r 12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 JANUARI 1930 No. 2746 NederL Oost-Indi Ncderlandsche Munt Een standbeeld voor Raffles door G. Tielrooy-de Gruyter HoUand'i bate 10 eenti Thomas S tam ford Raffles, Een Engelschman op Java BIJNA honderd veertien jaar heeft het ge duurd, vóórdat Raffles' belofte van 22 Maart 1816 om het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen zijn borstbeeld ten geschenke te geven, kon worden ingelost. liet gebeurde op een Deceniber-avond in 1929 iu de historische zaal van het Museum te Weltevreden. Wie in Raffles niet anders kan zien dan do vijand van het moederlandsch gezag doet zichzelf onrecht en aschade: immers, hij mist de kennismaJcing niet alleen met een voortreffelijk bestuurder (er zijn er velen geweest), hem «ontgaat ook het genot te kijken in het leven van een zér volledig mensen en dezulken zijn nog altijd schaarsch. Sir Thomas Stamford Raffles was luitenant-goeverneur over Java en onderkoorigheden. ... voor Engeland. Ik moet u hier aan iets akeligs herinneren, dat ?u heel goed weet. Het was in de jaren 1811?1816. De Hollandsche leeuw was ?destijds niet zoo erg leeuwerig, eer drakerig. ^Sindsdien is dat beter geworden). Het was in ?den tijd dat het echtpaar Jan-Jannetje er ernstig ?over begon te denken zijn laatste kind te gaan verwachten. En dat wicht viel wat Salie-achtig ?uit, nietwaar? Eigenlijk was het al lang zoo. Van de Oost-Indi sche Compagnie was de geur af, als men van dit sterke-kruiden vervoerende corps der oud-vader landers zoo mag spreken. Dit verklaart veel van Raffles' ongunstig oordeel 'Over het Hollandsch bestuur dat wij op verschil lende plaatsen kunnen lezen in zijn prachtig werk: The History of Java, het eerste werkelijk grootu ?en alle-onderwerpen-omvattend oeuvre over deze .-gewesten. Geschreven door een Engelschman. 'Terwijl de Hollanders er al ruim 200 jaar waren. . . . Gij hoort de tegenwerping al, nietwaar l' Wij komen om geld te verdienen en ik zit hier niet om 'vliegen te vangen. Ik laat hier, in vertaling, eenige uitingen van Raffles volgen over de Hollanders op Java: Wanneer we naai' Calcutta, .Madras en Bom.bay kijken, de hoofdplaatsen van het Britsche rgoevernement in Iridie; wanneer we letten op de .groote steden van iedere natie in Europa, neen, wanneer we ons zelfs bepalen tot de hoofdplaatsen van de inheemsche vorsten van Java, dan zullen we vinden dat de bevolking altijd opgehoopt was iu hun nabijheid. En waarom was dit niet liet .geval met de Hollandsche hoofdstad? Het klimaat .alleen kan dit niet verklaren. Een slecht bestuur was de voornaamste oorzaak, een politie-systeeni, ?dat noch mensch, noch eigendom beveiligde, -egoïstisch, jaloersch kwellend en tyranniek. Niet .minder waar on opmerkenswaardig is het, dat waar ook de Hollandsche invloed in Oostersche :zeeé'u de overhand had, ontvolking gevolgd is enz. Iets verder: ? Het staat vast, dat bij de eerste vestiging ?van de Hollanders in het Oostelijk deel van het ?eiland de bewoners van heele districten dadelijk wegtrokken naar de inheeuische provincies, ledere nieuwe daad van gestrengheid, iedere onverwachte afpersing veroorzaakte een verdere verhuizing .en de landbouw werd overgebracht naar streken, ?die vroeger nauwelijks n familie herbergden. Deze toestand duurde voort tot het laatste jaar van het Hollandsche bestuur. Gedurende het beheer van maarschalk Daemlels iii de jaren 1808, 1809 en 1810, vluchtten bijna al de bewoners van <le provincie Demak, n van de rijkste in de Zenuwstillend en Zenuwsterkend is de werking van Mijnhanit's Zenuwtabletten Glazen Buisje 75 et. Bij Apoth. en Drogisten Oostelijke districten, naar de inheemsche provin cies; en toen een order werd gegeven tot de strenge tenuitvoerlegging van het koffie-motiopolie leed ieder district in zijn bevolking naar verhouding tot den dienst die van haar gevergd werd. Er is berekend dat, onder het beheer van Maarschalk Daendels, het aanleggen van Open bare wegen alleen de levens vernietigde van op zijn minst tienduizend werklieden. Wie mocht nieenen, dat hier overdreven wordt uit louter Britsche vijandigheid in plaats van historische feiten te vermelden, ver wijs ik naar het oordeel van Prof. Colen brander (in Koloniale Geschiedenis) over het beleid van onze voorvaderen in Indi uit de dagen vóór (en nog na) Raffles. Hij kan daar dezelfde weinig verkwikkelijke dingen vinden. Wat historische zelfkennis kan wellicht den koloniaal van dezen tijd in de komende jaren eenigszins te pas komen. . . . Bestaan er bij een ras iets als atavistische gekrenktheids-complexen ? Gelukkig heeft Raffles zich in zijn boek niet bepaald tot het opmerken van Hollandsche feilen: hij was de eerste regeerder over deze gewesten, met liberale beginselen en met den vasten wil deze door te voeren: Java, moest volgens hem geregeerd worden ten voordeele van Java zelf. De Hollander Van Hogendorp had weliswaar ook al in die rich ting gepleit (afschaffing van gedwongen arbeid), maar de moederlaudsehe kruideniersgeest was toentertijd aan zulk een vrijgevigheid nog niet toe. Door zoo veel geld onder de bevolking te brengen zal men deze maar formidabel maken, zeiden onze voorvaderen (textueel). En Haffles' vijanden sneerden latei': Zijn finantiëele politiek liep spaak en, nu ja, die bestuurshervoraiing bestond hoofdzakelijk op papier. . . . Al was dit juist, waar ligt dan uit dien tijd een dergelijk HoIIandscli papier? En Raffles' groote begaafdheid kennende, mag men toch veilig aan nemen, dat , had zijn bewind langer geduurd, hij voor veel moeilijkheden plausibile oplossingen zou gevonden hebben. Haffles kouli' zijn eiland; hij reisde veel. was eeii goed opmerker. sprak niet de bevolking, ondeivroeg haar.... in de landstaal (zijn \erblijt' hier duurde vier jaar). De Hollanders deden dat minder \lu^. In Haffles' boek is een studie over visclivamrst of zoutwinning even gedocumenteerd \ oor dien tijd als over kleeding, muziek, godsdienst. bevol king, (het Eugelsche goevernemeiit stelt de pokkenvaccinatie in op Java,) of taal. Welk een fijn taai-onderscheidingsvermogen had deze man: niet alleen zijn opmerkingen over de standen-taal der Javanen getuigen hiervan. maar ook zijn citaten uit de inheemsche po /.ietekston, met vertaling. Begreep hij den inlander? Zijn talrijke citaten uit deze teksten geven blijk hoe deze man. in het voor velen zoo gesloten boek gezocht heeft. Raffles, hoezér hij ook zijn. regeering op de be langrijkheid van Java, wees. slaagde er niet in het voor zijn land te behouden. Maar de bevolking van het eiland zelf profiteerde vier jaar lang \ all het humane, verstandige samen-leven, met de/.eii man. waarna zij onder het beruchte cultuurstel.se! van Van den Bosch weer een veel moeilijker tijd tegemoet ging. Komt er dan geen lichtpunt in onze overheeischmg? Ja in de 2de, helft van de 19de eeuw winnen lïaft'les' ideeën het ook bij het Hollandsch bestuur, en treedt een veranderde. humanere houding naast de commerciè'ele vel houding, uitsluitend op winstbejag uit. Gelukkig was het in de/.e veranderde sfeer, dat op den avond van December 1929. in Weltevreden, na honderd veertien ja'ir, l'taffles' bronzen fijnbesneden gelaat de leden van het ISataviaaseh Genootschap voor het eer-t weer aanzag. SPREEKZAAL Het Staatsexamen Antwoord aan Professor I), Cohen. UIT het stuk van prof. Cohen tegen mijn brochure blijkt weer eens duidelijk, hoc zwak degenen staan, die het staatsexamen door dik en dun willen verdedigen. Prof. Coheii draait, evenals de anderen, om de dingen heen, verdiep! zich in bijzaken en tracht mijn naam in discrediet te brengen. Ik beschik niet over de noodige ruimte om op alles te antwoorden. Voor degenen die mijn bro chure kennen ligt trouwens het antwoord op de meeste punten voor de hand. Ik zal er mij toe bepalen dat gedeelte te weerleggen, waarmede prof. Cohen mij het grootste onrecht doet. Wil de heer M. ons inderdaad doen gelooven, dat een doctor in de klassieke letteren de beteekenis van suscipere niet kent? en is hij een vroegere afstraffing reeds zoo volkomen vergeten, dat hij een eigen taaivergelijking daarbij durft voegen?" Wat de eerste vraag betreft: dit is geen kwestie van gelooven of doen gelooven, maar het is een feit. Het document, waarop ik mij beriep (bl. 13 noot) ligt voor prof. Cohen ter inzage. Maar liet ergste is de tweede vraag. Prof. Cohen doelt op zekere polemiek in het Weekbl. v. Gymn. en M.O.; maar hij blijkt het derde en laatste artikel (in het Br. van 16 Maart 1927) niet te kennen. Daar heb ik met de stukken aangetoond, dat zijn college met een minachtend gebaar opmerkingen heeft afgewezen, waarvan de juistheid hun voor een groot deel bekend was. De afstraffing" is hem slecht bekomen. Ik voeg er bij. dat ik onlangs in een toonaangevend Duitsch tijdschrift (Glotte) tot tweemaal toe een. vrijwel vernietigende beoordeeJitig van 's mans taalkundige prestaties las. Me! zijn verwijt wegens overmoedige taalvergelijking is prof. ('oliën dus aan het verkeerde adres, liet mooiste van alles is, dat hetgeen hij ,.eigen 1 aalvergelijking" noemt, geen uitvinding' van mij is, maar een algemeen bekende uitkomst, in ieder etymologisch woordenboek te vinden.' Het is mij onbegrijpelijk, hoc iemand dergelijke diffamatiezoo lichtvaardig kan neerschrijven. MARGADANT VAN DER HELST SIGAREN GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VERPAKKING Tentoonstellingen De kunst/.ail Kleijkamp, den Haag, geeft een gr.jote c\p. sitie van Toon Kelder. Opening IS Januari. De Roode Valk. Daniël Willinkplein 12. Am sterdam--/uid. Tentoonstelling Wim Bosma. Tot 2(i Januari. Kunsthandel Aalderink A: ('o., Singel :;is, Amsterdam. Corsicaansch werk van Jack Hamel. Tot l Februari. Stedelijk Museum. Amsterdam (tuinzaali. Fxpositie Lodewijk Schclt'liout, Tot l Februari. Kunstzaal van Lier, Hokin. Amsterdam. Nieuw,werkcii van Else Iie"g. Tot l Februari. Rotterdamsche Kunsikring, Rotterdam. ~v\ erk van (i. van Duffelen en II. Landheer. Tot 2 Fehr. Vereeniging tot Bevordering der < irafi^e'.ie Kunst. Stedelijk Museum. Amsterdam. Werk d>-r leden; litho's, etsen, houtsneden. gravure.-, 'l'.;! o Februari. Hui/..' \;m Hasselt. Rotterdam,Tentoonstelling v. Maurice de Vlaminck. Tot i Februari. Frans l Suf fa en Zonen. Kal \ er.-! raat. Amsterdam. Tentoonstelling van Henri van de Velde. T"t 7 Februir i. Amsterd. Ateliers voor IJinuenlmisknnst. A>p-,-te> dam. \\Yrken van Anna aueke Kleine. Tol l o Fel r. VAM HELLES ? TABAK is