16 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 FEBRUARI 1930 No. 2750 BRANDBLUSSCHER HOLLANDIA' SPANJAARD&C2 FABRIEK ESPANA UTRECHT Teekening door V. E. van Uytvanck Dramatische Kroniek door Henrik Scholte Lustrum Kieuw jVederlandscb Tooneel TEMIDDEN va.n verschillende jubilea, die in de oogen van den buitenstaander nu niet juist met rood aangestreept behoeven te worden, valt er eindelijk weer een te constateeren, dat schoon het een toch reeds zeer opgevoerd record op de korte baan nog met eenige jaren slaat toch wel een gelukwensen waard is: vijf jaar Nieuw-Nederlandsch. Een tooneelgezelschap, dat vijf jaar lang stand kon houden, hect't, gezien de condities die helaas in ons land heersenen, zijn bestaansreden wel bewezen. En als men om Incht te krijgen wel eens, artistiek gesproken, een beetje sterk met de ellebogen heeft moeten werken, als vele opvoerin gen van Saalborn's lijfgarde ook in deze kolommen een niet onverdeeld gunstig onthaal gevonden heb ben, dan kan men met een onmiddellijk opeischbaar repertoire, waarvan minstens vier Shakespeare's niet alleen nominaal maar ook feitelijk de hoofd som vormen, zich toch wel de weelde veroorloven om een even uit te blazen en om zich heen te zien. Een rust van korten duur trouwens, aangezien Saalborn niet van plan schijnt te zijn, do ferme reeks premières van dit jaar nu reeds stop te zetten. De volgende maand zal met Vondel's Lucifer'' de bewijzen kvinnen leveren wat vijl' jaar sedert Vondel's Jephta", waarmee men begon, geleerd hebben. En dat Saalborn zich met deze opvoering in den onfrisschen, maar wellicht noodzakelijker! strijd om den Stadsschouwburg wil storten, heeft hij met evenveel woorden erkend. Aan zelf onderschatting heeft de troep trou wens niet geleden. Cjedekt door het artistiek patronaat van de ondanks alles toch glorierijke K. V. Nederlandsch Tooneel, die nu weer bij elkaar geconcentreerd schijnt te worden, kreeg het gezel schap een hoogadelhjk van" bij zijn geboorte mee. De Boyaards-traditie werd overigens, . . . traditie. Aan het geheim van Boyaards regie: de sfeer, heeft het Saalborn juist ontbroken. Zijn kansen lagen in de sterke bezetting van individueele rollen, in losse, soms gedurfde, soms banale regie intenties, zelden in de vertooning als geheel. Tsjn chow, Klabund en de minder belangrijke stukkevan Bomain Bolland en Werf el werden slechts cere: braal gezien, niet uitgevoerd. Er is zeer veel poëzie in zijnopvoeringen doodgedrukt oïiin schreeuwende verf uitgevoerd. Ook Shakespeare, en met name ..De Storm", heef t aan^die noodlottige zelfverzekerdheid van het klein-formaat geleden. Dat daar naast Saalborn's laatste Shakespeare. het veel onschuldiger Veel Leven oni Niets" zoo joyeus uit zijn vorm kwam, is een gelukkige aanwijzing voor stukken die er zich toe leenen. Saalborn heeft zijn meeste successen bereikt in de sterke speelstukken van minder gehalte. Hij heeft de draak ver edeld, als in ..Blanke Ballast", soms ook wellicht iets betere stukken tot het gehal te van den draak verlaa.gd. En als zoo danig zijn de blunders van Meneer Pastoor onder de B ij k en" en Bivalen" te beschouwen. De onnoodige vergro ving van liet ..sterke" Mary Dugan-prooos kwam naast die Aan het VereenigdToo neel een persoonlijk succes voor Verkade's regie on ook muist de zwakkere van l,et l lofstadtoimoel wel zeer scherp naar voren. (!><? drie voor stellingen vielen destijds in n wiek.) \\ aardeloo/.e Amerikaanst-he import als ..Abie's Irislr Roxe" en Hroadw;<y" hadden wellicht een goedkoop succes, doch Louis Saalborn in Veel Leven om Niets" hebben in artistieken zin het toonoel eer kwaad dan goed gedaan. Over het algemeen is Saalborn in het blijspel niet minder pretentieuze tinten niet gelukkig geweest. al liet hij de laatste jaren de regie daarvan, soms met succes, over aan C'hrispijn Jr. Hierbij is echter ook de overvloed van karakterspelers bij deze troep en het gemis aan all round acteurs een i'actor geweest. JTet veelvuldig pousseeron van Ma,gda Janssens en Tourniaire in het voor hun talent wat onwennige ..modern" postuum heeft deze spelers en de stukken, ilie zij speelden, even eens geschaad. Gelukkig daarentegen was Saalborn in de aankleeding van familie-stukken, die dan ook familie-attracties werden, en waarvan naast het mindere ..Hoeven en Burgers" voora.l ..De Opstaudigen" genoemd moet worden: beiden knap maakwerk, hoewel het, zeer uiterlijke karakter de zer toch reeds zwaar naar het uiterlijke toe ver werkte stukken eenig blijvend enthousiasme voor dezen tooiveelvorm uitsloot. Een verrijking van het palet hij Saalborn denkt men. voortdurend rrr scbilderstermen valt echter gelukkig in de laatste opvoeringen, vooral die van dit seizoen, niet te ontkennen. Kn bij alle voorbehoud, dat men vrijwel bij elke herinnering moet maken, moet toch die eene groot e trek vóór alles erkend worden: dat deze troep, in volledige harmonie samenwerkend, uitgaande van een geladen levensdrang, het element van levenskrachtig spel voorop gesteld heeft en zoo. vaak dwars door de schmiere en het simplistisch contrast heen. ook menigmaal de hoogte; bereikt beeft van stevig en oorspronkelijk tooneel. Waarvoor onze gelukwenschen. De brandende Stadsschouwburg 20 ^Februari 1890 OP 's Konings verjaardag 19 Februari 1890. voerde de Koninklijke Vereeniging het Nedi rlandsch Tooneel het blijspel De Terugkomst van den Koloniaal" van D. M. Maaldrink op. In dit stak werd in het laatste bedrijf vuurwerk gebruikt en of nu de n of andere vonk tusschen het droogthout bleef smeulen, niemand kan het zeggen, doch in den morgen van 20 Februari deed in Amsterdam eensklaps de treurmare de ronde: De Stadsschouw burg staat in brand. De brandweer, onder com mando van den heer Steenkamp rukte met. alle materiaal uit, het geheele Loidscheploin word afgezet; maar buiten bet cordon stond de Amstorda.msche bevolking dt-n ondergang aan te zien van een zijnor schoonste gebouwen. Voor do ramen van hot Hotel Arnericain (bot oude. zoo gezellige) verdrong zich een groot e menigte, die eerst nou in het donker en la.ngzanierba.nd in hot licht \a:i tien morgen de vlammen boog boven het dak zagrn uitslaan. En voor den artr.stcnrngang liepen ai* radeloos de artisten, die niet meer naar binnen mochten, om nog te redden wat misschien te redden was. Daar waren Mevrouw Frenkel. Mevrouw de Vries, Mevrouw l'amvels, Mevrouw Poolman, daar- waren Louis Bouwmeester, de Jong. Clous, Tourniaire, van Dommelen, Spoor, Wensma en zoovele and» ren der spelerrden, daar was ook Vader Leur. die alles in 't werk stelde, om naai binnen te komen en tenminste zijn archief te redden, een archief, waarin de geheele geschie denis der Koninklijke stond opgeteekend van de l t jaren, varr haar bestaan. En daar was ook A. C. VVertheim, de penningmeester van don Haad van Beheer'. Kn allen sa.men smookten zij tien aanwezigen Burgemeester Mr. (i. van Tionhovon. om hun toe te staan, nu hot nog mogelijk was. te redden, wat to redden viel. Immers, zij kenden elk gangetje in hun schouwburg on niets zouden zij to vreezen hebben, Kn de burgemeester zwichtte voor hun noodkreten. Toon was hot echter de brandweer-commandant die absoluut verbood. dat iemand, wie ook, hot gebouw mocht betreden on zoo zagorr do toonoolspelers, boe irr hun bijzijn. hot mooiste en kostbaarste, wat zij in jaren aan toonool-garderobo verzameld luidden, verbrandde. terwijl geen hunner verzekerd was. Kn zij zagen de Houten Kast. waarin oenigen van hen nog gespeeld hadden voor de steonori ommantoling in 1S72 71 vorteeron door do steeds hooger op laaiende vlammen, die niets spaardon, trots a) hot water-. Kn daar verdwenen, de prachtige decors, waarbij nog. meer dan oen eeuw oud, ori die van l'fijt't'or on zooveel andere groot e decorateur*. Kn te niet ging de oude regenten kamer, waarin Mr. .lacob van Lenriep. A. J. do Huil en Jan Billman. (.lan I'otdomo bijgenaamd) hadden gezetoltl en bet wol on wee van don schouwburg bestuurd. En met deze kamer- ging do geheele boekt rij met alle manuscripten op, de kostbaarste tooneelverzameling, ooit in Amsterdam aanwezig. \'o;»n lokten do vlammen, de tooneelvloer brandde dooi en daaronder woedde ook het vuur, voedsel vin dend bij het door en door droge hout dor balken on schooron. Mot donderend geraas stortte het dak, met y.icb meeslepend de zijstukkeri van het toonoe) on de /.aal. hoog r-aasdo het vuur nogmaals op on do halfbevroren brandweerlieden waren niet bij machte iets to redden, zelfs niet de prachtige zuilengang van bet voorpor taal. De schouwburg viel in stukkeu! * * * T)o eerste, die /.ijn hoofd weer kon gebruiken was de Leur. Hij verzameld! in ...Maison Stroucken" (hot tegenwoor dige .,Hollovuo") zijn. sehaapjes bij elkaar. vroeg A. C. \Vertheim err don ijlings uit Hussurn ontboden 11. .1. Schimmel togen woordig te zijn on bot lukte hem den ai-ti^ten hot ver-trouwen in do tookoms' te hergoM-n. Maai- vooral w;is hot A. C. Worthoim, die zich borg stelde voor hel voortbestaan van het i'ey.elseha.p en allen mot moed vervulde, 's Avond*, lid F. bruai-i Isitll, y.(.-i (lel e-o/elsohap opin den mot ..Aloxaiulra' v.iu lüeha'.d \»s/. te Arnhem, telegrammen werden ver/.' inden. dat trots alles de -, ? H ,r*i eiliüg doi ,i -: ni;, on ofscho.iii in uiuone s!; a:;i k l.-e.-i u spelende. l:a,d.l-'ii de ,-iii.^en na nl'!oo|, e.-no daverende o vat ie- in i nemen. II.