20 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 25 JANUARI 1930 No. 2747 PETIT-GAFE door Martinus van Oss OP 't terrasje van 't café'tje, dichtbij het afgebrande theater gebouw, zat de tooneelspeler en tuurde voor zich uit, terwijl hij met de «ene hand lepelde in z'n kleintje koffie en met de andere een kloeke sigaar hanteerde. Hij bedacht opeens hoe prettig het zou zijn, wanneer hem thans geschiedde, wat slechts voor de meest bevoorrechte zijner collega's scheen weggelegd: de ontmoeting met 'n journalist. De leuke stukjes in de krant over toevallige ontmoetingen tussohen prominente acteurs en kunst zinnige journalisten, waarbij onder kwasie-nonchalant gebabbel, allerlei belangrijke dingen werden gezegd, interviews, zoo uit de losse hand ^tnaar ondertusschen, zeg !) waren wel in. staat elk rechtgeaard tooneelspeler te doen watertanden. Zoo van die pittige gesprekjes op tram-balcems. in schouwburg-café'tjes of om en nabij de ruïne van een of ander theater, je kon er wel 'ns stiekum naar ver langen, wanneer je zoo al maanden. engagementloos ronddoolde. Enfin, hij was misschien niet prominent genoeg. Wisten ze vél! Aldus peinsde de kunstenaar die de lioofdrol speelt in dit eenvoudig ver haal, toen, als door 'n beschikking van hoogere Macht, de Journalist voorbij ging. De tooneelspeler kuchte, haiielwuit'de beminnelijk, noodde tot zitten. Er wilde hem niet zoo aanstonds 'n conversatie-begin te binnen schieten, dat prettig aandeed en toch zachtkeiis ?den kant zijner bedoelingen uitwees, daarom meende hij goed te doen nog eens te herinneren aan 'ttragischgvbouren van den sehouwburgbiwiel, ruim tien maanden geleden en wijzend op de schutting /.eide hij: ,,ik kan wel grienen, als ik dat zie." Och," zeide de journalist, ..ik .grien al bij 't zien van 'n niet-ver brande schouwburg, speciaal als ik er 'n première moet gaan zien.'' We gaan naar de bliksem," zuchtte gevoelig de acteur, heb je de sprokende film gezien? Dat is de genadeslag ?voor onze kunst".... De journalist haalde z'n neus op. Mag dat nou maar zoo? klaagde de acteur. Mag zoo'n dood surrogaat nou zóó maar de levende knnst-van-'t-tooneel verdringen?" Levende kunst," meesmuilde de jounalist, als morgen al jullie ge bouwen afbranden on jullie d'r bij kraait er geen haan naar." 't Wordt meer dan tijd, dat jullie in de krant, of, beter nog, dat je ons vakmenschen gelegenheid geeft «om in de krant. ... Zit pracht-copy in: Zij die 't weten kunnen." (warmloopend:) Iedereen wauwelt over onze kunst,en wij zijn siechtsde machtelooze toeschouwers, die haar, innerlijkjschreieiid ten offer ziet vallen aan de movies," aan 20 pCt. stedelijke be lasting, aan onverschilligheid van 't publiek, aan schouwburgbranden, aan. .... (staat op, klieft met n hand de luchten) God-in-deii-hemel ! Als ik 'n gelegenheid kreeg oui in de krant me uit te spreken ! (inzakkend, met getemperde bitterheid), Maar ik ben waarschijnlijk niet prominent genoeg." Wou je zoo graag in de krant. Tent?" vroeg de journalist. God beware me ! ik heb nooit van aan don weg timmeren gehouden." Stel je niet aan,"zei de journalist. ,,Of jullienou zaniken indekrant of wij, jullie schijndood tooneel wordt er geen haar beter op." Bestaat niet onder deze omstan digheden." Klets niet over omstandigheden ! Geen tonnen subsidie, geen vrijstel ling van gemeentebelasting, geen tien noodschouwburgon kunnen de lekke schuit boven water houden. Geen twintig Zwitsersche chocoladefabrie ken krijgen jullie slappe ballon weer de lucht in." Lekke schuit,. . . . sl.appe ballon," kreunde zacht de acteur, kun je je niet wat pieuzer uitdrukken?" Maar de journalist vervolgde genadeloos: Al zouden jullie iedere maand 'n openbare collecte houden met Saalborn-bloempje of van Praag-speldje, dan neg bleef 't tooneel dezelfde ver velende oude tante, wier onwezenlijk, onverstaanbaar gestamel niemand iiitresseert." Ik articuleer altijd voortreffelijk," zei de acteur. Wie praat er over jou? .... Zie je, daar begint de ellende, dat ieder van jullie zoo hopeloos van zichzelf ver vuld is of van 't zaakje, dat ie drij vende moet houden, dat er voor de wezenlijke waarden van je werk, geen plaats in jullie aandacht is. Ik kan jullie niet anders zien, dan als 'u groep kleine, min of meer handige zakemuannetjes, min of meer ge slepen in theater-politiek, waar noodig met 't aandoenlijk gebaar-vaii-deiikuiistenaar, eeuwig benauwd door den economisehoii nood van 't bedrijf, waarvan, naar 'n vermaard woord. de theaterkas de Mussolini is, maar bovenal tot den rand toe gevuld met 't besef van. eigen voortreffelijkheid !" Je kont me slecht," Zei de toonoelspoler. Wiepraator van jou?" vervolgde do journalist, die 'n stapel van duizend mets-zcggenele tooiieel-critiekon op z'n ziel voelde drukken..,Do schuld ligt niet bij Kijk on Gemeente en niet- hij de Hchouwburgbranden 011 ook niet bij 't publiek, ma ir bij jullie-zelf. :' Hij is krankzinnig, dacht de to,>neelspelor. Hoe wil je belangstelling eischoii van do monscheii aan geene zijde van 't voetlicht, als jullie, aan deze kant er zoo bitter weinig voor schijnen te voelen? Als jullie ons telkens v/eer tracteert op middelmatig gespeelde voorstellingen, op middelmatige en sembles in middelmatige tooiioelstukketi? In interviews, bij aankondigingen voor 'n nieuw seizoen spat 't altijd vuur van jullie hevige aspiraties, maar in de practijk, achter 't voet licht, belijden jullie, overigens zonder veel overtuiging, 't commercieele theater. Zonder 'n spoor van meêli.j dwingen jullie ons van acht tot elf naar jullie slap-voorboreidde verrich tingen to staren. Jullie poseereu graag als slachtoffers van ons gebrek aan belangstelling voor jullie kunst, jullie neemt 't ons kwalijk,dat we naar de kino loopeii. Waarom zouden we niet ? We worden er prettiger ontvangen, corifortabeler geïnstalleerd dan bij jullie, we zijn er heelemaal niet ge spitst op kunstgenot en we zien er 'n zwak-surrogaat-van-'t-levcn. (geeft 't tooneel van vandaag ons dikwijls mér?) maar van wat in 't bereik ligt der kino-techniek wordt ons honderd procent toegemeten en we ontkomen niet aan de sterke? energieën die tot do wording van de beweegbare foto hebbon saamgeworkt. Wij worden er 'n. oogenblik door gepakt on zijn ons bewust iets te ontvangen on althans niet misleid te worden. Ik zeg niet. dat jullie ons bewust misleiden, maar dat kan toch niet wegpraten. dat jullie ons naar jullie theaters roept voor iets, dat je ons maar hoogst zelden geeft. Wij (ik bedoel 't publiek) realiseeren dat niet zoo dadelijk. Wij gaan zelfs naar huis in do meening ons niet onaardig geamuseerd te hebben, omdat sommigen van jullie heel grappig, of aandoenlijk voor don dag kunnen komen, omdat jullie actrices er soms charmant uit kunnen zien, omdat jullie stukken soms snoezig" en zelfs wel eens erg ge voelig" kunnen zijn. Maar. . . . van binnen, zie je. laat je ons leeg en meestal vervelen we ons 'n beetje bij jullie. Daarom komen velen van ons zoo min mogelijk terug en laten we jullie theaters leeg. of bijna loog. Wij verwachten va.ii jullie iets. Jullie woorden in de krant zijn veel belovend evenals jullie gelaten, die we naast die veelbelovende woorden zien afgedrukt. Wij verwachten op een of andere manier, gedurende ons samen zijn met jullie te worden weggerukt uit do enge werkelijkheid van ons bestaan. Kunst beteokent toch ver ruiming, verheffing, bevrijding niet waar? Wij verwachten, dat jullie ons doet lachen, ons doet huilen, dat jullie ons met de volle inzet van jullie ver mogens optilt uit do beslotenheid van ons levenskringetje eii ons ge lukkig maakt on rijk mot 'n diepere wijdere kijk op 't leven. Want daar voor zijn jullie er toch, niet waar? Daarom zijn. jullie geen nauwge zette bainkbeambten, geen, ni.jvero winkeliers, ^eeii nuttige handwerks lieden, maar tooiioelkunstenaars. niet waar? .Maar wanneer we bij jullie te gast- /.i.jn. bespeuren wc hiervan. m;t,ar heel weinig en. na 'n h;!,lf uur gapen we achter onze hand als bij 'n verve lende visite. Do hardiiekkigon onder ons komen telkens weer hoopvol terug, om telkens weer te ondervinden dal jullie ons w. inig of niets ie zoggen ]ieb1 en - - w.t-t er.uvr is - da-t- juilie Zeil' (lint reilt, je Werk geell enkele < iVert ui.^'mL; meer bezit. Jullie \'r.i-:;^tous droef-klügeiid waar moet dat-heen niet 't theater? en wijst ons op se] ion wburji'iiiiod. op /.ware belastingen, op loogo zalen en stampvolle bioscopen. lui op onze beurt- vragen we jullie: wa-nr moet dat hoen niet 't- theater? ell wi.j/.ell op (Ie blvkebeenen. die jullie welbewust o]) jullie toolloololl toelaten, op 't eeuwig zich herhalende clichévan jullie enseeneeringeii. <>p de onvolgroeide techniek van Velen van. jullie, o]) do halfheid van jullie en semble-spel, op de onbenulligheid van jullie stukken, die wel zoo'ii beetje flirten, niet 't loven, maar 't zoo zelden raken in z'n kern. Wat moet er worden van 't theater ell wat is et' geworden, van jullie pracht ig1.1 kunst ? . .Schouwburgriood. zware belastin gen, ond r; i.ge I ij k e concurrentie on dan geen belangstelling van 't publiek. ." ..Wat wil je van ons?. . . . Verlang je lize belangstelling Voor jullie arbeid. Mag je die van ons vragen? Soms komt 't mij voor, dat jullie daar achter 't voetlicht zoo'n. beetje grapjes maakt met jezelf en m 't jullie ..kunst." 't- Js 'n bootje zielig. maar ik kan meestal weinig meer in jullie zien. dan propere tooneelbeambten. Ja. lachen jullie maar, schalkjes. Houdt ons maar voor 't lapje mot jullie klaagliedercn over sehouwburgiiood. zware; belastingen etc. etc. Of je houdt óns Voor 't lapje. óf jezelf. . . . geloof jullie niet. dat jullie! precies 't publiek hebt. dat je verdient, du-t jullie precies de dichters hebt eii de theaters waai' je recht op hebt? Zeg. moeten wij jullie wakker maken of jullie ons? Kom. je weet "t beter dan ik. dat niet in do omstandigGHARIVARIA De Groene van 18 Januari bevat een artikel van dr. Thij.-se, getiteld Witte Els." \Yij vermoeden, dat dit no. l is van een trilogie, waarvan de andere nummers zullen heeten Zwarte Griet" en llooie Sien." Er zijn negen gevallen van pest gecon stateerd. Het gold een Europeaan, vijf inlanders en drie Chineezen. Van deze patiënten zijn de Europeaan, vier inlanders en drie Chineezen overleden." (HblJ Als er voel copie is, zegt lul Ilbl. zulke dingen korter. Men moet niet uit liet oog verliezen, dat men de economische draagkracht van het land niet uit het oog mag verliezen." (L.D. Wij hebben eleze> vermaning niet noodig. Het L. 1). moet niet uil het oog verliezen, dat wij niet uit het oog zullen verliezen, dat men niet uit het oog moet verliezen, dat men de economisfhc draagkracht van het land niet uit liet e;og mag verliezen. ONZE CLASSICI ,.Carpe diem plukt den dag." f Reiden en tr.! Summum summarum." (Kamp.) Obin bene, ibi patria, zegt een Latijnscli spreekwoord." (Adv.) ,,Hij vloekte het vaderland met de woorden van Scipio: Necassa quidem mea habebis." I'.M.S').; Na twee jaren zijn zij teruggekeerd, een klein zakje goudstof als herinnering mee brengend als souvenir." (Prn\'. Oi'. a: Zn'. C'r. .Ta, ja, we hadden 't al begrepen, compris. CORRESPONDENTIE Tl. te \'. Bent u het niet me een- (i-T het tegenwoordig (ik bedoel: momenteel) zoo vcei gebruikte wooid ni<ninntt'('i leelijk en vooral burgerlijk is en zou ja. k;;u er dan n;et n-ns de aandacht op gevestigd worden? Atiin'. l lat' doe ik. liet is iri-1 mirlijkwier Huitse'h, dus we raken liet niet kwijt. oniiv(l"M i.vriiviiusmi'n momenteel beiluideiid in de luode zijn. .S', te A. Mej. Carrnn zal tot een der rijkste meisjes van de \veield behoomi," sciirijtt cie Tel. Wilt u die domme uitdrukking helpen bestrijden ? Anlir. Neen. Onbegonnen werk, zoolang iedere imbeciel journalist in de krant mag schrijven. heden van builen af de schuld ligt vim 't feil, dat jullie tooneel 'n oude. xeurige oninteressante tante geworden is. Jullie weet 't beter dan ik (UI dan pas do nieuwe lente etc. komen /.al. wanneer jullie, niet meel' Verzadigd van eigen voortreffelijkheid, niet meer Verontrust door t.ooneel-politieke on rust, niet meer beducht voor jullie eigen plaatsje in 't licht der schijn werpers, niet meer gchandü'a-pi door die slappe indolentie, die je publiek aan 't gapen brengt, met de in/.el van heel jullie kracht en met uitsluiting van de duizend en n impoteutelingen, die jullie voor do voeten loopon, willen arbeiden voor oen ideaal van sterke, levende schoonheid <>p het. tooneel. In den grond houden we van jullie. meer dan van honderd ..movies" Maak dat we Weer trotsch kunnen /.ijn op jullie en jullie daden." .,\Veet je vél !" /.ei t and-knarsend de tooneolspeler. maar hij zeielc liet y.achtjes, want hij wilde de eerstvol gende eritiek, elie de journalist over hem /.ou schrijven, niet in gevaar brengen.... Alhoewel hij overigens nooit ci'itieken las en /.e glaelweg aan zijn laars lapte. TYP.: AMST. BOEK- EN STEENDRUKKERIJ, V/H ELLERMAN, HARMS & Co.