12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i FEBRUARI 1930 No. 2748 Een nieuwe vorm van Joodschen Godsdienst door Prof. Dr. D. Gohen MIJNHARDT's Zenuw-Tabletten .75ct Laxeer-Tabletten.. 60ct Hoofdpijn-Tabletten 6Oct Bij Apoth. en Drogisten EEN bijeenkomst, die van gewicht kan zijn in de geschiedenis van het Neelerlandsche Jodendom, -heeft de vorige week te 's-Gravenhage plaats ge vonden. Het was in kleinen kring reeds lang bekend, dat enkele Nederlandsche Joden in den Haaghet plan hadden, om te komen tot de stichting eener -Reform-Gemeente. Men was echter ook in orthodoxe kringen niet zeer bevreesd voor verwezenlijking van dit denkbeeld, omdat een -soort traditie, waaraan de naam van den Amster<lamschen Opporrabbijn Dunner ten nauwste verbonden blijft, de Kefoi-m in Nederland vrijwel onmogelijk deed schijnen. Uit land nam daarmede een zeer bijzondere plaats in ten opzichte van WestEuropa en Amerika. Overal, in Duitschland, in -Frankrijk, in Engeland, in de Vereenigde Staten, onderscheidt men twee soorten godsdienstige Joden: de orthodoxen en de liberalen"; beiden vormen gemeenten, die hun afzonderlijke bedehuizen heb ben: de eersten de synagoge, de anderen den ..tem pel." In Nederland echter behooren alle Joden, voor zoover zij zich bij een kerkgenootschap hebben .aangesloten, tot het eene, dat op orthodoxen grond.slag staat, en dat ook naar buiten tegenover de Regeering als vertegenwoordiger van de Neder landsche Joden geldt. Ook zij, die in hun denken en gedragingen niet orthodox zijn en niet gods dienstig leven, behooren daartoe. Ja, zij hebben .mede zitting in de besturende lichamen en nemen deel aan den arbeid van de vereeuigingen, welke van het kerkgenootschap uitgaan. Dit lijkt, theoretisch beschouwd, een tegenstrij digheid. Hoe kan, zal elk buitenstaander vragen, een Jood, die niet geloovig is, deelnemen aan godsdienstoefeningen, waar de geloovige tradities worden gehandhaafd? Hoe kan hij de ceremoniën vervullen, die een geloovig gemoed veronderstellen, in haar bewoordingen en vormen zelfs eischen? Hoe kan hij een lof zegging of zegenwensch uit spreken, waarin gedachten zijn geformuleerd, die hij persoonlijk niet kan onderschrijven? Is dit geen verraad aan godsdienst en persoonlijkheid? Het i-s geen wonder, dat, geleid door deze gedachten, een aantal mannen en vrouwen, in volkomen oprecht heid en bezield door liefde voor het Jodendom, nieuwe godsdienstvormen hebben, gezocht. Ge>loovende in God en Zijn liefde voor het volk, zelf ook vurig verlangend naar een geloofsuiting, die. hun troost en bemoediging kon geven, schiepen zij een nieuwen godsdienst, die bevrediging gat' voor beide gevoelens. De traditioneele vormen, die zij voor zicli zelf uit den tijd en zonder beteekenis achtten, verwierpen zij.E venzoo de lange Hebreenwsche gebeden, wier bewoordingen hun niet duidelijk waren of ook niet meer in den geest van den moder nen tijd schenen te passen. De synagoge, met haar godsdienstoefeningen, waarbij een aantal bezoekers de oude voorgeschreven gebeden gedachteloos schenen te prevelen, boden hun ziel en innig ver langen naar geloof niets meer en zij stelden er .andere formules, andere vormen ook voor in de» plaats. Deze konden verschillend zijn naar den wensch van hen, die den nieuwen ..tempel" sticht ten. Soms werd het Hebreeuwsch gehandhaafd, meestal echter voor een groot deel de landstaal ervoor in de plaats gesteld. Was in de oude syna goge de voorlezing uit de vijf boeken, van Mejzes hoofdzaak van de godsdienstoefeningen, thans werd de preek van den lïabbijn het voornaamste deel daarvan. Het orgel, ongeoorloofd volgens den codex, werd ingevoerd: in plaats van den Sabbath, moeilijk te handhaven in het moderne zakenleven, werd vaak de /omlag gesteld, alt hans een /ondagsdieiist naast den Sabbat h; mannen en vrouwen werden niet meer. gelijk de traditie het wil, streng gescheiden. -Men ziet. de tempel verschilde in uiterlijkevormen meestal niet veel van de Christelijke! kerk en zeker heeft men. zij het wellicht onbewust, deze als voorbeeld ervoor genomen. Er werd nog altijd een bepaald ritueel gehandhaafd, zoodat e-r onderscheid was. Ook de preek van den liabhiju was, daar zij zich tot Joden lichtte, en zich uit sluitend op het Oude Testament baseerde, anders dan die vaiti den ilominé. Maar in het diepst van den geest zijn beide gelijk. Men zocht in de Keformgemeente troost, bemoediging, de blijd schap van het geloof en men vond deze, zij het. niet naar den vorm, dan toch naar het wezen, in gelijk vormige uitingen als de Christelijke kerk. De vraag rijst, waarom deze Joden dan een eigen dienst voor zich noodig vonden. Met deze vraag raakt men de kern der kwestie. De HeformJoden (ik spreek hier natuurlijk van de leiders onder hen) worden zonder twijfel gedragen door aanhankelijkheid aan het Jodendom, /ij willen dit niet verlaten, maar zij gelooven, dat het in nieuwen vorm moet worden gegoten, ja, dat het alleen daardoor behouden kan blijven. Maar daarmede hebben zij tegelijkertijd zich zelf veroordeeld; want in diepste wezen berust deze aanhankelijkheid natuurlijk op de liefde voor het Joodse1 hèvolk en de liefde voor het verleden. Doch juist deze beiden hebben zij afgezworen. Het verleden, omdat het oude .Joodsche geloof dezen geest zeker niet heeft gedragen, /ijn godsdienst is een dienst van en voor het volk. waarbij de hulp van de Godheid niet voor den enkelen Jood. maar voor de gemeenscha]) wordt gevraagd. De oliers werden door de priesters uit naam dezer gemeen schap gebracht; yjj waren de vertegenwoordigers dezer gemeenschap tegenover de Godheid. Ook wie voor zich zelf smeekte, wendde zich als liet kon tot hen. /oo sterk is dit. gemeenschapsgevoel den Jood aangeboren, dat ook. toen de synagoge in plaats van den tempel kwam. de gebeden nooit c il' bijna nooit voor <leu enkeling smeekten, maaialtijd voor hei volk. Daarmede is bijna iedere Jood tevreden geweest tot de moderne t ijd kwam. Ook dit laatste kan niet verwonderen. Wanneer men de ..i'ojay." van Karl Emil Franzos leest, krijgt men een beeld, het aller beste wel. hoe het oude Jodendom gestreden heeft tegen den vreemden geest. Er is bijna, niemand zelfs in Oost-Europa, maai- zeker niet in \\VstEuropa. die aan den invloed zijner omgeving ont komt. De Jood. vlug van aanpassing naar geest en gemoed, heeft, zich zeer sterk geassimileerd, en zon kwam dus de behoefte naar troost en liefde voor de eigen persoonlijkheid, natuurlijk latent in hem aanwezig, langzamerhand naai' boven, zoodra hij uit hot ghetto was bevrijd. Medcgaande met de liberale lichting der l!)e eeuw. kon hij zich niet meer bevredigd voelen door een godsdienst. welke zich tot de genieenschap richt. Hij wilde iets voor zich zelf. terwijl hij ook het Jodendom niet wilde noch kon verlaten, /oo is. naar ik geloof, het ontstaan der Keform-gemeente te verklaren. Maar tegelijk is daarmede aangetoond, waarom de niet-geloovige Jood in de orthodoxe gemeen scha]) kan leven. Voor hem gaat de gemeensehapsgedachte boven het eigen verlangen, en daai1 hij de eenheid van het Joodsche volk boven alles acht. schikt hij zich in de vormen dei- traditie. Want hij weet. dat hij de loi'/.cgging. die niet zijn eigen geest niet overeenkomt, niet voor zich zeil' uitspreekt, maar voor de gemeenschap en daarom niet alleen uiten mag. maar als deel dier gemeen schap uiten moet. Het zal er nu in de naakte tijden op aan komen, wat in den Nederlandseheu Jood het sterkst blijkt: het gemeenschapsgevoel, uvlia,seerd op het verleden of de model n-e-t hisehe richt ing. Een der voornaamste Kimelsche pioniers der reform-beweging. Lady Montagu, heeft zich, geïntroduceerd door enkele Joden in I)eii Iia:ig, tot een aantal intellectueelen gewend met een poging ook hier een relorm-beweging te stichten. /al zij succes hebben? Er is reden om a;i.n te nemen van niet. Natuurlijk zullen vrij veel Joden, die de ethische gedachte toch in zich hebben opgenomen, door de nieuwe beweging' worden aangelokt. -Maar zij zullen niet kunnen steunen op aanhankelijkheid aan liet Jodendom. Men kan in de Nederlandsch-Joodsche gemeen schap thans twee groepen onderscheiden, die, verschillend, toch veel met elkaar gemeen hebben: de orthodoxe en de /ionistische. Geen van beiden zullen de lieform ooit steunen; de laatste niet. omdat deze de volksgedachte uitsluit, die voor haar hoofdzaak is. De Joden, die buiten deze twee rich tingen staan, hebben zich of door traditie bij de orthodoxe» gemeenschap gevoegd, en zullen deze niet gemakkelijk verlaten, daar de gemeenschaps gedachte hoofdzaak voor hen is; óf zij zijn vrijwel volkomen van het Jodendom verwijderd en zullen zich niet gemakkelijk aan een beweging geven, die nog het woord Joodsch" in haar vaandel draagt. En zoo zij het doen, zal deze zeker niet hun geheele hart bezitten; want zij hebben zich reeds te zeer aan andere denkbeelden aangepast, dan dat zij in een ethische richting, die zooveel overeenkomst vertoont met niet-Joodsche, juist het specifiekJoodsclu; zouden verkiezen. Voor Nederland komt de reform tientallen jaren te laat; wie zijn geloof veii. lor en Jood wilde blijven, is /ionist geworden of althans aanhanger der kerkelijke gemeenschap. /oo moet verwacht, worden, dat de reform in Nederland een kleine! beweging zal blijken, beslrede-n door eirthodoxen en /ionisten, maar als symptoom in ele' geestelijke ontwikkeling van het Joelenelom zeker belangrijk. Tentoonstellingen K.il te-rdamsc!i<- Kunstkring, otterdam. Werk van G. van Dul'fi'le-ii en H. Landheer. Te>t 2 Pebr. Ve-ive-niging- tot lie\ 'orde-ring de>r Grafische Kuiist. Stede-lijk Museum, Amsterdam. Werk der leden; litho's, etsen, hout sneele-n, gravures. Teit '.', Februari. Huize van Hasselt, Rotterdam, Te-ntoonsl elling v. Maurie-e dc> Vlaminck. Tot 'l Ee-bruari. K i-a n s Hu ff a en /om-n. Kal vers! r,; a t. Amsterdam. Tentoonstelling van Henri van ele Ve-lde. Tot 7 Februa'i. Amsterd. Ateliers voor lünuenhuiskunst. A nist e-rdam. \V<-rken van Anna lianeke- Kleine. Te>t IGFeLr. Arnhem. Art ibiis Sacrum. Werke-n van W. Korte]ing. Tot 13 Februari. Vereeniging ..Vo'.r de' Kunst", Vtivcht. We-rken v,m lede-n Ne-d. Hee-lelhouw<T.ski ing. Tot 2lt Fe-bruari. Kunstzail Van LiiT. Amstev.lam. Werk'.-n van W. Scliuhmai-hcr. Tot 22 Februari. l! ilversvm. Wil li-m l i rok. \Verken van . \ ut hèmie P. Srhotel. Tot l Maart. Sleelelijk .Museum. .\ lllst el', l.'i 111. \VeTl\e-Il \;>,H Fr;m.- Mas'eree!. Teit l Ma-irt. Kunstzaal van Lier Rokin 126 Amsterdam. Oostersche & Europeesche antiquiteiten Oude en Modarne schilderijen en plastieken Negerkunst & Ethnonraphica