No. 2750 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 FEBRUARI 1930 HET WOONHUIS VAN JAN SWAMMERDAM Oude Schans met Montelbaanstoren pi.m. (Swainmerdanïs woonhuis: derde huis van links) ,,De openlijke hulde, die wij heden M. H. aan de nagedachtenis van Jan Swammerdani willen brengen, is niet minder een daad van piëteit, een dure plicht der dankbaarheid." ,,Die hulde moest eene eenvoudige, waardige en van blijvende aard zijn." Prof. Dr. B. J, STOKVIS. Herdenkingsrede 1880. DEN 17en Februari 1880 werd. ter herinnering aan het feit, dat Jan Swamuierdam twee honderd jaar geleden het tijdelijke met het eeuwige verwisseld had, door het Genootschap ter bevordering van Natuur-, Geneesen Heelkunde te Amsterdam een twee tal gedenksteenen geplaatst. Ken in de Waalsche Kerk in de pilaar boven zijn graf en een in het huis Oude Sehans 18, waar Swammerdam geboren werd en zoovele jaren van zijn leven gewoond en gewerkt had. Dank zij de ijverige nasporingen van den Stadsarchivaris Dr. Scheltema was dit huis uit vier andere met zekerheid aangewezen als het huis In de Star", waar de apotheek van. Swammerdam's vader gevestigd was geweest. Tusschen de eerste en tweede ver dieping werd de bewuste gevelsteen, door Colinet ontworpen, aangebracht, waarop men in een omlijsting van schelpen en vlinders in roode en zwarte letters kon lezen: JAN SWAMMERDAM 1637-1080 Zijn onderzoek der Natuur blijft een voorbeeld voor alle tijden. 17 Febr. 1880. Sindsdien zijn er nu juist vijftig jaren verloopen. Wanneer wij thans het huis Oude Schans 18 in de onmid dellijke nabijheid van de Montelbaans toren opzoeken, worden wij wel zeer ontnuchterd en onaangenaam getrof fen. Blijkens een aangeslagen bord en de gebroken ruiten in de vensters van de hoogste verdieping is de zolderwoning onbewoonbaar verklaard" on ook werkelijk onbewoond, (al'b. 2.). De inscriptie in A;b. 2. Huidi het huis van Nederlandsche Munt HolUnd'i bat* 10 «nu de gevelsteen is nagenoeg onleesbaar en de steen zelf moet gerestaureerd worden. Het zal wel niet in de bedoeling gelegen hebben van schen kers en stichters van deze gedenksteen, dat reeds na een halve eeuw dit heriimeringsteeken aan onzen grootsten 17e-eeuwsehen natuuronder zoeker voor het belangrijkste deel verdwenen zou zijn. WÜwillen dan ook ten /.eerste hopen. dat een der vereenigingeii, die belangstelling hebben in de geschiedenis van OudAmsterdam, er toe zal besluiten hel onderhoud van deze gevelsteen op zich te nemen, zoodat er inderdaad va n een hulde van ..waardige en blijvende iiard" zal kunnen gespro ken worden.. Nog onlangs is het, mogelijk ge weest, dat het woonhuis van Antoni vau LeeuwenhoL'k, dat door Mr. Uourieius in de Hippolytuslmurt te Delft was teruggevonden, werd afge broken, liet plan om er in 1!K5'2 een gevelsteen te doen aanbrengen kan nu niet doorgaan. Hieraan indachtig mogen wij het huis van Swammerdam wel dubbel in eere houden en x.i.in nagedachtenis doen voortleven dooi1 de inscriptie in haar ouden vorm te; doen herstellen. Op het (iemeente-archief wordt een merkwaardige foto bewaard van dit gedeelte van de Oude Schans met de Montelbaanstoren. Het derde huis van li.iks niet de fraaie klokgcvel, slechts door n woning van de Kidderstraat gescheiden, is het. ge boortehuis van Swammerdani. In de fronton, van dit 17e eeuwsch bouw werk meen ik een zespuntige ster te kunnen ontdekken (afb. 1.) Zeer waarschijnlijk werd de/.e foto om streeks ISOögemaakt, daar op platte gronden van later datum de ophaal brug (rechts) niet meer voorkomt. Het is mij gebleken dat er van dit prachtige stadsdeel geen enkele gravure uit vroeger tijd bestaat, en daar om is deze foto van bizondero documentaire waarde. I foe/eer inlieten wij het bet rem en. dat de U'e-eeuwsehe restauratie- en vei'be>uwini;'s/.U''hl dit mooie viertal huizen t»l de huidige carieat uur hoeft kunnen veranderen ! ge toestand van Swammerdam SCHILDERKUNST door A. Plasschaert llihlo Krop, a'Audrctsch, den Haag Het beeldhouwwerk van llildo Krop is een deibezittingen van 'l lL>lland van dezen tijd. (Je kunt een voorkeur hebben bijv. voor den tegenwoordig zinnelijke,' bewogen Polet of voor John Raedecker, wiens beelden en teekeningen een fijner grein van gevoeligheid vertoonen; zonder twijfel is van deze trits van beeldhouwers Hildo Krop n, en een van het drietal, dat Holland nu in de beeld houwkunst vertegenwoordigt (met daar-achter eenige jongeren, die het stoutmoedig hoofd omhoog al steken). Want dat is het geluk in dezen tijd: er is vernieuwing en hervatting. De muurschildering in den goeden zin herleefde (hoewel bezwaard met theorieën); de glasschilder kunst kreeg glans door het werk van Joep Nicolas; de beeldhouwkunst kreeg een beteekenis en niet alleen door de trits, die ik u noemde; er waren voorgangers, een paar; er zijn jongeren op weg een paar.... er zijn tijdgeMooten. . . . eenigen. Het beeldhouwwerk van dezen Krop bestaat uit toegepaste beeldhouwkunst, en uit vrije beeldhouwkunst. De toegepaste, dus zij, die onafscheidbaar n gedacht is met het versierde gebouw, is een van de dingen, waartoe Krop goed was in staat, en waarvoor hij een aantal werken heeft gemaakt, die te onthouden zijn. Hij had in deze werken soms zooveel stoutmoedigheid, dat deze de onihulling van het toegepaste half deed openspringen en half maakte tot vrije. Ik wil hier goed begrepen worden: er wordt in deze beschouwing geen partij gekozen of voor de toegepaste (ik ben niet al-wetend als de architekten) on ook niet voor de vrije ik kies hier on steeds alleen partij, voor wat mij goed bleek in zijn soort e>i i/oor zijn voordracht. En daarenboven zou bij Krop op dit oogonblik partij kiezen zeer dwaas zijn, want hij vult m ?( liet toegepaste en het vrije zijn beeldhouworsbestaan. Bij d'Audretseh is het vrije work zeer sterk vertegenwoordigd. Het decoratieve is in de minderheid. De onderworpen, voor deze vrije" werken, zijn ton eerste de meiisch en ten tweede wat kleine voorstellingen van dieren, waaronder een paar gratieu/.e en teedere zijn. IJij de menscheii zijn de meer dau eens door hém gemaakte groep van don-nrin-on-do-vrouw. Zij zitten dikwijls bij Krop neer, on ze lijken dikwijls vermoeid, maar ze zijn ook altijd toch een ouafscheidlijk tweetal, als een span paarden, altijdoendere. die eenzelfden wagen trokken naar een bepaald, niet vroolijk verwachtend doel. Ze zijn aHiel't do symbolen van een arbeid, die steeds gedaan wordt on is te doen; zij symboliseeren vermoedelijk Krop's levonsiiizicht en zijn weg door hot leven. Ze, zijn in liet kort. bereid tot doen, maar niet daarom verblijd of opgeruimd. Ik behoef u niet te /.eggen, dat de vorm ook dezer beeldengroep is van dezen tijd, ori .... dat de voor dracht wat improssiormistisch kan wezen. Realis tischer zijn op deze tentoonstelling de port Hitten van Krop's vrouw on van don man mot het lorgnet. Deze twee behooren bij de serie goede portretten, waartoe Krop in staat is. Zij doen zijn degelijken vast houtlenden aard zien; ze zijn eenvoudig en waar. meer dan geestelijk on innerlijk-verfijnd. Deze tentoonstelling is voor de wezentlijken student van Krop's werk een kort begrip; hij kan hier zien of aangeduid vindon, waarheen, waarom en waart usschen dit leven zich beweegt. Hij kan de grenzen, van dit talent ervaren en de eneigie bepalen, die Krop den orgaiiiseerenden Werker, voortdrijft; hij vindt wellicht onverwachts, dat de gestalte van dezen beeldhouwer tot een mensch. een geheel maakt. Smalfilm-Amateur-Kinematografie onder Kino-technische leiding van Joris Ivens Vraagt brochures en demonstraties CAPI 115 K ALVERSTRAAT Amsterdam C. BI] CAPI vakkundige raad en voorlichting.