roene Nederland Alle Buitenlandsche Spoorwegbiljetten I. V. B. DAMRAK 46 ONDER HOOFDREDACTIE VAN A. C. JOSEPHUS JITTA Redacteuren: L. J, JORDAAN, F. G. SCHELTEMA EN M. KANN. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM C. and V S*^ * Soliditeit ongeëvenaard OPGERICHT IN 1877 No. 2752 ZATERDAG i MAART 1930 De Keizer van Amerika Inhoudsopgave staat op pag. 19 HET nieuwe stuk van C>. B. Shaw, dat in Duitschland onder den titel van .,De keizer van Amerika" met groot succes wordt opgevoerd, doch dat in Engeland onder den oorspronkelijker! titel The Apple Cavt" nog steeds niet is verschenen, speelt aan het einde van de twintigste eeuw. Dat de tijd, waarin het stuk speelt, ver van ons af ligt, blijkt reeds duidelijk uit de groote wijzigin gen, die in den politieken toestand van Engeland zijn ingetreden. Bijna niemand stelt meer belang in politiek. Hoogstens 7 pOt. van de kiezers loopt nog slechts naar de stembus. Hoe zou dat ook anders kunnen zijn, waar do looiien. 5 tot 20 pond sterling per week bedragen en iedereen in staat is een auto te hemden:' Welke politicus kan onder die omstandigheden de massa nog lot politieke belangstelling opwekken 'i (<een advocaat verlaat meer de balie, geen predikant zijn kansel, zelfs geen tooneelspeler de planken, om zich aan de politiek te wijden. De politieke arena, eens de plaats, waar bekwaam heid en gemeenschapszin kampten, wordt geheel aan enkele onnoozele intriganten overgelaten. Ieder beursmannetje van eeriige bet eekenis ver dient tien keer zooveel als een minister. .Bijna geen enkele minister is in Engeland geboren; alle minis ters zijn afkomstig uit Ierland. Schotland. Wales ot' Jeruzalem. De koning vuu Kngeland. aan wiens luit' het .stuk speelt, is de eeiiige koning in Europa-, misschien wel de laatste constituoele koning, /ijn handigheid en bekwaamheid geeft hem eenig overwicht op zijn ministers, mei langer de tradtitie en zijn macht. De civiele lijst van den koning wijst een heel wat lager bedrag aan. dan de inkomsten van demiljoonairs. die aan het hoofd van de trusts staan, welke j n werkelijkheid het land regeeren. Koning en ministers staan machteloos tegenover dien alles overheerschendeii invloed. De sporen van verval, die Kngelands economi sche positie reeds in de jaren na den groolen oorlog vertoonden, zijn in de halve eeuw. die verloopen is op het oogenblik. dat het scherm voor de ver tooning Aan den keizer van Amerika opgaat, hooi wat duidelijker geworden. De Kngelsche industrie heeft haar wereldpositie verloren. De eenige fabrieken, die in Engeland nog bestaan, ver vaardigen uitsluitend luxe-artikelen: bonbons (Birbinghani boheerscht de wereldmarkt van knalboribons voor het Kerstfeest), aardewerk, tapijten, race-motorbooten en poloponies. Men is er trotsch op. dat dat geen massafabricago, maar uitsluitend handwerk is. De voornaamste post van het actief op de Kngelsche betalingsbalans vormen de -Kngelsche dienstmeisjes, die op elk internationaal schooiiheidsconcours den eersten prijs wegdragen. Het vermogen van Kngeland is nagenoeg geheel in het buitenland belegd, waar de loonen nog niet zoo boog zijn als in Engeland, y.oodat de in dustrie er tot bloei kan geraken. Het bedrag, dat de Vereenigde Staten jaarlijks aan Engeland voor rente van effecten hebben te betalen, overtreft de rente en aflossing van de oorlogsschuld, die nog altijd niet geheel is afgelost. met een bedrag van twee milliard dollar. * * * Dat is een globaal beeld van de politieke en economische positie van Engeland op het oogenblik, dat de miuisterieele crisis uitbreekt, die de intrige vormt van hot stuk. De koning heeft in een redevoering bij deinwijding van hot nieuwe gebouw van de Kamer van Koophandel op zijn recht van. veto gezinspeeld. Hij heeft duidelijk te kennen gegeven, dai dit vetorecht het eenige middel van verzet is. dat het volk heeft overgehouden, om zich tegen slechte wetten te verzetten. In een ministerraad, die door den koning wordt gepresideerd en die door alle ministers, ook door de beide vrouwelijke ministers van Verkeer en van Landbouw, Handel en Nijverheid wordt bij gewoond, stelt men den koning een ultimatum. Het moet uit zijn met zijn persoonlijk regiem. De koning mag zelfs niet meer de redevoeringen voorlezen, die zijn ministers voor hem hebben opgesteld. Hij heeft een bepaalde manier om den nadruk te leggen en om met de wenkbrauwen te fronsen, die de ernstigste rede belachelijk maakt. Mocht de koning niet bereid zijn. schriftelijk de verklaring af te leggen, dat hij geen enkel woord meer in het openbaar zal spreken, dan zullen de ministers hun portefeuilles ter beschikking van Zijne Majesteit stellen en openlijk in het parlement mededeelen. wat de oorzaak is van hun verzoek om ontslag. Hot parlement zal dan moeten kiezen tusschen den koning en de ministers. Do door deze crisis geschapen moeilijkheden worden nog meer gecompliceerd, omdat de koninu. nog vóór hij op het ultimatum heeft kunnen ant woorden, van den gezant van de Vorociiigdo Staten de mededeeling ontvangt. dat de Vereenigde Staten bereid zijn op hun verklaring van onafhankelijk heid, die twee eeuwen oud is. terug te komen, en dat zij zich weer om den Kngelsehen troon zullen scharen, mits zij den staat van dominium zullen krijgen en de koning den titel van keizer van Amerika zal aannemen. Met hun vèrvoornitzieMdeii blik hebben de Yankees blijkbaar begrepen, «lat het koningschap een nieuwe toekomst tegemoet gaat. nu de gebroken der democratie zoo duidelijk aan den dag zijn gekomen. De kolling is over dat voorstel '/.eer ontstemd. Hij doorziet heel goed. dat dit zoo royaal schijnende aanbod een truc is. den J'resident van Amerika aan de hand. gedaan door den ('resident van den lerscheii vrijstaat, met de kennelijke bedoeling. dat Amerika de wereldhegemonie zal verkrijgen. met daaraan gekoppeld de roemrijke geschiedenis van Engeland. Het trotsche Albioii zal niet veel meer dan oen soort van ..reservaat" worden. van wat er nog van de oude cultuur over is. * * * De pointe van het stuk is, of op hel eind der twintigste eeuw, de leer der volkssouvereiuileil do leer van hel droit divin geheel zal hebben ver drongen en of op dat tijdstip inderdaad de handteokening van den koning niet meer dan een soort van afdruk van een caoulchourstempel is. dat do aan do volksvertegenwoordiging verantwoor delijke ministers onder den tekst van eeu Wet aan brengen, ten. bewijze, dat. het souvoreine volk deze regeling als \\et aanvaardt. Het antwoord vanden koning op hot ultimatum van. zijn ministers luidt, dat hij kiest voor de leer van don constitutioneelen koning. Hij voelt y.ich zelf echter niet in staal, die leer consequent toe te passen. Hij hoeft reeds .sedert lang ervaren, dat een koning veel minder stevig zil op zijn troon. dan een vrijgestelde iu het bestuur van zijn vakvereeiiiging. De koning doet derhalve afstand van den troon met oen beroep op liet precedent va.u Karol V ten behoeve van tien l'rius van Wales, die bijzonder geschikt is voor constitutioneel vorst. omdat hij niets geeft om politiek, doch uitsluitend belang stelt in economische vraagstukken, zooals bijvoorbeeld de organisatie van. de trusts. die in werkelijkheid Engeland regeeren. RIHGERS De ministerraad, hoewel do ministers overliet antwoord ten zeerste verrast zijn. berust in het ont slag van den koning en de I'remier neemt onmiddel lijk het woord, cm afscheid van /. M. (e neineii. . De koning repliceert, dat die rede op een mis verstand moet berusten. Hij is immers niet van plan afscheid van zijn ministers en va'.i de politiek te nemen. Integendeel. Hij zal zich in Windsor candidaat laten stellen voor het Lagerhuis. Hij zal trachten een nieuwe politieke partij op te richten. Kn hij twijfelt er niet aan. bij de algemoenc ver kiezingen, die aanstonds zullen moeten worden gehouden, voor zijn partij een meerderheid in het Lagerhuis te verkrijgen. Op die wijze hoopt hij binnenkort, krachtens het Kngelsehe gewoonte recht als minister-president op (o treden. Dal vooruitzicht brengt den minister-presidenl 7.00 zeer van streek, dat hij het ultimatum terim vraagt en het voor de oogen van den koning in vier stukken scheurt. De miuisterieele crisis K opgelost, el' Zullen ^eell algeUleene Verk iezinu'en Worden gehouden en alles blijft hij het oude. Ken voor n verlaten de ministers het tooneel. De koning, die voor de zooveelste maal over zijn ministers heeft gezege\ iei-d. blijft eenzaam achter. in gedachten vcr/.onken. \\eldra verschijut echter de koningin met de boodschap, dat het middagmaal op tafel staat. De koning hoeft geen trek in eten en geen tijd. /ijn hoofd staat naar andere dingen. De koningin zegt. dat de koning heel goed weel. dat het niet gezond is niet te eten en zooveel na, te denken. De koning weel immers, dal hij niel kan slapen, wanneer hij na l uur nog heeft gedacht. Kn de koning laat /.ich meetroonen. .Misschien is dat wel de moraal van het stuk. die Shaw aa,n het selmuwburgpubliek uil in prenten: dat men na. 7 uur des avonds niet meer moet nadenken. * * * leder in Nederland, die nou in de politiek belang stelt, moet dit nieuwe stuk \an Shaw gaan zien ! Do ant i-democraten zullen erover juichen, dat deze CLm.-die geheel beanlwoordt aan het beeld. dat /ij zich van de werkelijkheid maken. Maai' m het bijzonder zij. die zich democraten noemen, moeten dat stuk gaan zien. Ook zij zullen genieten van de kostelijke pa.rodie. die dit stuk geeft van de politiek en de democratie. \\ a n n.'er alt hans hun bc l a ngsl el l ing \ ot >r de pol il ie k hun gevoel voor humor nog niet geheel hoeft ver drongen, /ij moeien zich niet ergeren, omdat Shaw in zooveel opzichten overdrijft. Het stuk spoelt immers in Kngland en aa-u het eind van de twintigste eeuw. Kn voorzoovei' Shaw niet overdrijft, en hetgeen hij zegt ook op Nederland en op den t cgon\\ oordigen tijd van toepassing is. mogen zij er naai- streven. dat deze parodie in Nederland niet werkelijkheid wordt - voor zoo\er zij zich daartoe althans in slaat achten. A. C. .lOSKl'lU'S .U TT A