No. 2748 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i FEBRUARI 1930 Span j e's Eierdans IN DE SPAANSCHE ARENA Teekening voor de Groene Amsterdammer'' door B. van Vlijmen T^TADAT 6 van de 17 generaals op Primo's Ji3l origineele prijsvraag" met wonderlijke eens luidendheid geantwoord hadden, dat de Koning maar beslissen moest over al of niet aanblijven, heeft Primo daaruit de conclusie getrokken, dat hij wel allereerst of wel uitsluitend zijn consult tot den Koning had kunnen richten. En dat Alfonso .steeds Berenguer, schoon geen geboren hoveling, maar op grond van zijn ambtskring dan toch steeds i n 's konings nabijheid, tegen Primo uitspeelde, was sedert jaren een publiek geheim. Op zichzelf genomen beteekerit de val van Primo en de komst van den ouden Demasso -Berenguer stellig niets meer dan een paleisrevolutie. De toestand aan het Hof, die 's lands wel en wee bepaalde want ook vóór Primo's komst heeft Spanje nauwelijks een grondwet in. onzen zin gekend is te vergelijken met die in het Duitsche Rijk van voor den oorlog. Ook hier een krachtig, maar vooral eigenzinnig, verlicht despoot, omgeven door een uiterst gevaarlijke camarilla van. uitge sproken on-intellectueele hoog-adellijken, waartoe zoowel Primo als Berenguer behoorden. Primo heeft zijn vijand en rivaal uit Marokko, wiens latere macht als major domus intra muros" die van den feitelijk onder voogdij staanden Primo overstraalde, nooit openlijk durven aantasten. Terwijl Alba en Sanchez Guerra in het buitenland hun heil zochten en Aguileras en anderen in Spanje zelf vervolgd werden, heeft Primo zijn tegen stander voor de blunder van den armen generaal Silvestre in Oost-Marokko (Mellila) laten op draaien en de zes maa'ids vestingstraf in hot .fort Giiadolupe zal do Cubaan den Andulisier wel nooit vergeven. liet blijft een open vraag of Primo het recht had, Bereiiguer's houding in Marokko, waaraan beidon hun eeretitels ontleenden, te Veroordeolen. Zeer zeker heeft het Spaausche volk het (ik1/gedaan. Berenguor's bijna legendarische populariteit is .aan die van llindenburg niet ongelijk. Reden waarom de in den grond voor revolutie niet rijpe meerderheid van het Spaanscho volk 's konings besluit thans met gejuich begroet, Ji;i:lat de kranten de berichten over Primo's circulaire reeds met de bekende toevoeging verplichte opname" en zonder commentair geplaatst hadden. Niemand weet waarom. Berenguer. schoon reeds eenmaal Minister, is toch algemeen-politiek ge sproken een homo novus, hoewel zijn sympathie voor de steeds invloedrijk gebleven Romanonespartij bekend is. Is echter Berenguer slechts man dataris van machten, die wij vooralsnog niet kennen doch die mot de onmiddellijke nabijheid des konings ten nauwste verbonden moeten zijn? De journalisten begroette hij met een joviaal .,.Rien de Nouveau, Messieurs." Intusschen wijst .zijn kabinet op een inderhaast gevormde coalitie van vrijwel alle vijanden van Primo: voor de koers van de pesata is het van belang, dat men, schoon, na eenig aarzelen, ook Oalvo Sotolo niet wilde handhaven, en, nadat de machtige Ventosa zich geëxcuseerd had/terugkwam op den Catalaan Cambö, een der geniaalste financiers, die Spanje telt en een machtige steunpilaar der Barceloneesche groot industrie. Ook Maura's zoon de la Monterra en. Guerra's vriend Matos, als minister, behooren uiteraard tot Primo's antipoden. Dat Generaal Goded, Cadix' Opperbevel hebber, voor het waarnemen van een belangrijken post naar Madrid geroepen schijnt, is voor Primo een slag in het gezicht. Tegen hem richtte zich immers b:>dektelijk, daar Prima zich met de bekende courtoisie haastte om Goded Ie ont lasten de nota, die Alfonso weigerde te teekenen en die de directe aanleiding werd tot Primo's val. In elk geval schijnen de intellecfueele beroe ringen zoowol van over de Bidissoa, als aan de Madrilleensche universiteit zelf op 's konings besluit geen invloed uitgeoefend te hebben. Er zijn andere machten in Spanje, waarop Berenguer zou kunnen steunen: de junta in het militaire broednest Cadix of wat echter een monsterverbond zou zijn, doch waarop Cambö's keus schijnt te wijzen, de Barceloneesche grootindustrie. De niet anti-monavchale, maar tegen Alfonso gekante junta der artilleristen staat hier in elk geval buiten. Trouwens, deze operettemacht is van minder beteekenis dan zij schijnt. Zij bepaalt er zich toe, een wijnglas tegen de wand te slaan, omdat de Koning daaruit gedronken heeft en Ave Caesar, morituri te salutant! verleden week. precies een jaar na de bekende onlusten werden in Ciudad-Keal de arme ..guardias civiles''. die hulp verleend hadden, tot zware gevangenisstraffen veroordeeld op den zelfden dag. dat elders de dochter van Sanche/ (inerra. onder pompeuze praal in het huwelijk trad met.... den officier-gevana'enisbowa.kor va.n haar vader, een bruiloft, waarbij de markies van Alhucemas, de door Primo's komst in '23 ten val gebrachte pr< mier, tegenwoordig was ! Mocht echter, op hel psychologisch altijd ge vaarlijke oogenblik van de ..aflossing' v;ui dicta tors in grooteren stijl gelijk aan de dagelijksche dito van den paleiswnehj - een iniilcn' dan militaire revolutie doorbreken, dan zal men Reivnguer. al zijn populariteit ten spijt, geen minuut langer pardon geven dan den ijvei'igeii Primo of wie dan ook. die in de schaduw des ...Vllerhóchsten" staan of stonden. Maar indien het waar mocht zijn. «lal. allo censuur en onderdrukking ten spijl. de ster van Marokko op de generaalsborsteii verbleekt en de nuchtere peseta den Spanjaard wakker schudt uit zijn indolent en nian'ana-droom, dan zal men eer omzien naar iemand van het slag van Alha politieker dan Guerra en minder romantisch. Wat Spanje noodig heeft. J. W. B. KLEINE ENGELSCHE GROOTE KEUZE NIEUWE MODELLEN ZOMBM