l. i-i* DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 DECEMBER 1929 No. 2741 Fransche boeken door Joh. Tielrooy Antholoyie des essay Istes fran cais contemporain*. Parijs, A'r«, 1929. Bijna geen auteur, in deze bloem lezing, die niet onze gereede, onze ijverige aandacht, verdient: om zijn vroegeren arbeid, om het onderwerp dat hij hier behandelt, om de wijze waarop hij het doet. Alain, Benda, Gide, Souday, Suarès, Thibaudet, Valéry ze behooren tot de begaafdste essayisten van dezen tijd. Alain geeft hier eenige beschou wingen over muziek, over den oorlog en definieert er meteen, in den geconcentreerden stijl die hem kenmerkt, zyn eigen karakter mee. Benda stelt Pascal tegenover het rationalisme en de muziek tegenover de schilderkunst, in zijn sarkastischen betoogtrant. Gide verhandelt in heldere, vloeiende zinnen, in buigzame perioden over litterairen invloed. De betreurde Sou day had nog even vóór zijn dood een uitdagende verdediging van den criti cus geleverd. Suarès draagt een wel sprekende, treffend juiste lofprijzing van Europa bij, Thibaudet een luchtig gehouden, toch diepgaande definitie van datzelfde begrip Europa. Van Valéry is er een hoog-gestelde, pure beschouwing over aesthetica. Naast hen munten door onderwerp en wijze van behandeling bijzonder uit de jongere schrijvers Arland (dich terlijk), Berl, Drieu la Rochelle (oor spronkelijk), Lalou (fijn, met iets vroolijk-aandringends, als steeds). Maurois (geestig en doordacht: over de liefde voorheen en thans"), Montherlant (sarkastisch; in een ander stuk nobel en pathetisch), Paulhan, PierreQuint, Jean Prévost (verbeeldingrijk in n stuk, streng-logisch in een ander), Rivière (over Rimbaud). Maar ik noem daar Rivière onder de ,,jon^ gere schrijvers": hij zo u nog jong zijn, inderdaad. Hij is nu voorgoed Jacques Rivière, zonder leeftijd, zooals de eeuwigheid hem in zichzelf heeft veranderd", naar het woord van Mallarmé. Men heeft er goed aan gedaan hem mede op te nemen. Vermelding verdienen ook Bainville, Chamson, Crémieux, Fernandez, Gu henno, , Jaloux, Larbaud, Marcel. Zij allen zijn ware essayisten. Dat wil dan zeggen dat zij allen ons, ja zeker aan zich binden door hun onder werp, maar tevens en niet minder, door hun eigen geaardheid. Zonder stelselmatig philosoof te zijn, toont de een zich een krachtig en persoonlijk denker; zonder ifl versmaat te schrij ven geeft de ander zijn zinnen dich terlijke vormkracht; zonder in novellen of romans personen, te scheppen, beeldt een derde zijn eigen persoonl ij kheid, weet die buiten zich te stellen als verschijning die objectieven zin heeft voor hemzelf en zijn lezers. Een niet te omvangrijk onderwerp, maar dat achtergrond heeft, 'zoodanig te behandelen dat duidelijk blijkt, wie en wat hijzelf is: ziedaar de kunst van den essayist. Altijd zoekt hij naar het essentiëele, naar wat voor hem essentieel is. Hij is als de bezoeker die in een gezelschap het woord neemt (en het iets te lang houdt)? als een onderwerp hem ter harte gaat; men hoort een toon, men verneemt zijn opinie, maar ook zijn bewogenheid, en is zijn betoog op schrift gesteld, dan is het ons zelden te lang ! Het is de verwoording van kennis, van gevoel, van een actieve intelligentie, en een verwoording, die altijd dra matisch is omdat ze den maker in conflict toont, ten prooi aan zijn vraagstuk daaraan vroolijk, tri omfantelijk ten prooi soms, een op lossing, een overwinning verwachtend; in andere gevallen er wanhopig aan onderworpen, er tragisch mee strij dend. Van deze kunst is Montaigne de oudste groote beoefenaar (en een der luchtigst glimlachende) de naam gever tevens. De Angelsaksers zijn er te allen tijde meesters in geweest; de Franschen echter niet minder, al bedenkt men dat in Nederland mis schien te weinig; enkele Hollanders waren het ook. Het is een kunst van ? zeldzame, veelzijdige bekoring en rijkdom, en een boek dat er voortref felijke stalen van bijeenbrengt is een boek van hooge waarde. Zoo dus ook dit boek. Het bevat mis schien enkele namen te veel: dien van den onbetrouwbaren Massis, dien van Fay, van wien ik hier voor 't eerst iets ta,melijk aardigs lees; het had, naar ik meen, de bladzijden van Siegfried, Romier, en de meeste van Leroy kunnen ontberen, omdat bij dezen, hoe voortreffelijke werkers ze zijn, het onderwerp te zeer domineert, de persoonlijke geaardheid te weinig uitkomt. Het ontbeert misschien ten onrechte bijdragen van Elie Faure, Jacques Boulenger, Duhamel, Durtain die toch zeker modern" zijn; had dit criterium bij de keuze niet voor gezeten, dan zouden wij tevens het recht hebben de afwezigheid van Maeterlinck, Léon Daudet, Maurras, Léautaud te betreuren. Niettemin, wat het boek geeft is voor het allergrootste deel van den eersten rang, nml. krachtig, sprekend, doorwerkt, gevoeld, savoureus. Daar-' bij kent men het tegenwoordige Frankrijk niet, als men de hier compareerende schrijvers niet kent. Het boek moge dus ook in Nederland veel gelezen worden; het is zijn beide voor gangers, de Antholoyie des poètes francais contemporain» en de Antho logie des prosateurs francais contem porain» ten volle waardig, l) STEUNZDLEM mr OPSTAAHOU» > HERSTELT O .A LINCOLN de meest volmaakte wagen JAN LIMBACH- Haarlem De plaatjes voor het Album Onze Nederlandsche leugd in Nationale dracht DOOR D. J. VAN DER VEN zijn verpakt bij onze artikelen: Allsen's Custard Powder Leupen's zelfrijzend Bakmeel' Leupen's Tarwebluem Leupen's Maizena Het receptenboekje wordt op aanvrage GRATIS en franco toegezonden. Wed. J. LEUPEN en ZOON HAARLEM 1) Hier ter plaatse besproken op 30 Mei 1G25 en 18 Juni J027, Nieuwe Uitgaven Bij W. J. Thieme en Cie te Zutphen ia verschenen: De Negende Thermidor, ,door M. Aldanof. Geautoriseerde vertaling uit het Russisch door Dr. B. BaptBchinsky. Tien jaren in Rome, door Etha Fles, bladzijden uit een dagboek. Bij den uitgever L, J. Veen, te Amsterdam is verschenen: 't Hooge Huis, door -Elise Soer, een roman uit Geklerlands verleden. Het Huwelijksduel door Jeanne Reyneke van. Stuwe, een-roman van den strijd der sexen. Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Culcmborcf. Talen bij $&$&><> V 451 b.jjiet Konrt$3pl*>n ? 9U 43286. f/fz Sehoolof prospectus. I DEN AARTCN NftJBELE HStMlKCUKtTtAATl HVY Meubelmagazijn Eden MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKENKASTEN NICE HOTEL IIAIE8TIC De meest luxuèuse en meest comfortabele appartementen van de Blvtèra. ? 400 Kamers 300 Badkamers* Alle op het Zuiden met uitzicht op Zee. Zelfde directie:, Grand jDotel Bagnolés de rorne. W. J. V. O G E.L J". JEKERSTRAAT 44 b/d Hoorder Amstollun , Begrafenissen TELEFOON 24747 Crematie Transporten. No. 2741 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 DECEMBER 1929 In het Arboretum van Tervueren (foto Prof. Bommer) Een dag in Tervueren door Dr. Jac. P. Thijsse EIGENLIJK hebben we Tervueren niet gezien, noch het kasteel, noch het Museum, noch het Park. Ons bezoek gold namelijk het Arboretum van Tervueren, dat nog niet zoo beroemd is als het behoort te zijn en als het eenmaal stellig zal worden. Vijfentwintig jaar geleden, terzelfder tijd dat te Amsterdam onder den drang der gevaren, die het Naardermeer bedreigden, de Vereeniging tot Behoud van Natuurmonumenten werd opge richt, woedde er ook te Brussel een felle strijd over het behoud van het beroemde Forêt de Soignes, het Soniënbosch. Het voornemen bestond om een deel van het woud te kappen, een stuk ter grootte van 125 h.a., om daar een arboretum te stichten. Les Amis de la Forêt de Soignes kwamen daartegen in verzet, maar de zaak werd toch zoo geschikt, dat het arboretum er zou komen en wel op grond van de vrij eenvoudige overweging dat het begeerde terrein vry wel in een uithoek lag en dat er van het ruim vierduizend h.a. grpote woud dan toch nog wel genoeg zou overschieten. Niemand heeft er , thans berouw van dat het zoo geloopen is, want reeds nu, na een kwart eeuw is, dank zij de onver moeide vlijt van den stichter en directeur, professor Bommer,, dit arboretum een van de allermooiste en allerleerzaamste parken, die men zich kan voor stellen. Wij reden er heen over Anderghem langs de route de Wavre, stapten uit bij Notre Dame au Bois, sloegen rechts af en bevonden ons toen dadelijk in de Westelijke kuststreek van Noord-Amerika. Het Arboretum is namelijk aangelegd op geografischen grondslag en ten gerieve van den bezoeker zijn overal bordjes aangebracht, die hem vertellen, waar in de wereld hij op een gegeven oogenblik zich moet verbeelden rond te kuieren. Zoo wandeldén wij dan over de Cascade bergen en Mount Rainier (een beroemd natuurmonument) door Columbia naar Alaska en dan weer dóór Oregon en Californiënaar Montana met links het uitzicht op Indiana en Illinois ,en daar gaan we langs de Carolina's en New Yersey, Maine enNewHampshire weer naar de Carrefóur St. Jean om vandaar langs de Drève (dreef) de Bavenstein naar QuatreBras (niet dat van 1815) te trekken en daar te lunchen. De Oude Wereld komt later. , Iedereen begrijpt dat een arboretum, op déze wijze aangelegd veel sterker en aangenamer tot toninkl. Boomkviekirij Ililnini," Charles van Qinneken & Zoon, Zindert, N.Br. Het van ouds gunstig bekende adres voor: Dennen, ter bebossching (uitsluitend Inbeemsch zaad) Exotische Dennen- en Sparrensoorten, Bosch- en Haagplantsoen, Boomen en Heesters. Catalogi op aanvraag gratis en franco. fel Interc. No. 1. Telcgr.-Adr.: Wllbelmlna.Zundert. de verbeelding spreekt dan een systematische groepeering volgens families en geslachten. Boven dien bestaat de gelegenheid om naast de boomen, en er onder ook nog de struiken en kruiden van die streken te planten en zoo te geraken tot een volledig en daardoor des te bekoorlijker beeld. De boomgroei van de Westelijke Staten vertoont overheerschend naaldhout' en daaronder treffen wij goede kennissen aan, die ook al lang in ons eigen land burgerrecht hebben verkregen. In de eerste plaats komt natuurlijk ,de Douglas-spar, bekend om zijn snellen groei. Wat wij hier in Tervueren zagen overtreft alles wat bij ons de Veluwe te aanschouwen geeft. In vijfentwintig jaar zijn die sparren hief opgeschoten tot over de vijftien vmeter hoog en op borsthoogte met een omtrek van meer dan twee meter. Het is geen wonder, want het Soniënbosch met zijn arboretum staan op zwaren vruchtbaren grond, overeenkomende met onze Limburgsche klei. Haast al onze Xederlandsche bosschen zijn aangelegd op grond die overschiet, als landbouw en veeteelt eerst hun bekomst hebben, maar bij het planten op beter grond kunnen ook wij goede resultaten verwachten. Ook moeten we niet vergeten, dat de bodem van dit arboretum al vele jaren lan,g met goed bosch bezet is geweest dus voor boomgroei in alle bijzon derheden geschikt is geworden. Naast de prachtige Douglassparren trekt hier in de Westelijke Staten een" andere naaldboom onze aandacht n.l. de Tsuga Mertensiana. De Tsuga's komen alleen in de Nieuwe Wereld voor; ge ont moet ze in de litteratuur als Hemlock-trees." Ze z|jn te kennen aan hun korte naaldjes en kleine kegeltjes, nog een heel stuk kleiner dan onze larixkegels. Tsuga Canadensis wordt in ons land nog al eens aangeplant gevonden, T. Mestensiana minder. Ze vormden in het Arboretum reeds fraaie en indrukwekkende groepen. , Wie aan Californiëdenkt, ziet in zijn verbeelding dadelijk de beroemde reuzendennen, de Sequoia's, honderd meter hoog. Nu, zoo hoog zijn ze in ons Arbpr,etüm nog niet, maar we vinden er toch al zeer presentabele op , een der schilderachtigste plaatsen in het park, waarvan ik u hier, dank zij de beminnelijkheid van prof. Bommer een afbeelding kan vertoonen. Het terrein is eenigszins heuvel achtig en ge moet u voorstellen, dat délaan naar den achtergrond langzaam oploopt. De donkere boomen rechts, die u eventjes doen denken aan Böcklin, en waarvan ge op den achtergrond ook nog een groep bespeurt zijn Libocedrus decurrens, in de Amerikaansche boeken bekend als Incense Cedar. Hij kan tegen de vijftig meter hoog worden en behoort tot de coniferen met schubvormige bladeren, staat dus dicht bij de Thuja's en Cypressen. Deze zeer monumentale boom wordt bij ons nog maar weinig gezien. Intusschen hebt ge de Sequoia ook al gevonden; hij staat links en is dadelijk te kennen aan zijn. D. G. SANTEE LANDWEER KUNSTHANDEL Heerengracht 396, AMSTERDAM Tentoonstelling litho's O I> I L O N R E I> O N verlengd tot KI December KRONIEK Comenlna-vereering HET gaat met het gebeente van Comenius niet naar den Vleesche. Hij blyft twijfelach tig en wil zich niet doen kennen en 't is een misère. Eenige eeuwen lang heeft hij rust gehad, de rust der vergetelheid, in die overigens vrij rumoerige kazerne. Wat hij geestelijk gewrocht had, zijn ge dachte, was al lang in de menschelijke ontwikkeling verwerkt en van zijn schamel overschot trok niemand zich verder iets aan. Dat leek niet onna tuurlijk. Maar toen kwam de wereldoorlog en de politiek. Een nieuwe natie met versche nationale ijdelheid herinnerde zich haar groote mannen. En vooral hun gebeente, dat moest worden opgehaald. Zoo gebeurde het met wijlen Comenius. Ieder wist wie en wat hij geweest was, maar toen men weten wou wat hij nog was, begonnen de zwarigheden. Men groef een mager geraamte op. Maar was hij 't nu of was hij 't niet? Minstens drie Hollandsche geleerden en ten minste n Tsjechoslovakysche kregen daar gloeiend ruzie over, gelijk het tusschen deskundigen betaamt. Is-tie 't of is-tie 't niet? Och, natuurlijk niet. 't Is immers ook een algemeene vraag: is een lijk de overledene of niet? Wie beweert of aanneemt van wel, zal toch moeten toegeven, dat die identiteit op den duur al minder wordt, tot er eindelijk niets van overblijft. En van Comenius' ..overschot" mag men aannemen, dat dit tijdstip al lang voorbij is. Dan komt de quaestie der identiteit er niks niemendal meer op aan. Als geraamte kunnen wij elkaar allen vervangen, dan zijn wij allen de Onbekende Soldaat, die het teeken kan zijn voor de massa.. Als men dan per se nog iets stoffelijks wil eeren.terwille van een gedachte, wel. dan kan elk geraamte dienen en behoeft men volstrekt niet naar het vermeend juiste te zoeken. Dat is piet luttig en onzinnig. En bovendien is het in hooge mate ridicuul, dat uit beweerde piëteit en vereering diverse hoog- en mindergeleerden elkaar om wat beentjes te lijf gaan. Om de historische juistheid van de beentjes. Wat voor rare wereldconceptie , zit daar achter? Of is het bloot ijdelheid en vliegenaf vangerij ? Intusschen wordt daar met verschillende stoffelijke en stoffige overschotten maar piëteit loos gehannesd en zal ten slotte toch niemand meer gelooven. dat het eindelijk geproduceerde 'sheeren Comenius authentieke beentjes waren. En men zal hem, lang na zijn dood. nog wantrouwig aan zien. Als dat dan heeten moet iemands nagedachte nis vereeren.... F. C. stam die bij den grond heel breed begint en kegel vormig toeloopt. Voor een vijfentwintigjarige is het al een heel flinke boom. over vierduizend jaar zal hij de honderd meter ook wel halen.Tusschen de Sequoia en de achterste groep van Libocedrus ziet ge een rij van lichtgekleurde coniferen dat is allemaal Abies concolor. de Silver Fir" of White Fir" een naaldboom die om zijn decoratief uiterlijk ook in onze parken en tuinen nog al veel geplant wórdt. De tamelijk lange, platte, niet talrijke naalden staan in twee rijen, als een dubbele kam. De boom wordt tot 70 M. hoog en van dezelfde taille, sommige iets grooter, andere iets kleiner, zijn nog een aantal van zijn geslachts- en landgenooten, die we hier allemaal als veelbelovende jongelingen vinden: Abies grandis, A.\nobilis, A. Amabilis, A. magnifica en die hun fiere en fraaie namen ten volle verdienen. , (Wordt vervolgd) SCHAKEL ' WEIUSEWËG 1M7«AMSTEQDAM Kleermakerij Bij ons verkrijgbaar N, R; V. MONTA SCHOENEN « ' t H! ? l i