toe geeflijkheid, die zij al met het oog op hun kiezers niet kunnen overschrijden. , > Vraagt gij me nu, of er, objectief gesproken, eenige aanleiding tot Grondwetsherziening is, dan zou ik hierop wel bevestigend willen antwoor den. Destijds hebben de socialisten gedaan weten te krijgen, dat er een staatsregeling tot stand kWam, die ons een overdreven parlementarisme bezorgd heeft, waarvan wij nu de wrange vruchten plukken. En ik geloof, dat de partij van Bauer en Renner, die een zeer groote fout beging, toen zij zes jaar geleden uit concurrentievrees voor de communisten uit de Regeering wegliep om zich niet meer bereid te verklaren gelijk zoo terecht de socialisten in Duitschland en in Pruisen wel gedaan hebben mede achter de groene tafel plaats te nemen, geryst aan een zekere verzachting van het overdreven parlementarisme kan medewerken. Juist met een beroep op gezonde democratische beginselen, die zich immers tegen eenzijdige tyrannie verzetten* kunnen zij zulks doen, doch gelijk gezegd, er zijn punteji, zooals bijv. de op zeer onjuiste, wijze voor gestelde veranderingen met betrekking tot Wee nen's positie?onjuist, aangezien de eenzijdigheid van dit voorstel er dunnen dik'bovenop ligt waarop zij nooit kunnen noch willen toegeven. Op die punten zouden dan de pogingen tot grond wetsherziening moeten stranden. Wat dan? Uit den aard» der zaak zou er in een dergelijk geval slechts n weg te bewandelen, zyn, die van parlemèntsontbinding en nieuwe verkiezingen. Maar dat is precies wat de socialisten verlangen en waar van de Heimwehre niets willen weten, want al zou rood hier en daar wat verliezen, er is geen kwestie van, dat de socialisten dusdanige verliezen zouden leiden r en dat weten de meerderheidsgroepen zeer wel dat men over.^/3 voor BOOTMOTOREN P A R S O N S FAY & BOWEN Prijso. Gratis en Franco opaanvr. BINGHAM & LUGT HARINGVLIET 85 A ROTTERDAM. gingsvoorstellen als nu ter tafel liggen zou be schikken. Neen, bij nieuwe verkiezingen zouden de burgerlijken, en met name de tot dusverre sterkste groep onder hen, die der christelijk-socialen, dekinderen van de rekening worden. De vraag wordt dus, of Schober, die zelf geen illegaal optreden zal dulden (dat acht ik zoo zeker als iets) inderdaad voldoende gezag bezit om de gevaarlijke elementen, gelijk bijv. zyn eigen vice-kanselier, in toom te houden. In dat geval moeten de Heimwehre het afleggen, maar ander» is het te vreezen, dat het tot een staatsgreep zal komen, en men eenvoudig met terzijdestelling der huidige constitutioneele bepalingen, zijn zin zal doorzetten. Of dan de sociaal-democraten tot een algemeen gewapend verweer zullen willen overgaan? Het valt moeilijk te voorspellen, doch eerder geloof ik, dat wij een tijdperk van partieele stakingen in verschillende bedrijven, nu eens hier dan daar, zullen beleven, een soort guerilla dus» wat, dat hoef ik wel niet nader aan te toonen, voor den economischen toestand van het land funest zou wezen. Verreweg het beste ware dan ook, dat de Regeering, zoo thans de Grondwetsherziening niet te verwezenlijken ware, haar kracht, zou toonen f door die plannen verder te laten rusten, en zich liever zou toeleggen op de bereddering van de wantoestanden op finantieel en economisch ge bied. De jongste gebeurtenissen met den Bodencreditanstalt hebben, dunkt me, weer genoegzaam bewezen, dat er nog wel een en ander valt op te knappen." Tot zoover het oordeel van een man, wiens inzicht en gezag er borg voor zijn, dat de ernstige bezorgdheid, door hem aan den dag gelegd, alle redenen van bestaan hebbe*. Zooals hijzelf opmerkte is de hoofdvraag thans of men te doen heeft met een Oostenrijksch schip van staat, waarop Schober werkelijk de kapitein is, dan wel of hij de macht moet deelen met iemand als Vaugouin. In het laatste geval is het gevaar aller minst denkbeeldig, dat de, tegenwoordige kanse lier, die inderdaad geen geweld wenscht toe te laten, van welken kant ook, op een gegeven oogenblik totheengaan genoopt zal worden. En dat wel als men den legalen weg voor dien van het geweld wenscht te verlaten, en tenslotte toch de Heimwehre, met figuren als Majoor Pabst, wel bekend uit den KappPutsch in Duitschland, hun zin zouden doordrijven. NV APMHEM5CHE HYPOTHEEKBANK HYP KAPITAAL BESCHIKBAAR DIRECTIE M?5.J.VAnZlJST-M?J.F.YERSTEEVEN Boekverkooping Van 18-?27 November zal een Boekverkooping .worden gehouden te Leiden, bij Burgersdij k & Niermans' Wetenschappelijke boekhandel en anti quariaat, Templum Salomonis. Er zal verkocht worden uit de bibliotheken van prof. Mr. j, H. Carpentier Alting, Mr. A. H. v. Kleffens, Mr. Lybrecht Lezwijn, Mej. Dr. M. E. Lulius v. Goor, e.a. BERGT UWEN INBOEDEL BIJ VOORGENOMEN VESTIGING IN DEN HAAG OF IN HET BUITENLAND BIJ DB FIBHA BATENBURG & FOLMER TB 'S-GRAVENHAGE.HOTJGEN8PABK22 TBLEPO ON 11030 EIGEN GEBOUWEN. Bespreking kosteloos BPBO. BlNNENL. EN INTEBN. TBAN8FOBVKN No. 2736 DE GROENE AMSTERDAMMER\VAN 9 NOVEMBER 1929 UIT ROTTE's STAD door Erasmiaan WIJ /.ijn nog altijd slechts een haven cum annex is. /ooiets als Tampico of Dalny. Wij hebben niets van een stad, met een historie, met traditie, met tien trots, hoorend bij zulk een historie. Ja zelfs niets van het zelfbewustzijn, dat ons, slechts in het tegenwoordige levend, toch eigen kon zijn als het grootste conimercieele zenuwcentrum van een Kijk met HO millioen inwoners. Wij zijn maar simpel» kleinburgertjes, slimme zakenmannetjes als het mooi is. maar niets meer. Wie het nog niet wist, heeft het uit de jongste Raadsvergadering weer kunnen ervaren. Daar was, als een der eerste punten op de agenda, het voorstel tot overneming in onderhoud en beheer van een aan de Maatschappij tot exploitatie. van Staatsspoorwegen toebehoorend gedeelte van het Stationsplein, zulks in verband met de gewij zigde indeeling van dit plein." Wie in den lande, die ooit bij ons moest we/en, kent dat ..Stationsplein" niet ! En wie, uit Amsterdam, Antwerpen, Brussel. Keulen, of welke stad ook afkomstig, niet de onze in uitgestrektheid en inwonertal vergelijkbaar, kan .or zich een voorstelling van maken, wanneer hij het nooit aanschouwde? Stel u, gelukkige, die in dat geval verkeert, een saaie en doodsche, ongeveer cirkelvormige ruimte voor. passend bijv. in een afgelegen Fransche provinciestad, maar zoomin met eenige charme .als met iets, dat aan een groot economisch centrum doet denken. Een lage, onaanzienlijke, leelijke. miezerige gevel van een vrij groot station, dateerend uit de jaren, toen de bouwwijze ahnee haar diepste punt van platheid en naargeestigheid bereikte, een station, .Waarmee vergeleken die te Nijmegen, 'sllertogenbosch. Maastricht, Weert, Eindhoven, om er maar een paar te noemen, prachtige, doelmatige, moderne gebouwen zijn. /oo iets als in Breda, alleen een bee*.je grooter. Rondom dat plein verder niets. Wat leelijke huizen, een paar leelijke gebouwen de Circus.schouwburg o.a. : geen hotel, zelfs geen cafvEri het midden van die ruimte ingenomen door een plantsoentje, een aardig plantsoentje voor een :fe rangs provinciestad. Overigens een steeds af gesloten plantsoentje, waar nooit, ook in de lente, onder de bloeiende heesters iemand op een bankje ?/at. want het was altijd zorgvuldig gesloten. Nu, sinds eenige weken, is dat plantsoentje weg. En in de plaats ervan is een groot e zandhoop gekomen. Een paar flink uit de kluiten gewassen boomen heeft men gespaard. Nu kon de Raad van de tweede stad des Ttijks zijn goedkeuring hechten aan wat onze afdeeling van Plaatselijke Werken hier bezig is te doen: ?uit den zandhoop moet een groot plein worden. Natuurlijk was er in den Raad eenig gesputter. Een vrijzinnig-democratisch lid, Dr. Reeser, die, omdat zijn fractie niets in het gemeentebestuur heeft te zeggen, nog wel eens uit den band springt, maakte de opmerking, dat ook bij deze zaak weer alle voordeelen aan den kant der spoorwegen zijn. Hij constateerde dat, wanneer de gemeente met «roote kosten dit plein op orde zou hebben gemaakt, het afschuwelijke station er in al zijn naaktheid als een geplukte kip zou staan,; dat de directie der Maatschappij tot Exploitatie enz. niets doet als compensatie, zelfs geen nieuwen uitgang scheppen, waaraan allang behoefte is. En hij vroeg of er hier van plagerij of van machtswellust moest worden gesproken. Het antwoord, dat hij kreeg van den Wethouder van Plaatselijke Werken, Mr. de Jong. anti-revolutionnair en onafzetbaar, zoolang hij zelf er het bijltje niet bij neerlegt, was kenmerkend voor onze verhoudingen. Terwijl het raadslid niets had gezegd dan "het PIANO'S-ORGELS DENHAW LAAN VAN IMEERDE&VOOB 100 TELEF:37öb7 Het tijdperk der schandalen Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakenstek De Heksenkring minimum van wat iedereen denkt en voelt, begon de Wethouder met te. constateeren. dat hij het t-r wel eon beetje dik had opgelegd. Toeivkwam oen verhaal over lange onderhandelingen. Hij. Wet houder, kon nu ja de houding van de Spoorwegen ook niet altijd bewonderen, maar men moest maar geduld hebben, dan zou de tweede uitgang er wel komen. Ten slotte: hij kou er niks aan-doen: hij kon de Spootwegen niet dwingen. Daarna deden een paar andere raadsleden ook nog een duit in het zakje tier ontevredenheid. De Wethouder repliceerde en zei. dat het nu op liet plein prachtig zou worden. En klaar was Kees weer. liet voorstel werd. natuurlijk zonder stem ming, aangenomen, want opposit ie- hebben wij hier in den Haad niet meer. De communisten, die er zitten, mogen nog eens lastig zijn, wanneer het om de dierbare -\verkeloozen gaat. maar overigens eten zij uit de hand. En sinds de sociaal-democratie ook hier den voornaamst en wethouderszetel iii handen heeft, bromt de vroegere eeuwige opposant, de lieer J. ter I^aan. nog wel veel in zijn baard, maar daar blijft het ook bij. Waarom is dit gevalletje nu de moeite van het relèveeren waard? , Wel. omdat het symptomatisch mag heeten voor onze verhoudingen in 't algemeen en voor die tot de Spoorwegmaatschappij in-'t. bizonder. . Wij zijn zooiets als. Asschepoets. Men laat ons het vuile werk opknappen, hard sjouwen, maai1 bekommert zich overigens geen drommel om wat wij prettig vinden of wat ons toekomt. Overigens dient gezegd: het huidige ..de mocratische" gemeentebestuur handhaaft hierbij slechts de traditie, zij 't dan misschien niet bij volle bewustzijn. Van af het begin hebben onze stadsbestuurders de belangen der gemeente niet tegenover d«Spoorwegen weten te verdedigen. liet vorige jaar. op 5 November, was het 70 jaar geleden, dat do eerste trein van de toenmalig»; Rijnspoor doorreed tot waar nu het Maasstatü»n staat. lU-eds hiermee had het toenmalige stads bestuur, dat, door een paar duizend kiezers geko zen, slechts tle gegoede burgerij vertegenwotn-digdo, het gemeentebelang, dat vrijheid van beschikking .over de Maas-oevers eisehte. opgeofferd aan de betreffende spooronderneming. Daarop is liet veel ergere verknoeien van heel de binnenstad gevolgd door de afschuwelijke viaduct en het leggen van den .spoorweg naar Dordiecht op de plaats, waar hij nie.t ,had beliooren te komen en waartegen'toen. reeds genoeg gewaarschuwd is. VAN DER HELST SIGAREN GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VERPAKKING Van dien tijd af. toen de gemeentepolitiek op de sociëteit Amicitia bedisseld werd. konden de spoorwegmaatschappijen, in de overtuiging leven. dat zij met Rotterdam konden omspringen zooals zij wilden. En de ..democratie" heeft daar geen verandering in gebracht. Integendeel: het is van kwaad tot erger geworden. Wat ons. aan positief kwaad, van de huidige zooveel machtiger.wijl mono polistische .Spoorwegdirectie nog te wachten staat. daarvan is in den Raad reeds een en andermaal een tipje opgelicht. Op een goeden dag kunnen wij voor het feit staan, dat de hoeren ingenieurs hebben bekokstoofd ons met een nieuw viaduct gelukkig te maken. de. Diergaarde te verminken en wie weet wat nog meer fraais. En het gemeente bestuur in zijn huidige samenstelling zal daar dan ja en amen op hebben gezegd, volgens het devies van Wethouder De Jong: dat hangt van de Spoorwegen af. Waarlijk: ietwat meer burgert rot s. niet voor koningstronen, maar ten overstaan van 'spoorwegkoninkjes. zou onzen bestuurders te pas komen. PERZISCHE TAPIJTEN N l EU W E Z EN D IN G 1$ VS '