No. 274* DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i FEBRUARI 1930 CRISIS OF DEPRESSIE Een ouwe kennis door G. A. Klaasse EB is wel geen woord dat in ecanomische en financieele geschriften van den laatsten tijd 7.00 veelvuldig wordt gebezigd als: crisis. Men spreekt van de suikercrisis, de rubbercrisis, de tincrisis, de crisis in den landbouw, de beurscrisis, het crisisjaar 1929. Het ontbreekt ons alleen nog maar aan een kabinetscrisis, maar die zal op het critieke oogenblik misschien ook nog wel uitbreken. Terminologisch zijn die uitdrukkingen feitelijk alle onjuist. Van een crisis pleegt men pas te spre ken waaneer de toestand in den fatalen bedrijfstak van dien aard is, dat groote verliezen worden geJeden, dat dientengevolge tal van handelaren en andere belanghebbenden tot faillissement ge doemd worden. Het begrip crisis geeft de impressie van een paniekachtige stemming, zoo iets van: met n slag neervelleii wat na langen mooizamen arbeid was opgebouwd. Zoo was hot althans met de economische crises van de vorige eeuw, die van 1907, en min of meer ook met die van 1920/21. Wat wij nu waarnemen in tal van bedrijfstakken is: prijzen die nauwelijks de vaste lasten goed maken of althans geringe winsten overlaten voor die on dernemingen welke niet tot de gunstigst gesitueer den behooren. Voor alle tropische producten, voor graan, tin en andere grondstoffen, die lijden onder overmatig aanbod inoet men dan ook veeleer spreken van een depressie, dan van crisis. 11e moei lijkheden zijn niet acuut, veeleer van sleependen aard. Kn ook in de industrie, waar tot nu toe voornamelijk nog slechts in Amerika het ver zadigingspunt bereikt is, kan van een. crisis nog .geenszins gesproken worden. Hoogstens is men daar bijv. voor automobielen, staal, radio -- aan liet boerin van een depressie. Maar: crisis of depressie, typeerend voor den heerschenden toestand op velerlei agrarisch zoowel als industrieel gebied, is toch: het feit dat e-n stadium van ..oververzadigdheid" is bereikt. Kr is te veel suiker, te veel rubber, te veel automobielen. Ie veel olie. Oppervlakkig beschouwd klinkt het heel vreemd dat men er zoo beroerd aan toe is. omdat er zooveel te verteren is. Afgezien van .ascetische aspiraties kan men zich moeilijk voor.stellen dat een volk, ten prooi aan een overvloed van graan, katoen, kolen en genotmiddelen, uit wanhoop besluit den hongerdood te sterven. Kn toch lijkt liet proces in ons economisch /even dat wij conjunetuurbeweging noemen bedenkelijk veel <>p zulk een wonderlijke gang van zaken. Hier moet- men echter dadelijk reeds een belang.vijk onderscheid maken. Overproductie" welke ?«on depressie veroorzaakt, kan beperkt zijn tot .{?én of enkele artikelen. Zulk oen ,.partieele over productie" doet zich voor wanneer de industrie van een bepaald product zich te sterk heeft uit gebreid hetzij door het bijbouwen van fabrieksn of plantages, hetzij doordat de bestaande door rationalisatie of uit andereu hoofde meer opbrengst leveren waardoor een wanverhouding ontstaat tusschen dat product en alle andere. In dat geval .moet de oplossing gezocht worden in een herstel der normale verhoudingen tusschen de verschil lende productietakken. Maar juist dat herstel gaat dikwijls niet ongestoord, en zeker met wrijving gepaard. Waardoor tijdelijk ook andere bedrijfs takken in de moeilijkheden betrokken worden. Dat dit proces van aanpassing aan gewijzigde omstandigheden moet plaats vinden spreekt va,n.?zelf. en niemand zal daarin iets ongezonds zien. Maar wanneer nu een nasleep volgt van depressie in andere bedrijfstakken en de partioele overpro ductie overgaat in een algemeene" dan wekt dat wel verwondering. Vóórdat men ontdekte teveel in een bepaalde richting te hebben gestuurd ging alles goed; iedereen had te eten, en men had zelfs te veel automobielen. En uu men dat laatste ont dekt zou er plotseling niet meer voor iedereen te eten zijn ook. Wanneer men zich een staat zou voorstellen waarin alles van bovenaf geregeld is dan zou dat natuurlijk niet kunnen voorkomen althans wanneer het goed geregeld was. Wanneer men in usland ontdekt dat er meer stoelen ge maakt zijn dan er noodig waren dan zal men treuren over het feit dat er te veel stoeleiifabrieken zijn, maar men zal niet ook arbeiders in de kleedingl'abrieken ontslaan. (Gesteld dat men zich daar de weelde van stoelen en kleereii kon veroor loven). De organisatie van onze maatschappij echter brengt uu eenmaal mee, dat er slechts ge werkt wordt wanneer er witist wordt gemaakt, en dat de arbeider ook slechts kan eonsumeeren zoo lang hij werkt. Wanneer partieele overproductie heerscht in een bedrijfstak die voor het economisch leven van groote beteekenis is (scheepvaart, spoor wegen, electriciteit, automobielen) dan zal het ontslag van arbeiders, het nalaten van aanvulling der machine-outillage ook elders zijn terugslag hebben. -Nog is er da>u de mogelijkheid dat een. nieuwe industrie de plaats kan innemen die wordt opengelaten door de ,,oververzadigde". Want de; consumptieve kracht van de bevolking is nog gelijk. Doemt geen nieuwigheid op dat glijdt men vaak naar de algeineene d'-pressie af. Zulk een algemeene overproductie" 1111, is die ook denkbaar zonder voorafgaande part ieele" ? Het is heel begrijpelijk dat er van een bepaald pro duct teveel is. en van anderen te weinig. Maai' is het nu denkbaar dat er van alles teveel is. Wanneer men zich de kwestie even zuiver physiok voorstelt is dat zeker denkbaar: men kan niet meer dan een halt' onsje thee per week op, en niet: meer dan JU boterhammen per da,u\ Kn wanneer nu maar de natuur zeer vrijgevig was. en de industiie eveens zeer productief dan is x.nlk een kwant ilatieve ..over verzadigdheid" w-I denkbaar. Kn de eenigc con sequentie die men in zulk een geval zou kunnen t rekken was: minder werkuren, minder produceeivn, uu-er vacantie. Maar zou men nu -- - gegeven onze maatschappelijke organisatie door zulk een ongunst igertecononüschen t1 >estandge(l< H-nu l kunn< 'n worden tot de meest ongunstige, via de depressie ': Theoretisch is dat inderdaad mogelijk. Wanneer onder den invloed v;t,'i hel, groot c aanbod de prij zen 7.00 sterk dalen, dat er geen winst meer resul teert, zelfs wellicht verlies, dan kun de industrie d>deuren sluiten, de arhcideis ontslaan en van i>\ ervloed geraakt men in ontbering. .Maar dan zmi er tijdelijk, vóórdat de depressie intieedt duur de verbruikers dank zij de lage prijzen slerk gespaard moeten worden, zoo sterk, dat de besparing de kapitaalbehoefte overtreft. Immers werd dat kapi taal opgenomen dan zou het de uiaehineindustrie. kolen, staal eri ijzernijverheid goed moeten gaan. en zou er dus van algemeene overproductie geen sprake zijn. Kn zulk een overvloed aan besparing neemt men zelden waar; in Amerika bijv. heel'! de industrie verleden jaar slechts voldoende nieuw kapitaal kunnen krijgen via de korte beursvoor schotten. Zoolang nog alle inkomens worden uitgegeven. kan. er van een algemeene overproductie moeilijk sprake zijn. Want al die inkomens tezamen zijn de kosten van de industrie (inclusief machineindustrie die de ..afgeschreven" machines ver vangt), plus winstmarge. Zoolang de keten van uitgaven en inkomsten nog sluit moet een ver lies hier gedekt worden door een winst daar. Maar zooals ik hierboven reeds opmerkte kan wel uit een partieele overproductie een algemeene voort komen. Wanneer ergens arbeiders ontslagen wor den, wordt de inkomstenketen verbroken en wanneer die niet gauw hersteld wordt kan de breuk langdurig en ernstig zijn. In een trein, een hotel in den vreemde, waar je nauw'lijks een sterveling kent, sluit je plots op een kennis van vroegeren tijd, en dan roep je Hallo, en bent beiden verblijd omdat je niet eenzaam meer bent. . . . Oindal je tesamen studeerde. of diende in n bataljon. tutoyeer je elkaar met een klaj> op den nut, en het praten ran jaren-en-jaren terurj lijkt een rijkelijk spuitende bron..,. Dan tja je tesamen aan tul el. ?ient dikker. u~at onder, trut f/rijs. en je t'rnaifl /tem hoelang hij nu til is r/elroinnj. of hij kinderen heeft, en hoewel, 01 hoe oud. irtit. hij n i f roert e» waarvoor op reis. . . . }'Jn dan informeer je naar dinr/cs. en vertelt dal je die notj trel ..iet, en jfi komt op de wcet-je-notj-n-eVs en ja-ju'* en dun ben je liet eens bij de koffie of kaan over: v'ij ~ijn de minsten noij niet. . . . Maar dan moet je -plotseling (/apen, en beyint weer van voren af aan, hoe die heeft tjebojt, en hoe-heel-ie ~'n pech. en van Y. . . . die ellende. . . . ~oo plotst-linij irrti. . en hoe het met '/,. is i/ei/aa.n. , . . Je voelt hoe de plicht en hel leren tt' cisehcn roor honderd jtrocenl. f/i je toont IK l poi'lref van je kind en je rrouw, f n bi'i 'l 'i l scheid (,. ifi_' ~icn eUiatt r t r c l 'U'ecr eens ijaiiu'\'') don t'i-'f'i ;c f/as in een scnsnlic van l\on' /me ri:r r^n elkander je bent. . . . MJ-:JJS STOKT: z-.e."'>>. ?_i.;i;i!i dempen, allerlei overheidsworken gaan uitvoeren. K n in dat u'eval komt het op het nut van di" \\erken niel eens zoo heel veel aan. Hoofdzaak is: te voorkomen dat de eerste dominosteen onirolt. die dan de heele rij zou meesleepen. Wanneer men het geld (lat (Ie belastingbetalers overhouden doordat de prijzen zoo gedaald zijn opeischt --het zij als belast 'mg. het x. ij als leen ing - en daarvan overheidswerken financiert dan wordt dal geld toch uitgegeven, het oude evenwicht is weer In-i'steld en de prijzen kunnen weer oploopen. K, n tweede middel is: nieuwe kringen van ver bruikers bereiken door op crediet. te leveren. De .?Hbeta'.mgsl'inaneiering ontleent haar ontstaan aan dal st reven om de consul npt ie Ie vergroot en. Menige jo,r >n i.';''ieden a! was zulk een siinmla.ns noodig, /.oodilt men zou kunnen zeggen dat de crisis er al was voordat zij er was. \\ ij hebben daarop vroeuvr al g"Wczeii. JS'iJ is er hiel' wel een maar: want verkoop op erediet is niet veel meel- dan uitstel van executie .... wanneer althans niet steeds het ai'betalingseiediet minstens gelijk in omvang blijft. Anders moet de toekomstige consumptie evenveel kleiner zijn dan men haar nu opvoert. ()]) zichzelf is dat niet zoo'ti bezwaar omdat de geleidelijke ver hooging der consumptie door bevolkingsaanwas dan weer de kuil kan dempen. .Maar de kans be staat dat het schoksgewijze gaat. Kn jammer voor de afbetaling misschien, juist bij schokken die de conjunctuur verscherpen instede van Verzwak ken. Begon de huurkoop in de depressie en eindigde deze in de hausse dan was een nuttige nivelle'-ring bereikt. Ma.a.r nu is eenige jaren geleden het systeem opgekomen voordat nog de depressie recht was doorgebroken, eu wat meer zegt: de opkomst is zoo snel yvptan dat zij een nieuwe hoogconjunctuur in liet leven heeft geroepen. Intussehen is het toch c<uise<|uent en "juist, dat nu de Amerikanen de Innirkoopeontraeten minsl'-ns op peil trachten te honden. CHAKEL EILIGEVX/EG 11-17«AMSTERDAM verhemden naar maat «ij ons verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN Wat is nu de remedie voor overproduct ie '': Wat ligt er meer voor de hand dan: de eonsumpt ie stirnuleeren. Als de consumpt iemaeliine niet ?hard genoeg loopt kan men haar olieinjecties toedienen zoodat zij harder loopt. Kn dat is dan ook het stre ven van de Amerikaansche geen-vuiltje-aan-delucht-profeten. Men kan in de eerste plaats Zuider4 TUYNENBURG MUYS SCHILDEPS