DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 MAART 1930 No. 2754 Gelegenheids-leveranties door Melis Stoke Teekeningen voor de Groene Amsterdammer" door Eelco ten Harmsen van Beek EEN zware slag heeft mij onlangs getroffen in den vorm van een aanvrage van een onbekende om hem een, voor een speciale gelegenheid passend, gedicht te leveren met opgave van verlangd honorarium .... Au .... die was raak. . . . Neen lezers ....neen, wat ik u smeeken mag, geen rouwbeklag, geen veront waardigd gesis terwille van mij . . Neen, xioen . . do wond is reeds geheeld. Er zijn weken overheen gegaan. De rail- dc zware slag de tijd herstelt alles .... Men zet zich, na de eerste schrik, aan het peinzen nietwaar, men kalmeert men komt tot rede. overleg en dieper inlicht Men. erouwt de eerste, te hevige reactie, men komt tot helderder begrip van de motieven die den aanvrager brachten tot zijn verzoek. JVion schudt het hoofd, eerst horizontaal, en, als de gedachte rijp is geworden, vervolgens verticaal. Tenslotte, als men de volle wijsheid deelachtig is geworden, geraakt men zelfs verbaasd over het feit dat men zich getroffen heeft gevoeld, door zooiets doodgewoons als een vriendelijke bestel ling, of verzoek om offerte. De wereld drijft immers op zulke dingen. Waarom worden wij tot ergernis geprikkeld door de gedachte dat iemand Boutens zou verzoeken tegen een bepaald honorarium een Sinterklaasvers te maken, of Jhr. de - Geer een speech voor een bruiloft, terwijl we het toch doodgewoon vinden wanneer men een bestelling plaatst bij dr. Philips of dr. Stork. Daarbij komt dan nog dat de heeren Boutens en de Geer de prestaties waardoor ze beroemd zijn geraakt zelf hebben gedaan, terwijl toch als algemeen bekend mag worden veronder steld dat noch dr. Philips noch dr. .Stork eene bestelling eigenhandig uitvoeren. In het eerste geval zou dus persoonlijke honoreering billijker zijn dan in h~st laatste. Zonder mij intusschen rechtstreeks te plaatsen aan de zijde van de heeren Boutens en de Geer of aan die van drs. Philips en Stork men houdt zich als publiek persoon boter veiligheidshalve op de vlakte nietwaar? wil ik toch /.eggen dat ten aanzien van de belooning der geestelijke prestatie bij de menschen, dus ook bij mij, eene ongezonde overgevoelig heid heerscht. Men vindt die al afgespiegeld in hot feit dat een handwerker zijn geld in harde geld stukken en rit selend bankpapier in de hand krijgt, terwijl een intel lectueel diep getroffen is wanneer er niet een eiive, , ., loppe omheen zit. In tallooze nuances van loon. via honorarium tot bezoldiging, komt die obsessie voorts tot uitdrukking. Zij is zoo diep gegroeid in den menschelijken geest dat ik persoonlijk door een zware crisis moest worstelen om tot het besef een intellectueel diep getroffen voor de verleiding to komen dat do onbekende niet de bedoeling gehad kan hebben om mij te kwetsen. Verder gaat mijne evolutie echter nog niet. Hoewel ik mijn correspondent zeer ^hartelijke gevoelens toedraag zij hier uitdrukkelijk vastgesteld, dat ik to ouderwetsch on te bekrompen ben om in ilo toekomst voldoen aan particuliere bestellin gen. Niet alleen voor hetgeen_mij zelf betreft, maar voorts ook uit al gemeen practisch sociaal inzicht. Want waar zou het hoen moeten indien inderdaad een precedent ge-< schapen werd op grond waarvan het groote publiek de vrijheid kreeg te dingen naar de pennevruchten van zijn leiders. . 'i Indien een Donner het verzoek kreeg om, onderopgave van verlangd honorarium, een toespraak to leveren waarin een in het nauw gedreven huisvader een handig compromis legt, zou hij kun nen antwoorden dat zijn rijksbetrokkiiig hem belet particulier werk aan te nomen. Maar naast hem en andere ambtenaren zijn er talloozen in vrije be roepen werkzaam die, door geldnood of anders zins, voor de verleiding bezwijken zouden. Men donke eens aan do leden van do Eerste Kanier die thans door hunne collogas van de Tweede ernstig gedupeerd dreigen te worden. Onder hou zijn er met, voldoende ervaring op het gebied van gelegenheidsredevoeringen en vrijen tijd om ge voelig to zijn voor het aanbod van geestelijken arbeid voor derdon. Onze politici on letterkundigen zijn, elk in zijn genre, zoo bekend, dat zij als het ware oen soort levende catalogus vormen. Niemand behoeft in twijfel te vorkeeren omtrent het juiste adres om een grafrede te bestellen. De handelingen van :lo .Staten Generaal en oen aanzienlijk dool van de letterkunde wemelen van proeven van bekwaam heid in dit genre. Wie luim en scherts, gekruid met pikanterie weiiseht vindt ruimschoots zijne gading in de uiterst links georiënteerde redenaars 011 schrijvers. Wie ter gelegenheid van oen pijnlijk familiefeest met groot en omhaal van woorden niets wenseht to zeggen, teneinde goon aanstoot. te geven aan wie of wien dan ook, die treft onder onze gepensioneerde bewindsmannen leveranciers aan met een enorme vaardigheid op dat gebied. De oppervlakkige lezer moge zoggen datikleelijk bezig ben de markt te bederven voor de beroeps leveranciers van gelegenheids-uitingen, on dat ik, ook al wensch ik buiten die categorie te blijven, daartoe het recht niet heb. Ik stel hier tegenover dat die weinige beroeps-leveranciers hun monopolie ontleenen aan het ongezonde volksgeloof dat be taalde geestelijke arbeid, zoo die niet ten algomeonen nutte geschiedt, schandelijk is. Ons volk dient van dat bijgeloof verlost te worden. .Tuist de kwaliteit van het in 0117,0 open bare colleges on via do drukpers gelanceerde levert het bewijs dat een zeer groot deel daarvan, zonder schade voor het algemeen, voor huiselijk gebruik zou kunnen worden afgezonderd. De geheele gemeenschap draagt bij in do kosten van het te book stellen, zwart op wit, van zaken die gevoegelijk op gelinieerd foliopapier, al dan niet bedrukt met boeketten en duiven, gedrukte handen en heilwenscheii geschreven zouden kunnen blijven voor dc kleine kring die aangewezen is. door smaak of voorkeur, om het naar waarde te savoureeren. Alle kleinzieligheid dient overwonnen te worden. En wanneer ik zelf niet in staat ben daartoe het voorbeeld te geven dan gelieve men de verzeke ring te aanvaarden dat zulks voortkomt uit het feit dat ik toch, achteraf, niet heelemaal heen ben over den schrik, die de aanvrage van oen onbe kende, tot levering van een vcrjaarda.gsgodioht voor zijn vrouw, met opgave v;ui verlangd hono rarium, mij heeft bezorgd. MUZIEK door Constant van Wessem DelBoléro van Kavel DE ommekeer] in het werk van Eavel sinds de periode van zwijgen, die op de eerste jaren na den oorlog volgde en ook tijdens den oorloghad Eavel, in actieven dienst zijnde, uiteraard weinig geschreven?, is niet zoo opvallend als het schijnt. Hoewel Ravel, opgegroeid in do sfeer der impressionisten en door Debussy beïnvloed zonder zijn navolger of leerling te wezen, zich aanvankelijk uitsluitend aan oen precious genre van kleinkunst scheen te zullen wijden, verdiept als hij was in een persoonlijk vocabulaire van klankencombiiiaties. resultaat van zijn zoeken naar de ..kleur", de gestemdhoid, die hij uit wilde drukken, verloor hij de strakkere omtrekken niet uit het oog en had dat vroegere werk al iets, dat het verwant deed schijnen aan de sobere kunst der .Tapansche prenten, Langzamerhand ontwikkelde het rythmische be standdeel zich steeds duidelijker, en kwam al meer en meer aan het licht, dat .Kavel in zijn hart een melodist was, wiens aan de akkoorden toegevoegde tonen in wezen een Meur-verfijning van de oor spronkelijk gehandhaafde tonaliteiten bleven. Het rythmische lag in zijn Baskische natuur en het heeft ondanks zijn muzikale vorming in de Pa rij sche Cultuur het straffe, sterke karakter behou den der aan Spanje grenzende Fransche gebieden. Met ,,La Valse" zette deze baseering op den climax van het rhythme als uitdrukkingsmiddel in. met de Boléro wordt zij voortgezet, terwijl daartusschen liggende composities als Tzigane" en do sonate voor viool en piano een heftiger en meer lyrische muziek brachten dan wij nog van Kavel gekend hadden. De Boléro staat nu voluit voor ons als do cli max van den dans. Hot is muziek voor een ballet. liet scenario schijnt geheel aan de plofttixclx'- uit drukking van deze muziek te beantwoorden. Ik ken dit ballot niet. en wanneer deze Boléro zich in de concertzaal wil handhaven, moet haar muziek ook voor zichzelf weten te spreken. Uit doet zij dan ook. Op ooii voortdurend herhaald motief zot do dans in, eerst als eoii licht ruischeii op do doffo begeleiding, die, met hot aangroeien in kracht van het motief, zelf in kracht toeneemt. Het procédi van den climax is eenvoudig genoeg. Dat het echter ?/./KI faseineoi'end werkt' komt mode door de lii'illanto 011 suggestieve instrumentatie, waardoor hot (jrliiitl onder het opgroeien van den climax telkens een ander kar.i kt er krijgt. Ten slotto gaat het tot een luide schreeuw van passie on vervoering iioer. liet is als een onweer, dat over onze hoofden lieeii is gegaan. Bij het einde staat men perplex. . Mengelberg gaf van den Holero Zondagmiddag een prachtig'e vertolking, die hem naast ..La Valse" niet dit werk van Uavel een nieuwe triomf op zijn repertoire van schitterende vertolkingen verzekert. Tentoonstellingen Kunstzaal d'Audretsch. Den Haag. Werk van .Tohanna Kuypors. Tot 16 Maart. Kunsfzaal van Lier, Amsterdam. Schilderijen uit Afrika door Irma Stern. --- Negerkunst. Tot 10 Maart. Stedelijk Museum. Amsterdam. Beeldhouwwerk B. .T. Mondes da Costa. Tot 15 Maart.. Hij den Dom, l'troeht. Werk van .lohan de Vries. Tot LM Maart. Huize van Hasselt, Hottordam. Werken van Jan Franken. Tot 25 Maart. Leerdam-T, oonkamei's, Amsterdam. Tentoon stelling van glas. Tot l April. Pietura, Dordrecht. Werken van Valentijn Edg. van L'ytvanek. Tot l April. Stedelijk Museum, Amsterdam. Hollandsche Kunstenaarskring. Tot l April. Tridanthren-hiiis, Amsterdam. Tentoonstelling van mot Iiidanthreii geverfde stoffen. Tot l April. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Werken van Kok man. Tot 5 April. I). (i. Santé»; Latidweer, Amsterdam. Werken van .). II. Gosschalk. Tot (> April. Do Bron, Den Haag. Schilderijen \Vilb. Vilkrist Tot (i April.