i8 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 25 JANUARI 1930 No 2747 (Adv.) Radio en Grammofoon Een opname door Lou Lichtveld ER bestaat niets leerzamers voor iemand, die grammofoonplaten naar waarde wil leeren schatten, dan het aandachtig bij wonen van het maken van grammofonische opnamen, iets waarvoor de Engelschen de meer suggestieve en moderner-klinkende naam van recording" bezitten. Zoo nu en dan worden ook in Nederland opnamen gemaakt van eenigcn om vang, en nog geen week geleden waren wij in de gelegenheid bij te wonen hoe het Mannenkoor Apollo" voor de ParJophone grammophoon zong, en over enkele weken reeds, zullen wij in de gelegenheid zijn zoo vaak wij willen dezen zang op de plaat te hooren. Het koor werd opgesteld in een theater-zaal, die klein genoeg was om geen galm te veroorzaken, en toch groot genoeg om den koorzang niet te zwaar te doen klinken. De keuze van zoo'n localiteit, waar opgenomen wordt, is natuurlijk van veel gewicht voor den .,recorder." Deze moet als man van ervaring precies weten hoe het geluid in de gegeven ruimte vervormd en gecondenseerd wordt, en daartoe wordt de zaal van te voren dan ook getest." Een goede recorder kan alleen reeds door luid in zijn handen te klappen hooren, welke opstelling de beste is, en waar hij zijn ontvang-apparaat moat plaatsen. Het spreekt vanzelf dat daarbij voor den ingenieur heel andere normen gelden als voor den dirigent. Hij luis tert en moet luisteren met het oor van de machine; omdat hij weet in welk opzicht het apparaat meer ofwel minder gevoelig is, stelt hij ook geheel andere eischen aan de geluidstjtaliteit dan de dirigent in de concertzaal doet. Een verstandig musicus treedt hierin den recorder dan ook met vertrouwen tegemoet, en de beste resultaten worden hier door rustig gemeenschappelijk overleg verkregen. Maar iedere recorder kan u aardige aaecdoten vertellen van kunstenaars die voor het eerst voor de grammofoon musiceeren, en van de luisterende machine eischen dat hij zoo gewillig is als een sociabel mensen.... Naast de kleine microfoon die voor de electrische opname gebruikt wordt, staat meestal ook een luidspreker opgesteld, die door een kleine om schakeling straks de eerste proefreproductie zal laten hooren van het zoo-juist-opgenomene. Van deze twee instrumenten loopen electrische geleidingen naar de cabine waar het eigenlijke opname apparaat is opgesteld. Het is een gecompliceerde en omvangrijke ma chinerie, waarvan u het eerste opvalt .... een grootc stofzuiger ! Zorgvul dig worden alle andere onderdeden geverifieerd: de vele electrische toe stellen, waardoor het geluid uit de microfoan versterkt of verzwakt kan worden, en de phoriograaf waarop de maagdelijke wasplaat, bruingeel, dik en glimmend ronddraait. Dit ronddraaien moet natuurlijk met uiterste gelijkmatigheid geschie den, en daarom wordt deze draaibeweging niet electrisch of door stalen veeren, maar door een hangend ijzeren gewicht verkregen. Ten opzichte van de naald die nu bij inschakeling van den stroom electromagnetisch in beweging gebracht wordt zoodra het membraan in de zaal trilt, moet de draaiende schijf thans een spiraalvormige beweging maken, en deze wordt verkregen doordat het draaibord zich langs een schroefvormige horizon taal-as beweegt, terwijl een kleine index meteen aangeeft,hoeveel centi meter diameter de plaat reeds geloopen heeft. Vlak bij den naald die zoo zijn groeve trekt in het was, mondt de stof zuiger uit, en het blijkt dat deze buis dient om onmiddel lijk het wasdraadje te verwijderen dat het spoor van den naald naast de groeve achterlaat. Dit is voorloopig alles wat ge in de cabine te zien krijgt, en i n de zaal teruggekeerd hoort ge al spoedig het belsigriaal van den recorder datbeteekent;houd u gereed. Dan komt het tweede signaal: dat de wasplaat begint te draaien . en de stroom is in geschakeld. En van dit moment is het (maar dat omstaanders altijd opnieuw schijnen te vergeten) ten strengste verboden het kleinste geluid, of zelfs maar bewegingen in deze en de aan grenzende ruimten te maken, omdat uit alles onzuiverheden op de wasplaat zou kunnen veroorzaken. Gewoonlijk isde eerste opname die nu volgt slechts e jn proef opname. Ut-recor der moet onderzoeken of de schattingen en berekeningen welke hij gemaakt heeft uitkomen, en hij moet ook aan de uitvoerenden leeren wat de plaat op deze wijze it'èl, en wat zij niet opneemt, opdat er geen andere ge luidseffecten op de grammofoonplaat komen, dan die welke men bedoelt te. bestendigen. Onmiddellijk na het eerste opnemen kunnen allen dan ook het opgenomen.? hooren, daar de recorder mi, door middel van een pick-up welke niet grooter is dan een vingertop, en die terwille van de uiterste lichtheid direct aan de electrische geleiddraad hangt, de wasplaat laat klinken, en de uitvoerenden tegelijk den re corder door den luidspreker bet opg»;nomene kunnen beoordeelen. Dit is het suprêmj moment van de gramm jfooii-critiek ; op dit moment wordt de juiste klankwaarde beoor deeld, waarin nog wijzigingen kunnen worden aangebracht, alvorens men begint aan de definitieve opname. Voordat men daartoe overgaat worden dikwijls nog verschillende proefopiiamen genomen, wi'lke alle onmiddellijk na het opnemen worden gekeurd. En niet alleen naar de klank waarde, maar ook naar tempo en rliythiniek worden zij beoordeeld. Met de chronometer in de hand staan de recorders en zijn assistenten bij den luidspreker te luisteren zooals een dokter naar du harttoncu van zijn patiënt. Kindelijk, als men het juiste resultaat bereikt heeft, wordt de definitieve opname gemaakt, die echter niet meer daarna wordt gespeeld, omdat de/e opname volkomen intact moet blijven. Maar tusschen «ie voorbereitlsclen eu dit slotresultaat zijn dan reeds heel wat uren verst roken. De wasplaat die thans liet c.i-rbe.-ld va;i de opname draagt, ziet er aan de oppervlakte nu juist uit als de lalde grammofoon-plaat, behoudens het \eischil in kleur. De plaat wordt in een Een taffreel uit de prachtfilm Da Veroordeelde uit Stamboul", welke deze week loopt in het Rombrandt Theater. met wol gevoerde doos verpakt, zoo dat alleen de uiterste rand en liet midden steunen, en het geheel on mogelijk kan schudden. Dan gaat de wasplaat naar de fa briek, waar eerst langs galvaniseheri weg uc-ri afgietsel wordt gemaakt, en daarvan weer de matrijzen worden gegoten waarmee men de platen perst. Het is een ingewikkelde fabricage. . maar daarover eens een anderen keer. wanneer wij reeds de opnamen hebben gehoord van Apollo, die stellig een goed figuur zullen maken tusschen de vele andere, welke al van Neder landers en Nederlandsche kunste naars werden vervaardigd. Voor Amateur-zenders Zendlampje T. C. O3/5 Sinds jaar en dag scharrelen radio-amateurs, echte nacht-vogels. op hun slechtverliehte; zolderka mertje met zendapparaatjes, samen gesteld dikwijls niet fantastischeonderdeelen. Het is de soort amateurs, waaraan de clraadlooze zooveel te dan ken heeft, doordat /.ij het kortegolfgebied hebben opengelegd. Met zen dertjes van zeer geringe energie hebben deze amateurs, gebruik makend van in vele experiinoiiteerureii verzamelde ervaring, de grootste afstanden, die er op aarde zijn, weten te overbruggen. En wat in den aanvang werd bepaald door de wet en do noodzakelijkheid (de wet verplichtte den amateur onder 100 meter golflengte te blijven eii de portemoimaie liet geen uitgaven voor sterke zendlampen toe) werd later bewust doel: de amateur L'iiiL probeeren om met zoo weinig mop-lijk middelen het m >oste te bereiken, l ><? energie werd steeds verminderd .-n hel gelukkige bijverschijnsel was. dat daardoor de zcnd-apparatuur zoo nauwkeurig moest worden bestudeerd om toch tot goed resultaat- te komen. dat er vele belangrijke eigenschappen werden ontdekt door amateurs, die thans door de officieel.' wetenschap graag worden benut, /oo werkt de /.«?luiende amateur voor de weten schap. In verband daarmede is het goe.l, de aandacht te vestigen op een y.endiampje, dat de N.V. Philips' Hadio uit brengt en dat dooi zijn speciale eigen schappen zeer goed in staat is, om nieuwe amateurs tot het doen van zendproeveii te verlokken en ouder»geroutineerde zend-amateurs er toe t»brengen om in ons land proeven !?? doen op een gebied, dat nog tamelijk ondoorvorsclvt is, namelijk dat dei draagbare zendertjes. Philips brengt in den handel het lampje T C 03/5. een zg. 5 Wattlamp. De gloeispanninsi van dit lampje bedraagt -l volt, zoodat men daarvoor een accu kan benutten, wanneer men een draagbaar zendertje bouwt of een gewonen gloeistroonitransformator, als het .-eii zendertje; is, dat dicht bij de netleiding staat. Wat ook van belang i-voor amateurs, is het feit, dat de lamp t:eeii hoogere anodespanning mag hebben dan 300 Volt, die bijv. te ?verkrijgen is met twee plaat spanningsapparaton. Intusschen werkt, h--t lampje al bost met goed 200 Volt rekening houdend natuurlijk met wat men mag vragen van zulk een gering-.' energie. Natuurlijk kan het geheel»; zeiidapparaat zijn samengesteld uit ontVfing-ondordeclon. omdat de; energie niet veel hooger is, dan die van .-eu moderne ontvangtoestel. Het lampje TC 03/5 is bovendien een dankbaar objekt voor amateurs, die zich op de telefonie willen toeleg gen on daarbij niet van plan zijn te pogen mot onze tegenvoeters te spreken, doch liever probeeren «mi goode kwaliteit muziek voort te bren gen - - wat intusschoii óók een heelo toer is. De reikwijdte voor telefonie is natuurlijk bij zulk een energie niet groot, doch voor de oplossing van inodulatieproblemeli heeft men ue<-n UTooten afstand noodi.n'. Tenslotte is de Tl' 03/."> een prachtig modulatielamp in een y.ender mot auodespanningmodiilatio. -Met twee paralelgosohaki'Mi' Tl' 03/5 is dan een modulatieiliepto van lOpl't. te bei-.-ikeii. T,. .}. v. L. LINCOLN de meest volmaakte wagen JAN LIMBAGH- Haarlem