i6 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i MAART 1930 No. 2752 Zenuwachtig, Slapeloos en Overspannen M ij n h ar d t's Zenuwtabletten zullen Uwe zenuwen kalmeeren en sterken en Uw slapeloosheid verdrijven. Buisje 75 et. Bij Apoth. en Drogisten. Dramatische Kroniek door Henrik Scholte A. Ts.jeoliof'; ..De Meeuw''. Vereonifjd Tooneel. WAT kan Mevrouw lïanucci bezield hebben om deze onopgelost e novelle, een /wakke hoewel typische Tsjechof te spelen:' Zij is een marteling zoo wel voor de spelers als voor de toehoorders, zooals zij vermoedelijk ook een marteling was voor den armen, gekwelden. niet met zichzelf eens geworden schrijver, die haar in zijn tobberigste jaren schreef, meer als een zelfbekentenis, een dagboek-fragment, een stuk in elk geval, bestemd om in portefeuille te blijven, zelfs in de Russische. Is elke stuk van deze melancholische overgevoelige overgangsfiguur a,l een voorrecht. dat alleen voor uiterst fijn-naturalistisch tooneel gereserveerd behoort te blijven, het Stanislavskiensemble kon de psychologische nuancen en de honderd stemmingen" van Tsjechof aan, - waarom kiest men dan juist dit troostelooze hecn-en-weer praten van nietsdoeners en aestheten, dat slechts toevallig met n zelfmoord eindigt, al stond feite lijk iedereen op de nominatie, omdat de schrijver er zelf dicht aan toe was en zijn personen schiep uit de riiet-dramatische schakeeringen van een eigen teleurgesteld innerlijk, dat aan alles wanhoopte en wel allermeest aan zichzelf:1 ledere figuur in dit stuk komt kaleid.oscopisch uit de andere voort, en al mag het daardoor reeds die bijna mystieke hang naar familie-atmosfeer hebben, die zijn sterker werk zoo gelukkig kenmerkt, hier, in als these gestelde personnages. leidt zij tot een vervagen der omtrekken : men wordt het over deze personen, hun bedoelingen en de drijfveeren hunner handelingen niet eens. al haalt men er nog zoo vaak die befaamde Russische ..ziel" bij. Elk merisch en dat hier werkelijk ..nienschen" geteekend zijn. lijdt geen twijfel, ook al kunnen wij ons voor die menschen moeilijk meer warm maken heeft hier spijt van wat hij het vorige oogenblik gedaan heeft, maar het volgende oogenblik weer precies zoo zal doen. Kr zit geen voortgang in dit doelloos voortpiekereri, deze afrekening zonder totaal. !Xaast het fragiele, dweepzieke, aan alles geloovende en van niets wetende meisje Xina. dat .,als een meeuw" uit een toevallige gril in haar eerste vlucht wordt neergeschoten, staan twee karakters.schijnbaar tegenover elkaar, in werkelijk heid naast elkaar. Het zijn de twee jonge schrijvers Constantin Gavrilowitsch Treplef en Horis AlexejewitschTrigorine, resp. gecamoueerdfl als held en als marqué, maar beiden een deel van Tsjechof. den schrijver.Heiden lijdend aan het ..moeilijk ambt" het zijn trouwens meer dominees dan kunste naars en beiden weifelend, gehinderd door den roem van. groote voorgangers, die zij beiden in overvloed eiteeren. en beiden in beurtzang over de nooden en de desillusies van hun kunst. Elkanders werk kennen zij niet, maai' zij verachten het instinctief. Trigorine mag dan al een vervloekte egoist en arrivist zijn. Treplef (.'en vervloekte slappe Tinus, die telkens zijn ..manuscripten" verscheurt bij de minste opmerking van anderen en die er dan tenslotte na eenige mislukte pogingen ook maar tusschenuit trekt .... tenslotte hebben beiden hun groote scènes in ernstige, bijkans eendere belijdenissen. Belijdenissen, waarin men zou willen gelooven. omdat zij uit den diepsten grond van een tobbend hart komen en handelen over dingen, waarover elke kunstenaar in zijn wan hopige uren ..grübelt." Behalve dan dat de vorm. waarin dat hier geschiedt, in onze samenleving Nederlandsche Munt beat* 10 cents en in onze dagen beperkt pleegt te blijven tot koffiehuis-litteraten of. . . . tot het gymnasium. Nu mag dat wel het Rusland zijn der kinderen en groote harten, het Nitsjewo-Rusland van vóór de revolutie, het Rusland der doorgeboomde nach ten, met een bak met leeggerookte papyrus-endjes tusschen de sentimenteele vrienden in. Maar laat dat dan ook het oude Rusland blijven, waartoe men uit vrijen wil niet meer terugkeert. historische litteratuur, waarvoor men op een Kreud wordt meestal geciteerd door dilettanten, die zelf zijn beste klantjes zijn, maar het woord ..minderwaardigheid-gevoelens" moet er bij dit ..llamlet-complex" toch maar uit. Er is hier nie mand, die niet leeft in die constante inferieure afhankelijkheid van den ander, Trigorine kan niet werken omdat hij het toch altijd minder zal doen dan Turgerijef, en Treplef kan evenmin wer ken, omdat hij het altijd minder zal doen dan Tolstoï, Maupassant en vooral. . Trigorine. In dit heele groote failliete gezin is ..something rotten". maar de Kortinbras. die Tsjechof zelf had kunnen en moeten zijn, ontbreekt. Men lette op de copie: Hamlet (dubbel) Ophelia. (ieertruide, ('laudius. ja zelfs Polonius en Laërtes zijn in deze tragedie in optima forma en dezelfde verhouding aanwezig. Treplef enzijnnioeder kaatsen clkaarzelfsde bekende Shakespeariaansche verwijten toe. Ei- is alleen maar geen groote. noodlottige tragedie. Al het falen van deze menschen is te klein om de idee van het noodlot te suggereeren. De adder schuilt in eigen boezem en zoo met het noodlot noemen wil. dat al deze energielooze zelfontleders in den blinde rondom zichzelf tastten in plaats van inziehzelf. . . . welaan laat dat dan de waarde van deze lithanie van den ondergang zijn, maar voer haar niet uit, en vooral niet meer op. En trouwens, ook Tsjechof heeft bewezen, en bv. zelfs in een even weinig opwekkend, maar zooveel grootschei' gezien stuk uit ongeveer dien zelfden tijd, dat hij een (zij het in wrange weemoed gevonden) aanvaarding des levens kent. Men ver gelijke het meesterlijke einde van zijn .,I)rie Zusters" met het gerekte en op kunstmatige con trasten, ja op het door hem zoo van de hand ge wezen tooneeleffect gebouwde laatste acte van ..De Meeuw". Dat typische mineur van Tsjechof dat steeds neigt naar de smartelijke poëzie van het afstanddoen en zich verlaten voelen en zich tóch vermannen, die innerlijk doorleefde ascese, die zich zoovaak en ook in een schoone scène in het derde bedrijf van ..De Meeuw" uit in het verlaten van een geliefd huis. een doodsimpcl. maar zooveel gevoeligheden rakend ..verhuizen". is als geheel in ..De Meeuw" nog zoo zwak. zoo opzettelijk en voor al zoo hopeloos grauw, dat wij ei- ons met eenige weerzin van afkeeren. Men ontzegging is voor ons toch wel iets anders ge worden dan. bij wijze van /eggen. ..l'artir c'est mourir un peu" nog eens op een vergeelde piano te zetten en er de romantische rookwolk van een (Russische) sigaret tussehendoor te blazen. Inderdaad zijn er details van ongewone diepte. Tsjechof ka,n tusschen uiterst ..toevallige" con versatie door. in den allergrootsten eenvoud re plieken plaatsen, aarzelend, diep als een afgrond. . . dic/.ich echter onmiddellijk weer sluit. Met beste zijn zijn vrouwen. Irina Nicolajei'na Arkadina. de actrice, die haar beste dagen als gevierde mode diva gekend heeft, en Xina. Michaelofna /aretchy. de kleine, kuische. hunkerende en vernielde meeuw. In deze opvoering waren '/.ij in handen van (Insta ('hrispijn en van houd i Nijhot'f. (insta ('hrispijn. die niet het physiek en ook niet de natuur had van deze in felle stemmingen omslaande moeder-min nares, heeft bewonderenswaardige dingen ge daan, in de eerste en de derde acte vooral, y.ij ga.l' inderdaad iets van deze steeds van een podium at' levende vrouw. ..capable de sangloter sur vin livre" zooals haar zoon haar kenschetst. Maar niettemin ontbrak hier dat milde raffinement, dat Duseachtige. waar \ a.n Trigorine liet slachtoffer werd en waarom Treplef haar in den grond van x.ijn hart haatte. Loiidi Nijhoff. die als Xina. feitelijk haar debuut maakte, had voor de rol \ a.n de meeuw een fragiele en pénét rant e charme, die op onze planken y,eldza.a,ni is. daar zij het midden houdt tusschen ingénue en karakt erspel. Maar dikwijls lag er over haar emoties toch nog een schematische allure, een bovenniacht ig reiken naar een uitbeelding, die zij. hetzij technisch, hetzij op grond van haar begaving, niet geheel aankon. Van de overige spelers kreeg men den indruk. dat zij speelden met de woorden in gedachten, die Tsjechof den schrijver Trigorine in den mond legt. maar die wel uit zijn eigen wankelinoedig schrijvershaj't zullen komen, dat namelijk ..de donkere Museum-diefstallen Teekeningvoor deGroene Amsterdammer" door L. J. Jordaan De schilderijen-dief in de verzameling moderne kunst MUZIEK D STRIJKINSTRUMENTEN D SNAREN T-J D A T-4 D Achter St. Pieter 4 Q O. IVrvnrv Utrecht D Tel. 443 Q D D VERHUREN D D VLEUGELS D rj PIANO'S menschen in de zaal iets tegen hem hadden en de blonden koud en onverschillig waren." Er lag. bij alle lofwaardige fragmenten in deze welvoorbereide opvoering, geen geloof in hun spel. /ij waren ongeschoren en verkleed, maar niet Russisch. Laseur. in ingetogen en bijna schuw spel. bena derde als Trigorine zijn rol het dichst. Krits van Dijk en Paul Muf schenen soms uit onduidelijke verten ie spreken. waa.rheen wij ze niet volgen konden omdat /.e er zichzelf verloren hadden. Klit s van Dijk met name worstelde met de moei lijke, ondankbare en vaak belachelijke rol van Treplef. De voorstelling telde ook volmaakte mis lukkingen in een ongenietbare paiodie van Dora. \Vallant.cn Adolph Hamburger en Dirk Verbeek. die van soms toch zoo zuiver in een paar lijnen ge schetste bijrollen niets te maken wisten. De regie gaf haar beste momenten in de voorstelling in den tuinschouwhurg in I. het snel wisselen der stemmingen, oplaaien der ruzies en plotseling ver teederen in III en het familietafereel van het lottospelen in de slot act e. Overigens rekte zij daar zeer veel en leed hier en elders aan een sent imenteele zwaarwirht igheid. die deze eentonige sonate nog maar meer uit elkaar trok. Over het algemeen kan men zeggen, dat stuk en opvoering elkaar niet gevonden hebben. Maai de kloot' wa.s daarvoor ook te die]). Toen Tsjechof dit stuk schreef, was hij een man. die tusschen twee stoelen ging zitten. On/.e tijd mag dan in po sitie!' opzicht niet veel verder zijn en eenzelfde overgangsstadium aanwijzen. . . . de stoelen, wa.artusscheii wij zitten, zijn niettemin niet meer van het pluche- van 1S!M). Tenslotte kan men in dit stuk e\en moeilijk meer ..inkomen" a.ls h.sr. in Rhvnvis Keith. Correspondentie Mevr. K. R. W. Het door U genoemde maandblad kunt U in iederen goeden boekhandel lx'stellen. HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID