No. 2746 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 JANUARI 1930 Want was de film. Tien Dagen" een positieve teruggang, die de fatale gesloten conciesheid van de Potemkin" miste en den moker, dien hij boven ons zwaait, door een te langzame daling van liaar kracht beroofde ook de ,,Generallinie" wijst, naar hetgeen wij er van zagen, geen stijging uit. Hij noemt het werk, in zijn afkeer van iedere artis tieke allure, een documentair" en deze barsche orthodoxie kan ons slechts een glimlach ontlokken de eenige wellicht in de tegenwoordigheid van Eisenstein ! wanneer wij denken aan de Kasteelen van Normandië" en de Oestercultuur in de Zeeuwsche Wateren", welke onze vrienden van de enquête zoo mateloos verrukken. Immers in deze documentair" vibreert al de hartstocht leeft al het geloof van den kunstenaar-apostel Eisenstein. Hij vindt in deze bijna gewelddadige redding van een achterlijk pauperdom heroïsche accenten (de opmarsch der machines aan het eind) een grootsche, barbaarsche dynamiek (de dood van den trek-os) en een devoot-verheven visie (het beeld der madonna-achtige moeder in I). Maar het valt niet te ontkennen, dat in de beide fragmenten, welke ik in Rotterdam zag. stukken voorkomen, die een onloochenbare verzwakking toonen. Ik wil niet zeggen: niet geïnspireerd zijn, want Eisenstein vindt inspiratie in iederen meter van zijn werk noch technische tekortkomingen toonen, want deze phenomenale technicus beheerscht zijn vak als niemand anders. Maar zij duiden, zou ik meenen, eer op een verslapping van de prachtige, recht-op-het-doel-afgaande over tuiging, welke de Potemkin" tot zulk een weer galoos kunstwerk maakte. De groote, machtige schreden der handeling worden onderbroken door een aarzelend gedribbel, dat in deze super-normale conflicten hinderlijk en storend aandoet. Het zijn weer als in Tien Dagen" de irriteerende meeting-redenaars, met hun stupiede gebaren en gapende monden, die den opzwaai belemmeren. In Potemkin" werden deze oreerende individuen groteske, maar blijkbaar onvermijdelijke ver schijnselen in het revolutiedrama met zorg en soberheid toegepast. Wanneer in de machinekamer van den pantserkruiser of op de kaden van Odessa een redenaar opstaat, dan beteekent dat onver anderlijk de schakel naar een stijging in de drama tische spanning, zoo man wil een dynamisch reculer pour mieux sauter". Zoowel in Tien dagen" als in Generallinie" blijft dit oponthoud maar al te dikwijls onverklaard een element, dat de spanning niet verhoogt, maar verslapt. Ik geef deze kantteekening onder nadrukkelijk voor behoud van de onvolledigheid mijner indrukken, die ik bij een integrale vertooning nader hoop te moti veeren. Intusschen staat daar de figuur Eisenstein voor ons, formidabel en indrukwekkend. En zijn kunst, die nimmer lacht, is wel de bloedigste hoon van de veile behaagzieke amusementsfilru het serie product der vermaaks-fabriekeii. Met de Russisch» film welke ook haar wisselende kwaliteiten mogen zijn ? en met den arbeid van Eisenstein in het bijzonder, zijn ons afmetingen in het we/.eri der film geopenbaard, die voor de kleinheid en benepenheid der recettefilm moordend zijn. Dat is de verhouding van Eisenstein tot de internationale productie. Persoonlijk voel ik den kunstenaar Pudowkin nader staan, omdat hij teederder, mensehelijker en ook dieper is. Alexander Room in zijn Bett und Sofa" vind ik vlijmender en smartelijker Leo Kuleschow in zijn Dura Lex" tragischer en milder. Maar al deze kunstenaars, die op een onder ling zoo totaal verschillend plan werken, hebben het ick-en-weet-niet-wat", dat u naar hen doet luisteren, als naar lieden, die iets te zeggen hebben waarvan zij boordevol zijn. Zij allen worden ge dreven door een zelfden onweerstaaribaron drang, door eenzelfde verheven passie, die hun gebaar verheft tot de scheppingsdaad. -Kn het is de geweldenaar Eisenstein. die in zijn onstuimig lan de eerste bres schoot, waardoor hun kunst de wereld kon veroveren. Dat is de verhouding van Serge Michailovitsch Eisenstein tot zijn landgenoolen. B I O S G O P Y ,,Witte Schaduwen". Tuscliïnsky Wat mij telkens weer verwondert, wanneer ik voor werken kom te staan als Vailer" (The Way of all Flesh), ..Sunrise", ,,Seventh Heaven", The last commandment" en nu weer deze White Shadows" is de eigenaardige ver houding van den filmcriticus den niet-transigeerende dan tot een groot gedeelte van het publiek. Men vindt hem geëxal teerd, wanneer hij zegt in de mogelijkheden van de film te gelooven als realisatiemiddel van hoogere geestelijke waarden en admitteert zijn kunst-adjectief slechts tusschen ironische aanhalingsteekens. Maar wanneer hij van dit geloof blijk geeft en aan een expressievorm, die vol gens hem het hoogste vermag, volkomen consequent den hoogsten maatstaf aanlegt, loopt men te hoop en verwijt hem beeld stormerij, onder verwijzing naar mildere critici, die het dan toch maar wél mooi vonden t" Men verbiedt hem de film anders te zien en tot meer te willen forceeren dan amusement" en men is verontwaardigd wanneer hij zegt: Dit is amusement!" Wat wil men toch met deze onredelijkheid, die de goede film ontkent en zich gechoqueerd be toont bij het veroordeelen van de slechte? Wat meent men te bewijzen met het ridiculiseeren van een beweging als de Film liga en de adoratie van een Emil Jannings? Zijn scepticisme of zijn enthousiasme? Zoo ben ik er van overtuigd, dat de spotters met het film ideaal", allesbehalve lachen, wan neer ik zeg, dat Van Dyke's Witte Schaduwen" mij mateloos geërgerd heeft door zijn weergalooze perfectie en zijn volko men leegte. Zeker deze film is van een ander gehalte, vaneen ander soort dan gedrochten als Abie's Irish Rose" en The Singing Fooi". De naam-zelf is een trouvaille, het eveneens goed gevonden slot, zou bij een waar lijk bewogen filmwerk een onvergetelijken indruk nalaten, do techniek is van een ongelooflijke gaaf-heid en knapheid, de sujetten Monte lilneen Raquel Torres voortreffelijk materiaal. Alles letterlijk alles is er om u te doen vergeten, dat. ge in een weelderig amusementstheater zit alles, behalve dat eene: de ontroering de eerlijke waarachtige bewogenheid. Hoe komt het, dat het stuk brood op de natgeregende bank van het stadsplantsoentje in Ménilmontant" mij meer aangrijpt dan al de wonderbaarlijke opnamen van de geheimzinnige tropische weelderigheid in deze super-film" ? Hoe komt het, dat het vluchtige beeld van het gelaat der barende vrouw in ,.Do Laatste Dagen van St. Petersburg" mij langer zal bij blijven dan al het, toch waarlijk niet slecht ge speelde" verdriet van Raquel Torres bij elkaar. Omdat de schepper van al dit voortreffelijks mij het geloof niet heeft kunnen schenken, dat hemzelf ontbrak ! Ik kan niet gelooven in deze fraaie landschap-opnamen (dit heeft niets te maken met hun authenticiteit !) - ik kan niet gelooven in deze menschen (dit heeft niets van doen met hun spel-capacileiten !) -- ik kan niet gelooven in de tendenz van de geschiedenis (dit heeft niets uitstaande met de werkelijke verhoudingen !).... ik kan alleen, gelooven in de habileteit van den maker en zijn kijk" op het publiek. Hoe zal ik u dit alles verklaren? Hoe zal ik u d" grübelnde echtheid van een Uruckner verklaren" tegenover de sierlijke' pose van een Saint-Saëns? Men heeft het veel over de bokeering van de Amerikaansche ilm over de afschaffing van het, happy end" over het eliinineereti der beeldschoone" star --- over1 de onderdrukking der nationale: moraliseerende sentimentaliteit. Wal baat dit alles, "zoolang het niet van binnen uil komt en slechts gedicteerd wordt doo? de eisrhen van een publiek, dat van al die verouderde attrac ties doodelijk zat is? O, dat deze bewonderenswaardige handwerks lieden, cle, Amerikanen, toch eens een enkelen keel' de liioxcuof) vergaten dat zij toch voor een enkelen keer eens bewogen werden dooreen werve lende passie, een stormend lan, als de ivvohitionnaire bezetenheid der Russen of de chauvinistische MOR I T U R I Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan De wanhopige Rokiribewoners: Ah dan niemand dempt, an zullen wij het zelf doen!" rhetoriek der Franst-hcii (d'ance). Dat zij slechts voor een enkel oogcnblik zich liet meesleepen door een waarachtige «'motie mijnentwege geïnspi reerd doe ir di- jcrirhibition. of de Zondagsschool ! .Maar dat zijn ..kunst "-overwegingen en die koini'ii niet ti- pas bij een kunstwerk. . . . VERZOEKE ALLE STUKKEN VOOR DE REDACTIH IN TB ZENDEN AAN HET SECRETARIAAT VAN DB GROENE AMSTERDAMMER" KEIZERS GRACHT 333, AMSTERDAM. Smalfilm-Amateur-Kinematografie onder Kino-technische leiding van Joris Ivens Vraagt brochures en demonstraties CAP 115 K ALVERSTRAAT Amsterdam C. BIJ CAPI vakkundige raad en voorlichting.