l' t ' r ti GROENE AMSTERDAMMER VAN 30 NOVEMBER 1929 No. 2739 Jean de la Lime door Henrik Scholte Gala Karsenty DUS dat onbehouwen-grijnzende, achter zijn bril uit tureude eivf»nt terrible mot 7. ij n hooge schouders en zijn soheeven kalfskop was Marcel Achard, do 'schrijver-acteur, zelf, in «ie gedaante van dien wonderlijken clown zonder clownspak, die eiken nieuwen vriend dadelijk verzocht: noem U m'j maar Clo-Clo ! Ik had hem mij in een minder burlcske kleedij gedacht, meer een wonderlijken luitspeler, die d^oor de romantiek de voor deur uitgejaa^d, jong en beminnelijk zijn serenade voor de achterdeur komt brengen. Er zit in Aehavd's work?litteratuur ongetwijfeld, wereld vreemd en innig-wereldsch op het zelfde oogenblik zulk een sterk element van pavodie, dat elke ge dachte aan een hedendaagsch zedenspel, wat al zijn stukken toch nu fond verbergen, in een verrukkelijk schou derophalen weggeschreven wordt. Achard vraagt niet of ('onstance gelijk heeft, of waarom het tusschen Hobert en Marianne niet botert. Hij lierhaalt alleen maar» in zijn kermisspel, in .,La Vie est Belle" en in deze fmitaisie van (toevallig) niet gokostumeerde Pierrots, die oude vraas van Isabelle: ..Speelt U met mij?" Hij mengt de elementen uit het geringste van het geringe,, hij besteedt aandacht daar, waar de gepreoccupeerde zedeschrij ver met een sconische aanwijzing 'tusschen haakjes over heen zal loopen. ?Slaar voor Achavd is een kopje koffie en een Avaanzinnig refrein het doel .van zijn tooneel: dit ..caféchantant" vult een halve acte. en is tooneel. De. telefoon, die hij aanraakt speelt toon kamers te Oosterbeek te bezichtigen HIT OPS1AAMOU» HERSTELT O Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Culemborg". Wegens uitbreiding en verbouwing UITVERKOOP van al onze JUWEELEN, GOU'DEN en ZILVEREN VOOR WERPEN t e g en sterk yernrinderde prijzen. S. SPIJER,'JUWELIER, PLAATS 5, DEN HAAG. mede, wordt tooneel. En als wij bevreesd zijn voor de laatste acte, bevreesd dat die ons niet meer zo.u kunnen brengen wat vooral die ver rukkelijke lichte tweede acte bracht, dan komt de klare zeepbel van het geloof, dat bergen kan verzetten, en Jean de la 1-une, de ingénu wiens sancta simplicites" sterker is dan welke theorie over l'amour ook, staat in het bovenmenschelijk fijne licht der volle maan: maan van Ensór, maan van Laforgue. Marcel!ne raakt bekeerd van de zonden, waarvoor zij niet verantwoor delijk was en zonder dat er eenige gedachte in ons opkomt, hoe dit huwelijk van Marccline en Jean de la Lune met Clo-Clo als blok aan 't been nu wel in de toekomst zal gaan, nemen wij deel aan dit dwaas-wijze carnaval en gelooven in het geluk van beiden, voor zoo lang en voor zoover zij daar zelf in gelooven en Achard met hen. Want wat na dit psychologisch mouvement perpétuel" overblijft, is slechts het Heiniaansche motto, dat ook voor Voulez vous jouer avec moi" diende: on finit toujours par se numcher." Maar met hoeveel vaster hand, hoeveel wijzer leven heeft Achard deze laatste ??en reeds weer voorlaatste coinedie tx)t.-het eind toe gaaf gehouden! Achard is een der uiterst weinigen die in het.moderne probleemstuk de zwaartekracht der psychologie heeft overwonnen.... en op het tooneel als een moderne Cyrano de Voyage a la lune" aandurfde, waaruit niets dan goed geboren word: loutering, uiterste gevoeligheid en aanbiddelijke charme ! Het reisgezelschap, dat ons onder leiding van den schrijver deze licht zinnige poëzie bracht, heeft ons ver steld doen staan door de gaafheid zoowel van solo als ensemble. En dat in een comedie. die door n harde lijn bedorven had kunnen zijn: Louvigny, die .de ronde oogen en het zilveren hart van Jean de Ja Lune had, heeft naar het einde toe steeds meer tooneel gegeven, dat uiterlijk 'den minsten schijn daarvan had: zoozeer was hier figuut en speler een geworden. Zijn 1*0! is moeilijk, omdat men in dezen beminnelijken Thomas eerder den Don Quichot of den mesquinen ,.cocu magnifique" kan zien. Dat echter niet alleen Marceline in hem geloofde, maar wij met haar, is zijn grootste triomf. Werkelijk, hier stond tegenover cette femme cruelle par faiblesse" door Jade Renouardt knap, maar niet zoo onverstoorbaar zuiver gespeeld den hachelijken held van het spel als de held van den avond: eet homme fort par douceur." En zoo Olo-Clo, de zinlooze Papus van ter zijde, in deze poppenkast wel eens te zeer scheen te overheerschen, werd hij dan niet altijd weer tijdig opge borgen, om ontijdig, maar vermakelijk weer omhoog te f loepen? Hij kon het 'ten slotte toch ook niet helpen, dat zijn hoed altijd op drie haartjes staat. i ' ' * Nieuwe Uitgaven Van Het Gelukaland, door .Törgon Falk Rönne verscheen in de Hollandsche vertaling van A.enE.IlosendahlHuber een nieuwe druk bij Elsevier's uitgevers Maatschappij. Deze nieuwe uitgave is geïllustreerd door J. Sjollema. Chyloom Voor het Dessert. Gember uit China in amandelchocolade. toe. dat ge Droste UEKIKQIL Daar kunt U den geheelen winter van genieten! Door Uw kamerbloem potten en bakjes eens te beplanten met onderstaande collectie. Kunt U zich iets weelderiger voorstellen dan midden in den winter, wanneer de stormen over de velden jagen en de sneeuw ons uitgaan belet, toch Uw kamer in lentetooi te hebben? De collectie bevat (ook zeer geschikt voor tuin): 10 Hyacinthen voor glazen. 10 Hyacinthen voor pot. 25 Crocussen voor schaal of schotel in 5 kleuren. 25 Tulpen voor kistje of bakje, in 5 kleuren. 25 Narcissen voor kistje of bakje, in 5 soorten. 25 Darwin Tulpen in rijke kleuren pracht. 25 Scilla's, lieve bloempjes, met beerlijken geur. 25 Trosnar cissen, bek r. soorten. 25 Blauwe Druifjes voor schaal of schotel. 25 Lelletjes van Dalen, lieve bloemp jes met heerlijken geur. Deze geheele collectie voor slechts f 3.50, of de helft f 2.00, met gratis plantwijzer. LEO M, VAN KEULEN & Co. Import. Bloemisten. Export. Postbox 10. Vogelenzang (bij Haarlem). G. J. DE KONING 8 ZOON Keizersgracht 447» Opgericht Ao. 1739 WASCHTAFELS. De plaatjes voor het Album Onze Nederlandsche leiigd in Nationale dracht DOOR D. J. VAN DER VEN zijn verpakt bij.onze artikelen: Allson's Cystard Powder Leypen's zelfrijzend Bakmeel Leupen's Tarwebloem Leupee's Maizena Het receptenboekje wordt op aanvrage GRATIS en franco toegezonden. Wed. J. LEUPEN, en ZOON HAARLEM AARTENI MEUBELE i AMSTERDAM m^s AA Koldewey & Corbière Lcidschestraat 30 - Amsterdam Specialiteit in: Wiegen en Kinderledïkantén N.V. Meubelmagazijn Eden MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKENKASTEN No. 2739 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 30 NOVEMBER 1929 Wetenschappelijke Varia Uitersten op dichtheidsgebied door Dr. P. van Olst WINTERSPORT en RIVIER A Prospectus en alle inlichtingen, ook over de prijzen. verkrijgt U gratis bij het: INTERN. VERKEERS BUREAU, DAMRAK 46, AMSTERDAM. Tel. 47827 Verlangt het prospectus betr. bijzondere overeenkomst met St. Moritz en Engelberg (niet als gezelsehapsreizen) HET is mij onbekend of Barnum en Baüey nog bestaan of dat dit beroemde circus ter ziele is evenals andere bekende Europeesche soortgenooteh, maar als het nog bestaat zou ik wel eens willen weten hoe het met de collectie merkwaardigheden staat, die in een side-show" tegen aparte betaling vertoond werden. Men zag daar naast elkaar tot paren vereenigd de uitersten op menschelijk lichaamsgebied. En dat zegt heel veel, want geen diersoort (ten minste geen in-'t7to zelden wild-levende) vertoont normale figuren en abnormale liguren zoo treurig abnormaal als de mensch. Bij die abnormale stellen menschen was natuurlijk ook de allerdikste man, die te vinden was geweest, werkelijk een onhandelbare vet-kolos, en daarnaast een aangekleede breinaald, als de dunste man ter wereld. Hoe zou het nu na dertig jaar staan?De kolos waarschijnlijk reeds lang dood, de magere man misschien nog in leven en nóg magerder. Mochten zij echter beiden niet te vervangen zijn, dan zouden Barnum en Bailey deze uitersten in dikheid kunnen vervangen door een stel uitersten in dichtheid, tenminste, als hij er een staaltje van in handen kon krijgen, want beide zijn niet op de aarde, maar er ver buiten te vinden. Gelijke brokstukken van verschillende . stoffen wegen niet even zwaar. Men drukt dit uit in hun dichtheid"; een kub. M. kurk weegt vier maal minder dan een kub. M. water. Men zegt dan: de dichtheid van kuik is vier maal geringer dan van water. De stof* waaruit alle voorwerpen opgebouwd zijn, zit cm zoo te zeggen in de kurk viermaal minder dicht opeengepakt dan in water. Op aarde zijn de uitersten in dichtheid wel uiteenloopend maar toch niet veel verder dan de volgende opgaven: als grootste dichtheid kunnen we die van het metaal osmium nemen,, dat ongeveer 22.5 maal dichter is dan water, en als kleinste dichtheid, die van een gas, dat nog overblijft in een ruimt» die door de allerbeste luchtpompen zoo leeg moge lijk is gepompt. In dit geval is de druk in de buurt van n millioenste atmosfeer, wat er ongeveer op neer komt dat dit gas (als we het lichtste gas. nemen, nxnl. waterstof) een milliard maal minder dicht is dan water. Deze uitersten worden echter nog overtroffen door nog geringer of aan den anderen kant nog grootere dichtheid in de wereldruimte. Tot de lichtelijk uithuizige familieleden van ons Zonne-gezin, het planetenstelsel, waarvan de aarde deel uitmaakt, behooren de kometen, die met grooter of kleiner tijdsintervallen uit de wereldruimte tot de zon terugkceren, eromheen. zwieren en weer tijdelijk verdwijnen, welke tijde lijkheid" millioenen jaren kan omvatten, waarbij de levensduur van enkele tijdelijke" gemeentegebouwen nog niets is. Bij het naderen tot de zon ontwikkelt een komeet meestal een staart. Waarschijnlijk heeft hierbij in de eerste plaats de zonnehitte een belangrijk aandeel door de bestanddeelen van de komeet te vervluchtigen, terwijl in de tweede plaats afstootende krachten deze bestanddeelen wegduwen van den kometenkop « n zoo den staart vormen, die van de zon is w ggericht. De druk, dien het licht uitoefent, en die bij , kleine geeltjes de aantrekkingskracht der zon kan overtreffen, is vermoedelijk deze wegstootendo kracht of een dezer krachten. Voortdurend verliest de komeet dus bestanddeelen en wordfc dus geringer in massa. Nu is deze massa eener komeet toch reeds erg klein, want men heeft nooit kunnen bemerken' dat zij in staat was ook maar nigerlei storing teweeg Kunstzaal van Lier Rokin 126 Amsterdam* Oostersche & Europeeaohe antiquiteiten Oude en Moforne tchllderljen en plastieken Negerkunst Ethnographlea te brengen in de normale bewegingen van een planeet, zelfs als deze hemellichamen elkaar zér dicht naderden. Van deze massa, die dus zeer gering is, verliest de komeet bij iederen rondgang < m de zon een gering gedeelte, dat met een of een paar percent te schatten is. Dit kleine deel wordt verdeeld over den enormen staart, die onbe grijpelijk groote afmetingen kan bereiken, dus een enormen inhoud heeft. Hieruit volgt dus, dat de dichtheid van dezen staart buitengewoon klein moet zijn, veel kleiner dan de kleinste dichtheid die onze luchtpompen kunnen veroorzaken.Vooral is dit het geval in de verre uiteinden van den staart, waar bijna geen lichteffect meer te onderscheiden is. Begrijpelijk is dan ook, dat zelfs de zwakste sterretjes met onverminderden glans door den kometenstaart heen te zien blijven. Tegenover dit uiterste van zér geringe dicht heid, staat een ander uiterste van zeer groote dichtheid bij enkele sterren. De helderste ster, thans aan onzen winterhemel zichtbaar is Sirius, de Hondster, die in het ver lengde van den gordel van Orion staat; zij heeft een begeleider die voor het ongewapend oog volkomen onzichtbaar is, en ook voor goede kijkers ver borgen blijft maar ontdekt is met een deieerste Amerikaansche groote kijkers in 1802, nadat echter reeds in 1844 het vermoedelijk bestaan van dezen begeleider aangetoond was op theore tische gronden uit de zoogenaamde eigenbeweging van Sirius. Op zichzelf was dit reeds een sterrekundige merkwaardigheid, maar deze Siriusbegeleider is toch de laatste jaren nog meer de aan dacht waard geworden door zeer bijzondere eigen schappen. Sirius zelf is helderwit. Volgens de metingen, waarop ik hit v niet nader in kan gaan, is haar oppervlakte-temperatuur in de buurt van elfdui zend graden, wat ongeveer twee maal hooger is dan aan de oppervlakte van onze eigen zon. Men schat de middellijn ruim anderhalf maal grooter dan die der zon; de dichtheid van Sirius is ongeveer twee derde van die der zon. Dit is allemaal niets bijzonders. Maar de begeleider! Daarmee is het anders gesteld. Deze is weinig. opvallend want hij zendt slechts n tienduizendste van het licht xiit dat Sirius uitstraalt. Houdt men rekening met een gering verschil in oppervlakte-temperatuur dan is de oppervlakte slechts n vijfentwintigduizendste van die van Sirius en zijn middellijn slechts n vijftigste van Sirius. Maar toch weegt Sirius niet meer dan drie keer zooveel als de begeleider, hoewel de inhoud van Sirius 125 duizend maal grooter is. Dit is een merkwaardig iets, want daardoor zijn wij verplicht de dichtheid vanden, ?bcyeleider te stellen op sestiyduizend maal die van water. Ik herinner er hier aan dat het dichtste element hier op aarde (osmium) slechts 22.5 maal dichter is dan water. \Ve hebben hier dus te doen met een ongekend groote dichtheid. En de/e Sirius-begeleidcr is niet de eenigste in zijn soort gebleven. Er zijn andere sterren gevonden die hem in dichtheid evenaren en zelfs mogelijk nog over treffen, zooals van Maanen's sté'r,", waanan de dichtheid echter niet nauwkeurig op te geven is. Het valt uitermate moeilijk om zich een voor stelling te maken van deze abnormale dichtheid. Iemand die zijn spieren zot) geoefend heeft dat hij een gewicht van honderd kilogiam boven zijn macht kan zetten is een respectabel sterk mensch, die mee kan dingen bij de Olympische Spelen (ik ben te weinig wedstrijdmensch om te weten wat het wereldrecord voor gewichtheffen is). Deze zelfde sterke man zou een lucifersdoosje .vol van de stof van den Sirius-begeleider amper van den grond los kunnen krijgen, laat staan boven zijn macht zetten. En wie een mclkflesch vol van deze stof zou kunnen meedragen, zou ook in staat zijn een heele fatsoenlijke locomotief met tender en al onder zijn arm mee te sjouwenJ Bij gelegenheid kom ik er nog eens op terug hoe de stof in zoo'n ster zoo opeengepakt kan zitten, dat zij nog zóó veel maal dichter is in deze ster vergeleken mét ons aardsch graniet, dan dit graniet dichter is dan onze gewone ijle dampkringslucht! KRONIEK Hcgeerlngskunst DE taak eens ministers ter gelegenheid van de behandeling der begvooting is uitteraard be houdend en afwerend. Tegenover de duizend en n onstuimige, radicale, eenzijdige klachten en wenschen der Kamer verdedigt hij het bestaande, en doet, dialectisch, de keerzijde zien, zoowel van elke critiek als van eiken hervormingseisch. EeU benijdenswaardige opdracht, die het fijnste scepr ticisme, cynisme, criticisme in het ministerieel gemoed doet ontbloeien en hem, vroeg of laat, het volmaakt wijsgeerig besef bijbrengt, dat elk handelen principieel uit den booze is, wijl het altijd precies evenveel tevredenheid als ontevredenheid wekt. En bovendien wil hij immers graag nog w«|fc op den ministcrsstoel blijven zitten? Zoo leeft. hij dan alras zelfverloochening, waar het eigen dierbaarste wenschen betreft, en eveneens ver loochening van anderer wenschen, wat veel ge makkelijker is ; en blijft verder koel en kalm i»i het negatieve. De juist behandelde begrooting van justitie is instructief te dezer zake. Allereerst uitte zich dfc minister over zijn weigering om Trotzki toe te laten. Waarom wou Trotzki hier komen? Om zijn veiligheid en zijn gezondheid. Beide schenen Trotszki bedreigd. Maar was dat niet oveiv dreven? Zóó ongezond leek hij niet en zoo onveilig zat hij ginds niet en zoo veilig was 't misschien hier ook niet. Dus.... geen Trotzki. Vervolgend kwam de minister tot het Recht. Hij bekende zic^i een vurig voorstander der doodstraf. Maar ja, wat gaf het? Ook deze wensch zou wel onver vulbaar blijken en een voorstel ad hoc ware doel--loos. Dan de hervorming van ons huwelijksrecht, waar al ongeveer honderd jaar geleden om ge-vraagd is. dat al vijftig jaar een ,, gebiedende eiscfe des tij ds" bleek, waarvan de talrijke ontwerpeji van hél lang en minder lang geleden de departe mentale archieven vullen. Er schijnt nu een ontwerp huwelijksvermogensrecht bij den Raajd van State aangedreven, en zoo bestaat ei1 inder daad kans, dat een volgende minister het t-ens op zijn tafel vindt. Maar waarom zouden wij ook haast maken? De praktijk helpt zich zelf wej, tenminste inzake echtscheiding, al heeft de minister er veel op tegen. Maar wat zal hij doen? Er was eens een wetsontwerp van een te energieke.il ?voorganger, die al dat schijn-overspel tenminste tot werkelijkheid wilde maken en de minister voejt, daar veel voor, want dan blijven de ongelukkigeix misschien wat langer bij elkaar. Een huwelijk^proef van O a 8 maanden acht de minister $1 heel lichtzinnig. Maar ja. ... En er is wel degelijk roden om ongerust te zijn over de onzedel ijkhei^ . De heer Vliegen zag dat zoo niet, maar de dancings vertoonen onrustbarende vetschijnselen." En /V»i en'Zte Zmtrtc Kat leven nog. naar 't schijnt. E)\ Lindsey met zijn brutale huwelijksmoraal ook.<v. Maar ja, als de minister Kat en Pan ga^t verbieden, wordt er dadelijk geschreeuwd vaii puritanisme. En de minister keek bij deze woorde a naar de sociaaldemocraten, alsof zij 't vooral waret t» die Kat en Pan de hand boven het hooi l hielden. Hetgeen zij echter ontkenden. De minist< v wou dan ook alleen maar zeggen, dat alle dingen even lang als breed zijn, en er voor elk weggenome i euvel weer een ander opstaat. Daardoor is de kuni t van regeeren ook zoo moeilijk. Of zoo gemakkelij] i. VAM HELLES TABAK ? IS KVSX^ALITEIT I.