No. 2752 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i MAART 1930 m Radio en Grammofoon Exotische platen door Lou Lichtveld see SOI va kii ha; hè. ni< toe toe zal eer ka zin tee kre vei (ze wa vei kei nu die wo zal hei Me verv< hun . gebei schil. uit < HOE weinig exotische platen de gewone gram mofoon-liefhebber ook in handen krijgt, het aantal dat in omloop is, moet ontstellend wezen. Want het is mij menigmaal gebeurd, dat ik op wandel door de chineesche wijken van zeel' ver schillende steden, begroet werd dooi- het geblaf en gejank van chineesche grammofoon-mnziek, en dat de Li's en Tjon's bij nadere kennismaking een heele collectie chineesche platen bleken te be zitten. Toch heeft het mij verwonderd van een groothandel in grammofoonplaten Ie vernemen. dat zelfs te Amsterdam de afzet van chineesche platen onder de chineezeii niet geheel onbelangrijk mag heeten. Alleen moeten de handelaars voor zichtig wezen, want Tonkineezen hebben geen interesse voor Amoy-platen en omgekeerd. Waar wij eenzelfde kakophonie. en bij meer ondervinding ook soms een mooie ofschoon weinig gedifferen tieerde muziek waarnemen, daar herkent de chinees onmiddellijk zijn Tauber's en GalliCurci's, zijn Paderewski's en zijn Schafertjes. Bij mijn omzwervingen door Noord-Afrika heb ik verwonderd gestaan, hoe diep in de Sahara de grammofoon reeds is doorgedrongen. In de oude oasis van Nefta of in de verlatenheid van InSalah is het niets ongewoons dat de muziek van fal- en darbukha-spelers gehoord wordt in natura en . . . .uit de grammofoon. In Tunis en Algiers is het aantal grammofoons in de Moorsche koffie huizen zelfs legio, en wie tijdens de feesten van de Ramadan door een Tunesische volkswijk wandelt. krijgt de levendigste jazzband van arabische muziek te hooren uit de grammofoons, die elkander toe schreeuwen in de smalle, drukke feeststraat. Toch is wellicht onder de exotische platen de productie van Joodsche muziek het grootst. Kn dan reken ik hierbij niet eens de prachtige Jiddische liederen, die niet alleen door Joodsche zangers. maar zelfs door Sophie Tucker voor de grammofoon zijn gezongen ! De Jiddische liederen toch zijn zoo wel door hun taal en poëzie als door hun muziek evengoed Europeesch" als I'oolsche, Ilongaarsche of Zuid-Duitsehe liederen dat zijn... De Hebreeuwsche gezangen echter, moet men ongetwijfeld bij de exotische muziek rekenen: verw-antschap met bijvoorbeeld de oude arabische muziek is zelfs voor een leek bemerkbaar. Na tuurlijk bedoel ik de echte oude. mondische ge zangen, en niet de latere, europeesche koorzettingen van hebreeuwsche teksten die Levandowsky en anderen leverden en waarvan eveneens zeer vele opnamen bestaan. De oude synagogale gezangen. zooals zij behouden zijn bij de Jemeiische Joden en bij de Chassidim, en die door de dia.spora hun invloed op de muziek van bijna drie werelddeelen hebben doen gelden, zijn ook door zeer verschillende zangers en zangeressen voor de grammofoon uitgevoerd. Ik behoef slechts (e herinneren aan de vele opnamen van Mordechay Ilershman. David Roitmann en Joseph Hosenblatt. die ook in Nederland gezongen heeft, en van wien eveneens vele zelfgecomponeerde gezangen zijn opgenomen. De Algerijnsche, Oraneesche. Marokkaansehe en Tunesische platen zijn in hoofdzaak I lis Masters Voice-opnamen, zelden uitsluitend instrumentaal. en een enkele maal met koor. Danseressen als Tahmah bent el Medda of Zohra bent Oudda Guelal zou men alleen om hun naam reeds willen hooren, nu men ze niet te zien kan krijgen ! Van Hindoesche grammofoon-platen is mij nage noeg niets authentieks bekend. Bewerkingen en namaak bestaan genoeg maar deze zijn vrijwel waardeloos. Hindoesche liederen, instrumentale muziek van vina en tabla zijn intusschen alleszins de moeite waard om door middel van platen ver spreid te worden; ik verwacht dan ook. dat op namen van deze muziek toch wel spoedig zullen komen. Aan de Javaaiische muziek is heel wal meer aandacht besteed. Van Krontjong-muziek. deze aziatische jazz, die een analoge enropeaniseering van oostersche elementen te hooren geeft als de neger-jazz van ethiopische. heeft o.m. Odeoti zeer veel goode opnamen gebracht. Kn ook van authentieke Javaansche ga.melang-muziek. van prachtige Javaansche liederen door inlandsche vrouwen gezongen en van landelijke instrumentale muziek, bijvoorbeeld van de Ketjapi, een snaarinstrument en de soeling, een typische fluitsoort. Het zijn zeer merkwaardige platen, waarover zoo wel in algemeen-mu zikaal als in discografisch opzicht nog veel te zeggen valt. Chineesche muziek is door al de groote maatschappijen opge nomen. Er is echter chineescherichineesch. Bijna alle opnamen zijn ('antonneesche. en platen uit Noord-China en Maiidsjoerije zijn nog altijd zeer zeldzaam en helaas voor het publiek nog niet bereikbaar. Maar dit gemis wordt eenigszins ver goed door de opnamen van echte Zuidzeeeilanden-muziek, wel ke in den handel zijn. l'arlophone liet Maoriliederen te Kotorua op Nieuw-Zeeland op nemen; zoowel liefdes liederen als krijgsge zangen welke ii voor den ethnoloog n voor den muziekliefhebber dio exotische muziek leerde begrijpen, tot het waardevolste behooren wat de grammofoonmarkt in deze richting biedt. De l lawaï-songs wor den bij honderdtallen geproduceerd: maai' hoeveel echte zijn daarbij 'i Kenners hechten het meest ge loof aan die van Kalama's quartetle (bij Odeon).terwijl de nietauthentieke ..hawa an" concert-muziek van Luvoun en van rasechte Italianen als Fenrera en I'Yanchini toch ook haar eigen atmosfeer en haar zin- nel ij k-sent i ment eele bekoring heeft. Wanneer wij tenslotte lol de exotische muziek ook de Noord- en Zuid-Anierikaan.sche volksmuziek rekenen, dan komen wij tot respectabele hoeveel heden, l'it het Noorden /.ijl) het in de eerste plaats de nogro-spirituals. welke de meest-verbreide en de beste muziek vertegenwoordigen, l'aul Uobesonts vertolkingen bij llis Masters Voice zijn binnen enkele jaren wereldberoemd geworden. Kn hij is niet de eenige neger/.anger met grammo foon-reputatie gebleven. Authentieke negerkoivn bracht ..Harmony". terwijl ..Columbia." meer beschaafde koren als de Fisk Jubilee Singels liet recorden. Van de wereldlijke muziek, de l'ake. die maar al te dikwijls corrupt is. bestaan genoeg platen; doch maar zeer weinige niet wezenlijk folkloristische waarde. Die zijnerwei vande fraiiseh-ereoolsche volkslied jes. deze prachtige conglomeraten van 1'ra.nsche gees tigheid, habanera-rhytmiek en neger-sent inient. Verschillende van zulke West-Indische liederen werden door Kdna Thomas (die ook in ons la.nd een concert gaf) voor Columbia gezongen, terwijl Gaston Wiener miniatuur-balladen uit Louisiana. door de II.M.V. liet opnemen. Voortreffelijke Mexikaansche gezangen, zoowel rancherals als sladsliederen en dansen, werden door I'olydor verzameld: en van de ..lihapsodie mexicaine" door liet Orquat ra Torrebhinea, gespeeld durf ik een spoedige populariteit te voorspellen. Van de Zuid-.\merikaansche muziek vallen hier ook alweer zelfs de ..echte" tango's buiten beschouwing. Zij bevatten niet de meest typische kenmerken der volksmuziek. Me/e zijn eerder Ie vinden in de liederen met guitaar-liegeleiding. die dooi' Kosila Harrios voor II.M.V. en die dooi- .\iiii, Tentoonstelling Irma Stern (bij van Lier) Deze schilderes woont, naar mij medegedeeld werd. te Kaapstad, maar leerde haar schilderen te lierlijn. Wal /.ij bij van Lier te zien geeft zijn voornamelijk koppen en lichamen van Negers (in bruin. rood. en groen). liet spreekt vanzelf, dat deze koppen ten eerste op de expres-ie zijn ge schilderd, liet is toch voor vrouwen in het algemeen moeilijk voortreffelijk te schilderen, maar het is v ? haar ook a.Mijd moeilijk iel s te maken, dal niet leeft; de starre dood is /.eld/.aam in het vrouwenwerk : zij zijn daarvoor te beweeglijk, te snel getroffen.... liet beste schilderij is voor mij dat met de t wee Negerjongens. l Ie groot gehouden vorm van de koppen en de vulling geven dit schilderij iet s stevin's. dat toch bleef leven. -\- I>Lde ('a.brera. voor Odeon gezonnen zijn. l leze laatste vertolkte lioüv iaansehe. <'hileeii-clie en Argeiitijnsche liederen, vva.arva.n sommige nov; v a.n de Inca-al'sfammelingeii afkomstig zijn. Zij behooren (i,t de allerbeste exemplaren van Zuid-Amerikaansclle gez;Ulgen. Vele Argellt ijn-elle liederen werden ook door Carlos (lardel voor Odeon ^y.ongcn: een enkele maal onbedorven, maar vaker helaas in concert-bewerking. l'il deze opsomming blijkt «el. dat het aanta,! bereikbare platen met et hnolou'isrhe waarde niet gering is. Maar jammer genoeg is nog veel meer onbereikbaar, en alleen te vinden in de wetenschap pelijke phouogram-archieveii. en blijft er iioir weer veel en vee! meer over. da.t nou nooit \vei-d vastge legd op de wasplaal. Op dit gebied intusschen blijkt de waarde van de grainmat'oon wel het allerduidelijksl. Wie zou ooit onder newone omstandigheden de volksmuziek uit verre oorden in haar \\ aarachl igen vorm kunnen leereii kennen:' Kr is slechts ('?('?n middel om de muziek van instrumenten met een stemming welke totaal van de onze verschilt lot ons te bren gen: dat is door middel van de graminofonisclie plaat. Aan de grammofoon zal de inlerna.l ionalisal ie der muziek in de toekomstige eeuw wel het meest te danken hebben. Kn de mu/.ieku?etenscha.p en de elhnologie /.uilen n;et elkander moeten wedijve ren in dankbaarheid. Hotel Duin en Daal" - Bloemendaal Str. koud en warm water op alle kamers PRIVÉBADKAMERS - LIFT - Telefoon 22223