rqene sefcbladvoor' Nederland Telefoon 37964 Postgiro 72880 Gem. Giro G. 1000 ONDER HOOFDREDACTIE VAN A. C. JOSEPHUS JITTA Redacteuren: L. J. JORDAAN, F. G. SCHELTEMA EN M. KANN. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM C. Alom verkrijgbaar OPGERICHT IN 1877 No. 2756 ZATERDAG 29 MAART 1930 FREDERIK VAN EEDEN WIJ vieren dit jaar en de volgende jaren het 50 jarig feest der tachtigers, zooals men in Frankrijk thans het eeuwfeest viert der roman tiek. De radicale jongelieden, die in de tachtiger jaren de ,,(Irassprietjes" van ,,Cornelis Paradijs'1 en ,.Ik houd van het proza, dat als een man op mij toekomt...." hebben gepubliceerd, bereiken thans den leeftijd, waarop men grootvader is. of het althans behoort te wezen. Twee nieuwe generaties zijn sindsdien tot oordeel des onder scheicis gekomen. Welke waarde hechten de kinde ren en de kleinkinderen van de generatie dei' tach tigers aan het radicalisme van hun vaders en groot vaders, dat thans een halve eeuw oud is Het ligt niet op mijn weg de literaire verdiensten der tachtigers in het licht te stellen. Ik moet dat aan meer bevoegden overlaten. Doch de 70ste verjaardag van Dr. Frederik van Keden, die wij over enkele dagen zullen vieren, geeft mij aanlei ding, een poging te wagen, om uiteen te zetten, wat de Nederlandsche cultuur aan dezen tachtiger" heeft te danken. Het is mogelijk, dat de literaire verdiensten van Lodewijk van Deyssel, Willem Kloos, Albert Verwey en Jacques van Looy hooger moeten worden aangeslagen, dan die van Frederik van Keden, toch meen ik, dat de algemeene invloed, die van de geschriften van van Keden op ons volk is uit gegaan, verre de invloed van zijn genoemde tijdgenooten overtreft. Laat mij pogen, die stelling althans aannemelijk te maken. Leest de tegenwoordige jeugd nog wel sprookjes;' Men krijgt soms den indruk, dat /.ij al haar belang stelling besteedt aan detectiveromans, aan radio en aan film. De aandacht, die voortdurend door felle sensaties, een groot aantal elkander in snel tempo opvolgende beelden en wonderbaarlijke nieuwe technisch»; constructies wordt gespannen, richt zich minder gemakkelijk op waarnemingvan de natuur en op simpele gebeurtenissen uit het dagelijksche leven. Toch bewijst het groot e succes van de serie mythen en legenden, die door Thienie wordt gepubliceerd, dat onder de jeugd alle belangstel ling voor sprookjes nog geenszins gedoofd is. liet sprookje van de Kleine .Tohannes spreekt tot de tegenwoordige jeugd minder, dan tot degenen, die 'iO en 10 jaar geleden tot de jongeren be hoorden. Indertijd reageerde de Kleine .lohannes sterk tegen de denkbeelden, die in de klingen der intellectueelen hcerschten. Thans spreekt hef boek minder tot ons. omdat de ideeën van de Kleine .Tohannes de algemeen gangbare denkbeelden zijn geworden. liet beroemde boek van Hüchner. Kracht en Stof. de. bijbel van het materialisme had in de tachtiger jaren nog gezag, liet is thans geheel vergeten. ?s"og- vele jaren na het verschijnen van de Kleine Johannes /.ouden Krnst llaeekel's Welt rilt hsej in tien duizenden exemplaren worden verkocht. De Wistiks. l'Ini/ers en Dr. Cijfers /ijn dooi den spot van van Kede.n niet. gedood, /ij /.ouden nog een geheele. generatie regeeivn. Dat bewijst, dat van Keden /.ijn tijd verre voor uit was. dat hij een baanbreker is geweest, die in 'zijn jeugd werd verguisd, omdat zijn t ijdgenooten nog niet rijp waren voor zijn denkbeelden en wiens verdiensten de tegenwoordige jeugd geneigd is te onderschatten, omdat zij de denkwijze en leer. waartegen de Kleine .lohannes /.ich richtte, niet uit eigen ervaring kent. Toch is de Kleine Johannes meer dan alleen een historisch document. Klke generatie en elk individu maakt op /.ijn beurt in het kort de ervaringen door van de voorafgaande generaties. Van Keden schreef de Kleine .lohannes. terwijl hij te Amsterdam in de medicijnen studeerde. Het boek is voortgekomen uit de reactie van van Keden tegen hetgeen hij bij zijn studie in de medi cijnen ondervond, ledere generatie en ieder indi vidu op zijn beurt moet opnieuw zijn houding tusschen het, materialisme en het idealisme bepalen. Kri nog voor vele toekomstige generaties zal de. Kleine Johannes nog een gids blijken te zijn. Dr. Frederik van Kedcn heeft zich niet tot zuiver literair werk, tot hot schrijven vau het gedichten, romans, tooneclstukken en kunstkritiek bepaald. Integendeel lijkt het wel. of hij zich slechts van deze verschillende literaire vormen heeft bediend, om zijn philosophische, psychologische, godsdienstige en sociale denkbeelden te vertolken. Kn juist daarom hebben naar mijn meening' zijn boeken veel grooteren invloed gehad, dan die van zijn tijdgenooten, die zich tot zuiver literair werk hebben bepaald. Dr. van Keden is in zijn geschriften en in zijn practijk een voorlooper geweest van de moderne RINGERS psyeh< (logische methode in dr psyehiat tic. Toen de denkbeelden va.n Kieud en .lung" opgang begonnen te maken, luid van Meden zich reeds oji ander werk geworpen, in een beschouwing over het werk van de/en 70-jange mag echter een woord van waardec.ring voor het werk. dat va.n Keden als psychiatei heeft verricht, niet ontbreken. Dat werk hangt trouwens ten nauwste samen me] de levensbeschouwing van den (lichter. Nog heel wat meer a,andacht heeft indertijd van Keden's streven a.Is sociaal hervormer getrokken. Ken medicus en dichter, die een kolonie sticht o}) bet denkbeeld van gemeensehappelijken eigen dom gebaseerd. die y.elf den gi-ond bebouwt en de producten, die hij heeft geteeld, /elf aan de markt. brengt, dat- wa.s reeds \'oldoen<le om de aandacht van de menigte t e trekken. In hoeverre de denkbeelden \an den sclnijver juist waren, doei hier minder ter zake. Niemand /.al geloof ik tha,ns meer betwisten, dat de/e proef neming is mislukt. 'l'ei' waardeering va.n den man. die zijn carrier-aan /.ijn denkbeelden offerde, dient men ei- /idi echter rekenschap van te geven, wilt het heteekeiit. dat. van lieden niet heeft wiüen berusten in liet feit, dat er een scherpe tegenstelling bestaat tusschen de /.edeleer, die alom wordt gepredikt en liet gedrag der menschen in het maatschappelijk leven. Van Keden /.elf achtte het alle moeite en kosten. die daaraan waren besteed, ruimschoots waa.rd. (lat hij later op grond van /.ijn ondervinding kon eimstu,teeren, dal meu /.ich in het zakenleven niet gedraagt overeenkomstig de leerstellingen, die men in de /.edeleer als de beste prijst. Menigeen /al van oordeel /.ijn. dat er in die proefnemingen veel naïviteit, zelfs wat l Ion t>uichotterie .school. Dat doet niet at' aan de waardeering voor den man. die zelfstandig een onderzoek wenschte in 'tstellen en niet wenschte te berusten in een tegen stelling, waartegen /.ijn gemoed in opstand kwam. Keu 70-jarige behoort tot de oudste der levende generaties. Niet slechts eerbied voor den ouderdom doet op de/.en veijaardag de jongden tot Dr. Frederik van Keden op/.ien. Dankbaar dienen wij hem te gedenken als een baanbreker op literair, wijsgeevig, godsdienstig eu sociaal gebied. Zelfstandig heeft hij de waarheid gezocht. Het doet er weinig- toe. of hij haar naai' onze meening of naar zijn eigen meening inder daad heeft gevonden. Wij zien op dezen verjaardag eerbiedig en dankbaar tot dezen 70-ja.rige op, omdat hij met opoffering van veel materieele voor deden, zelfstandig en naarstig, de waarheid heeft gezocht. A. C. JOSEl'IIl'.S JITÏA