12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 MAART 1930 No. 2754 Dramatische Kroniek door Henrik Scholte Bij bet jubileum van Cor Kuys NAAR een etymologisch verband van de twee woorden ,,humor" en ,,humeur" behoef t men niet meer te zoeken, als men Cor Ruys ziet spelen. Want hij speelt de humor van het humeur. En of dat nu de landerigste lamlendigheid van den verongelijkte of de koddigste kuitenflikker van een uit den band gesprongen echtgenoot is, Cor Ruys speelt het ten voeten uit. Met deze beperking, dat het zonderling panopticum der humeurigen, dat hij zoo langzamerhand in ontelbare kluchten en kluchtjes verzameld heeft, bijna steevast uit heeren en heersgelijken van boven de vijftig bestaat. Cor Ruys in een jonge" rol behoort tot de uitzonderingen de nietsnut uit Grand Hotel" was er onlangs zooeen en als een meester in de geheimen der seniliteit heeft hij bijna steeds boven zijn jaren gespeeld: hij heeft den ouderdom en zijn gebreken geïllustreerd tot het lecord van Methusalem toe. Vandaar wellicht, dat een zilveren jubileum bij dezen nauwelijks veertigjarige weinig meer verwondert dan de helft ervan bij een van onze groote Réjanes." Zijn talent heeft stukken en stukjes gered, die reeds ten doode opgeschreven waren. Daar komt bij dat hij een geboren vijand moet zijn van alle blijspelschrijvers, want ik geloof niet, dat hij n rol ooit gespeeld heeft, zooals die geschreven was. Zoo men hem in deze dagen wil eeren, dan vergete men vooral zijn auteurstalenten niet. Als geboren improvisator heeft hij niet alleen al zijn rollen naar eigen inval overgeschreven en aan de persoonlijke intonaties van zijn ook in de erger lijkste vermommingen ter stond herkenbare stem ge adapteerd. Maar ook wat op de première nog tame lijk aaneengeschakeld van den souffleur af kwam, was bij de 25ste voorstelling, dank zij het grandiooze contact, dat hij meer dan eenige andere acteur met zijn publiek heeft, al onherkenbaar vervormd, en menigmaal was de pret dan een kwartier later uit dan eerst, tenzij hij, en vaak terecht, op het terzake dienende deel besnoeid had. ^ Het merkwaardige is, dat ook de kwaadaardig ste uitwassen van zijn kluchtspel nooit den toets der menschelijkheid verloren. Een dwaas van hem was nooit zoo dwaas of men had er in zijn hart een zwak plekje voor over, of men dat nu medelij den of iets anders noemen wil. Het was tenslotte altijd, bewust of onbewust, comédie do moeurs" wat hij gaf, en het Zijn er zoo?" kon niet zou caricaturaal zijn of het veranderde vóór het gordijn viel in het Zoo zijn er." Om u heen zijn ze met den vinger aan te wijzen, zij die deze tics hebben, deze mallotige stembuiginkjes, deze uitroepen en schimpscheutjes, waarmee zij onze taal verrijkten en onze naenschenkennis. Het wemelt in zijn réper toire dooreen: kapitalisten, Joden, linksche Schwerenöter," mesquine kleinburgers en falderalderierende oude saters. Soms slechts uiterlijk onder scheiden door een typeerend détail: de grootte van de sigaar, het hanteeren van het oogglas, de snit van een vest of de kleur van een paar slob kousen. Maar steeds: hoe welgekozen, hoe zorg vuldig doorwerkt en hoe natuurlijk uit de kern van hun rol ontstaan, zoodat men bij Cor Rviys maar zelden de opvatting van zijn rol niet deelt. Hij mag dan, zoo midden in het seizoen van zijn amuse mentsbranche, wel eens een weinig clichéworden, een weinig te veel Cor Ruys, hoe schitterend re vancheert hij zich als men het 't minste verwacht en hoe laaft men zich soms aan de kleine weelden van zijn spel: de onschuldige verschrikkelijkheid van een vloekje, de^bijna tastbare plastiek van Smalfilm-Amateur-Kinematografie onder Kino-technische leiding van Joris Ivens Vraagt brochures enf demonstraties C&PI 115 KALVERSTRAAT I Amsterdam C. Bq CAPI vakkundige raad «n voorlichting. f^HAKCi. HE.ILIGEWEG 11-17«AMSTERDAM emden naar maat 4Cor Ruys inf)3De Vader-Vrij gezel' een te pas en te" onpas gebezigd flubberwoordje of oen met- een geestig hebbelijkheidjo onder onze oogeii gebracht ..martyre de l'obèso". Hoe zijn ( voor den duur van een reeks voorstellingen) zijn gevleugelde woorden van mond tot mond gegaan, zijn neologismen en zijn onverwachtste ontdekkingen op het gebied der populaire philologie, in hoeveel toonaarden heeft hij niet het Ajakkes" vereeuwigd, het vet en précieus geztgde woordje vies" of ook maar een doodsimpel Nee". Hoe hebben vooral ook zwakkere broeders getracht hem te imiteeren, h'j die niet te imiteeren is, ofschoon hij elkeen imitecit. Als alle komieken, die niet blind zijn voor do grenzen.van hun kunst, heeft Cor Ruys ook zijn hoogere" aspiraties bizonder gecultiveerd en er gaat geen jaar voorbij, dat hij niet een of meer stukken geeft, die boven het boulevard-genre uitgaan, of dat willen. Do eerlijkheid gebiedt te erkennen, dat hij daar lang niet altijd gelukkig in is, wat hij alweer niet zijn beste confraters gemeen heeft. Door een zeker psychologisch contrast is de toeschouwer maar al te vaak geneigd, zich mof. een weemoedig welbehagen over te geven aan een plotselinge verstilling in de kort te voren nog zoo on weerstaanbaar komische rol, aan do opkomende te leurstelling in een type, dat z< >o juist nog het t c >oneel met zijn lachwekkende uitbundigheid gevuld had. In het directe tegenwicht van het komische: het sentimcnteele. heeft Cor Ruys -- en met hom zijn leermeester Nap de la Mar en met beiden hun bei der leermeester, dien zij echter zoo vaak overtroffen. Max Pallenberg al vél ondergebracht, dat men niet zoo voetstoots accepteert. Waartegenover staat, dat Cor Ruys ook menigmaal ernstige rollen gespeeld heeft, met de hem eigen kalme, nasale spreekwijze en een zekere zeere gevoeligheid in zijn bedachtzame bewogingen, rollen die zeer zeker de diepte en de schakeeringen van het werkelijk tragische hadden, Zijn AbbéConstantin" ver toont nog altijd genoeg verschil met don Patei Hyacinth uit Molnar's Zwaan" en. van reeenteren datum, zijn anders rijkelijk seiitimenteele Monsieur Bretonneau met Monsieur Topaze of don fijnen vader uit Young Woodlcy": ras/.uiverc rollen, die een tegenwicht vormen voor de honderden-een typeeringen a la Sally Wegloop. Morit/. Marx en Abraham Potasch. Voor zijn jubileumstuk heeft Cor Ruys een der gelijk tragi-komisch stuk gekozen, dat fortissimo begint en pianissimo eindigt, en hem zoodoende gelegenheid geeft om do gansche scala van. zijn talent te doen schitteren. In Carpenter's VaderVrijgezel" een opmerkelijk oorspronkelijk en in zijn karakters sterk geteekend blijspel, dat thans in den Princesse Schouwburg te Den Haag gaat en de komende week in Amsterdam te zien zal zijn, heeft hij juist deze voor hem zoo hache lijke overgangen meesterlijk uitgespeeld, zonder zelf tot tranens toe bewogen te Slieglitzon." Het is mede dank zij oen verrassend goode bo/.et Bij ons verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN ting een waardig jubileumstuk, dat zeker wol geschikt is, om de vei-i-ischte atmosfeer <-er huldiging teweeg te brengen. Maar ook hot motto ..Vator worden isl nicht seliwor," etc. is hier wél toepasselijk, in liet, bi/.onder ook als men er ..Komiker" voor in do plaats leest .... . .KsjoiKten". door Herman Itocl \ i n U. Vc rcciii^d Toonocl ..llrt Kiiinccl s'i'i t «loor liet oo>ïviin ccn IVaald". door Fr. Langer. Oost- \eilerInndNcli Tnoneel De treffende overeenkomst in sociale safyre, bij allo verschil in uitvoering, geeft, aanleiding om doze beide premières van de weck met (-enige woorden samen te vatten. Dat oen vergelijkingbelaas niet gunstig voor het nationale product uitvalt is een andere zaak. De heer Roelviuk is een der weinige Nederlandscho schrijvers, die een gecstigen en speelbaren dialoog weten te schrijven. Daaraan heeft het dan ook dit keer niet ontbroken en oen sierlijke opvoering, waarbij Laseur, Frits van Dijk en in pantomime ook Minny ten Hove uitblonken, hooft dan ook wol voor een betrekke lijk succes gezorgd. Maar do zonderlinge kronkels. die hier door alle karakters, waai van er geen tot leven kwam. heenloopen, en vooral de compilatie van allo maatschappelijke buiteimissighedori. waar aan men hier voor den oorlog pleegde, ..te doen" on wellicht in sommige streken van het (Jooi, waar de uiterlijk waarneembare artisticiteit een levenshouding is. nog ..doet", maken diepere appreciatie onmogelijk. Alle -ismen zijn hier met flair over de dramatis personae uitgestrooid: vandaar dat het stuk met oen hautain en niet ernstig air, bovendien slordig in zijn consequenties. weinig workelijks te zoggen hoeft i-n zonder twijfel tot, de /.wakkere productie van den schrijver van ..Kronieken" gerekend moet worden. N'iet aldus de Tsjechische schrijver Krantisok Langer, die niet een nieuw stuk oen halfgeslaagde .,Peripherie" schitterend overtroffen hoeft. Langer hooft, de wereld van onder op gezien en. minder artificieel en daardoor minder zwaar-opzef(olijk dan Kaiscr, die voor zijn sociale sutyre naar het kolportage-stuk teruggreep, een gaal' on licht blijspel geschreven, dat, het vinnigsto sifyre ontmantelt op een kastenstelsel, dat in alle graden en nuancen onze sociale ordening -\an armoede tot rijkdom nu eenmaal belieerscht. Aan Langer is bet gelukt met schijnbaar conventionoele motieven juist dien kwartslag anders do wereld te zien, waardoor de gevoeligheden in zijn stuk voortdurend aangeraakt worden als een bloot liggende zenuw. en waardooi-elk onaanzienlijk woord in don dialoog volkomen ,,du t heat re" is. Als Anna Sablairolles, die hier onder de kundige regie van van Dalsiim den garischon cathochismus der opportuniteit, waarover do ,,verstandige armen" beschikken, voortreffelijk uitspeelt, aan het slot de woorden zegt: ,,\ ader, dat is voor ons oen onbekend woord," dan eerst wordt bij een terugblik duidelijk, hoe zeer dit blijspel hot" blijspel aller vadorloozen is. Aan do proeve eener nieuwe zielsheschri.jving, waaraan dit bij uitstek moderne stuk de spelers onderwerpt, hebben de moesten voortreffelijk voldaan: een bewijs te moor. dat in den. Oost (dijken hoek, ondanks allo tegenslagen, toch mot do grootste overgave on vurig idealisme gespeeld wordt. Als zoodanig vooral Willy Haak, ,lo Sternhoim in een van zijn scherpgozieno straattypen, en ook onze exceiitric-spelor, Dick van Veen, wiens uit de banden der traditie Bevrijde Don Quiehot" nog wol geen pagina schrift s zal beslaan, maar wiens plastiek hier zoo voortreffe lijk voor hem sprak, dat men hem al dadelijk na zijn eerste scène met een klaterend applaus bo1 londc. Nederlandsche Munt Hofland'i beau 10 ccati rigaac